1. 1) ¿Kʼusi ti nopajtik noʼox chichʼ chanel ta tsobajele? 2) ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil kʼalal ta jchaʼkʼeltike?

 ¿MI OY van xi anopoj junuk velta kʼalal yakal chachapan aba sventa Xchanel Li Jkʼel osil ta toyole: «Liʼe jchanojtik xa onoʼox»? Mi voʼne xa chakʼot li ta stsobajel stestigotak Jeovae, xuʼ van avakʼoj venta ti oy mantaletik ti nopajtik noʼox chichʼ chanele. Jech kʼuchaʼal liʼe, nopajtik noʼox chichʼ albel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose, li pojelale, li cholmantale o sventa talelaletik jech kʼuchaʼal li xchʼunel oʼontonal xchiʼuk li kʼanelale. Kʼalal ta jchaʼkʼeltik li mantaletike tskoltautik sventa jechuk-o li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk sventa jchʼuntik liʼe: «Pasic me li cʼusi chavaʼyic ta scʼop Diose. Mu me jaʼuc noʼox chavaʼyilanic» (Sant. 1:22).

2. 1) ¿Kʼusi smelolal kʼalal «svulesobil ta jolil», xi ta hebreo kʼope? 2) ¿Kʼusi jelel-o li smantaltak krixchanoetik xchiʼuk li smantaltak Diose?

² Li jpʼel kʼop ta hebreo «svulesobil ta jolil», xie, jaʼ skʼoplal li mantaletik ti chakʼbe steklumal li Diose. Li smantaltak krixchanoetike nopolik noʼox chjel xchiʼuk tstukʼibtasik; yan li smantaltak Diose mu stselpʼuj, jaʼ xkaltik, xuʼ jpat-o lek koʼontontik yuʼun. Li jlom smantaltak Diose oy noʼox yorail xchiʼuk oy noʼox buchʼu tun yuʼun. Akʼo mi jech, li avie jtunelik-o xchiʼuk chichʼ tabel ep sbalil. Xi laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Li amantaltaque staoj yav tucʼ sbatel osil» (Sal. 119:144).

3, 4. 1) ¿Kʼusi yichʼoj tal bakʼintik li smantaltak Jeovae? 2) ¿Kʼuxi la stabeik sbalil kʼalal la xchʼunik mantal li j-israeletike?

³ Bakʼintike, yichʼoj tal pʼijubtaseletik li smantaltak Jeovae. Li j-alkʼopetik ta Israele ep ta velta la spʼijubtasik li jteklume. Kʼalal poʼot xaʼox xkʼotik ta Albil Balumile, xi pʼijubtasatik yuʼun li Moisese: «Qʼuelo abaic. Mu me xalajic ta loʼlael. Mu me xacomtsanic li Mucʼul Diose. Mu me jaʼuc xbat avichʼic ta mucʼ li yan diosetique. Mu me jaʼuc xaquejan abaic ta stojol. Yuʼun li Mucʼul Diose ta me xʼilin ta atojolic me jech chapasique»  (Deut. 11:16, 17). Te ta jtatik epal mantaletik ta Vivlia ti toj jtunelik ti laj yakʼbe steklumal li Jeovae.

⁴ Bakʼintik xtoke, laj yalbe j-israeletik ti akʼo xiʼtaate, ti xchʼunbat smantale xchiʼuk ti xchʼultajesbat li sbie (Deut. 4:29-31; 5:28, 29). Mi chchʼunik li mantale ch-akʼbatik ep bendision (Lev. 26:3-6; Deut. 28:1-4).

5. ¿Kʼu yuʼun la spoj ajvalil Ezequías li Jeovae?

⁵ Akʼo mi la stoy sbaik li j-israeletike, laj onoʼox spas kʼusi yaloj li Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yuʼunin lum Judá li ajvalil Senaquerib ta Asiriae xchiʼuk ti laj yal ti tslokʼes ta ajvalil li Ezequiase, la stak batel jun anjel li Jeovae. Ta jun noʼox akʼobal, li anjel taje la smil «scotol li soldadoetic» «ti lec tsots yoʼntonic» ta Asiriae, jaʼ yuʼun xkʼexet xa sut batel ta sna li ajvalil Senaqueribe (2 Rey. 19:35; 2 Crón. 32:21). ¿Kʼu yuʼun la spoj ajvalil Ezequías li Jeovae? Yuʼun «jun yoʼnton o ta stojol li Mucʼul Diose; me jutuc muʼyuc la svocʼ sba ta stojol. Jaʼ la xchʼun scotol li mantaleti[ke]» (2 Rey. 18:1, 5, 6).

6. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti la spat yoʼonton ta stojolal Jeova li ajvalil Josiase?

⁶ Yan ajvalil ti la xchʼunbe smantal Jeovae jaʼ li Josiase. Yuʼun kʼalal vaxakib toʼox sjabilale «lec tucʼ cʼusi la spas ta stojol li Mucʼul Diose [...]. Me jutuc muʼyuc bu la stam yan be» (2 Crón. 34:1, 2). Laj yakʼ ta ilel ti spatoj yoʼonton ta stojolal Dios kʼalal la slajes skotol li lokʼoletike xchiʼuk ti la xchaʼlikes li yichʼel ta mukʼ Jeovae. Jaʼ yuʼun maʼuk noʼox stuk akʼbat bendision yuʼun li Jeovae, yuʼun la sta bendision li jteklum eke (kʼelo 2 Crónicas 34:31-33).

7. ¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal muʼyuk la xchʼunbeik smantal Jeova li j-israeletike?

⁷ Pe li steklumal Diose mu skotoluk velta laj yakʼik ta ilel ti spatoj yoʼontonik ta smantaltak Jeovae. Ti jayib jabil echʼ tale ep ta velta kʼejavik ta be. Kʼalal kʼunib li xchʼunel yoʼontonike, jaʼ kʼot yaʼeluk ta stojolalik li kʼusi laj yal jtakbol Pabloe: «Ti cʼusiuc noʼox svontolchʼunic jech chac cʼu chaʼal cʼusi cuchbil noʼox ta iqʼue» (Efes. 4:13, 14). Jech kʼuchaʼal albatik onoʼox yuʼun Jeovae, laj yil svokolik ta skoj ti muʼyuk la xchʼunbeik li smantale (Lev. 26:23-25; Jer. 5:23-25).

8. ¿Kʼuxi xijkoʼolaj xchiʼuk li jteklum Israele?

⁸ ¿Kʼuxi xijkoʼolaj xchiʼuk li jteklum Israele? Chkichʼtik tojobtasel ek xchiʼuk tukʼibtasel (2 Ped. 1:12). Jaʼo te tsvules ta joltik smantaltak Jeova kʼalal ta jchanbetik li Skʼope. Ta skoj ti xuʼ jtʼujtik li kʼusi ta jkʼan ta jpastike, voʼotik ta jnoptik mi ta  jchʼuntik o jaʼ ta jpastik li kʼusi lek chkaʼitike (Prov. 14:12). Jchanbetik batel skʼoplal kʼuxi ta jpat koʼontontik li ta smantaltak Jeovae xchiʼuk ti kʼuxi ta jtabetik sbalile.

9. ¿Kʼu yelan vulesbat ta sjolik ti chchabiatik yuʼun Jeova kʼalal xanavik ta takixokol balumil li j-israeletike?

⁹ Kʼalal xanavik batel li j-israeletik ta «mucʼta xocol banamil ti toj xiʼbal sba» ti jalij 40 jabile, muʼyuk albatik lek smelolal ti kʼuxi chbeiltasatik, chchabiatik xchiʼuk ti kʼuxi chkʼelatik yuʼun li Jeovae. Pe ep ta velta akʼbat yilik ti xuʼ spat yoʼontonik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk li ta smantaltake. La stunes jvol tok li ta kʼakʼaltike xchiʼuk li ta akʼobale la stunes kʼokʼ sventa tsvulesbe ta sjol j-israeletik ti tskolta xchiʼuk ti tsbeiltas sventa x-echʼik li ta takixokol balumile (Deut. 1:19; Éx. 40:36-38). Jech xtok, ch-akʼbatik li kʼusitik mas jtunel yuʼunike. «Muʼyuc cʼusi yan scʼan laj yaʼyic o.» Jech, «muʼyuc xlaj scʼuʼ spoqʼuic, muʼyuc situb yacanic» (Neh. 9:19-21).

10. ¿Kʼuxi tsbeiltas steklumal Jeova li avie?

¹⁰ Li avi eke, jutuk xa skʼan xichʼ tael jun achʼ balumil ti bu oy tukʼilale. ¿Mi jpatoj koʼontontik ti chakʼbutik kʼusitik chtun kuʼuntik Jeova sventa kuxul xijkom mi tal li «tsots vocole»? (Mat. 24:21, 22; Sal. 119:40, 41.) Melel onoʼox ti muʼyuk xa tstunes tok o kʼokʼ sventa sbeiltasutik batel ta achʼ balumile, pe tstunes s-organisasion sventa tspʼijubtasutik. Jech kʼuchaʼal liʼe, chal ti jutuk xa skʼan li slajebal choplejale, jaʼ yuʼun chal ti skʼan jchantik Vivlia sventa jtsatsubtas jbatik ta mantale, ti kichʼtik ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalaltike, ti xijbat ta tsobajele xchiʼuk ti jcholtik mantale. ¿Mi ta jchʼuntik li mantaletik taje? ¿Mi oy kʼusi jeloj ta jkuxlejaltik sventa spas kuʼuntik? Taje jaʼ tskoltautik yoʼ tsotsuk xchʼunel koʼontontik sventa jtatik li kuxlejal ta achʼ balumile.

11. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel ti skʼanojutik li Jeovae?

¹¹ Li mantaletik chkichʼtik albele maʼuk noʼox tskoltautik sventa lek julavemutik ta mantal, yuʼun tskoltautik ta jkuxlejaltik ta jujun kʼakʼal xtok. Jech kʼuchaʼal liʼe, koliyal ti oy noʼox smelol kʼuyelan chkiltik li kʼusi ta jkʼan ta jkuxlejaltike muʼyuk ta jvul koʼontontik ta skoj. Jech xtok, li beiltaseletik chakʼ Dios ta sventa ti kʼuyelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼtike, ti kʼuyelan ta jmeltsan jbatike, li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike xchiʼuk ti kʼuyepal chijchanunaje ta me jtabetik sbalil. Kʼalal chkichʼtik albel ti kʼusi xuʼ jpastik sventa mu kʼusi xibal sba xkʼot ta pasel ta jnatike, ti kʼuxi xuʼ jkʼeltik li jkarotike, li Salon sventa Tsobobbaile o ti kʼuxi xuʼ jchapan jbatik kʼalal oy kʼusi tsots chkʼot ta pasel ta anile, ta jtojtik ta vokol xtok. Li tojobtaseletik taje jaʼ chakʼ ta ilel ti skʼanojutik li Jeovae.

12. 1) ¿Kʼusi ti ep ta velta la svulesbe ta sjol yajtsʼaklomtak li Jesuse? 2) ¿Kʼusi ti kʼot tajek ta yoʼonton li Pedroe? 3) ¿Kʼusi skʼan stij koʼontontik spasel ek?

¹² Nopoltik noʼox laj yichʼ vulesbel ta sjolik mantaletik li yajtsʼaklom Cristo ta baʼyel sigloe. Ep ta velta la svulesbe ta sjol yajtsʼaklomtak Jesús ti skʼan bikʼituk xakʼ sbaike. Pe maʼuk noʼox laj yal, yuʼun laj yakʼ ta ilel kʼuxi ta pasel. Kʼalal jun xaʼox kʼakʼal skʼan xchame la spas kʼin Koltael xchiʼuk li yajtakboltake. Kʼalal yakal chveʼike, vaʼi xchiʼuk lik spokbe yok li yajtakboltake, akʼo mi jaʼ yabtel mosoil (Juan 13:1-17). Ti jech laj yakʼ ta ilel ti bikʼit laj yakʼ sba li Jesuse kʼot tajek ta yoʼontonik li yajtakboltake. Kʼalal echʼ xaʼox van 30 jabile, li jtakbol Pedro ti te oy ek kʼalal la spas kʼin Koltael li Jesuse, la stijbe yoʼonton yermanotak sventa bikʼituk xakʼ sbaik (1 Ped. 5:5). Li stalelal Jesuse jaʼ tstij  koʼontontik sventa bikʼituk xkakʼ jbatik ta stojolal li yantike (Filip. 2:5-8).

13. ¿Kʼusi talelal laj yal Jesús ti tsots skʼoplal skʼan oyuk kuʼuntike?

¹³ Yan mantal ti nopoltik noʼox laj yalbe yajtsʼaklomtak li Jesuse jaʼ ti tsotsuk li xchʼunel yoʼontonike. Kʼalal muʼyuk xlokʼ yuʼunik pukuj ta stojolal jun kerem li yajtsʼaklomtak Jesuse, xi la sjakʼike: «¿Cʼu yuʼun muc xuʼ cuʼuncutic la jloqʼuescutic li pucuje?». Vaʼun xi takʼav li Jesuse: «Jaʼ ta scoj ti muʼyuc to lec achʼunojique. Melel li cʼusi chacalboxuque, me oy xa xchʼunojel avoʼntonic jech chac cʼu chaʼal biqʼuit becʼ moztasae, [...] muʼyuc cʼusi ti mu xuʼ avuʼunique» (Mat. 17:14-20). Ti kʼu sjalil la spas yabtel liʼ ta Balumile, la xchanubtas yajtsʼaklomtak ti skʼan oyuk xchʼunel yoʼontonike (kʼelo Mateo 21:18-22). ¿Mi ta jtabetik lek sbalil li tsobajeletik ch-echʼ jujun xemanae xchiʼuk li mukʼta tsobajeletik ti chapanbil sventa stsatsub li xchʼunel koʼontontike? Taje maʼuk noʼox chakʼ jmuyubajeltik, yuʼun jaʼ te chkakʼtik ta ilel ti jpatoj koʼontontik ta stojolal li beiltaseletik chakʼbutik Jeovae.

14. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jkʼan jbatik avi jech kʼuchaʼal Cristoe?

¹⁴ Li Tsʼibetik ta Griego Kʼop ti chalbe skʼoplal Cristoe ep ta velta tsvules ta joltik ti skʼan jkʼan jbatik ta jujuntale. Li xchibal mantal mas tsots skʼoplal laj yal Jesuse, jaʼ liʼe: «Cʼano me achiʼil jech chac cʼu chaʼal cʼux ta avoʼnton abecʼtal atu[ke]» (Mat. 22:39). Li xchaʼitsʼin Jesús ti jaʼ li Santiagoe laj yal ti jaʼ «li smantaltac Dios» taje (Sant. 2:8). Xi laj yal li jtakbol Juane: «Voʼoxuc ti lec jcʼanojoxuque, muc achʼ mantaluc ta jtsʼibaboxuc tal liʼi. Jaʼ onoʼox li mantal laʼalbatic ta sliquebale; jaʼ li voʼone mantal ti avaʼyojic onoʼoxe. Pero li cʼusi ta jtsʼibaboxuc liʼi jaʼ achʼ mantal ta xcʼot avuʼunic» (1 Juan 2:7, 8). ¿Kʼusi la skʼan laj yal kʼalal «voʼone mantal», xie? Jaʼ skʼoplal ti skʼan jkʼan jbatik ta jujuntale. Kʼalal «voʼone mantal», xie, jaʼ chakʼ ta aʼiel ti laj onoʼox yal «ta sliquebale», jaʼ xkaltik, ti oy xa ta sjaylajunebal jabil laj yal li Jesuse. Kʼalal «achʼ mantal», xie, chakʼ ta aʼiel ti akʼo skʼan sbaik ta melele, sventa xkuch yuʼunik li kʼusi poʼot xaʼox snuptanike. Li yajtsʼaklomutik Cristoe, ¿mi mu meleluk ti ta jtojtik ta vokol ti chkichʼtik vulesbel ta joltik ti tsots skʼoplal jkʼan li jchiʼiltaktike xchiʼuk ti mu jchanbetik stalel balumil ti jaʼ noʼox tspas li kʼusi tskʼan stuke?

15. ¿Kʼusi jaʼ li yabtel mas tsots skʼoplal la spas Jesús liʼ ta Balumile?

¹⁵ Laj yakʼ ta ilel ti oy ta yoʼonton krixchanoetik li Jesuse. Li sprevaile jaʼ ti la xpoxta jchameletike xchiʼuk la xchaʼkuxes li animaetike. Pe li yabtel mas tsots skʼoplale maʼuk xpoxtael li krixchanoetike.  Ti la xchol mantal xchiʼuk ti chanubtasvane jaʼ li kʼusi mas la stabeik sbalile. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun li buchʼutik la xpoxta o la xchaʼkuxese malubik xchiʼuk chamik, pe li buchʼu la xchʼunik li mantal laj yale la sta spatobil yoʼontonik sventa kuxlejal sbatel osil (Juan 11:25, 26).

16. ¿Kʼuxi epajem li cholmantal avie xchiʼuk ti ta jpastik ta yajtsʼaklom Cristo li krixchanoetike?

¹⁶ Li cholmantal la slikes Jesús ta baʼyel sigloe, ta spʼejel xa Balumil jech chichʼ pasel. Xi laj yalbe yajtsʼaklomtak li Jesuse: «Batanic me; bat pasic ta jchʼunolajel cuʼun li cristianoetic ta jujun banamile» (Mat. 28:19). Jech la spasik, jaʼ jech ta jpastik ek. Oy van mas ta 230 mukʼtik lumetik ti xmuyubaj chcholik mantal mas ta vukub miyon stestigotak Jeova xchiʼuk ti ta smiyonal noʼox krixchanoetik chchanik Vivlia xchiʼukike. Ti jech chichʼ cholel li mantale jaʼ sprevail ti kuxulutik ta slajebal kʼakʼale.

17. ¿Kʼusi tojobtaseletik laj yalbe yermanotakik li Pablo xchiʼuk Pedroe?

¹⁷ Jamal xvinaj ti jaʼ koltaatik sventa tsotsuk-o xchʼunel yoʼontonik ti vulesbat ta sjolik mantaletik li yajtsʼaklomtak Cristo ta baʼyel sigloe. Kʼalal chukbil xaʼox li Pabloe oy kʼusi la svulesbe ta sjol li Timoteoe, xi laj yalbee: «Jaʼ me jech xachanubtasvan o jech chac cʼu chaʼal la jpase» (2 Tim. 1:13). ¡Patbat tajek yoʼonton Timoteo ti jech albate! Xi laj yal Pedro kʼalal laj xaʼox stijbe yoʼonton li yermanotak sventa stsʼikuk yuʼunike, ti skʼan sbaik ta melel kʼuchaʼal yutsʼ yalal sbaike xchiʼuk ti snaʼuk spajes sbaike: «Mu xlaj coʼnton ta jvulesboxuc ta avoʼntonic scotol leʼe, acʼo me anaʼojic xa lec, acʼo me jʼechʼel achʼunojic o li cʼusi melele» (2 Ped. 1:5-8, 12).

18. ¿Kʼu yelan laj yaʼiik ti oy kʼusitik vulesbat ta sjolik li yajtsʼaklomtak Cristo ta baʼyel sigloe?

¹⁸ Li kartaetik la stsʼibaik Pablo xchiʼuk Pedroe jaʼ chalbe skʼoplal li «cʼusi laj yalic comel li chʼul jʼalcʼopetique» (2 Ped. 3:2). ¿Mi ilinik-o van ti jech laj yichʼ vulesbel ta sjolik li yajtsʼaklomtak Cristo ta baʼyel sigloe? Muʼyuk, yuʼun snaʼojik ti jaʼ sprevail ti kʼanbilik yuʼun Jeovae xchiʼuk ti «tscʼan [chchʼiik] batel ta yotquinel, xchiʼuc ta sventa slequil yoʼnton li Cajvaltic Jesucristoe, jaʼ li Jcoltavanej cuʼuntique» (2 Ped. 3:18).

19, 20. ¿Kʼu yuʼun ta jpat koʼontontik li ta smantaltak Jeovae, xchiʼuk kʼuxi ta jtabetik sbalil?

¹⁹ Li avie oy me ep srasonal kuʼuntik sventa jpat koʼontontik li ta smantaltak Jeovae, ti chkʼot ta pasel ta melel li Skʼope, li Vivliae (kʼelo Josué 23:14). Te ta jchantik ti kʼusi spasoj Dios ta stojolal li jmulavil krixchanoetik leʼ xa ta smilal jabile. Jaʼ sventa jtabetik sbalil skotol li kʼusitik te laj yichʼ tsʼibaele (Rom. 15:4; 1 Cor. 10:11). Jech xtok, chkiltik chkʼot ta pasel li albilkʼopetike, ti xkoʼolaj kʼuchaʼal svulesobil ta joltik ti baʼyel xa onoʼox albile, yuʼun jaʼ tsvules ta joltik ti chkʼot onoʼox ta pasel li kʼusi chal Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, albil xa onoʼox ti «ta slajebtic batel cʼacʼale» epal miyon krixchanoetik jaʼ chichʼik ta mukʼ li melel Diose (Is. 2:2, 3). Li Vivlia xtoke yaloj xa onoʼox ti mas tsok batel li balumile, taje jech yakal chkʼot ta pasel. Jech kʼuchaʼal laj xa yichʼ alele, ti chichʼ cholel ta spʼejel Balumil li mantale jaʼ skʼelobil ti yakal xa chkʼot ta pasel li kʼusi laj yal Jesuse (Mat. 24:14).

²⁰ Li Jpasvanej kuʼuntike ep sprevail yakʼojbutik sventa jpat koʼontontik ta stojolal. ¿Mi jpatoj koʼontontik li ta smantaltake? Xi chal jun ermana ti Rosellen sbie: «Kʼalal la jpat koʼonton ta stojolal Jeovae, te lik kakʼ venta ti jaʼ tskoltaun xchiʼuk tstsatsubtasun ti oy slekil yoʼontone». Jtabetik me sbalil ek kʼalal ta jchʼunbetik li smantaltake.