1, 2. 1) ¿Kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal ta jnoptik ta stojolal xchiʼuk kʼalal chkalbetik skʼoplal ti buchʼu jkʼanojtik tajeke? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.) 2) ¿Kʼusi sjakʼobiltak ta jkʼelbetik skʼoplal?

 KʼALAL ta jnoptik ta stojolal xchiʼuk kʼalal chkalbetik skʼoplal li buchʼu jkʼanojtik tajeke, mas me tstsatsub ti kʼuyelan chkil jbatik xchiʼuke. Jaʼ jech chkʼot ta pasel ta sventa ti kʼuyelan xkil jbatik xchiʼuk li Jeova eke. Kʼalal jaʼ toʼox jchabichij li Davide ep ta velta la snopbe skʼoplal ti mu kʼusi xkoʼolaj-o li Jpasvanej yuʼun vinajel ti noj ta kʼanale. Xi laj yale: «Cʼalal ta jqʼuel li vinajel ti jaʼ yabtel avoc acʼobe, xchiʼuc li u, li cʼanaletic apasoje, jech chcal ta coʼnton: ¿Cʼusi stu li cristianoetic ti tsta ta naʼele? ¿Cʼusi xuʼ yuʼun li cristiano ti tsots scʼoplal chaʼye?» (Sal. 8:3, 4). Kʼalal laj xaʼox yil Pablo kʼuxi kʼot ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeova ta sventa li Israel sventa Diose, xi laj yale: «Batsʼi muʼyuc spajebal scʼulejal, sbijil, xchiʼuc snopubil yuʼun li Diose» (Rom. 11:17-26, 33).

² Kʼalal ta jcholtik mantale ta jnoptik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk chkalbetik skʼoplal. Spasel taje ta jtabetik sbalil. Ep prekursoretik yakʼojik venta ti kʼalal jaʼ baʼyel yakʼoj ta xkuxlejalik li Ajvalilal yuʼun Diose jaʼ mas tskʼanik li Jeovae. Mi chatun ta tsʼakal orae o yakal chavakʼ persa stael taje, nopbo skʼoplal kʼuxi xuʼ skoltaot sventa stsatsub ti kʼuyelan xavil aba xchiʼuk li Jeovae. Mi prekursorote, jakʼbo aba: «¿Kʼusi tskoltaun sventa jkʼupin-o li abtelal taje?». Mi maʼuk to prekursorote, nopo liʼe: «¿Kʼusi xuʼ jpas sventa xi-och?». Jkʼeltik kʼuyelan mas to lek xkil-o jbatik xchiʼuk Dios ti chijtun ta tsʼakal orae.

3. ¿Kʼusi sbalil ta jtatik kʼalal chkaltik li bendisionetik chakʼ li Ajvalilal yuʼun Diose?

³ Kʼalal chkaltik li bendisionetik chakʼ li Ajvalilal yuʼun Diose mas tsnopajesutik ta stojolal li Jeovae. ¿Kʼusi  tekstoetik lek xavaʼi stunesel ta cholmantal? Xuʼ van lek xavaʼi stunesel li kʼusi chal Salmo 37:10, 11; Daniel 2:44; Juan 5:28, 29 o Apocalipsis 21:3, 4. Kʼalal chkalbetik krixchanoetik li kʼusitik yaloj tspas Diose, tsvules ta joltik xtok ti «scotol li cʼusi leque xchiʼuc li cʼusitic lec tucʼ chijʼacʼbate» jaʼ te chlik tal ta stojolal li Jdiostike. Jaʼ tsnopajesutik-o ta stojolal (Sant. 1:17).

4. ¿Kʼu yuʼun mas oy sbalil chkiltik slekil yoʼonton Jeova kʼalal chkiltik kʼuyelan oyik ta mantal li krixchanoetike?

⁴ Kʼalal chkiltik kʼuyelan oyik ta mantal li buchʼu ta jcholbetik mantale mas me oy sbalil chkiltik li mantale. Yuʼun chʼabal kʼusi sbeiltas-o sbaik ti xuʼ spat-o yoʼontonike xchiʼuk ti xmuyubajik-oe. Mas ep chat-o yoʼontonik ta sventa li kʼusi chtale xchiʼuk muʼyuk spatobil yoʼontonik. Tsabeik sbalil xkuxlejalik, akʼo mi oy srelijionik jutuk snaʼik ta sventa li kʼusi chal Chʼul Tsʼibetike. Xkoʼolajik xchiʼuk li krixchanoetik ta voʼneal Ninivee (kʼelo Jonás 4:11). Kʼalal mas ta jcholtik mantale chkakʼtik venta ti mas snaʼik ta sventa mantal li yajtuneltak Jeovae, pe jaʼuk li buchʼutik ta jcholbetik mantale mu snaʼik (Is. 65:13). Li Diose tsvules ta joltik ti maʼuk noʼox chakʼbutik skotol li kʼusi chtun kuʼuntik ta mantale, yuʼun chalbe skotol krixchanoetik ti akʼo staik koltael ta mantale xchiʼuk ti oyuk lek spatobil yoʼontonike (Apoc. 22:17).

5. Kʼalal ta jkoltatik ta mantal li yantike, ¿kʼu yelan chkil li jvokoltike?

⁵ Skoltael ta mantal li yan krixchanoetike jaʼ tskoltautik sventa mu masuk xkat koʼontontik li ta jvokoltike. Jun prekursora regular ti Trisha sbie laj yil stuk ta xkuxlejal kʼalal la xtuchʼ snupunel li stot smeʼe. Jaʼ la li kʼusi mas toj vokol laj yaʼi ta xkuxlejale. Oy jun velta ti mu xaʼox skʼan bu xbat xchiʼuk ti chat tajek yoʼontone, pe bat yakʼbe chanubtasel ta Vivlia oxvoʼ ololetik ti tsots chil svokol ta yutsʼ yalalike. Iktaat komel yuʼun stotik xchiʼuk ilbaj utatik yuʼun sbankilik. Xi to chal li Trishae: «Li jvokole xchiʼuk li kʼusi ta jvul-o koʼontone mi jsetʼuk xkoʼolaj-o kʼuchaʼal li svokol tsnuptanike. Kʼalal jaʼo chkakʼbeik chanubtasel ta Vivliae solel xmuyubaj xvinaj li ta yuni satike. Li uni ololetik taje jaʼ jun bendision laj yakʼbun Jeova, mas to li vaʼ kʼakʼale».

6, 7. 1) ¿Kʼuxi tstsatsub xchʼunel koʼontontik kʼalal chijchanubtasvan ta Vivliae? 2) Kʼalal chkiltik kʼuxi chakʼ ta xkuxlejalik beiltaseletik ta Vivlia li buchʼutik ta jchanubtastike, ¿kʼu yelan chkiltik li spʼijil Diose?

⁶ Kʼalal chijchanubtasvan ta Vivliae mas tstsatsub li xchʼunel koʼontontike. Li ta skʼakʼalil jtakbol Pabloe oy jlom judioetik ti muʼyuk chakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chalike, jaʼ yuʼun xi la stsʼibae: «Me ta melel [...] jchanubtasvanejoxuque, ¿cʼu yuʼun mu xachanubtas aba atuquic?» (Rom. 2:21). Pe li prekursoretik avie toj lek ta chanbel stalelalik. Ep bu ta xcholik li kʼusi melele xchiʼuk ti xchanubtasvanik ta Vivliae. Akʼo mi jech, skʼan xchapan sbaik lek sventa lekuk xchanubtasvanik jujukoj o sventa stakʼik li kʼusi chjakʼbatike. Xi chal jun prekursora ti Janeen sbie: «Kʼalal mas ta jchanubtas ta mantal li yantike, chkakʼ venta ti mas chkom ta jol xchiʼuk ta koʼonton li mantale. Jaʼ chchʼi-o li xchʼunel koʼontone».

⁷ Kʼalal chkiltik kʼuxi chakʼ ta xkuxlejalik li beiltaseletik ta Vivlia li buchʼutik ta jchanubtastike mas me oy sbalil chkiltik li spʼijil Diose (Is. 48:17, 18). Jech xtok, tskoltautik sventa ta sjunuluk koʼonton xkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Vivliae. Jech kʼuchaʼal chal Adrianna ti jaʼ prekursora eke: «Kʼalal tspat yoʼonton ta spʼijil stuk li krixchanoetike, chopol me kʼusi tsnuptanik, pe kʼalal jaʼ chlik spat yoʼontonik li ta spʼijil Jeovae ta anil me tstabeik sbalil». Jechtik chal ek li Phile: «Chkil ta jsat jtuktik ti xjel yuʼun krixchanoetik li Jeovae, akʼo  mi laj xaʼox yakʼik persa sjelel stalelal stukik».

8. ¿Kʼusi sbalil ta jtatik kʼalal ta jchiʼintik ta cholmantal li kermanotaktike?

⁸ Kʼalal ta jcholtik mantal xchiʼuk li kermanotaktike tstsatsubtasutik ta mantal (Prov. 13:20). Jutuk mu skotoluk li prekursoretike jal chlokʼik ta cholmantal xchiʼuk yan jcholmantaletik, vaʼun jaʼ tskoltautik sventa «coʼol chijtsatsub lec» ta mantal (Rom. 1:12; kʼelo Proverbios 27:17). Xi laj yal jun prekursora ti Lisa sbie: «Li ta kabtele oy onoʼox tsalbail xchiʼuk itʼixajel. Xuʼ xijpʼaj ta sloʼiltael xchiʼuk ta xchopol kʼoptael yantik. Skotol krixchanoetik tskʼanik ti mas tsots yabtelike, mu ventauk ti kʼusi skʼan spasike. Bakʼintike tslabanutik ta skoj ti jelel jtalelaltike. Pe tstsatsubtasutik ta mantal kʼalal ta jcholtik mantal xchiʼuk li kermanotaktike. Kʼalal mi likʼot ta na ta bat kʼakʼale xkuxet xa koʼonton, akʼo mi lubemun tajek».

9. ¿Kʼusi sbalil ta jtatik kʼalal jmoj chijtun ta prekursoral xchiʼuk li jnup jchiʼiltike?

⁹ Mi chijtun ta prekursoral xchiʼuk li jnup jchiʼiltike ta me stsatsub li jnupuneltike (Ecl. 4:12). Xi chal li Madeline ti koʼol chtunik ta prekursoral xchiʼuk smalale: «Li voʼon xchiʼuk jmalale jal ta jloʼiltakutik ti kʼuyelan echʼ kuʼunkutik li cholmantale o li kʼusi la jtakutik kʼalal la jkʼel li Jvivliakutike xchiʼuk ti ta jtuneskutik ta cholmantale. Mas xa jkʼanoj jbakutik chkaʼi jujun jabil ti chitunkutik ta prekursorale». Jechtik chal li Trisha eke: «Jchaʼvoʼal jnopojkutik ti muʼyuk ta jtikʼ jbakutik ta ilile, jaʼ yuʼun muʼyuk chkut jbakutik ta sventa li takʼine. Ta skoj ti jmoj yorail ta jcholkutik mantale, jnaʼojkutik buchʼu chbat jchaʼvulaʼankutik xchiʼuk ti buchʼu ta jchanubtaskutik ta Vivliae, vaʼun  jaʼ tskoltaunkutik sventa jmojuk oyunkutik ta sventa mantal xchiʼuk ti kʼuyelan chkaʼi jbakutike».

10. Kʼalal chkiltik kʼuxi tskoltautik Dios ta sventa ti baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik li Ajvalilal yuʼune, ¿kʼuxi ta jpat-o koʼontontik mas ta stojolal li Jeovae?

¹⁰ Kʼalal chkiltik ti tskoltautik Jeova xchiʼuk ti tstakʼ j-orasiontik kʼalal baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik li Ajvalilal yuʼune mas ta jpat koʼontontik ta stojolal. Melel onoʼox ti jechtik chkʼot ta stojolal skotol li tukʼil yajtsʼaklomtak Cristoe. Pe li buchʼutik chtunik ta tsʼakal orae yakʼojik venta ti jaʼ noʼox xuʼ xtunik ta prekursoral mi tspat yoʼontonik ta stojolal Jeovae (kʼelo Mateo 6:30-34). Li Curt, ti jaʼ prekursor xchiʼuk ti jaʼ xkʼexol jkʼelvanej ta sirkuitoe, laj yal ti chbat svulaʼan jun tsobobbail ti te van chibuk ora xchiʼuk oʼlol yiloj li snae. Li Curt xchiʼuk yajnil ti jaʼ prekursora eke, kʼajomal oy sgasolinail skaroik sventa chbatik-o, pe mu xa sutik-o tal, skʼan toʼox jun xemana xichʼ stojol li ta yabtele. Mu snaʼ lek mi lek li kʼusi kʼot ta nopel yuʼune. Kʼalal laj xaʼox spasik orasione, la snop ti chbatike, la spat yoʼontonik ta stojolal Jeova ti ch-akʼbatik li kʼusitik chtun yuʼunike. Kʼalal chbatik xaʼoxe, kʼoponatik tal yuʼun jun ermana sventa ch-akʼbat yuni motonik: akʼbatik takʼin, jaʼ ti kʼuyepal chtun yuʼunike. Xi chal li ermanoe: «Kʼalal ep ta velta jech ta jnuptan ta jkuxlejale, mas chkakʼ venta ti kʼuyelan tskoltaun li Jeovae».

11. ¿Kʼusi bendisionetik tstaik li prekursoretike?

¹¹ Melel onoʼox ti yakʼojik venta ti kʼalal chtunik ta stojolal Jeova li prekursoretike xchiʼuk kʼalal mas chnopajik ta stojolale, yilojik ti mu albajuk li bendision tstaike (Deut. 28:2). Akʼo mi ep bendisionetik tstaik li prekursoretike, ta onoʼox xil svokolik xtok. Skotol li yajtuneltak Diose tsta svokolik ta skoj ti la stoy sba li Adane. Pe melel onoʼox ti oy prekursoretik ti yiktaojik kʼuk sjalil li prekursoral ta skoj jtosuk vokolile. Pe oy onoʼox me xchapbenal li vokolile o ti skʼel kʼusi xuʼ spasik sventa mu snuptanike. ¿Kʼusi xuʼ spasik li prekursoretik sventa skʼupinik-o li abtelal taje?

12, 13. 1) ¿Kʼusi skʼan spas li prekursor mi vokol chaʼi ta stael li yorae? 2) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jchʼakbetik yorail li skʼelel Vivlia ta jujun kʼakʼale, li xchanel Vivlia ta jtuktike xchiʼuk ti jnopbetik lek skʼoplale?

¹² Jutuk mu skotoluk li prekursoretike mu noʼox xokobik. Vokol chaʼiik spasel li kʼusitik skʼan spasike, jaʼ yuʼun skʼan xchapanbeik lek yorail (1 Cor. 14:33, 40). Mi oy jun prekursor ti vokol chaʼi tsta yorae, skʼan skʼel lek kʼuxi yakal tstunes li skʼakʼale (Efes. 5:15, 16). Skʼan xi sjakʼbe sbae: «¿Kʼu yepal ta jchʼakbe yorail li chʼayob oʼontonale? ¿Mi skʼan van jpas jba ta mantal? ¿Mi oy van kʼusi skʼan jel li ta kabtele?». Jnaʼoj jkotoltik ti ta ora chchʼay jkʼakʼaltik li kʼusi mu masuk tsots skʼoplale. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik chtunik ta tsʼakal orae skʼan me skʼelilanik ti kʼuyelan oyike xchiʼuk akʼo me spasik mi oy kʼusi skʼan pasel chilike.

¹³ Li skʼelel Vivlia ta jujun kʼakʼale, li xchanel Vivlia ta jtuktike xchiʼuk li snopbel skʼoplale jaʼ li kʼusi skʼan spas li prekursore. Jaʼ yuʼun skʼan mu me jaʼuk xbat ta yoʼontonik spasel li kʼusi mu tsotsuk skʼoplale, sventa jaʼ spasik li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale (Filip. 1:10). Jech kʼuchaʼal liʼe, jnoptik ta stojolal jun prekursor ti naka to kʼot ta sna ti spʼejel kʼakʼal ay ta cholmantale, vaʼun tsnop ti chchapan sba sventa li tsobajele. Pe baʼyel lik skʼel li skartatak takbat tale. Laje tstsan skomputadora sventa tskʼel skoreo, vaʼun la stakʼ. Ta skoj ti ochem xa onoʼox ta Internete tsjam yan pajina sventa tskʼel mi yalem xa stojolal li kʼusi tskʼan tsmane. Akʼo mi muʼyuk to yakʼoj venta, pe echʼ  xa jutuk mu chibuk ora, chʼabal to slikesoj xchapanel sba un. ¿Kʼu yuʼun ti jech tspase? Li j-anilajeletik o li buchʼutik chtajinike skʼan xchabi lek sbekʼtalik mi mu skʼan xkechanik li tajimole. Jaʼ jech li cholmantal ta tsʼakal ora eke, skʼan xchʼakbeik lek yorail sventa xchan Svivlia stukik li prekursoretike, sventa tsotsikuk-o ta mantal (1 Tim. 4:16).

14, 15. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan lek noʼox sba xkuxlejalik li prekursoretike? 2) ¿Kʼusi skʼan spas jun prekursor mi laj yil svokole?

¹⁴ Li lekil prekursoretike lek noʼox sba xkuxlejalik. Yuʼun laj yal Jesús ti skʼan lek noʼox sba xkuxlejalik skotol li yajtsʼaklomtake (Mat. 6:22). Lek noʼox sba li xkuxlejal eke sventa mu kʼusi xmakat ta xcholel li mantale. Jaʼ yuʼun xi laj yale: «Li vetetique oy xchʼenic; li mutetique oy stasic. Vuʼun ti Xnichʼon cristiano licʼote muʼyuc bu xuʼ ta jmochan jba» (Mat. 8:20). Li jun prekursor ti tskʼan chchanbe stalelal Jesuse skʼan me mu epuk kʼusitik oy yuʼun sventa mu xchʼay skʼakʼal ta smeltsanel o ta sabel xkʼexol.

¹⁵ Ti buchʼu chtun ta tsʼakal orae snaʼoj lek ti maʼuk ta yip stuk la stae. Yuʼun li matanal jtaojtik ta tsobobbaile jaʼ koliyal li slekil yutsil yoʼonton Diose. Jaʼ yuʼun, skʼan spat yoʼontonik ta stojolal Jeova li prekursoretike (2 Cor. 4:7). Oy onoʼox maʼ li vokoliletike (Sal. 34:19). Pe mi laj yil svokolike skʼan me saʼik beiltasel ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xakʼ xkoltaatike, maʼuk ti ta anil noʼox xiktaik li alakʼ sba matanale (kʼelo Salmo 37:5). Kʼalal chilik kʼuxi chkoltaatik yuʼun li jkʼanvanej Totil ta vinajele mas me nopol chaʼi sbaik ta stojolal (Is. 41:10).

16. ¿Kʼusi skʼan xapas mi chakʼan cha-och ta prekursore?

¹⁶ Mi chakʼan chakʼupin li bendisionetik tskʼupin li buchʼutik chtun ta tsʼakal orae albo li Jeovae (1 Juan 5:14, 15). Chiʼino ta loʼil jayvoʼuk prekursoretik. Akʼo ta avoʼonton stael ta kʼunkʼun li kʼusi chakʼane. Jaʼ jech la spasik Keith xchiʼuk Erika. Ch-abtejik skotol kʼakʼal, jech kʼuchaʼal ch-abtej ep nupultsʼakale, kʼalal nupunemik xaʼox kʼuk sjaliluke la sman jpʼej snaik xchiʼuk la sman achʼ skaroik. Xi chalike: «Kalojkutik mi mas ximuyubajkutik mi oy kuʼunkutik li kʼusitik taje, pe mu jechuk un». Kʼalal lokʼesat ta yabtel li Keithe och ta prekursor auksiliar. Xi chale: «Kʼalal li-och ta prekursore jaʼ la svulesbun ta jol li muyubajel chkaʼitik kʼalal ta jcholtik mantale». Kʼot ta yamigoik jun nupultsʼakal ti ochemik ta prekursore, jaʼ koltaatik sventa xakʼik venta ti ep chakʼ muyubajel kʼalal lek noʼox sba li jkuxlejaltike xchiʼuk kʼalal ta jcholtik mantal ta tsʼakal orae. ¿Kʼusi la spasik li Keith xchiʼuk li Erikae? Xi chalike: «La jtsʼibakutik ta vun ti kʼusi ta jkʼan ta jtakutik ta sventa mantale, vaʼun la jpakʼkutik ta stiʼ jrefrijeradorkutik xchiʼuk laj kakʼbekutik senyail ti bu pas xa kuʼunkutike». Ochik ta prekursor ta tsʼakal.

17. ¿Kʼuxi chatabe sbalil mi oy kʼusitik la ajelbe yorail o la ajel kʼusitik ta akuxlejal sventa xa-och ta prekursore?

¹⁷ ¿Mi xuʼ xa-och ta prekursor ek? Mi mu to xuʼ chavaʼie, akʼo persa sventa xalokʼ mas ta cholmantal. Vaʼun mas me chanopaj ta stojolal li Jeovae. Kʼalal mi laj xaʼox avalbe ti akʼo sbeiltasot xchiʼuk ti laj xaʼox akʼel ti kʼuyelan akuxlejale, xuʼ van xavakʼ venta ti xuʼ xa-och ta prekursor mi oy kʼusitik la ajelbe yorail o la ajel kʼusitik ta akuxlejale. Mi la-och ta prekursore mas to me xamuyubaj ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe. Batsʼi jun avoʼonton ti baʼyel chavakʼ ta akuxlejal li Ajvalilal yuʼun Diose, ti maʼuk chapas li kʼusi chakʼan atuke (Mat. 6:33). Xamuyubaj kʼalal oy kʼusi chavakʼe. Xchiʼuk mas chanop ta stojolal Jeova, chavalbe skʼoplal sventa xlik akʼan mas xchiʼuk ti xmuyubaj yoʼonton avuʼune.