1. 1) ¿Kʼu yelan chaʼiik kʼalal chichʼik albel mantal li krixchanoetike, xchiʼuk kʼu yuʼun? 2) ¿Kʼuxi chmakvan li toyobbail sventa mu xichʼ chʼamel junuk tojobtasele?

 KʼALAL chichʼik albel mantal li krixchanoetike jeltos ti kʼuyelan chaʼiike. Xuʼ van mu toj tsotsuk chkaʼitik ta xchʼunbel smantal li buchʼu oy yabtel ti mas tsots skʼoplale, pe jaʼ van vokol chkaʼi ta jchʼuntik li kʼusi chalbutik li buchʼu koʼol noʼox kabteltike o mi mas bikʼit yabtele. Ep ta tos ti kʼuyelan chkaʼi jbatik kʼalal chkichʼtik tojobtasele: xuʼ van chkat-o koʼontontik, chijkʼexav, pe li jlome jaʼ chtijbat-o yoʼontonik sventa x-abtejik mas. ¿Kʼu yuʼun ti jelel chkaʼi jbatike? Jtose jaʼ ta skoj li toybaile. Ta skoj ti xtoyet chaʼi sba li krixchanoe xuʼ van muʼyuk xa lek tsnop, vaʼun tspʼaj li tojobtasele o ti muʼyuk tstabe sbalil li lekil chanubtasele (Prov. 16:18).

2. ¿Kʼu yuʼun ep sbalil chkiltik li tojobtaseletik ta Skʼop Diose?

² Pe li melel yajtsʼaklomutik Cristoe ep sbalil chkiltik ti chkichʼtik lekil tojobtasele, mas to kʼalal te lokʼem ta Skʼop Diose. Li smantal Diose tspʼijubtasutik, yuʼun chchanubtasutik xchiʼuk tskoltautik sventa mu xijpʼaj li ta saʼel kʼulejale, li mulivajele, li yakubele xchiʼuk li slajesel drogae (Prov. 20:1; 2 Cor. 7:1; 1 Tes. 4:3-5; 1 Tim. 6:6-11). Jech xtok, ta skoj ti ta jchʼunbetik smantal li Diose ta jkʼupintik ti «xcuxet noʼox [koʼontontike]» (Is. 65:14).

3. ¿Kʼusi jtosukal stalelal jtsʼibajom yuʼun salmo ti skʼan jchanbetike?

³ Sventa lekuk-o xkil jbatik xchiʼuk li Jtotik ta vinajele skʼan xkakʼ ta jkuxlejaltik li lekil tojobtasel chakʼe. Skʼan jechuk xkaltik kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun salmo ti xi laj yale: «Jaʼ jmoton o sbatel osil  chcaʼay li amantaltaque, yuʼun jaʼ te ta jta o xcuxetel coʼnton» (Sal. 119:111). ¿Mi ta jkʼupintik xchʼunbel li smantaltak Jeova eke o mi toj tsots ta pasel chkaʼitik? Mi oy bu tsots ta chʼunel chkaʼitik jlomuke, mu me xijchibaj. Mi te ta joltik ti jaʼ sventa jlekilaltik li kʼusi tskʼanbutik Jeovae mas tstsatsub ti kʼuyelan jpatoj koʼontontike. Jkʼeltik oxtosuk ti kʼuyelan ta jpat mas koʼontontik ta stojolale.

4. ¿Kʼusi ti skotol ora la spas ta xkuxlejal li Davide?

⁴ Li ajvalil Davide oy kʼusi lek xchiʼuk oy kʼusi chopol kʼot ta xkuxlejal, pe skotol ora la spat lek yoʼonton ta stojolal li Jpasvanej yuʼune. Xi laj yale: «Mucʼul Dios, voʼot noʼox chajcʼopanot, Dios cuʼun, voʼot noʼox jpatoj coʼnton ta atojol» (Sal. 25:1, 2). ¿Kʼusi van koltaat sventa spat yoʼonton ta stojolal li Jeovae?

5, 6. ¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa ti kʼuyelan laj yil sbaik xchiʼuk Jeova li Davide?

⁵ Jlom krixchanoetike jaʼ to tspasik orasion kʼalal oy svokolike. Jnoptik noʼox ti oy jun avamigo ti jaʼ to tsaʼot kʼalal chtun yuʼun takʼine o ti tskʼan koltaele. Xuʼ van xlik anop mi yamigoot ta melel. Pe mu jechuk li Davide. Ta sjunul xkuxlejal laj yakʼ ta ilel ti spatoj yoʼonton ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti skʼanoje, akʼo mi lek o mi chopol kʼusi kʼot ta xkuxlejal (Sal. 40:8).

⁶ Akʼo avil venta ti kʼuyelan la stojbe ta vokol Jeova li Davide xchiʼuk ti la smuyubtae: «Mucʼul Dios, voʼot Cajvalotcutic, toj echʼem amucʼul ta sbejel banamil. Apucoj batel alequilal cʼalal to ta sjelovel vinajel» (Sal. 8:1). ¿Mi xavil ti kʼu to yelan lek laj yil sbaik xchiʼuk Jtotik ta vinajel li Davide? Ta skoj ti toj labal sba laj yilbe yutsilal xchiʼuk smukʼulal li Jeovae, jaʼ tijbat-o yoʼonton sventa tsmuyubta «sbejel cʼacʼal» (Sal. 35:28).

7. ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil li orasione?

⁷ Jech kʼuchaʼal la spas li Davide skʼan nopajtik noʼox jkʼopontik Jeova sventa jpat mas koʼontontik ta stojolal. Xi chal li Vivliae: «Nopajanic ta stojol li Diose, jech chnopaj ta atojolic ec» (Sant. 4:8). Li orasione tsnopajesutik ta stojolal li Diose xchiʼuk jaʼ jtos ti kʼuyelan xuʼ jtatik li xchʼul espiritue (kʼelo 1 Juan 3:22).

8. ¿Kʼusi ti skʼan mu jpastik kʼalal ta jkʼopontik Jeova ta orasione?

⁸ Kʼalal chapas orasione, ¿mi jaʼ noʼox chaval li kʼusi ep xa ta velta avalojbe li Diose? Mi jeche baʼyel nopo lek jlikeluk ti kʼusi chakʼan chavalbe ta orasione. Ti jaʼ noʼox jtos kʼusi chkalbetik junuk kamigotik o kutsʼ kalaltik kʼalal oy bu chkiltike, ¿mi lek van chaʼi? Xuʼ van mu xa xchikintabutik. Melel onoʼox ti muʼyuk chpʼajbat s-orasion yuʼun Jeova li jun tukʼil yajtunele, pe tsots skʼoplal ti mu jchaʼalilantik li kʼusi chkalbetike.

9, 10. 1) ¿Kʼusi stakʼ xkaltik li ta j-orasiontike? 2) ¿Kʼusi tskoltautik sventa oyuk lek smelolal li kʼusi chkal ta j-orasiontike?

⁹ Mi ta melel ta jkʼan chijnopaj ta stojolal Jeovae skʼan ti mu jaʼuk noʼox xkaltik li kʼusitik nopem xkaʼitike. Kʼalal mas chkalbetik kʼusi oy ta koʼontontike mas chijnopaj xchiʼuk mas ta jpat koʼontontik ta stojolal. ¿Kʼusi stakʼ xkaltik li ta j-orasiontike? Xi chal li Vivliae: «Me oy cʼusi scʼan avuʼun chavaʼyique, cʼanbeic Dios, vocoletanic ta stojol, xchiʼuc tojbeic ta vocol» (Filip. 4:6). Ta melel, xuʼ xkalbetik skotol li kʼusitik sventa lek xkil-o jbatik xchiʼuke o ti kʼusi chkʼot ta jkuxlejaltike.

¹⁰ Ta jtabetik ep sbalil mi ta jchanbetik skʼoplal ti kʼuyelan la spasik orasion li tukʼil yajtuneltak Dios ti te tsʼibabil ta Vivliae (1 Sam. 1:10, 11; Hech. 4:24-31). Oy epal orasion xchiʼuk kʼejojetik ta sventa Jeova li ta slivroal Salmoe. Te chkiltik ti ep ta tos kʼuyelan laj yaʼi sbaike, ti oy chat yoʼontonik o ti xmuyubajik kʼalal la spasik orasione. Mi ta jchanbetik skʼoplal li  orasionetik taje tskoltautik sventa oyuk lek smelolal li kʼusi chkaltike.

11. ¿Kʼu yuʼun skʼan jnopbetik skʼoplal li tojobtaseletik chakʼ Diose?

¹¹ Xi laj yal li Davide: «Li taqʼuiel yuʼun Mucʼul Diose mu xjel o, lec chbijub li bochʼo mu cʼusi snaʼe» (Sal. 19:7). Akʼo mi muʼyuk kʼusi mas jnaʼtik, ta xijpʼijub mi ta jchʼunbetik li smantaltak Diose. Pe bakʼintike skʼan jnopbetik skʼoplal li tojobtaseletik sventa jtabetik sbalile. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun kʼalal ta jnopbetik skʼoplale chchapanutik ta sventa li vokolil ti xuʼ jnuptantike. Tskoltautik sventa stsal kuʼuntik li sujel ta jtatik ta chanob vune o li ta kabteltike, ti xkichʼtik ta mukʼ ti kʼuyelan chil chʼichʼ li Diose, ti mu jtikʼ jbatik ta politikae xchiʼuk ti jtsaktik ta venta li beiltaseletik ta Vivlia kʼalal ta jmeltsan jbatike xchiʼuk ti kʼuyelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼtike. Ti ta jnoptik li kʼusi chal Dios ta sventa taje, jaʼ tskoltautik sventa jchapan jbatik mi jech kʼot ta jtojolaltike, sventa mu jtikʼ jbatik ta vokol (Prov. 15:28).

12. ¿Kʼusitik sjakʼobiltak skʼan jnopbetik skʼoplal sventa jchʼunbetik li smantaltak Jeovae?

¹² Kʼalal mu to chkʼot ta pasel li kʼusitik yaloj ta melel li Diose, ¿mi chkakʼtik ta ilel ti jpatoj koʼontontik ta stojolale xchiʼuk ti vikʼil jsatik ta mantale? Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi jchʼunojtik ta melel ti poʼot xa xichʼ lajesel li Mukʼta Babiloniae? ¿Mi jchʼunojtik ta melel ti chijkuxi ta sbatel osil ta jun paraiso liʼ ta Balumil jech kʼuchaʼal la jchʼuntik kʼalal lik jchantik li kʼusi melele? ¿Mi ta sjunul-o koʼontontik ta jcholtik mantal xchiʼuk ti mu kʼusi xkakʼtik akʼo smakutik ta be sventa jpasbetik li yabtel Diose? ¿Mi jech-o van oy sbalil chkiltik li spatobil oʼontonal ta sventa li chaʼkuxesele, li xchʼultajesbel sbi Jeovae xchiʼuk ti jpakbetik skʼoplal li mukʼul pasmantal yuʼune? Mi ta jnopbetik skʼoplal li sjakʼobiltak taje, tskoltautik sventa teuk ta joltik li smantaltak Diose xchiʼuk ti jaʼuk «jmoton[tik] sbatel osil» xkiltike (Sal. 119:111).

13. ¿Kʼu yuʼun oy kʼusitik muʼyuk laj yaʼibeik smelolal li yajtsʼaklomtak Cristo ta baʼyel sigloe? Albo junuk skʼelobil.

¹³ Xuʼ van oy kʼusitik mu xkaʼibetik lek smelolal kʼalal ta jkʼeltik li Vivliae, ta skoj ti muʼyuk to kʼotem yorail sventa tsjambe smelolal li Jeovae. Ep ta velta laj yalbe yajtakboltak Jesús ti persa onoʼox chil svokole xchiʼuk ti chchame (kʼelo Mateo 12:40; 16:21). Pe muʼyuk laj yaʼibeik smelolal li kʼusi laj yale. Jaʼ to laj yaʼibeik smelolal kʼalal chaʼkuxiem xaʼox li Jesuse xchiʼuk ti laj yakʼ sba ta ilel ta stojolal li yajtsʼaklomtake, yuʼun «ijambat lec yoʼntonic, yuʼun jech acʼo cʼotuc ta yoʼntonic li scʼop Diose» (Luc. 24:44-46; Hech. 1:3). Jaʼ jech ek, kʼalal laj yichʼik tʼujel ta chʼul espiritu ta Pentecostés ta sjabilal 33 li yajtsʼaklomtak Cristoe, jaʼ to laj yaʼibeik smelolal ti chichʼ vaʼanel ta vinajel li Ajvalilal yuʼun Diose (Hech. 1:6-8).

14. Li ermanoetik ta slikebal siglo 20, ¿kʼu yuʼun toj lek ta chanbel stalelalik kʼalal muʼyuk bu xkʼot ta pasel li kʼusi smalaojik ta slajebal kʼakʼale?

¹⁴ Jaʼ jech ek li ta slikebal siglo 20, li melel yajtsʼaklomtak Cristoe jelel toʼox ti kʼuyelan chaʼibeik smelolal li kʼusitik chkʼot ta pasel ta «slajebal cʼacʼale» (2 Tim. 3:1). Jech kʼuchaʼal ta 1914, jlome la snopik ti jutuk xaʼox skʼan x-ikʼatik muyel ta vinajele. Kʼalal laj yilik ti mu jechuk kʼot ta pasele, la xchanbeik lek skʼoplal yan velta li Vivliae, vaʼun laj yakʼik venta ti skʼan xichʼ pasel jun mukʼta abtelal sventa xichʼ cholel li mantale (Mar. 13:10). Jech oxal chaʼa, ta 1922 li Joseph F. Rutherford ti jaʼ toʼox tsbeiltas abtelale, xi laj yal li ta Mukʼta Tsobajel Internasional ta Cedar Point (Ohio, Estados Unidos): «¡Kʼelavilik, ch-ajvalilaj xa li Ajvalile! Voʼoxuk yaj-abteloxuk sventa chavalbeik batel skʼoplal. Jaʼ yuʼun, albeik,  albeik, albeik skʼoplal li Ajvalil xchiʼuk li ajvalilal yuʼune». Ti chichʼ cholel li «Lequil Aʼyeje, jaʼ ti chlic xa ventainvanuc li Diose», jaʼ ojtikinbilik-o tal li yajtuneltak Jeovae (Mat. 4:23; 24:14).

15. ¿Kʼuxi tskoltautik ti ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi spasoj Jeova ta stojolal li steklumale?

¹⁵ Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal skotol li kʼusi spasoj Jeova ta stojolal li steklumal ta voʼne xchiʼuk ta jkʼakʼaliltike, mas to ta jpat-o koʼontontik ta stojolal ti tspas onoʼox li kʼusi tskʼan yoʼontone. Jech xtok, li smantaltake jaʼ tskoltautik sventa teuk ta joltik xchiʼuk ta koʼontontik ti chkʼot ta pasel li kʼusitik yaloj tspase.

16. ¿Kʼusi bendision ta jtatik ta skoj ti baxbolutik ta xcholel li mantale?

¹⁶ Li Jpasvanej kuʼuntik Jeovae jaʼ jun Dios ti lek baxbol ta abtele. Xi laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Muʼyuc bochʼo yan jech chac cʼu chaʼal voʼot, yuʼun li voʼote toj echʼem avuʼel». Xchiʼuk xi to laj yale: «Li abatsʼicʼobe toj tsots, xchiʼuc jaʼ jtsalvanej» (Sal. 89:8, 13). Ta skoj ti jaʼ jun Dios ti lek snaʼ x-abteje, oy sbalil chil xchiʼuk chakʼbe bendision ti chkakʼbetik yipal xcholel mantale. Li yajtuneltake —viniketik, antsetik, kerem tsebetik xchiʼuk li buchʼutik malubemik xae— «mu jechuc noʼox chlaj vaj yuʼun[ik]», ti jech noʼox te smeyoj skʼobike (Prov. 31:27). Moʼoj, jaʼ chchanbeik stalelal li Jpasvanej yuʼunike xchiʼuk yakʼojbeik yipal spasel li kʼusitik sventa mantale. Xmuyubajik tajek ti chtunik ta sjunul yoʼontonike, vaʼun xmuyubaj ch-akʼbatik bendision yuʼun li Jeovae (kʼelo Salmo 62:12).

17, 18. ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti ta jpat mas koʼontontik ta stojolal Jeova kʼalal chkakʼ ta ilel li xchʼunel koʼontontike? Albo junuk skʼelobil.

¹⁷ ¿Kʼuxi ta jpat mas koʼontontik ta  stojolal Jeova kʼalal chkakʼtik ta ilel li xchʼunel koʼontontike? Jnopbetik skʼoplal ti kʼuyelan ochik ta Albil Balumil li j-israeletike. Li Jeovae laj yalbe mantal li paleetik ti xkuchojik batel xkaxail smantal Dios ti akʼo x-ochik li ta ukʼum Jordane. Pe jaʼ to yilik li j-israeletike, nojem tajek li ukʼum ta skoj ti jaʼo yorail voʼtike. ¿Kʼusi la spasik? ¿Mi te van la spas skarpanaik jayibuk xemana ta tiʼ ukʼum sventa tsmalaik xyal li yok ukʼume? Moʼoj, la spat yoʼontonik ta stojolal Jeova xchiʼuk la xchʼunbeik li smantaltake. ¿Kʼusi kʼot ta stojolalik? Xi chal li loʼile: «Cʼalal [...] chichʼic xa batel xcaxail smantal Mucʼul Dios li paleetique [...], cʼalal iʼachʼ xaʼox jutuc yacanic ta voʼe, li ucʼum chanov tal ta cajale ipaj ta xanubal, jech jmoj lic stsʼan sba muyel. [...] Jech la svocʼ sba li ucʼum Jordane, jech ijelovic batel ta lum Jericó scotol li israeletique» (Jos. 3:12-17). ¡Nopo avaʼi kʼu to yelan laj yaʼi sbaik kʼalal laj yilik ti paj li yok ukʼum ti toj tsots yipe! ¡Ta melel tsatsub xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li Jeovae! Taje jaʼ ti la spat yoʼontonik li ta smantaltake.

¹⁸ Melel onoʼox ti mu jechuk tspas skʼelobiltak juʼelal ta jtojolaltik Jeova li avie, pe chakʼbutik sbendision ta skoj ti chkakʼ ta ilel li xchʼunel koʼontontike. Ta skoj ti chakʼbutik xchʼul espiritue tstojobtasutik sventa ta jcholbetik skʼoplal ta spʼejel Balumil li Ajvalilal yuʼune. Li bankilal stestigo Jeova ti jaʼ li Jesucristoe laj yalbe yajtsʼaklomtak ti chkoltavan ta spasel li abtelal ti tsots skʼoplal taje. Kʼalal chaʼkuxiem xaʼoxe, xi laj yale: «Batanic me; bat pasic ta jchʼunolajel cuʼun li cristianoetic ta jujun banamile. [...] Naʼic me, te jchiʼinojoxuc o scotol cʼacʼal cʼalal to ta slajebal cʼacʼal» (Mat. 28:19, 20). Ep stestigotak Jeova ti mu snaʼ lek xkʼopojike yiloj ta xkuxlejalik kʼuxi akʼbat stsatsal yoʼontonik yuʼun chʼul espiritu sventa xcholbeik mantal li buchʼutik mu xojtikinike (kʼelo Salmo 119:46; 2 Corintios 4:7).

19. ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik akʼo mi oy kʼusi mu xa spas kuʼuntik?

¹⁹ Yan ermanoetike mu xa masuk kʼusi stakʼ spasik ta skoj chamel o ta skoj malubel. Pe xuʼ spat yoʼontonik ti chaʼibe smelolal kʼuyelan oyik li «Totil ti ep chcʼuxubinvane, jaʼ li Dios ti chispatbutic coʼntontique» (2 Cor. 1:3). Toj ep sbalil chil ti kʼuyelan chkakʼbetik yipal kʼalal chijtun ta stojolale. Skʼan me mu xchʼay ta joltik ti kʼusi mas tsots skʼoplal sventa xijkole, jaʼ ti oyuk xchʼunel koʼontontik ti laj yakʼ ta matanal xkuxlejal li Cristoe xchiʼuk ti jpasbetik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik li yabtel Diose (Heb. 10:39).

20, 21. ¿Kʼutik yelan xuʼ xkakʼtik ta ilel ti jpatoj koʼontontik ta stojolal Jeovae?

²⁰ Li yichʼel ta mukʼ Jeovae te tsakal skʼoplal ti jchʼakbetik lek yoraile, kipaltik xchiʼuk li kʼusitik oy kuʼuntik sventa xijtun ta stojolale. Ta sjunul koʼontontik ta jkʼan ta jpastik li «[abtelal] ta spuquel Lequil Aʼyeje» (2 Tim. 4:5). Xijmuyubaj ti ta jkoltatik yantik sventa akʼo «yotquinic li cʼusi melele» (1 Tim. 2:4). Chakʼ jkʼulejaltik ta mantal ti chkichʼtik ta mukʼ xchiʼuk ti ta jmuyubtatik li Jeovae (Prov. 10:22). Xchiʼuk tskoltautik sventa jpat-o lek koʼontontik ta stojolal li Jpasvanej kuʼuntike (Rom. 8:35-39).

²¹ Kʼuchaʼal chkiltike, ti ta jpat koʼontontik ta stojolal Jeova ti lek tsbeiltasutike, mu ta jechuk noʼox chtal. Jaʼ yuʼun, jtsatsubtastik ti ta jpat koʼontontik ta stojolal Dios kʼalal ta jpastik orasione, ti ta jnopbetik lek skʼoplal ti kʼuyelan kʼotem ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton ta voʼnee xchiʼuk ti jech tspas ta tsʼakale. Te oy-o «sbatel osil» li smantaltak Jeovae. Jaʼ yuʼun xuʼ me xijkuxi ta sbatel osil ek.