KʼUSITIK KʼOT TA PASEL TA VOʼNE
«Ti bu chibate te onoʼox chbat li jna eke»
LI TA slajebaltik agosto xchiʼuk ta slikebal septiembre ta 1929, echʼ jun kampanya sventa xichʼ cholel mantal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal tsatsal ikʼ ti jalij baluneb kʼakʼale, yuʼun mas ta lajuneb miyon jcholmantaletik la spukik 250,000 livroetik xchiʼuk foyetoetik ta sjunul Estados Unidos. Li ta lajuneb miyon jcholmantaletik taje oy jutuk mu jmiluk ti chtunik ta colportor (ti jaʼ toʼox jech sbiik li prekursoretike). ¡Solel ta anil epajik! Li Bulletin * sbie laj yal ti «vokol ta chʼunel» ti oxib to velta epaj li prekursoretik li ta 1927 kʼalal ta 1929.
Ta slajebtik xa batel li 1929 laj yil svokolik ta takʼin. Li ta 29 yuʼun oktuvre vaʼ jabile, chʼay stakʼinik li vankoetik ta Nueva Yorke, jaʼ yuʼun laj yil svokolik ta takʼin ta spʼejel Balumil. Ep krixchanoetik povre komik, jaʼ yuʼun martes negro laj yakʼbeik sbi li vaʼ kʼakʼale. Ta smilal noʼox vankoetik chʼay stakʼinik. Laj yiktaik abtel li ta ranchoetike. La smakik mukʼta favrikaetik. Ta smiyonal noʼox krixchanoetik chʼabal kom yabtelik. Li ta 1933 ta Estados Unidose jmil naetik bat ta ilil jujun kʼakʼal.
Li jcholmantaletik ta tsʼakal orae, ¿kʼuxi van laj yutik kʼalal jaʼo oy vokolil ta takʼine? Ep buchʼutik ti nakalik ta jpʼej uni na ti oy syantailtake. Ta skoj ti muʼyuk tslokʼ snaike xchiʼuk ti muʼyuk tstojbeik spatanile, jaʼ koltaatik-o epal prekursoretik sventa spas-o batel li yabtelik ta cholmantal ti muʼyuk mas chlaj stakʼinike. * Kʼalal chbatik li ta mukʼta tsobajeletike ch-akʼbat skuartoik ta moton ta jun otel. Ta 1934 li Bulletin laj yal kʼuxi ta pasel jpʼejuk uni na ti oy syantailtak ti lekuk ta naklebinele, ti xuʼ xichʼ tikʼbel stuvoal voʼ, estufa, tem ti stakʼ puxele xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ mu xlajik ta sike.
Li prekursoretik ta spʼejel Balumil ti xvul noʼox ta sjol kʼusi tspasike lik smeltsan sna stukik ti oy yuni yantailtake. Xi chvul ta sjol li Victor Blackwell: «Li Noee mu snaʼ kʼuxi ta meltsanel li varkoetike, li voʼon eke mu jnaʼ kʼuxi ta meltsanel jpʼejuk uni na ti oy syantailtake». Akʼo mi jech, laj onoʼox smeltsan.
Li Avery xchiʼuk Lovenia Bristow oy jpʼej snaik ti oy syantailtake. Xi laj yal li Avery: «Ti bu chibate te onoʼox chbat li jna eke». Li ermanoetik Bristow chtunik ta prekursor xchiʼuk li Harvey xchiʼuk Anne Conrow, ti oy yuni naik ti oy syantailtake, ti spakʼojanbeik karton ta spakʼbale. Kʼalal ta sjelbeik yavile chlilij komel jusetʼ li skartonaltake. Xi chvul ta sjol li Avery: «Muʼyuk bu jech ilbil-o jpʼejuk na ti kʼu yelan pasbil li vaʼ kʼakʼale xchiʼuk muʼyuk xa bu jech laj yichʼ ilel yan velta». Pe laj yal xtok ti «jaʼik jun utsʼ alalil ti solel xmuyubajik noʼox» li Harvey, Anne xchiʼuk li chaʼvoʼ yalab xnichʼnabike. Xi la stsʼiba li Harvey: «Ta onoʼox jtakutik li kʼusi chtun kuʼunkutike xchiʼuk solel jpatoj lek koʼonton chitunkutik ta stojolal Jeova, ti ta slekil yoʼonton chchabiunkutike». Ta mas tsʼakale batik ta Chanob vun ta Galaad xchanvoʼalik, vaʼun bat tunikuk ta misioneroal ta Perú.
Li utsʼ alalil Battaino eke jmoj tunik ta prekursor. Kʼalal laj yaʼi Giusto ti xchiʼuk xa yol li Vincenzae, la skʼatajesik ta jpʼej uni na li skaroik Ford modelo A ti lokʼ ta 1929, taje «xkoʼolaj yileluk kʼuchaʼal jun lekil
otel» yuʼun mu xkoʼolaj ti bu toʼox nakalik ta jun karpanae. Tunik-o ta prekursor xchiʼuk li yuni tsebike, yuʼun solel kʼupil chaʼiik xcholbel mantal li j-italiaetik ti te nakajtik ta Estados Unidose.Ep buchʼutik la xchʼamik li lekil aʼyeje, pe li buchʼutik abol sbaik xchiʼuk li buchʼutik chʼabal yabtelike bakʼintik tajek chakʼik matanal takʼin ta sventa li vunetik chichʼik komele. Ta skoj ti chʼabal stakʼinike, tsjelik ta kʼusitik x-ayan yuʼunik. Kʼalal la xchapik li kʼusitik akʼbatik ta cholmantal chaʼvoʼ prekursorae laj yilik ti la staik 64 ta tos kʼusitike. Li slistaike «xkoʼolaj kʼuchaʼal slistail sventa chichʼ chapel li kʼusitik oy ta jun tiendae».
Li Fred Andersone la sta jun vinik ti ch-abtej ta osiltike, vaʼun tskʼan ox jaylikuk livro, sventa xakʼbe komele akʼbat jun lente ti jaʼ toʼox yuʼun smeʼe. Laje la sta yan vinik ti ch-abtej ta osiltik eke, kʼot ta yoʼonton li jvuntike, pe xi laj yale: «Chʼabal jlente sventa jkʼel li vune». Akʼo mi jech, li slente slakʼnae jaʼ koltaat sventa skʼel li vune, jaʼ yuʼun ta sjunul yoʼonton laj yakʼbe yuni tojol li lentee xchiʼuk li livroetike.
Li Herbert Abbotte te onoʼox yichʼoj ta skaro sna yalakʼ, jaʼ ti mi oy bu akʼbate. Kʼalal oy xaʼox oxkot o chankote chbat xchon ta chʼivit, vaʼun mi la xchone tsnojesbe-o tal sgasolinail li skaroe. «¿Mi oy van bakʼintik ti chʼabal jsetʼuk jtakʼinkutike? Oy onoʼox —xi la stsʼibae—, pe taje maʼuk la smakunkutik. Mi oy sgasolinail li jkarokutike mu teuk noʼox chipajkutik, yuʼun lek tsots xchʼunel koʼontonkutik xchiʼuk jpatoj lek koʼontonkutik ta stojolal Jeova.»
Ta skoj ti spatoj lek yoʼontonik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti jpʼel yoʼontonik li ermanoetike jaʼ koltaatik-o sventa stsal yuʼunik li vokoliletik la snuptanik li vaʼ jabiletike. Kʼalal tal ikʼaloʼe jatavik lokʼel ta snaik li Maxwell xchiʼuk Emmy Lewis, vaʼun jaʼo xa lom tal jtekʼ teʼ ta sba li snaik ti oy syantailtake, vokʼ ta oʼlol. Xi la stsʼiba li Maxwell: «Li kʼusi kʼot ta pasel taje maʼuk la spajesunkutik-o, yuʼun stalel onoʼox jech chkʼot ta pasel, muʼyuk onoʼox bu la jnopkutik ti chkikta jbakutike. Yuʼun ep kʼusitik skʼan pasel xchiʼuk oy ta koʼontonkutik spasel». Li Maxwell xchiʼuk Emmy muʼyuk bu chibajik-o, kʼajomal la xchaʼmeltsanik li snaik ti oy syantailtak ti jaʼ koliyal li ermanoetik ti lek xkoltavanike.
Li avi ti kuxulutik ta jun kʼakʼal ti tsots vokolile, ta smiyonal noʼox stestigotak Jeova ojtikinbilik ti muʼyuk chkʼuxubin sba stukike. Jech kʼuchaʼal li prekursoretik ta voʼnee jpʼel ta koʼontontik ta jcholtik-o batel mantal jaʼ to mi laj yal Jeova ti tsuts xae.
^ Ti jaʼ sbi Kabteltik sventa Dios li avie.
^ Li vaʼ kʼakʼale, jutuk mu skotoluk chʼabal yabtelik li prekursoretike. Yalel chtojbatik li vunetik lokʼemik ta Vivliae, vaʼun ti kʼu yepal tstsobbeik stojole tstunesik sventa jaʼ smanik-o li kʼusitik chtun yuʼunike.