1, 2. ¿Kʼusi chichʼ pasel jujun jabil ti skʼan jtsaktik ta venta jkotoltik li yajtsʼaklomutik Cristoe, xchiʼuk kʼu yuʼun?

 KʼALAL chanop ta sventa li kʼusi tsots skʼoplal jujun jabile, ¿kʼusi chtal ta ajol? «Jaʼ li skʼakʼalil jnupunele», xuʼ van xi li buchʼu nupuneme. Yantike, xuʼ van tsnopik ta yan kʼakʼal ti oy kʼusi tsots skʼoplal kʼot ta pasele, jech kʼuchaʼal li skʼakʼalil kʼalal la xchʼak sba li slumalik sventa tsventain sba stuke. Pe ¿mi anaʼoj xa ti oy kʼusi chichʼ pasel jujun jabil ti oy xa mas ta 3,500 jabil chichʼ pasel talele?

² Akʼo mi jaʼ chichʼ pasel sventa snaʼobil skolelik ta mosoil ta Egipto li voʼneal Israel li taje, ti ojtikinbil kʼuchaʼal kʼin Koltaele, toj tsots onoʼox skʼoplal chkiltik ek li voʼotike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun te tsakal skʼoplal kʼusitik ta jkuxlejaltik. Pe xuʼ van xi chavale: «Li judioetike tspasbeik skʼinal li kʼin Koltaele, pe li voʼone jchʼunoj Cristo, maʼuk judioun. ¿Kʼu yuʼun skʼan jtsak ta venta?». Li stakʼobile te ta jtatik li ta kʼusi tsots skʼoplal laj yichʼ alel liʼe: «Li Chij [...] sventa qʼuin Coltaele jaʼ li Cristoe, [...] laj yacʼ sba ta milel ta jventatic» (1 Cor. 5:7). Sventa chkaʼibetik lek smelolal taje, jkʼelbetik skʼoplal li kʼin Koltael yuʼun judioetike xchiʼuk jkʼeltik kʼu yelan snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk jun mantal ti laj yichʼ akʼbel skotol li yajtsʼaklomtak Cristoe.

3, 4. ¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal skʼan toʼox xichʼ pasel li baʼyel kʼin Koltaele?

³ Epal xa noʼox miyon krixchanoetik ta spʼejel Balumil ti maʼuk judioetike snaʼojik jutuk li kʼusi kʼot ta pasel kʼalal skʼan toʼox xichʼ pasel li baʼyel kʼin Koltaele. Xuʼ van te la skʼelik li ta slivroal Éxodo ta Vivliae, oy buchʼu chapbatik o xuʼ van la skʼelik ta jun pelikula ta sventa taje.

⁴ Kʼalal ep xaʼox tajek jabil te oyik ta mosoil ta Egipto li j-israeletike, li Jeovae la stak batel Moisés xchiʼuk Aarón sventa chalbeik faraón ti akʼo skolta batel li j-israeletike. Pe li jtoyba ajvalil taje muʼyuk bu laj yakʼ xlokʼik, jech oxal li Jeovae laj yakʼbe tal lajuneb tsatsal vokoliletik. Kʼalal echʼ xaʼox li slajeb vokolile, ti la smilbe skotol sba yalab xnichʼnab li j-egiptoetike, jaʼ to laj yakʼ lokʼuk batel li steklumal Diose (Éx. 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5).

5. ¿Kʼusi persa la spasik li j-israeletik kʼalal skʼan toʼox xkolike? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.)

 ⁵ Pe ¿kʼusi persa la spasik li j-israeletik kʼalal skʼan toʼox xlokʼike? Jaʼo van ta primavera (te van ta 21 yuʼun marso) ta sjabilal 1513 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, jaʼ li ta yuilal abib ta hebreoe, ti nisán la sbiin ta mas tsʼakale. * Li Diose laj yal ti ta slajunebal kʼakʼal li u taje li j-israeletike skʼan la xlik xchapan sbaik ta sventa li kʼusi tspasik ta 14 yuʼun nisane. Li kʼakʼal taje lik ta bat kʼakʼal, yuʼun ti kʼu yelan chchapik kʼakʼal li j-hebreoetike jaʼ ti chlik kʼalal chchʼay xa batel Kʼakʼale xchiʼuk jaʼ to chlaj ta yokʼomal kʼalal chbat xaʼox noxtok li Kʼakʼale. Li vaʼ kʼakʼale, li jujun utsʼ alalile skʼan tsmilik jkot chʼiom tot chij (o tentsun) xchiʼuk ti sbonbeik jutuk ta xchʼichʼel li smarkoal stiʼ snaike (Éx. 12:3-7, 22, 23). Te une persa tspasik jun veʼlil ta bat kʼakʼal ti tslajesik vobil chij, itajetik xchiʼuk pan ti muʼyuk yichʼoj svolesobil xchʼute. Vaʼun li yaj-anjel Diose ch-echʼ ta sjunul Egipto, ch-echʼ smilbe skotol li sba yalab xnichʼnab j-egiptoetike, pe ti kolem chkomik li j-israeletik ti chchʼunik mantale. Vaʼun chkoltaatik batel (Éx. 12:8-13, 29-32).

6. ¿Kʼu yuʼun skʼan spasik jujun jabil kʼin Koltael li j-israeletike?

⁶ Jaʼ jech kolik li j-israeletike, vaʼun albatik mantal yuʼun Dios ti akʼo svules ta sjolik jujun jabil chtale. Xi albatike: «Li jun cʼacʼal leʼe jaʼ tscʼan ti mu xchʼay ta avoʼntonique. Tscʼan chapasilanic jun mucʼta qʼuin sventa chavichʼicun ta mucʼ; vuʼun li Mucʼul Diosune. Jaʼ jun mantal chcom o ta atojolic cʼalal to ta jaycʼol avalab anichʼnabic». Kʼalal mi echʼ li kʼin ta 14 yuʼun nisane ta to xtal yan kʼin ti chjalij vukub kʼakʼale. Li kʼin Koltaele chichʼ pasel ta 14 yuʼun nisan, pe jaʼ jech chichʼ biiltasel xtok skotol li xvaxakibal kʼakʼal kʼin chichʼ pasele (Éx. 12:14-17; Luc. 22:1; Juan 18:28; 19:14). Li kʼin Koltaele jaʼ jun kʼin ta skotol li «qʼuinetic ta jun jabil» ti albilik akʼo spasik jujun jabil li j-hebreoetike (2 Crón. 8:13).

7. ¿Kʼusi achʼ la slikes Jesús ti skʼan spasik jujun jabil li yajtsʼaklomtake?

⁷ Li Jesús xchiʼuk yajtakboltake jaʼik judioetik xchiʼuk ventainbilik yuʼun li Smantal Moisese, jech oxal jujun jabil tspasik li kʼin Koltaele (Mat. 26:17-19). Li slajeb velta la spasike, oy kʼusi achʼ la slikes li Jesuse xchiʼuk ti skʼan spasik jujun jabil li yajtsʼaklomtake: jaʼ li Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltike. Pe ¿kʼusi kʼakʼalil skʼan spasik?

8. ¿Kʼusi sjakʼobil chtal ta joltik kʼalal ta jkʼelbetik skʼoplal li kʼin Koltael xchiʼuk li Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltike?

⁸ Ta skoj ti jaʼo la slikes Jesús li Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltik kʼalal laj xaʼox spasik li slajeb kʼin Koltael ti oy sbalil ta sat Diose, li ta sjabilal 33 ta jkʼakʼaliltike, li achʼ kʼusi chichʼ pasel taje jmoj skʼakʼalil chkʼot xchiʼuk li kʼin Koltaele. Akʼo mi jech, xuʼ van aviloj ti jelel jun kʼakʼal o jayibuk kʼakʼal li ta kalendarioetik avi ti chichʼ pasel li kʼin Koltael yuʼun judioetik xchiʼuk li skʼakʼalil ta jpastik li snaʼobil slajel Cristoe. ¿Kʼu yuʼun ti jelel skʼakʼalile? Jvokʼ stakʼobile, te ta jtatik li ta mantal laj yakʼbe j-israeletik li Diose. Kʼalal laj xaʼox yalbe skotol j-israeletik ti skʼan smilik li chije, li Moisese lek jamal laj yal kʼusi ora ta skʼakʼalil 14 yuʼun nisán skʼan spasik (kʼelo Éxodo 12:5, 6).

9. Jech kʼuchaʼal chal Éxodo 12:6, ¿kʼusi ora chichʼ milel li chʼiom tot chij sventa kʼin Koltaele? (Kʼelo xtok li rekuadro  «¿Ta jayib ora?».)

⁹ Jech kʼuchaʼal chal Éxodo 12:6, ta «smalel cʼacʼal» chichʼ milel li chʼiom tot chije, jaʼ xkaltik, kʼalal chʼayem xaʼox batel li Kʼakʼale, pe ti sak to osile, jaʼo kʼalal chlik li skʼakʼalil 14 yuʼun nisane.

10. Jech kʼuchaʼal chal junantik judioetike, ¿bakʼin la chichʼ milel li chij sventa kʼin Koltaele, pe kʼusi chichʼ jakʼel ta skoj taje?

¹⁰ Ta tsʼakale, junantik judioetike la snopik  ti chjalij la jayibuk ora ta smilel skotol li chʼiom tot chijetik ti chikʼik batel ta temploe. Jaʼ yuʼun tsnopik ti jaʼ xa la ta slajeb skʼakʼalil 14 yuʼun nisán li kʼusi chal Éxodo 12:6, jaʼo la kʼalal chlik xa tsʼepʼujuk batel li Kʼakʼale (ta oʼlol kʼakʼal) jaʼ to kʼalal nel xaʼox li kʼakʼale (kʼalal chchʼay xaʼox batel li Kʼakʼale). Ti ta melel jaʼuk jech smelolal taje, ¿kʼusi ora la spasik jechuk li veʼlil ta bat kʼakʼale? Jun jchanubtasvanej ti Jonathan Klawans sbi ti lek xchanojbe skʼoplal judioetik ta voʼnee, xi laj yale: «Li achʼ kʼakʼale jaʼo chlik kʼalal chʼay xaʼox batel li Kʼakʼale. Jaʼ yuʼun, akʼo mi ta skʼakʼalil 14 yuʼun nisán chichʼ milel li chʼiom tot chije, li slikebal kʼin Koltael xchiʼuk li veʼele chichʼ pasel ta skʼakʼalil 15 yuʼun nisán. Pe ti jech chichʼ cholbel skʼoplal li skʼakʼalil taje muʼyuk bu chal li slivroal Exodoe». Xi to laj yal xtoke: «Li kʼusitik la stsʼibaik li jrabinoetike [...] mi jaʼuk la skʼan laj yalbutik kʼu yelan chichʼ pasel li Seder [veʼlil ta kʼin Koltael] kʼalal muʼyuk toʼox bu jinesbil li Temploe», ti kʼot ta pasel ta sjabilal 70 ta jkʼakʼaliltike (voʼon la jpaskutik ta kursiva).

11. 1) ¿Kʼusi la spas Jesús li ta skʼakʼalil kʼin Koltael ta sjabilal 33 ta jkʼakʼaliltike? 2) ¿Kʼu yuʼun «tsots scʼoplal ta xcʼot li jun cʼacʼal cux oʼnton» ta 15 yuʼun nisán ta sjabilal 33? (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)

¹¹ Ta skoj li kʼusitik taje, ¿bakʼin laj yichʼ pasel li kʼin Koltael ta sjabilal 33? Veno, li ta 13 yuʼun nisán, kʼalal chnopaj xaʼox skʼakʼalil «ta smilic li chʼium chij ta sventa qʼuin Coltaele», li Cristoe xi laj yalbe li Pedro xchiʼuk Juane: «Batanic, bat meltsanic li chʼium chij jtiʼtic ta sventa qʼuin Coltaele» (Luc. 22:7, 8). Vaʼun, kʼot «yorail» tstiʼik li chij sventa kʼin Koltaele, jaʼo kʼalal chʼayem xaʼox batel Kʼakʼal ta 14 yuʼun nisane, li ta yakʼobalil juevese. Jmoj veʼ xchiʼuk yajtakboltak li Jesuse, vaʼun kʼalal laj yoʼontonike la slikes li Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltike (Luc. 22:14, 15). Li vaʼ akʼobale la stsakik xchiʼuk la xchapanik li Jesuse. Tetik van ta oʼlol kʼakʼal ta 14 yuʼun nisane la sjokʼanik ta jtel teʼ, vaʼun cham li ta bat kʼakʼal taje (Juan 19:14). Jech oxal «li Chij [...] sventa qʼuin [Koltael ti] jaʼ li Cristoe» jmoj skʼakʼalil «laj yacʼ sba ta milel ta jventatic» xchiʼuk li chij sventa kʼin Koltaele (1 Cor. 5:7; 11:23; Mat. 26:2). Ta slajeb une, laj yichʼ mukel kʼalal chnel xaʼox li kʼakʼal taje, kʼalal skʼan toʼox xlik li skʼakʼalil 15 yuʼun nisane (Lev. 23:5-7; Luc. 23:54). *

12, 13. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal chaʼiik kʼin Koltael li ololetik eke?

¹² Pe jkʼeltik yan velta li kʼusi kʼot ta pasel  ta Egiptoe. Li Moisese laj yalbe li steklumal Dios ti «jaʼ jun mantal chcom o ta [s]tojolic» li spasel kʼin Koltaele. Li ta kʼin tspasik jujun jabil taje li yalab xnichʼnab j-israeletike tsjakʼik kʼusi smelolal li kʼine (kʼelo Éxodo 12:24-27; Deut. 6:20-23). Vaʼun chaʼa, li kʼin Koltaele chtun sventa «mu xchʼay ta [yoʼontonik]» kʼalal to ta ololetik (Éx. 12:14).

¹³ Li jaykʼol achʼ kuxlejal chtale ep kʼusitik tsotsik skʼoplal chchanik, ti tsjelubtasbe komel yalab xnichʼnab li totil meʼiletike. Jun taje jaʼ ti chchabi yajtuneltak li Jeovae. Li ololetike la xchanik ti oy stalelaltak li Diose xchiʼuk ti mu nomuk oy ta stojolalike, ti kuxul xchiʼuk ti oy ta melele, ti oy ta yoʼonton li steklumale xchiʼuk ti tskoltae. Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel kʼalal kuxul laj yiktabe yalab xnichʼnab j-israeletik «cʼalal la smilbe sba xnichʼnab egiptoeti[ke]».

14. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼin Koltaele, xchiʼuk kʼuxi xuʼ chakʼbe xchan yalab xnichʼnabik li totil meʼiletik yajtsʼaklomtak Cristoe?

¹⁴ Li avie, li totil meʼiletik yajtsʼaklomtak Cristoe mu persauk chalbeik jujun jabil yalab xnichʼnabik li sloʼilal kʼin Koltael taje. Pe ¿mi chavakʼbe xchan li kʼusi ta jchantik-o yuʼun li taje, ti jaʼ Jchabivanej yuʼun steklumal li Diose? ¿Mi chakʼik venta ti jpʼel ta avoʼonton achʼunoj ti chchabi-o yajtuneltak li Jeovae? (Sal. 27:11; Is. 12:2.) ¿Mi ta slekil avoʼonton chachanubtas li ta mantal liʼe, ti mu ta uteluk o ti naka noʼox chavaptabee? Mi jech chapase, jaʼ jech chakolta sventa tspat yoʼontonik ta stojolal Jeova.

15, 16. ¿Kʼusi chchanubtasutik ta sventa Jeova li loʼiletik ta sventa kʼin Koltael xchiʼuk ti lokʼik ta Egipto li j-israeletike?

¹⁵ Laj xa kiltik ti chchabi yajtuneltak li Jeovae, pe li sloʼilal kʼin Koltaele maʼuk noʼox chchanubtasutik taje, yuʼun chakʼ jchantik ti chkoltavan xtoke. Nopo ta sventa li kʼusi laj yil ta xkuxlejalik kʼalal lokʼesatik ta Egiptoe. Li tok xchiʼuk kʼokʼe jaʼ tun sventa chbeiltasatik-o. La xchʼak ta oʼlol li Tsajal Nab sventa chpolbat ochel sbeik ti la stselan muyel kʼuchaʼal muro li voʼe. Kʼalal lokʼemik xaʼox li ta jot stiʼile, laj yilik kʼu yelan lom talel ta sba j-egiptoetik li voʼe. ¡Jaʼ to kolik un! Jaʼ yuʼun oy srasonal ti xi avanik sventa tstojik ta vokole: «Liʼ chiqʼuejin yuʼun chquichʼ ta mucʼ li Mucʼul Diose [...]; jaʼ ti la smuc ta nab xchiʼuc yajvaltac li caʼetique. Ti chiqʼuejine jaʼ ta sventa li Mucʼul Diose, yuʼun jaʼ jtsatsal xchiʼuc jcoltael cʼotem» (Éx. 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Sal. 136:11-15).

¹⁶ ¿Mi chakolta avalab anichʼnabik sventa tspat yoʼontonik ti jaʼ Jkoltavanej kuʼuntik li Jeovae? ¿Mi chavakʼbe ta ilel ta aloʼil xchiʼuk ta kʼusitik chanop chapas ti jech jpʼel-o ta avoʼontone? ¿Kʼu yuʼun mu xachanik li ta Akʼobal sventa Yichʼel ta Mukʼ Jeova ta Kutsʼ Kalaltik li kapitulo 12 kʼalal ta 15 yuʼun Exodoe xchiʼuk ti chavalbe skʼoplal kʼu yelan la skolta steklumal li Jeovae? Li ta yan velta mi la achanik li Vivliae xuʼ van xavalbe skʼoplal li kʼusi melel kʼot ta pasel ta sventa taje mi la achanik li kʼusi chal Hechos 7:30-36 o Daniel 3:16-18, 26-28. Akʼo mi mol meʼelutik xa o mi kerem tsebutik to, skʼan me jpat koʼontontik ta melel ti jech kʼuchaʼal la skolta lokʼel steklumal Jeova ta skʼakʼalil li Moisese, jaʼ jech tskoltautik ek li ta tsʼakale (kʼelo 1 Tesalonicenses 1:9, 10).

17, 18. ¿Kʼusi skʼan svules ta joltik li xchʼichʼel chʼiom tot chij ta kʼin Koltaele?

¹⁷ Li melel yajtsʼaklomutik Cristoe muʼyuk bu ta jpastik li kʼin Koltael yuʼun judioetike. Taje jaʼ jech chal Smantal Moisés ti akʼo yichʼ pasel jujun jabile, pe maʼuk xa tsventainutik li Mantal taje (Rom. 10:4; Col. 2:13-16). Li voʼotike yan-o kʼusi ta jvules ta joltik: jaʼ li slajel Xnichʼon Diose. Akʼo mi jech, ep kʼusitik xuʼ jchantik ta sventa junantik kʼusitik laj yichʼ pasel li ta kʼin Koltael ti lik yichʼ pasel ta Egiptoe.

¹⁸ Li xchʼichʼel chʼiom tot chije, ti la sbonbeik-o smarkoal tiʼ naetike, jaʼ li kʼusi tun sventa tspojbe xkuxlejal li sba yalab xnichʼnab j-israeletike. Li avie muʼyuk chkakʼbetik ta matanal chonbolometik li Diose, mi jaʼuk li ta skʼakʼalil kʼin Koltaele mi jaʼuk ta yan kʼakʼal. Pe oy jun milbil matanal ti mas ep sbalil ti xuʼ chakʼ jkuxlejaltik sbatel osile. Kʼalal la stsʼibabe skʼoplal «li sba xnichʼnab Dios ti tsʼibabil xa ta vun sbiic te ta vinajele», li jtakbol Pabloe jamal laj yal ti koliyal «li xchʼichʼal la [smal]» Jesuse xuʼ xkuxiik sbatel osil li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele (Heb. 12:23, 24). Li yajtsʼaklomtak Cristo ti spatoj yoʼonton chkuxiik sbatel osil ta Balumile jaʼ noʼox te chkolik-o ek ta skoj li xchʼichʼel la smal Jesuse. Jech oxal chaʼa, jkotoltik skʼan jvules ta joltik liʼe: «Jaʼ li Xnichʼon ti la smanutic ta xchʼichʼal[e], yuʼun jech la jtatic o perdón yuʼun li jmultique, yuʼun batsʼi ep cʼuxutic ta yoʼnton» (Efes. 1:7).

19. ¿Kʼuxi tstsatsubtas spatobil koʼontontik ta stojolal li albilkʼopetik ta Vivlia ti kʼu yelan cham li Jesuse?

¹⁹ Kʼalal la smilik li chij sventa kʼin Koltael li j-israeletike skʼan mu skʼasbeik mi junuk sbakil (Éx. 12:46; Núm. 9:11, 12). ¿Kʼuxi te snitojbe skʼoplal Jesús, «li chʼium chij yuʼun Dios», ti tal yakʼ xkuxlejal sventa tspojutike? (Juan 1:29.) Laj yichʼ jokʼanel ta jtel teʼ ti te jokʼajtik chaʼvoʼ jpasmulil viniketik ta jujujot xokone. Li judioetike laj yalbeik Pilato ti akʼo yichʼ kʼasbel sbakil yokik sventa xchamik noʼox ta orae xchiʼuk ti akʼo mu te jokʼoluk xkomik kʼalal to ta skʼakʼalil 15 yuʼun nisane, ti jaʼ jun sabado ti la slotsan sbae. Li soltaroetike la skʼasbeik yok li chaʼvoʼ jpasmulil viniketike, pe «cʼalal icʼotic yoʼ bu jocʼol li Jesuse chamen xa laj yilic, jech muc scʼasbeic o yacan» (Juan 19:31-34). Jaʼ jech la snup-o sba xchiʼuk li kʼusi chichʼ pasbel li chij sventa kʼin Koltaele, jaʼ yuʼun xuʼ xkaltik ti chij taje jaʼ «senyailtac li cʼusi scʼoplal chcʼot ta [pasel]» li ta 14 yuʼun nisán ta sjabilal 33 ta jkʼakʼaliltike (Heb. 10:1). Jech xtok, li kʼusitik kʼot ta pasel taje kʼot ta pasel yuʼun li kʼusi chal Salmo 34:20, ti tstsatsubtas xchʼunel koʼontontik ta stojolal li albilkʼopetik ta Vivliae.

20. ¿Kʼusi ti mu xkoʼolaj-o tajek li kʼin Koltael xchiʼuk li Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltike?

²⁰ Pe oy kʼusitik mu xkoʼolaj-o li kʼin Koltael xchiʼuk Veʼlil ta bat kʼakʼal yuʼun Kajvaltike. Li kʼin Koltael ti skʼan spasik li judioetike maʼuk senyail li kʼusi laj yalbe mantal yajtsʼaklomtak Cristo ti akʼo spasik sventa snaʼobil slajele. Te ta Egiptoe, li j-israeletike la stibeik sbekʼtal li chʼiom tot chije, pe muʼyuk bu laj yuchʼbeik li xchʼichʼele. Taje jelel-o xchiʼuk li mantal laj yalbe yajtsʼaklomtak Jesús ti akʼo spasike. Li stuke laj yal ti buchʼutik chbat ajvalilajikuk «yoʼ bu tspas mantal li Diose» maʼuk noʼox skʼan slajesik li pane, yuʼun skʼan chuchʼik ek li yaʼlel tsʼusub o tsajal vinoe, ti jaʼ skʼelobiltak sbekʼtal xchiʼuk xchʼichʼele. Taje ta jchanbetik lek smelolal li ta yan xchanobil chtale (Mar. 14:22-25).

21. ¿Kʼu yuʼun skʼan jchanbetik lek skʼoplal li kʼin Koltael yuʼun judioetike?

²¹ Ta melel, li kʼin Koltaele jaʼ li kʼusi toj tsots skʼoplal laj yichʼ pasel ta steklumal Dios ta voʼnee. Manchuk mi jaʼ sventa «mu xchʼay ta [yoʼontonik]» li judioetike, li yajtsʼaklomutik Cristoe skʼan jchanbetik lek skʼoplal sventa jtabetik sbalil li kʼusitik chakʼ ta chanel ti jaʼ te tsakal skʼoplal xchiʼuk «scotol li scʼop [...] laj yacʼ ta naʼel ta sventa svuʼel stuc li Diose» (2 Tim. 3:16).