1, 2. 1) ¿Buchʼu jaʼ li «Mucʼta Ajvalil [...] ta sbatel osile», xchiʼuk kʼu yuʼun sta-o ti jech chichʼ albele? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.) 2) ¿Kʼu yuʼun ta jkʼantik tsventainutik li Jeovae?

LI AJVALIL Sobhuza II ta Suazilandiae ajvalilaj te van jutuk mu 61 jabil. Akʼo mi labal sba ta aʼiel ti kʼu sjalil ajvalilaje, oy jun ajvalil ti mi junuk krixchano tsta ti kʼu sjalil ch-ajvalilaje. Jech ta melel, li Vivliae chalbe skʼoplal ti jaʼ li «Mucʼta Ajvalil [...] ta sbatel osile» (1 Tim. 1:17). Li jun jtsʼibajom yuʼun salmoe xi laj yalbe skʼoplal sbi li Mukʼta Ajvalil taje: «Li Mukʼul Diose [«li Jeovae», TNM] jaʼ Mucʼta Ajvalil o sbatel osil» (Sal. 10:16).

² Ti kʼu sjalil ch-ajvalilaj li Jeovae jaʼ li kʼusi mu xkoʼolaj-o tajek xchiʼuk li ajvalil krixchanoetike. Akʼo mi jech, li kʼusi chijnopajutik-o ta stojolale jaʼ ti kʼu yelan ch-ajvalilaje. Jun ajvalil ti la sventain 40 jabil li voʼneal Israele, xi la skʼupil kʼopta li Diose: «Li Mucʼul Diose jaʼ jcʼanvanej, jaʼ jcʼuxubinvanej stuc; cʼuncʼun chlic scʼacʼal yoʼnton, jaʼ toj mucʼ li cʼuxubinel yuʼune. Li Mucʼul Diose yacʼoj lec xchotleb ta vinajel; jaʼ sventainoj, jaʼ tspas ta mantal scotol» (Sal. 103:8, 19). Pe maʼuk noʼox jaʼ Ajvalil kuʼuntik li Jeovae, yuʼun jaʼ Jtotik ta vinajel xtok ti skʼanojutike. Jaʼ yuʼun oy srasonal ti xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼu yelan yakʼoj ta ilel stalelal kʼuchaʼal Totil? ¿Kʼu yelan yakʼoj ta ilel ti jaʼ ch-ajvalilaj-o kʼalal lik tal toybail ta Edene?». Li stakʼobiltak taje jaʼ tsnopajesutik ta stojolal xchiʼuk jaʼ tskoltautik sventa sjunuluk koʼontontik chkichʼtik ta mukʼ.

3. ¿Buchʼu kʼot ta baʼyel xnichʼon Jeova li ta yutsʼ yalal ta sjunul vinajelbalumile, xchiʼuk buchʼutik yan laj yichʼik pasel ti kʼotik ta xnichʼnabtak Diose?

³ ¡Xmuyubaj van tajek Jeova kʼalal la spas li jun noʼox Xnichʼone! Mu nakauk noʼox la sventain li baʼyel Xnichʼone, moʼoj, yuʼun la skʼan kʼuchaʼal Xnichʼon xchiʼuk laj yalbe ti akʼo skolta sba ta spasel yan tukʼil kuxlejaletike (Col. 1:15-17). Jaʼ jech, jmoj la spasik epal miyon anjeletik. Li yajtuneltak Dios taje, ti chichʼ albel skʼoplal ti «te [chtunik] o ta stojol, ti [tspasbeik] cʼusitic tscʼan yoʼntone», xmuyubaj chtunik. Li Jeovae oy sbalilik ta xil, yuʼun chal ti jaʼ xnichʼnabe. Te tsakal skʼoplalik li ta yutsʼ yalal Jeova ta vinajelbalumile (Sal. 103:20-22; Job 38:7, TNM).

4. ¿Kʼuxi kʼotik ta yutsʼ yalal Dios ta vinajelbalumil li krixchanoetike?

⁴ Kʼalal laj xaʼox spas vinajel xchiʼuk Balumil li Jeovae, laj to smukʼibtas li yutsʼ yalale. Kʼalal xchapanoj xaʼox li Jbalumiltik sventa kʼupiluk sba xchiʼuk ti xuʼ xa oyuk kuxlejal tee, la spas li baʼyel vinike, li Adane, ta slokʼol xkʼexol la spas (Gén. 1:26-28). Ta skoj ti jaʼ Jpasvaneje, oy sderecho ti chchʼunbat smantal yuʼun li Adane. Vaʼun, ta skoj ti jech kʼuchaʼal jun totile, ta slekil yoʼonton xchiʼuk ta xkʼuxul yoʼonton laj yalbe smantaltak. Oy srasonal li mantaletik taje, maʼuk ti mu xa kʼusi xakʼ spasik jutuke (kʼelo Génesis 2:15-17).

5. ¿Kʼusi la spas Jeova sventa xnoj ta xnichʼnabtak li Balumile?

⁵ Li ajvalil krixchanoetike mu skʼanik buchʼu yan chichʼ akʼbel sbain li kʼusitike, pe li Jeovae mu jechuk stalelal, yuʼun lek chaʼi chakʼbe sbain abtelal li buchʼutik sventainoje, vaʼun jaʼ jech chakʼ ta ilel ti spatoj yoʼonton ta stojolal jujuntal li buchʼutik ta yutsʼ yalale. Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yakʼbe sventain chonbolometik li Adane xchiʼuk laj yalbe ti akʼo yakʼanbe sbie (Gén. 1:26; 2:19, 20). Jech xtok, li Diose muʼyuk bu la spas epal miyon krixchanoetik sventa tsnojesik li Balumile, moʼoj, yuʼun jaʼ lek laj yil ti tspasbe junuk tukʼil yajkoltaobba li Adane, jun ants ti jaʼ li Evae (Gén. 2:21, 22). Jaʼ jech laj yakʼbe yabtel xchaʼvoʼalik sventa tsnojesik ta yalab xnichʼnabik spʼejel li Balumile. Vaʼun li krixchanoetike tsmukʼibtasbeik batel stiʼtiʼ li Paraisoe jaʼ to ti mi kʼataj yuʼunik spʼejel li Balumile. Jaʼ jech jmoj chichʼik ta mukʼ Jeova ta sbatel osil xchiʼuk li anjeletik ta vinajele, kʼuchaʼal jun utsʼ alalil ti junik noʼoxe. ¡Toj lek xa noʼox li kʼusi chkʼot ta pasele! ¡Xchiʼuk toj kʼupil xa noʼox sba ti kʼu yelan chakʼ ta ilel ti skʼanojutik li Jtotik ta vinajele!

6. 1) ¿Kʼuxi lik talel li toybail ta yutsʼ yalal Diose? 2) ¿Kʼusitik sprevail oy ti muʼyuk bu laj yikta sba ta spasel mantal li Jeovae?

⁶ Kʼux ta alel ti muʼyuk bu jun yoʼontonik ti jaʼ Ajvalil yuʼunik Jeova li Adán xchiʼuk Evae. Yuʼun jaʼ lek laj yilik ti tstsʼakliik jun xnichʼon Dios ti la stoy sba ti jaʼ jun anjele, li Satanase (Gén. 3:1-6). Pe ti jech muʼyuk xa la skʼan xventainatik yuʼun Diose jaʼ noʼox la staik kʼux-ip, vokolil xchiʼuk lajelal ta stojolalik xchiʼuk ta stojolal li yalab xnichʼnabike (Gén. 3:16-19; Rom. 5:12). Ta skotol li buchʼutik sventainoj ta Balumil li Jeovae, muʼyuk xa buchʼu oy ti chchʼunbat smantale. Pe, ¿mi jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk xa tspas mantal li Jeovae, ti laj yakʼ sba ta tsalel sventa maʼuk xa li Mukʼta Ajvalil ta Balumil xchiʼuk ta stojolal li jnaklejetike? ¡Moʼoj ta melel! Jech-o tspasvan ta mantal kʼalal la snuts lokʼel ta nichimaltik Edén li baʼyel jtot jmeʼtik xchiʼuk ti la svaʼan keruvinetik ta yochebal sventa mu sutike (Gén. 3:23, 24). Jaʼ jech xtok, li Diose laj yakʼ ta ilel ti jaʼ jkʼanvanej Totil kʼalal laj yal ta jamal ti chkʼot ta pasel yuʼun ti oyuk yutsʼ yalal ta vinajelbalumil ti bu tukʼ chakʼ sbaik li xnichʼnabtake, ti jaʼik li anjeletik xchiʼuk krixchanoetike. Laj yal ta melel ti chtal jun nitilulal ti tslajesbe skʼoplal li Satanase xchiʼuk li vokolil ti laj yichʼ tal li smul Adane (kʼelo Génesis 3:15).

7, 8. 1) ¿Kʼu to yelan sokem balumil li ta skʼakʼalil Noee? 2) ¿Kʼusi la spas sventa chchʼuba Balumil li Jeovae xchiʼuk ti oyuk-o stsʼunbal li krixchanoetike?

 ⁷ Ta epal siglo ta mas tsʼakale, junantik krixchanoetike la stʼujik ti tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. Junantik taje jaʼ li Abel xchiʼuk Enoque. Akʼo mi jech, jutuk mu skotoluk li krixchanoetike la spʼajik kʼuchaʼal Stotik xchiʼuk Ajvalil yuʼunik. Li ta skʼakʼalil Noee «nojem ta mulil [o choplejal] li banamile» (Gén. 6:11). ¿Mi jaʼ skʼan xal ti muʼyuk xa ta skʼob Jeova li kʼusitik tspas li krixchanoetike? ¿Kʼusi chakʼ ta ilel li sloʼilal Vivliae?

⁸ Jkʼelbetik skʼoplal li sloʼil xkuxlejal Noee. Li Jeovae laj yakʼbe mantaletik xchiʼuk lek xchapet laj yalbe kʼu yelan skʼan spas li mukʼta arka sventa chkol li stuke xchiʼuk li yutsʼ yalale. Jech xtok, li Diose laj yakʼ ta ilel kʼu to yepal skʼanoj krixchanoetik kʼalal laj yalbe Noé ti akʼo «yal ta jamal cʼusi tucʼ ta pasel[e]» (2 Ped. 2:5). Ta melel, laj van yalbe li krixchanoetik ti nopol xaʼox skʼan xtal lajelale xchiʼuk xvokolet laj yalbe ti akʼo sutes yoʼontonike, pe muʼyuk buchʼu la xchikinta. Ta sjaylajunebal jabil te nakalik ta oʼlol krixchanoetik ti toj ven chopolike xchiʼuk ti chmulivajike. Jech kʼuchaʼal jun jkʼanvanej Totil li Jeovae, la xchabi xchiʼuk laj yakʼbe bendision li vaxakvoʼ tukʼil krixchanoetik ta utsʼ alalil taje. Kʼalal la stak tal li Nojelal ta voʼ ta sjabilal 2370 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike (kʼ.m.jkʼ.), jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti oy-o ta skʼob li krixchanoetike xchiʼuk li jtoyba anjeletike. Jamal xkiltik ti jaʼ tspas-o mantale (Gén. 7:17-24).

9. ¿Kʼusi akʼbat spasik yuʼun Jeova li krixchanoetik kʼalal echʼem xaʼox li Nojelal ta voʼe?

⁹ Lokʼik ta arka li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale, lekil ikʼ xa laj yichʼik xchiʼuk lik xanavikuk ta Balumil ti lek xa chʼubabile. Ta melel, la stojbeik ta vokol ti kʼelatik xchiʼuk chabiatik yuʼun Jeovae. Ta ora noʼox la spas jun skajleb xchikʼobil matanal li Noee, vaʼun la xchikʼbe smoton li Jeovae. Akʼbat bendision yuʼun Dios xchiʼuk li yutsʼ yalale, akʼbat yabtelik, xi albatike: «Bolanic, epajanic; nojesic li banamile» (Gén. 8:20–9:1). Xuʼ xa jmoj chichʼik ta mukʼ Jeova yan velta li krixchanoetike xchiʼuk ti snojesik li Balumile.

10. 1) ¿Bu xchiʼuk kʼuxi lik tal noxtok li toybail kʼalal echʼem xaʼox li Nojelal ta voʼe? 2) ¿Kʼusitik la spas Jeova sventa chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi tskʼan tspase?

¹⁰ Pe li Nojelal ta voʼe muʼyuk bu la slajesbe skʼoplal ti jmulavil li krixchanoe. Jech xtok, li krixchanoetike muʼyuk bu kolik-o li ta skʼob Satanás xchiʼuk spukujtake. Jaʼ yuʼun, kʼalal muʼyuk toʼox bu jal echʼem taje, lik yichʼ kontrainel noxtok ti ta slekil yoʼonton chventainvan li Jeovae. Li Nimrod ti jaʼ snamtal momnichʼon Noee, la skontrain li mukʼul pasmantal yuʼun Dios ti muʼyuk bu jech ilbil-oe. Li Vivliae chalbe skʼoplal ti jaʼ jun «tsatsal jnutsol ti skontrainoj Jeovae» (TNM). La slikes mukʼtik jteklumetik, jech kʼuchaʼal Babel, xchiʼuk la svaʼan sba stuk ta ajvalil «ta yosilal Sinar» (Gén. 10:8-12). ¿Kʼusi la spas li Ajvalil ta sbatel osil ta stojolal li jtoyba ajvalil ti oy toʼox ta yoʼonton ti mu spuk sbaik batel ta Balumil li krixchanoetike? La skʼatajesbe o la sjelbe skʼop krixchanoetik li Diose. Vaʼun, ta skoj ti mu xa xaʼibe sba skʼopike, li sviniktak Nimrode persa «lic spuc [sbaik] batel ta sbejel banamil». Laj yichʼik batel xtok li kʼusitik nopem xaʼiik spasel ta srelijionik ti maʼuk melele xchiʼuk ti kʼu yelan ch-ajvalilajike (Gén. 11:1-9).

11. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jeova ti tukʼ yoʼonton ta stojolal li yamigo Abrahame?

¹¹ Akʼo mi jutuk mu skotoluk krixchanoetik chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik kʼalal echʼem xaʼox li Nojelal ta voʼe, junantik tukʼil krixchanoetike jaʼ chichʼik-o ta mukʼ li Jeovae. June jaʼ li Abrahame, ti laj yikta komel slekil na li ta steklumal Ure xchiʼuk ti ep jabil naki ta karpanaetike (Gén. 11:31; Heb. 11:8, 9). Ta skoj ti mu ta jsepuk noʼox osil bu nakie, xtal xbat ta osiletik ti ventainbilik yuʼun ajvaliletike, ti oy ep nakajtik ta jteklumetik ti oy lek smuroaltake. Pe li Jeovae la xchabi  li Abraham xchiʼuk yutsʼ yalale. Ta sventa ti kʼu yelan chchabivan kʼuchaʼal totile, xi laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Li Mucʼul Diose muc xacʼ lajicuc ta utsʼintael; laj yalbe tsots mantal li mucʼtic ajvaliletique» (Sal. 105:13, 14). Ta skoj ti tukʼ yoʼonton ta stojolal yamigoe, xi laj yalbee: «Voʼot ta aventa ta xlic ep mucʼtic ajvaliletic» (Gén. 17:6; Sant. 2:23).

12. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel ta Egipto ti jaʼ Mukʼul Jpasmantal li Jeovae, xchiʼuk kʼu yelan la stabe sbalil li steklumale?

¹² Li bendision laj yal Dios ti chakʼbe tal Abrahame, laj yalbe ek li xnichʼon ti Isaac sbie xchiʼuk li smom ti jaʼ li Jacobe. Li bendision taje te tsakal skʼoplal ti te chlokʼ tal ajvaliletik li ta yutsʼ yalalike (Gén. 26:3-5; 35:11). Pe kʼalal skʼan toʼox x-ayan ajvaliletik li ta yutsʼ yalal Jacobe, laj yichʼik mosoinel ta Egipto. ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi yaloj Jeovae xchiʼuk ti laj xa yakʼ sba ta tsalel kʼuchaʼal Mukʼta Ajvalil ta spʼejel Balumile? Moʼoj. Kʼalal kʼot yoraile, li Jeovae laj yakʼ ta ilel li sjuʼele xchiʼuk jamal laj yakʼ ta ilel ti jaʼ Mukʼul Jpasmantal li stuke, ti jaʼ muʼyuk tsots yabtel li jtoyba faraone. Yan li j-israeletike la spat yoʼontonik ta stojolal Dios, vaʼun toj labal sba kʼu yelan pojatik lokʼel li ta Tsajal Nabe. Ta melel, kʼuchaʼal chkiltike jaʼ-o Mukʼul Jpasmantal ta vinajelbalumil li Jeovae. Ta skoj ti jaʼ jun jkʼanvanej Totile, la stunes li sjuʼel ti muʼyuk spajeb sventa chchabi li steklumale (kʼelo Éxodo 14:13, 14).

13, 14. 1) ¿Kʼusi laj yalik li j-israeletik ta sventa li ajvalilal yuʼun Jeova li ta son la skʼejintaike? 2) ¿Kʼusi albat yuʼun Jeova li David ta sventa li ajvalilal yuʼune?

¹³ Kʼalal koltaatik xaʼox lokʼel yuʼun Jeova ta Egipto li j-israeletike, ta ora noʼox la skʼejintabeik jun son. Li son, ti te tsʼibabil ta kapitulo 15 yuʼun Exodoe, xi chal li ta versikulo 18: «Li Mucʼul Diose jaʼ tspas mantal sbatel osil». Jech ta melel, li Jeovae kʼot ta Ajvalil yuʼun li achʼ jteklum taje (Deut. 33:5). Akʼo mi jech, li jteklume mu junuk yoʼonton ti jaʼ Ajvalil yuʼunik li Jeova ti mu xilike. Kʼalal echʼem xaʼox van 400 jabil ti lokʼik ta Egiptoe, la skʼanbeik Dios ti akʼo x-akʼbatik junuk ajvalil krixchanoe, jech kʼuchaʼal oy yuʼunik li yan jteklumetik ta sjoylejalike (1 Sam. 8:5). Akʼo mi akʼbatik li kʼusi la skʼanike, jaʼ onoʼox Ajvalil yuʼunik li Jeovae. Jaʼ jech chakʼ ta ilel li kʼusi kʼot ta pasel ti kʼu sjalil ajvalilaj li Davide, li xchibal ajvalil krixchano echʼ ta Israele.

¹⁴ Li Davide laj yichʼ batel ta Jerusalén li xchʼul kaxail smantal Diose. Li ta yorail muyubajel  taje, li jlevietike la skʼejintaik jun son ti toj kʼupil sba ti xi chal jaypʼeluke: «Acʼo yalic li jujun mucʼtic lumetique: “Jaʼ [«kʼotem xa ta», TNM] ajvalil stuc li Mucʼul Diose”» (1 Crón. 16:31). Veno, ta skoj ti jaʼ Ajvalil ta sbatel osil li Jeovae, ¿kʼuxi ti kʼot ta Ajvalil li vaʼ kʼakʼale? Veno, li Jeovae chkʼot ta Ajvalil jujun velta kʼalal chakʼ ta ilel ti tsots yabtele, kʼalal oy buchʼu tsvaʼan ta yajkʼopojel kʼalal sta-o chile o kʼalal jaʼ tspas stuk li kʼusi skʼan pasele. Toj tsots skʼoplal ti xkaʼibetik smelolal taje. Kʼalal muʼyuk toʼox bu chamem li Davide, li Jeovae laj yalbe ta melel ti muʼyuk chlaj li ajvalilal yuʼune: «Ta xlic jvaʼan junuc anichʼon; ta jticʼ ta ajvalilal» (2 Sam. 7:12, 13). Jaʼ jech kʼot ta pasel: mas ta jmil jabil ta tsʼakale vul ta lokʼel li xnichʼon o snitilulal Davide. ¿Buchʼu skʼoplal xchiʼuk bakʼin van chkʼot ta Ajvalil?

15, 16. 1) ¿Bakʼin laj yichʼ tʼujel Jesús sventa chkʼot ta Ajvalil? 2) Kʼalal liʼ toʼox ta Balumil li Jesuse, ¿kʼusitik la spas ta sventa li ajvalilal tspase?

¹⁵ Li ta sjabilal 29 ta jkʼakʼaliltike, li Juan J-akʼvanej ta voʼe lik yal batel ti «nopol [xaʼox] yorail chlic ventainvanuc li Diose» (Mat. 3:2). Kʼalal akʼbat yichʼ voʼ yuʼun Juan li Jesuse, li Jeovae la stʼuj kʼuchaʼal Mesías ti albil onoʼox skʼoplale xchiʼuk ti chkʼot ta Ajvalil li ta Ajvalilal yuʼun Diose. Jech xtok, ta skoj ti jaʼ jun jkʼanvanej Totile xi laj yalbee: «Liʼi jaʼ Jnichʼon; lec jcʼanoj, lec jpatoj coʼnton yuʼun» (Mat. 3:17).

¹⁶ Li Jesuse la skʼupil kʼopta Stot ti kʼu sjalil la xchol mantale (Juan 17:4). Jaʼ jech la spas kʼalal la xcholbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose (Luc. 4:43). Maʼuk noʼox jech, yuʼun la xchanubtas yajtsʼaklomtak ti akʼo skʼanik ta orasion ti akʼo xtal li Ajvalilal taje (Mat. 6:10, TNM). Ta skoj ti jaʼ tʼujbil ta Ajvalile, xi laj yalbe li buchʼutik chkontrainate: «Li ventainel [o ajvalilal] yuʼun Diose liʼ xa oy ta atojoli[ke]» (Luc. 17:21). Ta tsʼakale, kʼalal jun xaʼox akʼobal skʼan xchame, li Jesuse la spas jun trato ta sventa jun ajvalilal xchiʼuk li yajtsʼaklomtake. Jaʼ jech laj yakʼbe junantik tukʼil yajtsʼaklomtak ti xuʼ x-ajvalilajik xchiʼuk Jesús li ta Ajvalilal yuʼun Diose (kʼelo Lucas 22:28-30).

17. 1) ¿Kʼu yelan lik ventainvanuk Jesús li ta baʼyel sigloe? 2) ¿Kʼusi persa to tsmala li Jesuse?

¹⁷ ¿Bakʼin kʼot ta Ajvalil Jesús li ta Ajvalilal yuʼun Diose? Mu teuk lik ajvalilajuk kʼalal la spas li trato xchiʼuk yajtsʼaklomtake. Yuʼun li ta bat kʼakʼal ta yokʼomale, laj yichʼ milel, vaʼun la spuk sbaik batel li yajtsʼaklomtake (Juan 16:32). Akʼo mi jech, jech kʼuchaʼal kʼotanan ta pasel ta baʼyele, jaʼ ch-ajvalilaj-o li Jeovae. La xchaʼkuxes ta yoxibal kʼakʼal li Xnichʼone, vaʼun li ta Pentecostés ta sjabilal 33, li Jesuse lik sventain ta mantal li stsobobbail yajtsʼaklomtak ti tʼujbil chbatik ta vinajel ti jaʼ yermanotake (Col. 1:13). Pe persa to tsmala kʼuk sjalil sventa chlik sventain spʼejel li Balumil kʼuchaʼal albil Nitilulale. Xi albat yuʼun li Jeovae: «Chotlan ta jbatsʼicʼob, jaʼ to cʼalal ta xcacʼ atecʼubin li avajcontrataque» (Sal. 110:1).

18, 19. 1) ¿Kʼusi tstij koʼontontik spasel? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan xchanobile?

¹⁸ Ta smilal xa noʼox jabil kontrainbil ta vinajel xchiʼuk ta Balumil li ajvalilal yuʼun Jeovae. Akʼo mi jech, muʼyuk onoʼox bu laj yakʼ sba ta tsalel ti jaʼ ajvalil li stuke: jaʼ onoʼox pasvan-o ta mantal. Ta skoj ti jaʼ jun jkʼanvanej Totile, la skʼel xchiʼuk la xchabi li buchʼutik tsventain ti tukʼ yoʼontonik jech kʼuchaʼal Noé, Abraham xchiʼuk Davide. ¿Mi mu meleluk ti jaʼ tstij koʼontontik sventa ta jchʼunbetik smantal xchiʼuk ti xijnopaj ta stojolal li Ajvalil kuʼuntike?

¹⁹ Pe xuʼ van xi ta jakʼbe jbatike: «¿Kʼuxi kʼotem ta Ajvalil ta jkʼakʼaliltik li Jeovae? ¿Kʼuxi xuʼ tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal li Ajvalilal yuʼune xchiʼuk ti xijkʼot ta stukʼil nichʼnab li ta yutsʼ yalal ta sjunul vinajelbalumile? ¿Kʼusi yakal ta jkʼantik ta melel kʼalal xi chkaltike: “Akʼo taluk li Ajvalilal avuʼune”?». Li sjakʼobiltak liʼe chichʼ takʼel li ta yan xchanobile.