LI JABIL liʼe tsʼaki xa sien jabil ti laj yichʼ kʼelel ta sba velta li «Foto-Drama de la Creación» sbie, te laj yichʼ akʼel ta ilel kʼusitik ti lek xvinaj ti jaʼ tsatsub-o xchʼunel yoʼontonik krixchanoetik ta stojolal li Skʼop Diose. Li vaʼ kʼakʼaletike jaʼo xchʼunojik tajek krixchanoetik ti kʼunkʼun kʼataj tal li kuxlejaletike, ti maʼuk Skʼop Dios chalike xchiʼuk ti mu xchʼunik jtosuk kʼusie, ta skoj taje lajem xaʼox xchʼunel yoʼontonik epal krixchanoetik ta skoj li chanubtaseletike, li ta «Foto-Drama» laj yakʼ ta ilel ti jaʼ Jpasvanej li Jeovae.

Li Charles T. Russell ti jaʼ jbabe yuʼunik li Jchanolajeletik ta Vivliae, persa onoʼox ta saʼ kʼutik yelan sventa anil noʼox xpuk batel li lekil aʼyeje xchiʼuk ti xkʼot ta oʼontonale. Te xa van mas ta 30 jabil ti jaʼ toʼox tstunesik vunetik li Jchanolajeletik ta Vivliae, pe li avie jaʼ xa mas lek laj yilik li sinee.

Li ta sjabilaltik 1890 oy xaʼox pelikulaetik ti mu xkaʼitik yechʼomal yeike. Li ta 1903 jaʼo la slokʼesik jun pelikula ta sventa relijion ta jun chʼulna ta Nueva York. Jaʼ yuʼun, kʼalaluk la slikes spasel «Foto-Drama» ta 1912 li ermano Russelle, li empresaetik ti tspasik pelikulaetike naka toʼox tajek tslikesik. Li ermanoe laj yakʼ venta ti xuʼ xichʼ tunesel sine yoʼ xichʼ pukel batel ta anil noʼox xchiʼuk ti xkʼot ta oʼontonal li mantale, ti jaʼ mu sta kʼalal chichʼ pukel noʼox ta vune.

Ta skoj ti vaxakib ora chjalij li pelikulae laj yichʼ pasel ta chanvokʼ. Taje yichʼoj 96 mantaletik lokʼemik ta Vivlia ti mu jaluke, jaʼ la spas gravar jun ermano ti lek yechʼomal yee. Jutuk mu skotoluk li pelikulae yichʼoj talel yuni sonal ti nom noʼox ta aʼiel yaʼeluke. Oy ermanoetik ti lek chanemik ta stunesel li kʼusitik tstunesik sventa tsjelubtasik li gravasione xchiʼuk jaʼo chakʼbeik xtok yuni sonal, vaʼun jaʼo chjelav lokʼoletik ta kolor o video ti pasbil gravar kʼalal chjelav loʼiletik ta Vivlia ti lek xojtikinik li krixchanoetike.

Kʼalal la spasik li pelikula xchiʼuk li lokʼoletike jutuk mu skotoluk te la spasik ta Filadelfia, Nueva York, Paris xchiʼuk ta Londres, yuʼun ti bu laj yakʼik ta pasele lek chanemik ta sbonel kʼusitik ta skʼobik, jujuntal tsbonik xchiʼuk snaʼik spasel lokʼoletik xchiʼuk pelikulaetik. Li ta Estudio de Arte ta Betele epal abtelal la spasik ta  sventa li sbonele xchiʼuk tspasbeik xkʼexol kʼalal chjat o tsok li lokʼoletike. Maʼuk noʼox la stunesik lokʼoletik ti la smanik ti bu lek chanemik ta spasele. La spasik gravar xtok ermanoetik ta Betel ta Yonkers, Nueva York, jaʼ la spas sbaik ta Abraham, Isaac xchiʼuk li anjel ti muʼyuk laj yakʼ ti akʼo xakʼ ta matanal li xnichʼone (Gén. 22:9-12).

Jun ti buchʼu koltaat yuʼun Russelle xi laj yal ta periodiko ta sventa ti kʼu yelan lik xcholik mantale: «Jaʼ jech chtijbat yoʼontonik epal krixchanoetik ta sventa li kʼusi chal Vivliae, ti jaʼ mu sta li kʼusitik yichʼoj xa pasel talel ta voʼne sventa xichʼ akʼel ta ojtikinel li relijione». ¿Kʼusi van chalik li paleetike? ¿Mi mas van chmuyubajik relijionetik ti chakʼbeik yipal ta yakʼbel veʼlil ta mantal li krixchanoetike? Mi jsetʼuk, li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe, jutuk mu skotolikuk muʼyuk lek laj yilik tajek li «Foto-Drama» sbie. Jlome oy kʼusitik la spasik sventa mu skʼelik krixchanoetik li pelikula taje. Ta jun lume, li buchʼutik sbainoj relijion tee la xtuchʼik lus sventa mu skʼelik li pelikulae.

Akʼo mi jech, noj ta krixchanoetik li teatroetik sventa tskʼelik ta moton li «Foto-Drama» sbie. Li ta Estados Unidose, laj yichʼ akʼel ta ilel ta 80 lumetik ti koʼol tajek yorail jech laj yichʼ jelubtasele. Ep li buchʼutik ay skʼelik li pelikula taje, muʼyuk yilojik-o ti xkaʼibetik yechʼomal yeik li buchʼutik te chlokʼik ta pelikulae. Ta skoj ti lek xcholet ch-echʼ ta anil li lokʼoletike, laj yilik kʼuxi yakal chvokʼ uni alakʼ xchiʼuk ti kʼuxi chjam yuni nich jun nichime. Li kʼusi chakʼik ta ilel li sientifikoetike jaʼ chakʼ ta ilel ti labal sba spʼijil li Jeovae. Jech kʼuchaʼal laj yichʼ alel ta slikebale, kʼalal laj yichʼ ilel ta mukʼta pantaya li ermano Russell ti jaʼo chal ta sventa li «Foto-Drama», xi laj yal jun ti buchʼu la skʼel li pelikulae: «Te xa vaʼal stuk yileluk li ermano Russelle».

Li j-al-loʼil ta sventa sine ti jaʼ sbi Tim Dirks laj yal ti pelikula «Foto-Drama» sbie jaʼ to «sba velta laj yichʼ pasel ti xkaʼitik yechʼomal yeik kʼalal jaʼo chbakʼ krixchanoetik xchiʼuk li lokʼoletik ti lek skoloraltake, taje laj yichʼ jelubtasel ta jun linterna mágica». Jlom pelikulaetik ti lokʼ kʼalal skʼan toʼox xlokʼ li «Foto-Drama» sbie muʼyuk bu jech spasojik ti koʼol yorail tstunesik skotol taje, mas to kʼalal chalbeik skʼoplal Vivliae. Toj ep buchʼutik ay skʼelik li pelikulae, yuʼun li baʼyel jabil echʼe laj yilik baluneb miyon krixchanoetik ta Norteamérica, Europa, Australia xchiʼuk ta Nueva Zelanda.

Li «Foto-Drama» sbie laj yichʼ kʼelel ta sba velta ta 11 yuʼun enero ta 1914 ta Nueva York. Vukub u ta mas tsʼakale jaʼo lik li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Akʼo mi jech, ta smilal xa noʼox krixchanoetik bat skʼelik li «Foto-Drama» ta spʼejel li Balumile xchiʼuk te la sta spatobil yoʼontonik kʼalal laj yilik li kʼusitik chichʼ talel li Ajvalilal yuʼun Diose. Li ta sjabilal 1914 jaʼ noʼox stuk jech laj yichʼ ilel li «Foto-Drama» sbie.