1, 2. 1) ¿Kʼusi kʼin nupunel chakʼ muyubajel li ta vinajele? 2) ¿Kʼusitik sjakʼobiltak ta jkʼeltik batel?

LI XCHAPANEL skʼinal nupunele persa onoʼox ep kʼakʼaletik yichʼoj. Pe ta jkʼelbetik skʼoplal jun nupunel ti stuk noʼox jeche, jun nupunel li ta yutsʼ yalal ajvalile. ¡Nopo noʼox avaʼi ti oy xa ta chaʼmil jabil xchapanel li nupunel taje! Li avi une jutuk xa skʼan xnupunik. Jutuk xa tajek skʼan ti chnoj ta alakʼik sba sonetik li snail pasobmantal yuʼun Ajvalile xchiʼuk xkaʼitik chkʼejinik ta vinajel: «Coliyal li Diose, yuʼun jaʼ xa chlic spas mantal stuc li Cajvaltique, jaʼ li Dios cuʼuntic ti echʼem svuʼele. Junuc noʼox coʼntontic, cuxetuc noʼox coʼntontic calbetic slequilal, yuʼun laj xa sta yorail qʼuin nupinel yuʼun li Chʼium Chije; lec xa smeltsanoj sba li yajnile» (Apoc. 19:6, 7).

² Li «chʼium chij» ti chalbe skʼoplal li Vivliae jaʼ li Jesucristoe (Juan 1:29). Li skʼinal nupunele ep tajek chakʼ muyubajel li ta vinajele. ¿Kʼu van yelan tslap batel li skʼuʼ spokʼe? ¿Buchʼu jaʼ li tsebe? ¿Kʼusitik yakal spasel sventa chchapan sba li tsebe? ¿Bakʼin chkʼot ta pasel li kʼin nupunel taje? Jnaʼojtik ti chmuyubajik ta vinajel ta skoj li nupunel taje, pe ¿mi chmuyubajik van ek li buchʼutik spatoj yoʼontonik chkuxiik sbatel osil liʼ ta Balumile? Oy xa tajek ta  koʼontontik jnaʼtik li stakʼobiltake, jaʼ yuʼun jkʼeltik batel kʼusi chal li Salmo 45.

3, 4. 1) ¿Kʼusi chichʼ alel ta sventa li skʼuʼ spokʼ Ajvalile, xchiʼuk kʼusi chakʼ ti xmuyubaj-oe? 2) ¿Buchʼutik skʼoplal «li stsebetic ajvaliletique» xchiʼuk li «meʼ ajvalil» ti koʼol xmuyubajik xchiʼuk li Ajvalile?

³ Kʼelo Salmo 45:8, 9. Li Lekomil Jesucristoe tslap lek skʼuʼ spokʼ sventa nupunel. Jaʼ yuʼun sta-o lek ti akʼbil «vomoletic ti lec muic [yikʼ]» li skʼuʼ spokʼe, jech kʼuchaʼal mirra xchiʼuk li akasia teʼe, taje jaʼ skaptak li aseite ti tstunesik toʼox ta Israele (Éx. 30:23-25).

⁴ Li son ti chichʼ tijel li ta pasobmantal ta vinajele jaʼ chakʼ ti xmuyubaj li Lekomil ta skoj ti nopol xa skʼan xnupune. Li «meʼ ajvalil» eke ta xmuyubaj, li jvokʼ s-organisasion Dios ta vinajele, ti te tsakal skʼoplal «li stsebetic ajvaliletique», jaʼ xkaltik, li chʼul anjeletike. Toj labal sba chkaʼitik kʼalal xi chalik li buchʼutik te oyik ta vinajele: «Junuc noʼox coʼntontic, [...] yuʼun laj xa sta yorail qʼuin nupinel yuʼun li Chʼium Chije».

5. ¿Buchʼu jaʼ li «yajnil li Chʼium Chij[e]»?

⁵ Kʼelo Salmo 45:10, 11. Jnaʼojtik xa buchʼu li Kereme, pe, ¿buchʼu van jaʼ li tsebe? Maʼuk jun tseb ta melel. Yuʼun jaʼ skʼoplal li 144,000 ti tʼujbil chbatik ta vinajele. Li buchʼutik tʼujbilik taje jaʼ Jolil yuʼunik li Jesucristoe (kʼelo Efesios 5:23, 24). Li jtsop krixchanoetik taje ch-ajvalilajik ta vinajel xchiʼuk Cristo li ta Ajvalilal yuʼun Mesiase (Luc. 12:32). Li 144,000 ti tʼujbilik ta chʼul espiritu ti chbatik ta vinajele «jaʼ chchiʼinic batel li Chʼium Chij ti buyuc noʼox chbate» (Apoc. 14:1-4). Kʼalaluk mi kʼot xaʼox ta «yajnil li Chʼium Chij[e]», chbatik ta naklej xchiʼuk li ta sna ti te oy ta vinajele (Apoc. 21:9; Juan 14:2, 3).

6. ¿Kʼu yuʼun stseb ajvalil chichʼik biiltasel li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, xchiʼuk kʼu yuʼun chichʼik albel ti skʼan xchʼay ta yoʼontonik li xchiʼiltakike?

⁶ Li lekomile maʼuk noʼox ti tslap batel skʼuʼ spokʼ kʼuchaʼal jun «tsebe», yuʼun jech tslap batel skʼuʼ spokʼ kʼuchaʼal «li tsebe [«li stseb ajvalile», TNM] (Sal. 45:13). ¿Buchʼu jaʼ li ajvalil taje? Jaʼ li Jeovae, yuʼun kʼot xa ta «Xnichʼon» li yajtsʼaklomtak ti tʼujbil chbatik ta vinajele (Rom. 8:15-17). Ta skoj ti chkʼotik ta lekomil ti mu xvinaj ta kʼelele, xi ch-albatike: «Chʼayo ta avoʼnton li achiʼiltaque xchiʼuc li sna atot ameʼe». Skʼan jaʼuk te batem satik «yuʼun li cʼusi sventa vinajele; mu me jaʼuc xbat [satik] yuʼun li cʼusi sventa noʼox banamile» (Col. 3:1-4).

7. 1) ¿Kʼuxi xchapanoj tal slekom li Jesuse? 2) Li tsebe, ¿kʼu yelan chil li Slekome?

⁷ Te xa van ta sjayibaluk sigloe, li Jesuse yakal xa onoʼox chchapan li slekom sventa chnupunik ta vinajele. Li jtakbol Pabloe laj yal ti «jech chac cʼu chaʼal scʼanoj steclumal li Cristoe, yuʼun laj yacʼ sba ta milel ta scoj. Yuʼun jech la slecubtas, la spoc ta sventa li scʼope. Yuʼun jech toj jun yutsil chcʼot cʼalal te tsobol ta stojol li steclumale; me jutuc muʼyuc yicʼubal, muʼyuc cʼusi yatinoj, muʼyuc cʼusi oy o. Jech batsʼi lec, batsʼi jun yutsil chcʼot o» (Efes. 5:25-27). Li Pablo xtoke xi laj yalbe yajtsʼaklomtak Cristo li ta voʼneal Corintoe: «Ti jech toj juteb coʼnton ta atojolique jaʼ ta sventa li Diose. Yuʼun jun noʼox vinic laj cacʼ amalinic yaʼyel, jaʼ yuʼun tsots scʼoplal chcaʼay ti chcʼot jvaʼanoxuc ta stojol Cristo jech chac cʼu chaʼal jun tojol tsebe» (2 Cor. 11:2). Li Lekomil ti jaʼ li Ajvalil Jesucristoe, toj ep sbalil chil ti «toj lec cʼupil [s]ba» ta mantal li slekome. Li tseb eke jaʼ xa yajval chil xchiʼuk chichʼ ta mukʼ, yuʼun jutuk xa skʼan xkʼot ta smalal.

8. ¿Kʼu yuʼun sta-o ti chichʼ alel ti lek «stʼujumal» li tsebe?

⁸ Kʼelo Salmo 45:13, 14 ta sbavokʼal. Li tsebe ta «stʼujumal» chbat ta stojolal Ajvalil sventa chnupun. Li ta Apocalipsis 21:2 ta xichʼ koʼoltasel ta jun lum, jaʼ li Achʼ Jerusalene, xchiʼuk chichʼ alel xtok «ti lec  smeltsanoj sba cʼalal yuʼun xa chnupine». Li lum ta vinajel taje «yichʼojbe tal xojobal li Diose» xchiʼuk lek chojobinaj «jech chac cʼu chaʼal xojobal ton ti batsʼi cʼupil sbae jaʼ jech chac cʼu chaʼal jaspe ton, xchiʼuc stsʼayayet jech chac cʼu chaʼal nen» (Apoc. 21:10, 11). Ti kʼu yelan chakʼ xojobal li Achʼ Jerusalene te chalbe lek skʼoplal ta slivroal Apocalipsis (Apoc. 21:18-21). ¡Jaʼ yuʼun li jtsʼibajom yuʼun salmoe chal ti lek «stʼujumal» li tsebe! Yuʼun li skʼinal nupunel taje te chichʼ pasel ta vinajel.

9. ¿Buchʼu ta stojolal chichʼ ikʼel batel li tsebe, xchiʼuk kʼu yelan smeltsanoj sba?

⁹ Li tsebe chichʼ ikʼel batel ta stojolal li Slekome, li Ajvalilal yuʼun Mesiase. Li Ajvalile yakal xa ta «spoc ta sventa li scʼope», jaʼ yuʼun «batsʼi jun yutsil chcʼot o» (Efes. 5:26, 27). Li tseb eke skʼan lek smeltsan sba ta sventa li snupunele. ¡Ta melel lek onoʼox smeltsanoj sba! «Li scʼuʼ spoqʼue capbil ta jalel ta puru cʼanal taqʼuin» xchiʼuk «slapoj batel lec cʼupilic sba scʼuʼ spocʼ ti cʼalal ch-icʼat batel ta stojol ajvalile». Kʼalal mi chnupun xaʼox li Chʼiom Chije ta x-akʼbat slap «scʼuʼ pasbil ta lino no, batsʼi sac ta jyalel, oy xojobal. Yuʼun li lequil lino noe jaʼ senyail li cʼusitic tucʼ spasojic li bochʼo vocʼbilic yuʼun Diose» (Apoc. 19:8).

10. ¿Bakʼin chnupun li Chʼiom Chije?

¹⁰ Kʼelo Apocalipsis 19:7. ¿Bakʼin chnupun li Chʼiom Chije? Akʼo mi «lec xa smeltsanoj sba li yajnile», li kʼusi chichʼ albel skʼoplale maʼuk ti kʼu yelan chichʼ pasel li kʼine. Moʼoj, yuʼun jaʼ chichʼ albel skʼoplal ti kʼu yelan chkʼot ta pasel stsutseb li tsatsal vokolile (Apoc. 19:11-21). ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti nupunem xaʼox li Ajvalil Jesucristo kʼalal skʼan toʼox xkuch yuʼun li paskʼope? Moʼoj. Li kʼusitik albil ta slivroal Apocalipsise mu xcholetuk lek chichʼ alel. Li ta Salmo 45 chal ti skʼinal nupunel yuʼun Ajvalile jaʼ to chichʼ pasel mi la xchukin lek yespadae, vaʼun «[tspas] canal» ta stojolal li yajkontratake (Sal. 45:3, 4).

11. ¿Kʼuxi ti lek xcholet chkuch batel yuʼun paskʼop li Cristoe?

¹¹ Jaʼ yuʼun xuʼ xkaltik ti xi xcholet chkʼot ta pasel li kʼusitik taje. Baʼyel chichʼ lajesel «li jmulavil» antse, li Mukʼta Babilonia ti jaʼ jventainvanej yuʼun skotol jecheʼ relijionetik ta spʼejel Balumile (Apoc. 17:1, 5, 16, 17; 19:1, 2). Mi laje chakʼbe slajeb ta Armagedón li xchopol balumil Satanás liʼ ta Balumile, li ta «mucʼta pleito ta scʼacʼalil yuʼun li Dios ti echʼem svuʼele» (Apoc. 16:14-16; 19:19-21). Ta slajebe, li Ajvalil Soltaroe tstsʼaki yuʼun paskʼop kʼalal mi la sjip ochel ta xab li Satanás xchiʼuk spukujtake, mu xnik chkomik, yuʼun xkoʼolaj kʼuchaʼal chamemik (Apoc. 20:1-3).

12, 13. 1) ¿Bakʼin van chkʼot ta pasel li skʼinal snupunel Chʼiom Chije? 2) ¿Buchʼutik xmuyubajik ta vinajel ta skoj li skʼinal snupunel Chʼiom Chije?

¹² Li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, chbatik ta vinajel mi tsuts xaʼox xkuxlejalik liʼ ta Balumil kʼalal mi liʼ xaʼox oy li Cristoe. Kʼalal mi echʼ xaʼox kʼuk sjalil laj yichʼ lajesel li Mukʼta Babiloniae, li Jesuse tstsob skotol li buchʼutik tʼujbilik ti liʼ to komemik ta Balumile (1 Tes. 4:16, 17). Jaʼ yuʼun skotol li buchʼutik te kapal skʼoplalik li ta «tseb» ti chnupune te xaʼox oyik ta vinajel kʼalal mi jutuk xaʼox skʼan xlik li paskʼop ta Armagedone. Kʼalal mi laj xaʼox li paskʼope, xuʼ xa xichʼ pasel li skʼinal snupunel Chʼiom Chije. ¡Jaʼ jun muyubajel mi kʼot ta spasel taje! Xi chal ta Apocalipsis 19:9: «Xcuxet noʼox yoʼnton li bochʼotic icʼbilic ta veʼel ta qʼuin cʼalal chnupin li Chʼium Chije». Ta melel li 144,000 ti jaʼik li tseb ti chnupune xmuyubajik tajek. Li Lekomil ti jaʼ li Ajvalil Jesucristoe xmuyubaj tajek ta skoj ti te xa xchiʼuk skotol li buchʼutik ch-ajvalilajik xchiʼuk te ta vinajele (Luc. 22:18, 28-30). Pe maʼuk noʼox stuk li tseb xchiʼuk kerem ti xmuyubajik ta skoj li skʼinal snupunel Chʼiom Chije.

¹³ Jech kʼuchaʼal laj xa kiltike, ep buchʼutik  chkʼejinik ta vinajel: «Junuc noʼox coʼntontic, cuxetuc noʼox coʼntontic calbetic slequilal, yuʼun laj xa sta yorail qʼuin nupinel yuʼun li Chʼium Chije; lec xa smeltsanoj sba li yajnile» (Apoc. 19:6, 7). Pe, ¿kʼusi van chkʼot ta pasel ta stojolal li yajtuneltak Jeova liʼ oyik ta Balumile? ¿Mi ta van xmuyubajik ek?

14. ¿Buchʼutik jaʼ li «yantic tojol tsebetic; [ti] jaʼ xchiʼiltac» li tseb chal ta Salmo 45?

¹⁴ Kʼelo Salmo 45:12, 14 ta xchaʼvokʼal, 15. Li j-alkʼop Zacariase laj yal ti kʼalal yorail xaʼox slajeb kʼakʼale chnopaj tal krixchanoetik ta skotol lumetik ta stojolal li buchʼutik tʼujbilik chbatik ta vinajel ti liʼ to oyik ta Balumile, taje jaʼ sventa tstojbeik ta vokol. Xi la stsʼibae: «Cʼalal me la sta scʼacʼalil leʼe, lajuneb viniquetic ta jujuchop cʼop ta scotol banamil chbat stsacbeic yoc scʼuʼ jun judá vinic, jech chalbeic: “Ta xbat jchiʼinotcutic ec, yuʼun laj caʼicutic ti te oy ta atojolic li Diose”» (Zac. 8:23). Li ta Salmo 45:12 chichʼ alel ti «lajuneb viniquetic» xie, jaʼ skʼan xal «li tsebetic ta lum Tiroe» xchiʼuk «li lumetic ti jcʼulejique». Li stukike chichʼbeik batel matanaletik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti liʼ to oyik ta Balumile, taje jaʼ sventa lekuk x-ilatik xchiʼuk ti xkoltaatik ta mantale. Te xa onoʼox lik talel ta 1935, li buchʼutik tʼujbilik ti liʼ to oyik ta Balumile ta smiyonal noʼox krixchanoetik «[stojobtasojik] batel ta lequil be», taje jaʼ skʼan xal ti ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik yichʼojik chanubtasel li kʼusi melel ta sventa li Jeovae (Dan. 12:3, Ch). Li xchiʼiltakik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti tukʼ yakʼoj sbaike sakubtasoj xa li xkuxlejalike, jaʼ yuʼun xkoʼolajik ta tojol tseb o ta tojol kerem li ta mantale. Li «yantic tojol tsebetic; [ti] jaʼ xchiʼiltac» li tsebe yakʼoj xa sbaik ta stojolal Jeova  xchiʼuk tukʼ yakʼoj-o sbaik ta stojolal li Ajvalil Jesucristoe, jaʼ xkaltik, li Lekomile.

15. ¿Kʼuxi skoltaojik li «yantic tojol tsebetic; [ti] jaʼ xchiʼiltac» li tseb ti liʼ to oyik ta Balumile?

¹⁵ Li buchʼutik te kapal skʼoplalik li ta tseb ti chnupun ti liʼ to oyik ta Balumile tstojbeik ta vokol li «yantic tojol tsebetic; [ti] jaʼ xchiʼiltac» li tsebe, taje jaʼ ta skoj ti chkoltavanik ta xcholel «li Lequil Aʼyej» ta sventa li Ajvalilal yuʼun Dios ta spʼejel Balumile (Mat. 24:14). Maʼuk noʼox «li Chʼul Espíritu xchiʼuc li yajnil Chʼium Chije jech chalic: “Laʼ me ta ora”», moʼoj, yuʼun li buchʼutik chaʼiik eke: «Laʼ me ta ora» xiik (Apoc. 22:17). Jech onoʼox ta melel, li yan chijetike chaʼiik ti xi chalik li buchʼutik jaʼik li tsebe «laʼ me ta ora» xchiʼuk jmoj chalbeik batel skotol li jnaklejetik ta Balumile (Juan 10:16).

16. ¿Kʼusi smoton yakʼojbe Jeova li yan chijetike?

 ¹⁶ Li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti liʼ to oyik ta Balumile skʼanojik li yan chijetike xchiʼuk xmuyubajik ti akʼbil smotonik yuʼun Jeova ti akʼo xmuyubajikuk ek li ta skʼinal snupunel li Chʼiom Chije. Yichʼoj xa onoʼox alel ti «yantic tojol tsebetic» ti chchiʼinik batel li tsebe «xcuxet noʼox yoʼntonic». Jaʼ jech, li yantik chijetik ti spatoj yoʼontonik chkuxiik ta sbatel osil liʼ ta Balumile, koʼol me chmuyubajik ta sjunul vinajelbalumil kʼalal mi jaʼ xaʼox li skʼinal snupunel Chʼiom Chij ta vinajele. Li slivroal Apocalipsise chal ti «epal cristianoetic» te la «vaʼajtic yoʼ bu chotol li Diose xchiʼuc ta stojol li Chʼium Chije». Te chtunik ta stojolal Jeova ta yamakʼil chʼulna ti mu xvinaj ta kʼelele (Apoc. 7:9, 15).

17, 18. ¿Kʼusitik chakʼ kʼotuk ta pasel li skʼinal snupunel Chʼiom Chije, xchiʼuk buchʼutik chkʼot ta xnichʼnab li ta Jmil Jabile?

¹⁷ Kʼelo Salmo 45:16. Li «yantic tojol tsebetic» ti chchiʼinik batel li slekom Cristoe oy lek srasonal yuʼunik ti xmuyubajik kʼalal mi laj yilik li kʼusi chakʼ kʼotanuk ta pasel ta achʼ balumil li nupunel taje. Li Lekomil ti jaʼ li Ajvalil Jesucristoe tskolta li krixchanoetik ta Balumile xchiʼuk chchaʼkuxesan li jmoltotik «ta voʼonee», ti jaʼ chkʼotik ta xnichʼnabtak liʼ ta Balumile (Juan 5:25-29; Heb. 11:35). Jaʼ te tstʼuj lokʼel li buchʼutik tspas mantal ta skotol Balumile. Jech xtok, xuʼ van te tstʼuj moletik ta tsobobbail ti tukʼ yakʼoj sbaik avi sventa tsbeiltasvanik li ta achʼ balumile (Is. 32:1).

¹⁸ Kʼalal yakal ta Ajvalilal ta Jmil Jabile, li Cristoe chkʼot ta xnichʼnab yan krixchanoetik xtok. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun skotol li jnaklejetik ta Balumil ti tstaik li kuxlejal sbatel osile jaʼ koliyal li xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li matanal laj yakʼ Jesuse (Juan 3:16). Vaʼun jaʼ jech ta xkʼot ta «Totil Sbatel Osil» yuʼunik (Is. 9:6, 7).

19, 20. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal chaʼi yajtsʼaklomtak Cristo avi li kʼusitik chkʼot ta pasel chal ta Salmo 45?

¹⁹ Kʼelo Salmo 45:1, 17. Jech kʼuchaʼal chkiltike, li kʼusitik chkʼot ta pasel chal ta Salmo 45 toj tsots skʼoplal ta sventa skotol li yajtsʼaklomtak Cristoe. Li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti liʼ to oyik ta Balumile, xmuyubajik tajek ta skoj ti poʼot xa tstsob sbaik ta vinajel xchiʼuk li yermanotakik xchiʼuk li Slekome. Li yan chijetike mas xa chtijbat yoʼontonik sventa xchʼunbeik smantal li yan sba yutsil Ajvalile, tstojbeik ta vokol xtok li matanal akʼbilik sventa tskoltaik li buchʼutik jaʼik lekomil ti liʼ to kuxulik ta Balumile. Kʼalal mi nupun xaʼoxe, li Cristoe xchiʼuk li xchiʼiltak ta Ajvalilale, chakʼbeik talel mu albajuk bendisionetik li krixchanoetike (Apoc. 7:17; 21:1-4).

²⁰ Kʼalal ta jnoptik ta sventa li kʼusi chtal ta jelavele, kʼalal yakal chkʼot ta pasel li «cʼusitic lequic ta alel» ta sventa li Ajvalilal yuʼun Mesiase, ¿mi mu tauk stij koʼontontik ti xkalbetik batel skʼoplal li sbie, jaʼ xkaltik, ti xkakʼbetik yojtikinik li krixchanoetike? Vaʼun chaʼa, ¡jmuyubtatik ta j-echʼel-o li Ajvalile!