KʼUSITIK KʼOT TA PASEL TA VOʼNE

«Ep to skʼan xij-abtej li ta kʼajoje»

TA 1923 xa oyutik. Li ta snail konsierto ta Conservatório Dramático e Musical li ta São Pauloe solel noj tajek. ¿Mi xavaʼibe yechʼomal ye li George Younge? Ta xichʼ etʼesel ta portugués li mantal chale. Li 585 krixchanoetike, ¡lek tsʼetel xchikinik chaʼiik li mantale! Li tekstoetik ta Vivlia chichʼ kʼelel ta portuguese chichʼ akʼel ta ilel ta jun pantaya. Sventa lek stsuts li tsobajele laj yichʼ pukel ta sienal xa noʼox skopiail li foyeto Millones que ahora viven no morirán jamás, laj yichʼ pukel ta portugués, ta inglés, ta alemán xchiʼuk ta italiano. ¡Toj lek laj yaʼiik li mantal taje! Epal krixchanoetik lik sloʼiltaik. Chib akʼobal ta mas tsʼakale noj yan velta xtok kʼalal laj yichʼ akʼel yan mantale. Pe ¿kʼusi kʼot ta pasel kʼalal skʼan toʼox x-echʼ li mantal taje?

Ta 1867, li Sarah Bellona Fergusone bat ta naklej ta Brasil xchiʼuk yutsʼ yalal ti te likik batel ta Estados Unidose. Ta 1899 li Sarae laj yakʼ venta ti la sta li melele kʼalal la skʼel junantik livroetik ti laj yichʼ batel smuk ta Brasil ti laj yichʼ talel ta Estados Unidose. Li stuke toj lek xaʼi skʼelel li vunetike, jaʼ yuʼun la stsak sbi sventa xichʼ akʼbel li revista Watch Tower ta inglese. Ta skoj ti xmuyubaj tajek ta sventa li aʼyej ta Vivliae, la stsʼibabe batel li ermano Charles Taze Russell xchiʼuk laj yalbe sba skʼoplal stuk, laj yal ti «jaʼ sprevailtak ti akʼo mi nom tajek oy li krixchanoetike ta onoʼox xkʼot li mantale».

Li Sarah Ferguson la spas bu kʼalal xuʼ yuʼun sventa laj yalbe yan krixchanoetik li kʼusi melel ta Vivliae, pe la sjakʼilanbe sba buchʼu van chkoltaat mas li stuke xchiʼuk li yutsʼ yalal ta sventa li mantale, xchiʼuk skotol li krixchanoetik ti lek yoʼontonik ta Brasile. Ta 1912 li Betel ta Brooklyne laj yalbe li Sarah Ferguson ti oy buchʼu chbat ta São Paulo ti ta smilal noʼox chichʼ batel li tratado ti jaʼ sbi ¿Dónde están los muertos? ta portugués kʼop. Li ta 1915 toj labal sba laj yaʼi kʼalal la skʼel ti tskʼanik ox chichʼik ikʼel batel ta vinajel ta anil noʼox li Jchanolajeletik ta Vivliae. Xi laj yal ti kʼu yelan chil li stuke: «¿Kʼusi van chkʼot ta pasel ta stojolal li Brasile xchiʼuk ta  sjunlej li Sudamericae? [...] Kʼalal chanop ta sventa ti toj mukʼ li Sudamericae toj anil chavakʼ venta ti ep to skʼan xij-abtej li ta kʼajoje». Jech, ¡toj ep to abtel skʼan xichʼ pasel!

Te van ta 1920 vaxakib j-abteletik ta varko ti keremik to ti likemik ta Brasile ayik ta junantik tsobajeletik ta Nueva York kʼalal yakal chichʼ meltsanel li svarkoik sventa paskʼope. Kʼalal sutik batel ta Río de Janeiroe laj yalbeik yantik li spatobil oʼontonal la xchanik ta Vivliae. Mu ta sjaliluk echʼe li George Younge kʼot ta Río de Janeiro ta marso ta 1923 ti chtun toʼox ta peregrino (li avie jaʼ li jkʼelvanej ta sirkuitoe), te la sta epal krixchanoetik ti oy ta yoʼontonik li mantale. La yakʼ persa ti akʼo xichʼ etʼesel ta portugués kʼop junantik vunetike. Mu ta sjaliluk noʼox bat ta São Paulo li ermano Younge, li vaʼ kʼakʼal taje te van 600,000 jnaklejetik oy. Te laj yal li mantale xchiʼuk te laj yichʼ pukel li foyeto laj kalbetik skʼoplal li ta slikebal xchanobil liʼe. Xi chale: «Ta skoj ti jtuk te oyune, jaʼ noʼox jpatoj-o koʼonton li kʼusitik chlokʼanuk ta periodikoe». Laj to yal xtok ti «jaʼ li baʼyel mantaletik laj yichʼ alel ta sbi IBSA li ta Brasile». *

Ta jun loʼil ti lokʼ ta Brasile, li Watch Tower ta 15 yuʼun disiembre ta 1923 xi laj yale: «Kʼalal chkakʼtik venta li abtelal ti lik onoʼox ta 1 yuʼun junio ti muʼyuk toʼox vunetik li vaʼ kʼakʼal taje, toj labal sba ti kʼuxi yakʼojbe bendision Kajvaltik li abtelale». Li loʼile chal xtok ti mantaletik laj yal li ermano Young ta São Pauloe jaʼ xchibal li ta 21 mantaletik laj yal ta 1 yuʼun junio kʼalal ta 30 yuʼun septiembre ti ayik 3,600 krixchanoetike. Li ta Río de Janeiroe ta kʼunkʼun puk batel li aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. ¡Te van ta jayibuk noʼox ue te van 7,000 vunetik ta portugués laj yichʼ pukel! Jech noxtok, li revista Watch Tower laj yichʼ lokʼesel ta portugués. Li baʼyel xchanobil laj yichʼ lokʼesele jaʼ li ta noviembre-disiembre ta 1923.

Li George Young la skʼopon batel li Sarah Fergusone, xchiʼuk li revista Watch Tower xi laj yale: «Li ermanae kʼot ta salon xchiʼuk mu xa snaʼ kʼusi chal. La stsakbe skʼob li ermano Younge xchiʼuk skʼelojbe sat xi laj yalbee: “¿Mi voʼot ta melel li peregrinoe?”». Li stuke xchiʼuk li chanib yalabtake laj yichʼik voʼ ta mas tsʼakal jutuk. ¡Yuʼun 25 jabil xa smalaoj sventa chichʼ voʼ! Li Watch Tower ta 1 yuʼun agosto ta 1924 laj yal ti 50 krixchanoetik laj yichʼik voʼ li ta Brasile, jutuk mu skotoluk jaʼ te likemik talel ta Río de Janeiro.

Li avie, ti te xa van 90 jabil echʼeme mu xa persauk ti xi jakʼtike: «¿Kʼusi van chkʼot ta pasel ta stojolal li Brasil xchiʼuk ta sjunlej li Sudamericae?». Mas ta 760,000 stestigotak Jeova yakalik xcholel lekil aʼyej li ta Brasile. Xchiʼuk ta sjunul Sudamérica yakal chichʼ alel li aʼyej sventa Ajvalilal yuʼun Dios ta portugués, español xchiʼuk ta yan batsʼi kʼopetik. Ta 1915 li Sarah Fergusone oy onoʼox srason kʼalal laj yal ti «ep to skʼan xij-abtej li ta kʼajoje». (Kʼusitik kʼot ta pasel ta voʼne ta Brasil.)