1, 2. ¿Kʼu yelan chil Jeova li yajtuneltak ta Balumile?

KʼALAL chilik chtajin yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike ep ta velta labal to sba chilik li kʼusitik xtojobik spasele. Xuʼ van jech aviloj ek. Jun olole xuʼ van toj lek xtojob ta tajimol, o xuʼ van li sbankil o yitsʼine lek chaʼi spasel divujo o yan kʼusitik. Pe mu ventauk ti kʼusitik snaʼik spasel chil li yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike, persa onoʼox tskoltaik sventa mas lekuk xtojobik spasel li kʼusitik snaʼike.

² Li Jeovae oy ta yoʼonton tskolta li xnichʼnabtak ta Balumil eke. Yuʼun onoʼox ta xil kʼuchaʼal «scʼulejalic» lumetik li yajtuneltak avie (Ageo 2:7). Mas to xkoʼolajik kʼuchaʼal kʼulejalil ta skoj li xchʼunel yoʼontonike xchiʼuk ti kʼu yelan chichʼik ta mukʼ li Diose. Jech noxtok, xuʼ van avakʼoj venta ti ep kʼusitik snaʼik spasel li stukʼil testigotak Jeova avie. Junantike lek tajek snaʼik yetʼesel mantal, li yantik xtoke ojtikinbilik ti toj lek snaʼik xchapanel kʼusitike. Epal ermanaetike toj kʼun chaʼiik xchanel yan kʼopetik xchiʼuk ti tstunesik ta cholmantale, li yantike ojtikinbilik ti toj lek xtojobik spatel oʼontonale o ti chchabiik li buchʼutik ipike (Rom. 16:1, 12). ¿Mi mu jechuk ti ta jtojtik ta vokol ti oy epal ermanoetik ti jech chakʼik ta ilel stalelalik li ta tsobobbaile?

3. ¿Kʼusitik sjakʼobiltak ta jchanbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

 ³ Akʼo mi jech, junantik ermanoetike, —li keremetik o li buchʼutik jaʼ to laj yichʼik voʼe — muʼyuk to bu staojik kʼusi mas xtunik-o li ta tsobobbaile. ¿Kʼuxi van xuʼ jkoltatik sventa snaʼik kʼusi mas lek xtojobik spasel? ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼeltik li slekil talelal li ermanoetike xchiʼuk ti jechuk xkiltik li ermanoetik kʼuchaʼal chil Jeovae?

4, 5. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel li loʼil ta Jueces 6:11-16 ti chakʼ venta li kʼusi mas xtojob spasel li yajtuneltake?

⁴ Epal loʼiletik ta Vivliae jamal chakʼ ta ilel ti maʼuk noʼox tstsak ta venta li kʼusitik lek xtojobik spasel li yajtuneltake, moʼoj, yuʼun chil xtok ti bu to kʼalal xuʼ yuʼunike. Jkʼelbetik junuk skʼelobil. Kʼalal laj yichʼ tʼujel Gedeón sventa tskolta lokʼel slumal Dios li ta skʼob jmadianetike, xuʼ van labal sba laj yil ti kʼoponat yuʼun li anjele: «Liʼ xchiʼinojot li Mucʼul Diose, voʼot ti lec xuʼ avuʼune, ti oy lec stsatsal avoʼontone». Li vaʼ ora taje, jaʼo muʼyuk «lec stsatsal [yoʼonton]» laj yaʼi sba li Gedeone. Jaʼ yuʼun laj yal ti mu snaʼ lek kʼusi tspase xchiʼuk ti muʼyuk sbalil laj yaʼi sbae. Pe li kʼusi la sloʼiltaik ta tsʼakale chakʼ ta ilel ti toj ep sbalil ilat yuʼun li Jeovae (kʼelo Jueces 6:11-16).

⁵ Li Jeovae yilojbe xa onoʼox stalelaltak li Gedeone, jaʼ yuʼun snaʼoj xa onoʼox ti xuʼ skolta lokʼel li j-israeletike. Ta yan xtoke, li yaj-anjel Jeovae laj yakʼ venta kʼuxi yakal ta smaj trigo ta skotol yip sventa xlokʼ li yikʼobale. Pe oy to kʼusi mas ti labal sba laj yil li anjele. Li ta skʼakʼalil Vivliae, li jtsʼunolajeletike nopem toʼox xaʼiik ta xikʼaʼ strigoik ta osiltik sventa xkuch batel ikʼ li yikʼobale. Pe akʼo mi jech, li Gedeone yakal ta xikʼaʼ strigo ta yav spitsʼobil yaʼlel tsʼusub sventa mu x-ilat yuʼun jmadianetik ti chʼabal mas li strigoe xchiʼuk sventa mu x-elkʼanbat. ¡Toj pʼij ti jech la spase! Li Jeovae maʼuk noʼox jun vinik ti ch-abtej ta osiltik laj yile, yuʼun jaʼ jun vinik ti lek pʼije. Yuʼun la stsak ta venta ti kʼusitik xuʼ spas yuʼune, jaʼ yuʼun laj yakʼbe akʼo spas li abtelal taje.

6, 7. 1) ¿Kʼuxi mu xkoʼolaj-o Amós xchiʼuk li junantik j-israeletike? 2) ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ti oy kʼusi lek snaʼ li Amose?

⁶ Ta sventa li j-alkʼop Amose laj yakʼ venta Jeova li kʼusi mas xtojob spasel li yajtunele akʼo mi muʼyuk sbalil chilik li krixchanoetike. Li Amose laj yalbe sba skʼoplal ti jaʼ noʼox jun jchabichije, ti jaʼ noʼox tskʼelilanbe sat igo ti jaʼ jtos sveʼelik li buchʼutik mas abol sbaike. Kʼalal albat yuʼun Jeova ti xbat yalbe aʼyej li lajuneb snitilulal Israele, junantik j-israeletike xuʼ van la snopik ti mu sta-o ti jaʼ la stak sventa xbat yal li aʼyej taje (kʼelo Amós 7:14, 15).

⁷ Li Amose likem ta uni bikʼit namal lum, pe ta skoj ti xojtikinbe lek stalelal xkuxlejal li krixchanoetike xchiʼuk li ajvaliletik ta skʼakʼalile jaʼ chakʼ ta ilel ti oy kʼusi ep snaʼe o ti xojtikine. Xuʼ van lek snaʼoj ti kʼu yelan oy li Israele xchiʼuk ti kʼusitik chkʼotanuk ta pasel li ta lumetik ti nopol xil li Israel ta skoj ti kʼu yelan tsnop skʼopik xchiʼuk li buchʼutik te chkʼotik ta pʼolmajele (Amós 1:6, 9, 11, 13; 2:8; 6:4-6). Junantik buchʼutik chchanbeik skʼoplal Vivliae chalik ti toj lek la stsʼibaj li Amose. Maʼuk noʼox la stunes kʼopetik ti lek xkaʼibetik lek smelolal o ti lek tsots yipal ta aʼyele, moʼoj, yuʼun la stunes skoʼoltasobil xchiʼuk toj lek la stunes li jpʼelantik kʼopetike. Ta melel, ta sventa ti kʼu yelan la stakʼbe pale ti toj chopol la spas stalelale jaʼ chakʼ ta ilel ti toj lek xtojob stʼujel yajtunel li Jeovae. Li j-alkʼope oy kʼusi lek xtojob spasel ti mu xvinaj ta kʼelel ta anile, jaʼ yuʼun la stunes Jeova sventa spas li kʼusi tskʼan yoʼontone (Amós 7:12, 13, 16, 17).

8. 1) ¿Kʼusi laj yalbe ta melel Jeova li Davide? 2) Li kʼusi chal Salmo 32:8, ¿kʼuxi tspatbe tajek yoʼonton li buchʼutik mu kʼusi snaʼ chaʼi sbaike?

⁸ Jech onoʼox ta melel, li Jeovae tstsak ta venta li kʼusi lek xtojob spasel ta jujuntal li yajtuneltake. Li ajvalil Davide laj yalbe ti persa onoʼox tsbeiltase xchiʼuk ti chakʼbe lek yil  bu beal skʼan xbate; skotol kʼakʼal te oy-o sat ta stojol (kʼelo Salmo 32:8). Tspat tajek koʼontontik taje. Xuʼ van mu jpat koʼontontik ta jtojolal jtuktik, pe li Jeovae xuʼ skoltautik sventa jtatik li kʼusi ta jkʼan ta jtatike akʼo mi muʼyuk toʼox jnopojtik ti xuʼ jtatike. Jech kʼuchaʼal jun lekil jchanubtasvanej ti kʼunkʼun tsbeiltas batel jun yajchanun ti mu to masuk snaʼe jaʼ jech li Jeova eke tsbeiltasutik sventa lekuk xbat skotol li kʼusitik ta jpastike. Jun ti kʼu yelan tspase jaʼ ti tstunes ermanoetik sventa tskoltautik skʼelel li kʼusi lek jnaʼtik spasele. ¿Kʼuxitik van tspasik?

9. ¿Kʼuxi xuʼ jchʼuntik li mantal laj yal Pablo ta sventa ti skʼan oyuk ta koʼontontik li yantike?

⁹ Li Pabloe la stijbe yoʼonton skotol yajtsʼaklomtak Cristo ti oyuk ta yoʼontonik li yermanotakik ti jmoj xchʼunel yoʼontonike (kʼelo Filipenses 2:3, 4). Taje te smakojbe skʼoplal ti jtsaktik ta venta li slekil talelaltak yantike xchiʼuk ti jkʼupil kʼoptatik ta skoj taje. ¿Kʼu van yelan chkaʼi jbatik kʼalal oy buchʼu chakʼ venta ti oy kʼusi lek la jpastike xchiʼuk ti chalbutike? Taje, jaʼ van tstij koʼontontik sventa xkakʼtik ta ilel li jlekil talelaltike xchiʼuk ti mas lek jpastik li kʼusitik xijtojob spasele. Jaʼ jech ek, kʼalal ta jkʼupil kʼoptatik li kermanotaktik ta sventa li kʼusitik lek tspasike, jaʼ me chtijbat yoʼontonik sventa xchʼiik ta mantal.

10. ¿Buchʼutik van mas tskʼan ta jtsaktik ta venta?

¹⁰ ¿Buchʼutik van mas tskʼan ta jtsaktik ta venta? Melel onoʼox ti jkotoltik ta jkʼantik koltael bakʼintike. Pe li keremetike xchiʼuk li buchʼutik jaʼ to yichʼojik voʼe jaʼ li buchʼutik mas skʼan tsakbilik ta venta li ta kʼusitik chichʼ pasel li ta tsobobbaile. Jaʼ jech chakʼik venta ti tsakbilik ta venta li ta tsobobbaile. Yan ti mi mu jechuk chichʼ pasele, ti mi mu jtsaktik ta ventae, xuʼ van mu xa skʼan sbainik junuk abtelal, jun abtelal ti oy ta yoʼontonik ti ch-albatik yuʼun Skʼop Dios ti xuʼ staike (1 Tim. 3:1).

11. 1) ¿Kʼuxi la skolta jun kerem ti stsʼijet noʼox li jun mol ta tsobobbaile? 2) ¿Kʼusi chchanubtasutik li kʼusi kʼot ta stojolal li Juliene?

¹¹ Li Ludovic ti jaʼ jun mol ta tsobobbail ti staojbe sbalil ti laj yichʼ tsakel ta venta yuʼun yantik kʼalal kerem toʼoxe. Xi chale: «Kʼalal oy tajek ta koʼonton li jun ermanoe mas anil chchʼi ta mantal». Vaʼun xi chalbe skʼoplal Juliene, jun kerem ti stsʼijet noʼoxe: «Ta skoj ti mu kʼusi snaʼ spasel chaʼi sbae, bakʼintike tskʼan chakʼ sba ta ilel xchiʼuk mu snaʼ kʼu yelan tspas stalelal. Pe chkakʼ venta ti toj lek yoʼontone xchiʼuk ti oy ta yoʼonton ta melel chkoltavan li ta tsobobbaile. Jaʼ yuʼun, jaʼ laj kakʼ venta li slekil talelaltake xchiʼuk laj kakʼ persa stijbel yoʼonton». Ta mas tsʼakal li Juliene, kʼot ta yajkoltaobba mol xchiʼuk li avie prekursor regular xa.

12. ¿Kʼusi talelal skʼan oy kuʼuntik sventa jkoltatik yantik yoʼ mas lekuk spasik li kʼusitik xtojobik spasele? Albo junuk skʼelobil.

¹² Melel onoʼox ti sventa jkoltatik yantik ta spasel lek li kʼusi xtojobik spasele skʼan lekuk xijtojob skʼelel. Jech kʼuchaʼal li kʼusi kʼot ta stojolal li Juliene, xuʼ van maʼuk noʼox jkʼeltik li kʼusitik chopol tspase, moʼoj, yuʼun jaʼ skʼan jsaʼtik li slekil talelale xchiʼuk li kʼusi mas lek xtojob spasele. Jaʼ jech la spas Jesús ta stojolal li jtakbol Pedroe. Akʼo mi mu snaʼ kʼusi tspas bakʼintik li Pedroe, li Jesuse laj yakʼbe sbi Cefas ti «ton» skʼan xale. Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti toj tsots chkʼot jech kʼuchaʼal jpʼej ton li xchʼunel yoʼontone (Juan 1:42).

13, 14. 1) ¿Kʼusi slekil talelal Marcos laj yilbe li Bernabee? 2) ¿Kʼuxi laj yichʼ koltael jun kerem ti xkoʼolaj kʼuchaʼal laj yichʼ koltael li Marcose? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.)

¹³ Li Bernabee jaʼ jech laj yakʼ ta ilel stalelal ta stojolal li Juane, ti Marcos yixtol bi xtok li ta skʼop jromaetike (Hech. 12:25). Kʼalal batik ta sba velta misioneroal li Pablo xchiʼuk Bernabee, li Marcose «jaʼ yajcoltaubbailic»,  xuʼ van jaʼ chakʼbe li kʼusi chtun yuʼunike. Akʼo mi jech, kʼalal kʼotik ta Panfiliae muʼyuk bu xal komel ti tsut batele, taje jaʼo xaʼox chbatik ta norte ti chjelavik ti bu oy ep j-elekʼetike (Hech. 13:5, 13). ¿Kʼusi la spas li Bernabee? Maʼuk la skʼel li kʼusi kʼun-oe, jaʼ la skʼel li slekil talelaltake, xchiʼuk yaʼeluke mas lek la xchʼakbe yorail sventa chchanubtas mas (Hech. 15:37-39). Ta skoj taje, li kereme pas ta yajtunel Jeova ti lek yij ta mantale. Toj labal sba ti jaʼo te oy ta Roma sventa tskolta Pablo kʼalal jaʼo tikʼil ta chukele, ti jaʼo la stsʼiba batel skarta sventa yajtsʼaklomtak Cristo ta Colosase. Li ta karta taje, li jtakbole te la stikʼbe skʼoplal li Marcose xchiʼuk lek kʼopoj ta stojolal (Col. 4:10). Jnoptik noʼox ti xmuyubaj tajek Bernabé kʼalal la skʼanbe koltael jun velta Marcos li Pabloe (2 Tim. 4:11).

¹⁴ Li Alexandree jaʼ jun mol ta tsobobbail ti achʼ to laj yichʼ akʼbel yabtel ta mol ta tsobobbaile, tsvules ta sjol kʼuxi la stabe sbalil ti koltaat yuʼun jun ermano ti lek pʼije: «Kʼalal mas toʼox keremune, toj tsots toʼox chkaʼi ti ta jpas orasion kʼalal oy ep krixchanoetike. Jun mol ta tsobobbail la xchanubtasun ta xchapanel jba lek xchiʼuk ti kʼu yelan ti mu masuk chixiʼe. Pe maʼuk ti muʼyuk xa stsakun ta venta ta skoj taje, moʼoj, yuʼun solel mas nopoltik laj yakʼ jpas orasion li ta tsobajeletike xchiʼuk kʼalal chlokʼik ta cholmantal li ermanoetike. Koliyal taje, kʼunkʼun lik nopuk kaʼi».

15. ¿Kʼuxi la skʼupil kʼopta yermanotak li Pabloe?

¹⁵ ¿Kʼusi ta jpastik kʼalal chkiltik junuk slekil talelal li jun yajtsʼaklom Cristoe? ¿Mi ta van jkʼupil kʼoptatik? Li ta kapitulo 16 li ta karta la stakbe batel jromaetike, li Pabloe la skʼupil kʼopta mas ta jtob ermanoetik ta skoj li slekil talelalik ti jaʼ skʼanojan-oe (Rom. 16:3-7, 13). Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yakʼ venta ti Andrónico xchiʼuk Juniase toj ep xa jabil chtunik ta stojolal li Cristoe ti jaʼ mas jutuk to li stuke, jaʼ yuʼun jech laj yal ta skarta ti toj jal xa kuchem yuʼunike. Jech noxtok, laj yal ti skʼanoj tajek li smeʼ Rufoe xuʼ van jaʼ ta skoj ti ta slekil yoʼonton kʼelat ta voʼnee.

16. ¿Kʼusi lek xuʼ xkʼot ta pasel kʼalal chichʼ kʼupil kʼoptael li keremetike?

¹⁶ Lek me kʼusi chkʼot ta pasel mi ta sjunul koʼontontik chijkʼupil kʼoptavane. Jnoptik ta stojolal Rico, jun kerem ta Francia ti laj yat yoʼonton kʼalal muʼyuk lek laj yaʼi stot ti chichʼ voʼ ta skoj ti mu koʼoluk kʼusi xchʼunojike. Li Ricoe la snop ti jaʼ to xuʼ xtun lek ta stojolal Jeova kʼalal mi oy xaʼox ep sjabilale. Jech noxtok, chat yoʼonton ta skoj ti chlabanat yuʼun li xchiʼiltak ta chanune. Frédéric, jun mol ta tsobobbail ti albat ti akʼo xakʼbe chanubtasel ta Vivliae, xi chale: «La jkʼupil kʼopta li Ricoe yuʼun li kontrainel la snuptane jaʼ te laj yakʼ ta ilel ti toj tsots yoʼonton sventa xalbe skʼoplal li kʼusi xchʼunoje». Li kʼusi laj yichʼ albele jaʼ tijbat-o yoʼonton sventa xchʼi-o ta mantal xchiʼuk ti lekuk xil sba xchiʼuk li stote. Jaʼ to laj yichʼ voʼ kʼalal lajcheb xaʼox sjabilale.

17. 1) ¿Kʼuxi xuʼ jkoltatik kermanotaktik sventa xchʼiik li ta mantale? 2) ¿Kʼusi tspas jun misionero sventa tskolta keremetik, xchiʼuk kʼusi lek chkʼot ta pasel yuʼun?

¹⁷ Kʼalal ta jkʼupil kʼoptatik li kermanotaktik kʼalal oy kʼusi lek tspasike, jaʼ me jech ta jtijbetik yoʼontonik sventa xtunik ta stojolal li  Jeovae. Sylvie, * ti toj ep xa jabiletik te chtun ta Betel ta Franciae, laj yal ti buchʼutik mas lek xtojobik spasel taje jaʼ li ermanaetike, yuʼun li ermanaetike oy kʼusitik xakʼik lek venta ti jaʼ mu xakʼik venta li viniketike. Jaʼ jech, «li kʼusitik chalik li ermanaetik sventa tspatik oʼontonale jaʼ tstsʼakubtas li kʼusitik chalik li ermanoetik ti lek xtojobike». Xchiʼuk xi to chal xtoke: «Chkal voʼone, skʼupil kʼoptael li yantike jaʼ li kʼusi skʼan jpastike» (Prov. 3:27). Jérôme, ti jaʼ jun misionero ta Guayana Francesae, ep skoltaoj keremetik sventa xbatik ta misioneroal. Xi chale: «Kakʼoj venta ti kʼalal ta jkʼupil kʼoptaik ta sventa li kʼusi lek chbat yuʼunik ta jtosuk ta sventa li cholmantale o ti lek nopbil chakʼ sloʼilike, mas xa lek chakʼ sloʼilik xchiʼuk mu xa toj masuk ta xiʼik».

18. ¿Kʼu yuʼun oy sbalil ti jchiʼintik ta abtel li ermanoetik ti keremik toe?

¹⁸ Jech noxtok xuʼ me jtijbetik yoʼonton li ermanoetik sventa xchʼiik ta mantal mi jmoj chij-abtej xchiʼukike. Mi oy junuk kerem ti toj lek snaʼ stunesel li kʼusitik achʼ chlokʼ tale, li mol ta tsobobbaile xuʼ van skʼanbe ti akʼo spas imprimir junantik vunetik ta jw.org sventa xpatbat yoʼonton li ermanoetik ti oy xa sjabilalik ti muʼyuk skomputadoraike. O mi yakalutik spasel junuk abtelal ta sventa xchʼubael o smeltsanel li Salon sventa Tsobobbaile, ¿kʼu yuʼun mu jkʼanbetik junuk kerem sventa skoltautik? Jaʼ jech chkojtikintik, jkʼupil kʼoptatik xchiʼuk ti jkʼeltik li kʼusi chkʼot ta pasele (Prov. 15:23).

19, 20. ¿Kʼu yuʼun skʼan jkoltatik yantik sventa xchʼiik li ta mantale?

¹⁹ Kʼalal la stʼuj Jeova sventa tsbeiltas batel j-israeletik li Josuee, xi laj yalbe li Moisese: «Patbo yoʼnton; tsatsubtasbo yoʼnton» (kʼelo Deuteronomio 3:28). Toj ep xa krixchanoetik ch-ochik li ta s-organisasion Jeova ta spʼejel Balumile, xchiʼuk skotol li yajtsʼaklomtak Cristo ti lek xa chanemike xuʼ skoltaik li keremetike xchiʼuk li buchʼutik achʼ to yichʼojik voʼe sventa mas xtojobik spasel li kʼusi snaʼik spasele, ti maʼuk noʼox xuʼ xkoltavanik li moletik ta tsobobbaile. Kʼalal jech chichʼ pasel taje, mas me ch-epaj ermanoetik ti chtunik ta tsʼakal orae xchiʼuk mas chapalik sventa «xuʼ yuʼunic xchanubtasel yantic» (2 Tim. 2:2).

²⁰ Akʼo mi oyutik ta junuk mukʼta tsobobbail o ta junuk grupo ti ta jkʼantik chkʼot ta jun mukʼta tsobobbaile, skʼan xij-abtej ta sventa li kʼusi chtal ta jelavele. Jun ti kʼusi xuʼ skoltautik ti tsots skʼoplale jaʼ ti jkʼelbetik slekil talelal li ermanoetike, jech kʼuchaʼal tspas li Jeovae.