1. ¿Kʼu yuʼun mas chchʼi batel jujun kʼakʼal ti kʼu yelan skʼanoj sbaik li Dios xchiʼuk Xnichʼone?

XI LAJ yal li Jesucristo ti jaʼ Xnichʼon Jeovae: «Lec jcʼanoj ti Jtote» (Juan 14:31). Xi laj yal xtoke: «Li Jtote lec scʼanojun» (Juan 5:20). Mu labaluk ta aʼiel maʼ taje, yuʼun li Jesuse ta smiyonal xa noʼox jabil la xchiʼin ta abtel Stot kʼalal muʼyuk toʼox chtal ta Balumile. Jaʼ «pʼijil j-abtel» kʼot yuʼun (Pro. 8:30, TNM). Ti kʼu sjalil la xchiʼin ta abtele lek la xchanbe li stalelal Stote xchiʼuk jujun kʼakʼal chʼi batel mas ti kʼu yelan skʼanoj sbaike.

2. 1) ¿Kʼusi jaʼ li kʼanelale? 2) ¿Kʼusitik ta jtakʼtik li ta xchanobil liʼe?

² Li kʼanelale jaʼ li kʼusi chkaʼitik tajek ta koʼontontike. Xi kʼejin li David ti jaʼ jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Mucʼul Dios, lec ta jcʼanot, yuʼun voʼot stsatsalot coʼnton» (Sal. 18:1). Skʼan jechuk xkaʼitik ek ta stojolal li Jeovae yuʼun jech skʼanojutik li stuk eke. Ta melel ta me skʼanutik mi ta jchʼunbetik li smantaltake (kʼelo Deuteronomio 7:12, 13). Pe ¿kʼuxi xa noʼox ta jkʼantik kʼalal mu xkiltike? ¿Kʼusi smelolal ti ta jkʼantik li Jeovae? ¿Mi oy srasonal kuʼuntik ti jech ta jkʼantike? ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼbetik ta ilel ti jkʼanojtike?

3, 4. ¿Kʼu yuʼun xuʼ jkʼantik li Jeovae?

³ Li Diose jaʼ jun «espiritu», jaʼ yuʼun mu xkiltik (Juan 4:24, TNM). Akʼo mi jech, xuʼ onoʼox jkʼantik, yuʼun jech onoʼox chalbutik li ta  Vivliae. Xi laj yalbe jteklum Israel li Moisese: «Cʼano me ta scotol avoʼnton li Mucʼul Dios avuʼune, ta scotol achʼulel, xchiʼuc ta scotol atsatsal» (Deut. 6:5).

⁴ ¿Kʼu yuʼun xuʼ jkʼantik tajek li Diose? Yuʼun kʼalal la spasutike laj yakʼ ta koʼontontik ti chtun kuʼuntik li mantale xchiʼuk ti xuʼ xkakʼtik ta ilel li kʼanelale. Vaʼun kʼalal ta jtatik li kʼusi chtun kuʼuntik taje, mas chchʼi li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal Jeovae xchiʼuk mas xijmuyubajutik. Xi onoʼox laj yalbe skʼoplal li Jesuse: «Xcuxet noʼox yoʼnton li bochʼo abul sba chaʼyique, yuʼun jaʼ chventainatic yuʼun Dios» (Mat. 5:3). Li ta slivro Man Does Not Stand Alone [Mu stukuk li krixchano] sbie, li Abraham C. Morrison laj yal ti labal sba ta kʼelel ti ta onoʼox saʼik krixchanoetik xchiʼuk ti tskʼan chchʼunik li Diose. Jech kʼuchaʼal laj yal li jtsʼibajome, ep krixchanoetik yaʼiojbeik smelolal ti kʼalal chvokʼ li jun krixchanoe oy xa onoʼox ta yoʼonton yojtikinel Dios.

5. ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik ti xuʼ jtatik ta saʼel li Diose?

⁵ ¿Mi xuʼ van jtatik li Diose? Xuʼ jtatik, yuʼun tskʼan ti akʼo jsaʼtike. Li jtakbol Pabloe jamal laj yal kʼalal la xchiʼin ta loʼil krixchanoetik li ta Areopagoe. Li bu taje te tstaik ta kʼelel li Partenón ti jaʼ jun templo sventa Ateneae, ti jaʼ jun meʼ dios yuʼunik li buchʼutik te ta Atenase. Nopo noʼox avaʼi ti te oyot xchiʼuk li epal krixchanoetik kʼalal laj yal Pablo ta sventa li «Dios ti la spas banamil xchiʼuc scotol cʼusitic oye» xchiʼuk ti laj yalbe smelolal ti «mu xnaqui ta chʼulnaetic pasbil ta scʼob cristianoeti[ke]». Vaʼun xi laj yale: «Li Diose jchop noʼox stsʼunubal la spas li jaychop cristianoetique, yuʼun jech acʼo naquiicuc ta scotol banamil. Xchiʼuc bisbil yuʼun cʼu sjalil yorailic ta jujuchop, xchiʼuc chapanbil yuʼun bu cʼalal yosilalic ta jujuchop. Yuʼun ti la spas cristianoetic li Diose, yuʼun jech acʼo saʼic li Diose. Me ta saʼilan yaʼyique, xuʼ ta staic. Yuʼun li Diose mu nomuc oy ta jtojoltic jujunutic» (Hech. 17:24-27). Ta melel xuʼ jtatik maʼ li Diose. Oy mas ta vukub miyon xchiʼuk oʼlol li stestigotak Jeova ti staojik xae xchiʼuk skʼanojik ta skotol yoʼontonik.

6. ¿Kʼusi ti «sba mantal ti batsʼi tsots scʼoplal[...]» laj yal Jesuse?

⁶ Skʼan me ta sjunul koʼontontik jkʼantik li Diose. Xi jamal laj yal Jesús kʼalal jakʼbat yuʼun jun fariseo ta sventa kʼusi Mantalil ti mas tsots skʼoplale: «‹Cʼano me ta scotol avoʼnton li Dios avuʼune, xchiʼuc ta scotol achʼulel, xchiʼuc ta scotol ajol›, xi li mantale. Jaʼ sba mantal ti batsʼi tsots scʼoplale» (Mat. 22:34-38).

7. ¿Kusi skʼan xal ti ta jkʼantik Jeova 1) ta skotol koʼontontik? 2) ta skotol jchʼuleltik? 3) xchiʼuk ta skotol jnopbentike?

⁷ ¿Kʼusi skʼan laj yal Jesús kʼalal «ta scotol avoʼnton» xakʼanik Dios ti xie? Jaʼ skʼan laj yal ti ta skotoluk koʼontontik jkʼantike, ti te smakojbe skʼoplal li kʼusi tskʼan koʼontontike, li kʼusi oy ta koʼontontike xchiʼuk ti kʼu yelan chkaʼi jbatike. Jech xtok kʼalal laj yal kʼanik ta «scotol achʼulel[ik]» xie, jaʼ skʼan xal ti ta jkʼantik ta junultike, jaʼ xkaltik, ti kʼu kelantike xchiʼuk li kʼusitik ta jpastik ta jkuxlejaltike. Ta slajebe laj yal ti skʼan jkʼantik ta ‹skotol joltike›, jaʼ xkaltik, ta sventa jpʼijiltik xchiʼuk ta sventa li kʼusitik ta jnoptike. Ta jpʼelchaʼpʼel noʼox kʼope, skʼan jkʼantik ta skotol ti kʼu kelantike xchiʼuk ta skotol li kʼusitik oy kuʼuntike, mu me kʼusi jalanbetik.

8. ¿Kʼusi tstij koʼontontik spasel mi jkʼanojtik li Diose?

⁸ Mi jkʼanojtik ta skotol koʼontontik, ta skotol jchʼuleltik xchiʼuk ta skotol jnopbentik li Diose baxbolutik me ta xchanbel li Skʼope, ta sjunul me koʼontontik ta jpasbetik li kʼusi tskʼanbutike xchiʼuk ta sjunul koʼontontik ta jcholtik li lekil aʼyej sventa Ajvalilale (Mat. 24:14; Rom. 12:1, 2). Mas me chijnopajutik ta stojolal Jeova mi chlokʼ ta koʼontontik ta jkʼantike (Sant. 4:8). Ta melel, mu xlaj ta alel skotol li srasonaltak ti kʼu yuʼun skʼan jkʼantik li Diose, pe jkʼeltik batel junantik.

9. ¿Kʼu yuʼun akʼanoj li Jeovae?

⁹ Jaʼ Jpasvanej kuʼuntik li Jeovae xchiʼuk chakʼbutik skotol li kʼusitik chtun kuʼuntike. Xi  laj yal li Pabloe: «Jaʼ ta sventa ti cuxulutique xchiʼuc ti ta jpastic cʼusi ta jpastique xchiʼuc ti liʼ oyutic ta sba banamile» (Hech. 17:28). Li Jeovae skʼelanojbutik li kʼupil sba Balumil liʼe (Sal. 115:16). Jech xtok chakʼbutik jveʼeltik xchiʼuk yan kʼusitik sventa mu xijchamutik. Li jnaklejetik ta Listra ti chichʼik ta mukʼ santoetike albatik yuʼun jtakbol Pablo ti «cuxul Dios» Jeovae «mu yuʼunuc muc xacʼ sba ta ilel ti ta melel oy li Diose, yuʼun oy cʼusi lec tspas. Jaʼ ta xacʼ tal voʼ. Ta xacʼ satinuc li cʼusitic chichʼ tsʼunele, yuʼun jech ta jta jveʼeltic, jech xcuxet noʼox coʼntontic» (Hech. 14:15-17). ¿Mi mu jaʼuk van slekil rasonal kuʼuntik sventa ta jkʼantik li Mukʼta Jpasvanej ti chakʼbutik li kʼusitik chtun kuʼuntike? (Ecl. 12:1.)

10. ¿Kʼu yelan chavaʼi aba ti laj yakʼ xkuxlejal ta atojolal li Jesucristoe?

¹⁰ Li Diose spojojutik lokʼel li ta mulile xchiʼuk li ta lajelal ti jaʼ jkuchojbetik li Adane (Rom. 5:12). Xi chal li Vivliae: «Li Diose laj yacʼ ta ilel ti ta melel scʼanojutique, acʼo me solel yuxub jpasmulilutic, pero icham ta jcojtic li Cristoe» (Rom. 5:8). ¡Ta jtojtik tajek ta vokol ti jech laj yakʼbutik li Xnichʼone! Mi ta jsutes skotol koʼontontike xchiʼuk mi chkakʼ xchʼunel koʼontontik ti laj yakʼ xkuxlejal ta jtojolaltik li Jesuse ta me spasutik ta perton li Jeovae (Juan 3:16).

11, 12. ¿Kʼuxi yakʼojbutik spatobil koʼontontik li Jeovae?

¹¹ Li Jeovae chakʼ spatobil koʼontontik ti chijmuyubaj yuʼune xchiʼuk ti jun koʼontontike yuʼune (Rom. 15:13). Li kʼusi tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik li kʼusi chakʼ ta preva xchʼunel koʼontontike jaʼ ti oy spatobil koʼontontik ti chijkuxiutik ta sbatel osile. Mi tukʼ yoʼonton chchamik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele chichʼ «[s]coronaic sventa cuxlejal sbatel osil» (Apoc. 2:10). Li yan tukʼil yajtuneltak Jeovae tskʼupin xkuxlejalik sbatel osil mi kʼatajem xaʼox ta paraiso li Balumile (Luc. 23:43). ¿Kʼu yelan chkaʼi jbatik yuʼun taje? Xijmuyubaj, jun koʼontontik xchiʼuk jkʼanojtik Dios ta skoj ti jaʼ chakʼbutik «scotol li cʼusi leque xchiʼuc li cʼusitic lec tucʼ chijʼacʼbate» (Sant. 1:17).

¹² Li Diose yakʼojbutik kʼupil sba spatobil koʼontontik ti jaʼ li chaʼkuxesele (Hech. 24:15). Ta melel toj kʼux kʼalal oy buchʼu chcham kuʼuntike. Koliyal li chaʼkuxesel taje mu masuk chkil jvokoltik, pe li «bochʼotic muʼyuc cʼusi tsmalaique» mas chil svokolik (1 Tes. 4:13). Li Jeovae oy tajek ta yoʼonton chakʼbe yan velta xkuxlejalik li krixchanoetike, mas to li tukʼil yajtuneltak jech kʼuchaʼal li tukʼil Jobe (Job 14:15). Nopo noʼox avaʼi ti kʼu to yelan xijmuyubaj ti kʼalal chchaʼkuxiik li animaetik sventa chnakiik liʼ ta Balumile, xijmuyubaj chkiltik kʼalal tsta sbaik yan velta li buchʼutik yutsʼ yalal sbaike xchiʼuk li buchʼutik yamigo sbaik tajeke. ¡Jaʼ yuʼun ta jkʼantik ta skotol koʼontontik li Jtotik ta vinajele! ¡Toj lek tajek yoʼonton Jeova ti jech chakʼbutik li kʼupil sba spatobil koʼontontik taje!

13. ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik ti oyutik ta yoʼonton ta melel li Jeovae?

¹³ Oyutik ta yoʼonton li Jeovae (kʼelo Salmo 34:6, 18, 19; 1 Pedro 5:6, 7). Lek chabibil chkaʼi jbatik yuʼun Dios ti ‹xchij kʼotemutike›, yuʼun jnaʼojtik ti ta onoʼox skolta li tukʼil yajtuneltake (Sal. 79:13). Li kʼusi yaloj tspas ta jelavele mas to jamal chakʼbutik ta ilel ti lek skʼanojutike. Ta stojolal Jesucristo ti jaʼ li Ajvalil ta sventa Ajvalilal yuʼun Mesiase, li Diose tslajesbe skʼoplal li majbaile, li utsʼintaele, li choplejal ta balumile, vaʼun li jchʼunej mantaletike tskʼupinik jun oʼontonal xchiʼuk mu xa xlaj skʼoplal li kʼusitik x-ayan yuʼunike (Sal. 72:7, 12-14, 16). Li kʼusi yaloj tspas Jeovae jaʼ tstij koʼontontik sventa ta jkʼantik ta skotol koʼontontik, ta skotol jchʼuleltik, ta skotol kipaltik xchiʼuk ta skotol jnopbentik (Luc. 10:27).

14. ¿Kʼusi jun yutsil matanal yakʼojbutik li Jeovae?

¹⁴ Li Diose yakʼojbutik jun yutsil matanal ti jaʼ stestigoutike (Is. 43:10-12). Jkʼanojtik Jeova ta skoj ti yakʼojbutik li jun yutsil matanal ti ta jkolta jbatik ta sventa li Ajvalilal yuʼune xchiʼuk ti ta jpatbetik yoʼontonik skotol krixchanoetik ti chil svokolik liʼ ta Balumile. Ta skotol koʼontontik xchiʼuk muʼyuk xijchibet li kʼusi chkalbetik li krixchanoetike yuʼun te ta jlokʼestik ta Skʼop  melel Dios, ti chkʼot onoʼox ta pasel li kʼusi chale (kʼelo Josué 21:45; 23:14). Jech kʼuchaʼal chkiltike ep srasonaltak kuʼuntik sventa jkʼantik li Jeovae. Pe ¿kʼuxi xuʼ xkakʼbetik ta ilel ti jkʼanojtike?

15. ¿Kʼuxi tskoltautik mi ta jchanbetik li Skʼop Diose xchiʼuk mi chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chale?

¹⁵ Jaʼo kʼalal baxbolutik ta xchanbel li Skʼope xchiʼuk kʼalal chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chale. Jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Jeovae xchiʼuk ti oy ta koʼontontik ti akʼo sbeiltasutik li Skʼope (Sal. 119:105). Mi tsots chkil jvokoltike tspat me koʼontontik li kʼusi xi chal Vivliae: «Jaʼ lec chavil [...] me ta xcat coʼntoncutic yuʼun li jmulcutique, xchiʼuc me ta jbicʼtajes jbacutic ta atojole», xi chal xtoke: «Ta sventa slequil avoʼnton tal avicoun, Mucʼul Dios. Cʼalal ilubtsaj xa jol ta scoj ti toj ep chloʼilaj coʼntone, voʼot laj amuqʼuibtasbun coʼnton; laj avacʼbun xcuxetel coʼnton» (Sal. 51:17; 94:18, 19). Li Jeova xchiʼuk Jesuse chkʼuxubinik li buchʼutik chil svokolike (Is. 49:13; Mat. 15:32). Kʼalal ta jchantik li Vivliae mas to chkakʼtik venta ti oyutik ta yoʼonton li Jeovae, vaʼun chchʼi mas li kʼanelal kuʼuntik ta stojolale.

16. ¿Kʼuxi chakʼ chʼiuk kʼanelal kuʼuntik ta stojolal Dios kʼalal ta jpasilantik orasione?

¹⁶ Jpasilantik orasion. Li orasione tsnopajesutik ta stojolal li ‹Buchʼu chaʼi orasione› (Sal. 65:2). Kʼalal chkakʼtik venta ti tstakʼ li j-orasiontike mas to me ta jkʼantik. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van kiloj ta jkuxlejaltik ti mu xakʼ taluk ta jtojolaltik tsots preva ti mu xa stsʼik kuʼuntik chile (1 Cor. 10:13). Mi ta jkʼanbetik vokol Jeova kʼalal jaʼo tsots chkil jvokoltike xuʼ me xkaʼitik li «jun oʼntonal chacʼ Diose» ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe (Filip. 4:6, 7). Bakʼintike xuʼ van ta koʼontontik noʼox ta jpastik orasion jech kʼuchaʼal la spas li Nehemiase, pe ta tsʼakale xuʼ chkakʼtik venta ti kʼu yelan tstakʼbutik li Jeovae (Neh. 2:1-6). Jaʼ jech ta melel, kʼalal ta jkʼopontik «Dios scotol ora» xchiʼuk kʼalal chkakʼtik venta ti tstakʼbutike mas to me chchʼi li kʼanelal kuʼuntik ta stojolale xchiʼuk mas ta jpat koʼontontik ti tskoltautik kʼalal oy kʼusi chakʼ ta preva li xchʼunel koʼontontike (Rom. 12:12).

17. ¿Kʼu van yelan chkiltik li tsobajeletik mi jkʼanojtik li Jeovae?

¹⁷ Jechuk-o me xijbatilan li ta tsobajeletike  xchiʼuk li ta mukʼta tsobajeletike (Heb. 10:24, 25). Li j-israeletike tstsobilan sbaik ta xchikintael xchiʼuk ta yojtikinel Jeova sventa xichʼik ta mukʼ xchiʼuk sventa xchʼunbeik li Smantale (Deut. 31:12). Mi jkʼanojtik ta melel li Jeovae mu me tsotsuk chkaʼitik ta spasbel li kʼusi tskʼan yoʼontone (kʼelo 1 Juan 5:3). Jaʼ yuʼun tsotsuk me skʼoplal xkiltik chijbat skotol velta li ta tsobajeletike. Jechuk-o me jkʼantik Jeova jech kʼuchaʼal la jkʼantik kʼalal laj kojtikintik ta slikebale (Apoc. 2:4).

18. ¿Kʼusi tstij koʼontontik spasel ti jkʼanojtik li Diose?

¹⁸ Baxbolukutik me jcholtik batel «Lequil Aʼyej [...] yuʼun jaʼ melel» (Gál. 2:5). Mi jkʼanojtik li Diose chkalbetik yantik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Mesiase. Li ta Armagedone, li Ajvalil taje ti jaʼ li Jesuse tspakbe skʼoplal li sderecho Jeova ti jaʼ noʼox stuk ch-ajvalilaje (Sal. 45:4; Apoc. 16:14, 16). ¡Xijmuyubaj tajek ti xuʼ jpastik ta yajtsʼaklomtak Cristo li krixchanoetik kalal ta jkoltatik ta yaʼibel smelolal ti skʼanojutik li Diose xchiʼuk ti chtal li achʼ balumil yalojbutik xa onoʼoxe! (Mat. 28:19, 20.)

19. ¿Kʼu yuʼun skʼan jtojtik ta vokol li yabtel moletik ta tsobobbaile?

¹⁹ Jtojbetik ta vokol li yabtel jchabichijetik ta tsobobbaile (Hech. 20:28). Li Jeovae jaʼ noʼox tskʼan ti lekuk oyutike, jaʼ yuʼun yakʼojbutik li moletik ta tsobobbaile. Yuʼun li stukike jaʼ «jech chcʼotic jech chac cʼu chaʼal jpojubbailtic ta tsatsal icʼ, jaʼ jech chac cʼu chaʼal jnacʼubbailtic cʼalal chtal tsots icʼal voʼ, jaʼ jech chac cʼu chaʼal jun bevoʼ ti chatʼes lec taqui banamile, jaʼ jech chac cʼu chaʼal xyaxinal mucʼta chʼen ta scʼuxul cʼacʼal ta qʼuixin osil» (Is. 32:1, 2). ¡Lek tajek chkaʼitik kalal oy bu xuʼ jpoj jbatik kʼalal chtal tsots ikʼaloʼe o xuʼ xij-axinaj ta yaxinal mukʼta chʼen li ta xkʼuxul kʼakʼale! Li skoʼoltasobil taje jaʼ tskoltautik ta yaʼibel smelolal ti kʼu yelan tskoltautik xchiʼuk ti tspat koʼontontik ta mantal li moletik kʼalal chkil jvokoltike. Mi ta jchʼunbetik smantal li moletik ti jaʼik «krixchanoetik kʼuchaʼal matanaletik[e]» jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojantike xchiʼuk ti jkʼanojtik li Jeova xchiʼuk Jesús ti jaʼ Jolil ta tsobobbaile (Efes. 4:8, TNM; 5:23; Heb. 13:17).

20. Mi akʼanoj li Diose, ¿kʼu yelan chavakʼ ta akuxlejal li kʼusi chal Santiago 1:22-25?

²⁰ Mi lek chkil jbatik xchiʼuk li Jeovae, ta me jpastik li kʼusi chal liʼe: «Pasic me li cʼusi chavaʼyic ta scʼop Diose. Mu me jaʼuc noʼox chavaʼyilanic» (kʼelo Santiago 1:22-25). Kʼalal chal «pasic me» xie, jaʼ skʼan xal ti akʼo stij koʼontontik li xchʼunel koʼontontik ti baxbolukutik ta cholmantal xchiʼuk ti xkakʼ jloʼiltik li ta tsobajeletike. Jkʼanojtik ta skotol koʼontontik li Diose, jech oxal ta jchʼunbetik li ‹stukʼil mantal› ti te smakoj skotol li kʼusi malabil ta jpastike (Sal. 19:7-11).

21. ¿Kʼusi xkoʼolaj-o kʼalal ta skotol koʼontontik ta jpastik orasione?

²¹ Mi jkʼanojtik li Jeovae tstij koʼontontik sventa nopolik noʼox jpastik orasion. Li paleetik ta Israele jujun kʼakʼal chchikʼik pom ta stojolal Jeova. Jaʼ yuʼun li ajvalil Davide xuʼ van la skoʼoltas kʼuchaʼal pom li s-orasione, xi kʼejine: «Acʼo muyuc cʼalal ta atojol li jcʼope, muetuc noʼox jech chac cʼu chaʼal cʼalal chichʼ chiqʼuel pom. Li jcʼob jtoyoj ta atojole jech acʼo cʼotuc jech chac cʼu chaʼal amoton chichʼ milel ta jujun mal cʼacʼale» (Sal. 141:2; Éx. 30:7, 8). Kʼalal bikʼit chkakʼ jbatik kʼalal oy kʼusi ta jkʼantike, li kʼusi ta skotol koʼontontik ta jkʼantike, ti kʼu yelan ta jkʼupil kʼoptatike xchiʼuk kʼalal ta jtojtik ta vokole lek tajek chaʼi Jeova ti xkoʼolaj kʼuchaʼal pom ti lek xmuete (Apoc. 5:8).

22. ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta yan xchanobile?

²² Li Jesuse laj yal ti akʼo jkʼantik li Diose, pe ti akʼo jkʼantik xtok li jchiʼiltike (Mat. 22:37-39). Jech kʼuchaʼal ta jchantik li ta yan xchanobile, mi jkʼanojtik li Jeova xchiʼuk li beiltaseletik yuʼune mas me kʼun chkaʼitik ta skʼanel li jchiʼiltike.