Xuʼ van xavojtikin junantik ti xtuchʼoj snupunelike. Yuʼun li xtuchʼel nupunele ta buyuk xa noʼox jech chkʼot ta pasel. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yichʼ chanbel skʼoplal te ta Poloniae te vinaj ti buchʼutik 30 sjabilalik ti tetik van yoxibal o svakibal xa jabil snupunelike jaʼ li buchʼutik ti xuʼ van mas chtuchʼ snupunelike. Pe maʼuk noʼox chtuchʼ snupunelik li buchʼutik jech sjabilalik taje.

Jech onoʼox, li Instituto de Política Familiar ta Españae chal «ti kʼalal jaʼo oy chaʼchop jnupunele, oy jchop ti chtuchʼ snupunelike». Pe taje jaʼtik jech chkʼot ta pasel xtok li ta yantik mukʼtik lumetike.

Li kʼusitik chkʼot ta pasel taje, ¿kʼusi svokol chakʼbe li jun krixchanoe? Jun ants ta Europa del Este ti lek chanem ta stojobtasel li nupultsʼakaletike xi chale: «Kʼalal chtuchʼ snupunelike jaʼ chakʼ ta ilel li kʼusi kʼotem xa onoʼox ta pasele: ti muʼyuk xa bu lek chil sbaik xchiʼuk ti jaʼ chchʼak-o sbaike, taje jaʼ li kʼusi mas kʼux chaʼi ta yoʼontonike». Xchiʼuk xi to laj yale: «Ta tsʼakale toj echʼ xa noʼox tajek tsots chil svokolik, jech kʼuchaʼal liʼe, ch-ilinik, oy smul chaʼi sbaik, chchibajik, chtavan xaʼiik xchiʼuk toj chopol chaʼi sbaik». Bakʼintike tsnop tsmil sbaik li buchʼutik jech chkʼot ta stojolalike. «Kʼalal chapajemik xaʼox ta j-abteletike, chil to me batel svokolik. Kʼalal stuk xchiʼuk pʼajbil chaʼi sbaike, xuʼ van xi tsjakʼbe sbaike: ‹Ti jtuchʼoj xa li jnupunele, ¿mi oy to van sbalil li jkuxlejale? ¿Kʼusi van ta jpas li ta jkuxlejale?›.»

Kʼalal tsvules ta sjol ti kʼu yelan laj yaʼi sba leʼ xa jayibuk jabil li Ewae, xi chale: «Kʼalal jtuchʼoj xaʼox jnupunele chikʼexav tajek kʼalal ‹sutemal ants› xi chalbeikun li jlakʼnatak xchiʼuk li jchiʼiltak ta abtele. Ilinemun tajek. Li jmalale laj yiktaun xchiʼuk chaʼvoʼ kalab ti kʼoxik toe, voʼon likʼot ta totil meʼil yuʼunik». * Li Adam ti oy xaʼox ta lajcheb jabil chtun ta mol ta tsobobbaile, xi chale: «Muʼyuk xa jbalil chkaʼi jba, bakʼintike ilinem tajek chkaʼi jba xchiʼuk oy ta koʼonton ti xinamaj ta stojolal skotol li krixchanoetike».

Ta skoj ti tsvul-o tajek yoʼontonik li kʼusi tsnuptanik ta jelavele, li jlome chakʼik-o batel persa sventa lekuk xaʼi sbaik yan velta akʼo mi echʼem xaʼox jayibuk jabil ti la xtuchʼ snupunelike. Xuʼ van tsnopik ti muʼyukik ta oʼontonale. Jun jtsʼibajom ants sventa periodiko ti lek xchanojbe skʼoplal ta sventa taje, xi chale: «Skʼan sjel li kʼusi nopem xaʼiik spasele xchiʼuk skʼan xchanik batel ti kʼuxi xuʼ xkuch batel yuʼun stukik li svokol tsnuptanike».

Li Stanisławe xi tsvules ta sjole: «Kʼalal la jtuchʼ jnupunelkutike, li kajnil toʼoxe mu xakʼ jvulaʼan li  chaʼvoʼ kuni tsebtake. Ta skoj taje laj yakʼ jnop ti muʼyuk buchʼu oyun ta yoʼontone, la jnop xtok ti laj xa stenun komel li Jeovae. Jaʼ lek ti chamemukun xa laj kaʼie. Pe kʼunkʼun laj kakʼ venta ti mu jechuk kʼusi la jnop kʼalal echʼem xaʼox kʼuk sjaliluke». Li Wanda ti tsvul-o yoʼonton ek ta sventa li kʼusi tsnuptan ta jelavele, xi chale: «La jnop ti chkʼot yorail ti muʼyuk buchʼu tsvul yoʼonton ta jtojolale, mi jaʼuk li kermanotak ta mantale xchiʼuk ti muʼyuk buchʼu tsvul yoʼonton ta stojolal li kalabtak eke. Akʼo mi jech, li avie chkakʼ venta ti kʼu to yepal la xchabiunkutik li kermanotak ta mantale xchiʼuk ti la skoltaikun ti kakʼoj persa sventa xkʼotik ta yajtunel Jeova li kalabtake».

Jech kʼuchaʼal la jchantik xae, li jlome naka chopol xa kʼusi chlik snopik kʼalal xtuchʼoj xaʼox snupunelike. Jech xtok xuʼ van tsnopik ti muʼyuk sbalil chaʼi sbaike xchiʼuk ti mu sta-o chaʼiik ti tsvul yoʼonton yantik ta stojolalike. Jech xtok, xuʼ van jaʼ mas chakʼ ta yoʼontonik li spaltailtak yantike, ta skoj taje xuʼ xlik snopik ti mu xakʼ ta yoʼonton yantik li ermanoetik ta tsobobbaile o ti mu xaʼibeik smelolal li kʼusi chkʼot ta stojolal yantike. Pe jech kʼuchaʼal kʼot ta stojolal Stanisław xchiʼuk li Wandae, xuʼ van kʼunkʼun xakʼik batel venta ek ti tsvul yoʼontonik ta stojolalik li yermanotakik ta mantale. Jech onoʼox kʼotem ta pasel ti labalik sba tajek ti kʼu yelan chchabivanik li ermanoetike, akʼo mi mu toʼox jechuk chilik li ta slikebale.

Teuk me ta joltik ti akʼo mi chkakʼtik persa xijkoltavane, bateltike stuk onoʼox chaʼi sbaik li kermanotaktik ta mantal ti xtuchʼoj snupunelike. Li ermanaetike xuʼ van jaʼ li buchʼu mas tsnopik ti muʼyukik ta oʼontonale. Li Alicjae xi laj yakʼ ventae: «Akʼo mi oy xa ta vaxakib jabil ti la jtuchʼ jnupunelkutike, bateltike muʼyuk jbalil chkaʼi jba ta stojolal li yantike. Vaʼun chinamaj ta stojolalik, chlik okʼkun xchiʼuk toj abol jba chkaʼi».

Akʼo mi jechtik onoʼox chaʼi sbaik jech kʼuchaʼal laj yichʼ alel li buchʼutik xtuchʼoj snupunelike, li Vivliae chal ti skʼan mu jchʼak jbatik ta stojolal li yantike. Kʼalal muʼyuk chichʼ pasel taje xuʼ me jaʼ skʼan xal ti mu jchʼuntik «scotol li lequil taqʼuiele» (Prov. 18:1). Li buchʼu stuk chaʼi sbae skʼan me xaʼibe smelolal ti jaʼ mas lek ti mu skʼanbe koltael xchiʼuk ti akʼo mu skʼan patbel yoʼonton yuʼun li buchʼu maʼuk xchiʼil ta antsil o ta vinikale. Kʼalal jech chichʼ pasel taje, jaʼ me jech xuʼ xlik skʼanik yan krixchano.

Li kermanotaktik ti xtuchʼoj snupunelike xuʼ van toj echʼ noʼox tajek svokol chaʼi sbaik. Maʼuk noʼox chiʼik-o li kʼusi tsnuptanik ta jelavele, yuʼun xuʼ van stuk o pʼajbil chaʼi sbaik. Ta skoj ti stalel onoʼox jech chaʼi sbaike xchiʼuk ti toj vokol ta tsalel chaʼiike, jechuk me jkoltatik kʼuchaʼal tspas li Jeovae (Sal. 55:22; 1 Ped. 5:6, 7). Ta melel, ta me stojbutik tajek ta vokol. ¡Ta me xakʼik venta ti oy melel yamigoik li ta tsobobbaile! (Prov. 17:17; 18:24.)