LI JTOTE vokʼ ta Graz (Austria) ta 1899, jaʼ yuʼun kʼalal jaʼo lik li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile toj kerem toʼox. Pe li ta 1939 kʼalal mu toʼox jaluk slikel li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, li soltaroetik ta Alemaniae la xchukik batel li jtote. Cham ta 1943 kʼalal jaʼo tspas kʼop ta Rusiae. Kʼajomal chib jabil toʼox kichʼoj. Jaʼ yuʼun muʼyuk la kojtikin li jtote. Kʼalal bikʼitun toʼoxe oy onoʼox ta koʼonton ti oyuk jtote, mas to kʼalal chkil ti jutuk mu skotolikuk oy stotik li jchiʼiltak ta chanune. Ta mas tsʼakale, kʼalal chex keremun xaʼoxe, laj kakʼ venta ti oy jun Jtot ta vinajele, jun ti buchʼu mu snaʼ xcham-oe. ¡Taje la spatbun tajek koʼonton! (Hab. 1:12.)

Kʼalal vukub xaʼox jabilale, li-och xchiʼuk li grupo Movimiento Scout. Li Boy Scouts, o li keremetik ti jaʼik li buchʼutik tsaʼik kʼusitik ta Balumile (exploradores), jaʼik jun organisasion ti lik ta 1908 ta Gran Bretañae. Ti buchʼu la slikes taje jaʼ li teniente jeneral yuʼun soltaroetik ta Gran Bretaña ti Robert Stephenson Smyth Baden-Powell sbie, li ta 1916 la slikes xtok li Wolf Cubs o Cub Scouts (ti Lobatos sbi xtoke), jaʼ sventa jun grupo ti mas bikʼitik toe, jech kʼu chaʼal li voʼone.

Solel ta jkʼupin ti ta jpas jkarpana li ta sabado xchiʼuk ta domingo li ta osiltike: te chivaykutik ta karpanaetik, jlapoj j-uniformekutik xchiʼuk ti jech chixanavkutik kʼu yelan tstijik li tampoletike. Mu xchʼay ta jol ti lek tajek ch-echʼ kuʼunkutik xchiʼuk li yantik ololetik kʼalal chitajinkutik ta yolon mukʼtik teʼtik xchiʼuk kʼalal chikʼejinkutik kʼalal te joyol chikʼatinkutik chmal kʼakʼale. Jech xtok ep kʼusi la jchankutik ta sventa li osil balumile, taje jaʼ la skoltaun sventa oyuk sbalil xkil li kʼusitik labal sba pasbilike.

Li buchʼutik jaʼik Boy Scouts chichʼik albel ti akʼo spasik li kʼusitik lekik skotol kʼakʼale. Jaʼ jech nopem xaʼi chalik. Xvul ta jol ti xi chkalbe jbakutike: «Chapalukutik noʼox». Taje jaʼ li kʼusi toj lek chkile. Li ta jgrupokutike oy mas ta sien ololetik: jutuk mu oʼloluk jaʼik katolikoetik, li oʼlol xtoke jaʼik protestanteetik, xchiʼuk jun noʼox ti buchʼu jaʼ budistae.

Te xa noʼox ta 1920, li Boy Scouts ta onoʼox spasik tsobajeletik ta spʼejel Balumil ti jamborees sbi yuʼunike, taje mu jalikuk jech tspasik. Li-ay ta junantik li tsobajeletik taje. Jech kʼuchaʼal liʼe, li-ay li ta svukubal tsobajel ti laj yichʼ pasel ta spʼejel Balumile, ti laj yichʼ pasel ta Bad Ischl (Austria) ta agosto ta 1951, xchiʼuk li ta sbalunebale, ti laj yichʼ pasel ta Sutton Park, ti nopol yiloj Birmingham (Inglaterra) ta agosto ta 1957. Li ta slajeb tsobajel laj kalbe skʼoplale ayik 33,000 ti jaʼik toʼox li buchʼutik tsaʼik kʼusitik ta Balumil ti likemik talel ta 85 lumetike, xchiʼuk li yantik 750,000 krixchanoetik ti  te oyike te oy ek li meʼajvalil Isabel ta Inglaterrae. Solel kermanotak tajek laj kaʼi ti oyik ta spʼejel Balumile. Mu toʼox jnaʼ jsetʼuk mi chkʼot ta kutsʼ kalal epal krixchanoetik, jun utsʼ alalil ti likemik ta spʼejel Balumil ti jaʼik krixchanoetik ti skʼanojik li Diose.

Li ta primavera ta 1958 li voʼone yakal toʼox ta jchan sventa xikʼot ta camarero li ta Grand Hotel Wiesler ta Graz (Austria). Jutuk xaʼox tajek skʼan ti lek chapal xilokʼ kʼalal jun jchiʼil ta abtel ti Rudolf Tschiggerl sbie, ti jaʼ li buchʼu chchanubtasvan kʼuxi ta meltsanel li pasteletike laj yalbun li kʼusi xchʼunoje. Sba toʼox velta laj kaʼi ta sventa li kʼusi melele. Laj yalbun ti chanubtasel ta sventa li Trinidade maʼuk jun chanubtasel ti jech chal li Vivliae. Li voʼone solel la jpakbe skʼoplal xchiʼuk laj kakʼ persa yalbel ti mu jechuk li kʼuchaʼal chale. Rudolf —ti Rudi sbi kuʼunkutike— ti lek yoʼonton chkile, laj kalbe ti oy ta koʼonton ti xchaʼsut yan velta li ta katolikoe.

Laj yalbun ti chichʼbun tal junuk Vivliae, pe laj kalbe ti jaʼ noʼox ta jchʼam mi jaʼ li Vivlia ta katolikae. Kʼalal laj yakʼbune lik noʼox jkʼel ta anil, vaʼun te kakal la jta jun tratado ti jaʼ slokʼesojik li Sociedad Watchtower ti jaʼ la stikʼ li Rudie. Taje mu lekuk laj kil, yuʼun kaloj mi chal kʼusitik ti melelik xa yileluk ti akʼo mi mu jechuk li tratadoe. Pe mu chopoluk chkaʼi ti chiloʼilajkutik ta sventa li Vivliae. Li Rudie toj pʼij, yuʼun muʼyuk xa laj yakʼbun yan velta junuk vun. Pe akʼo mi jech, laj onoʼox jloʼiltakutik ta sventa Vivlia junantik velta li oxib u jelave. Bakʼintike solel chnaxub tajek akʼobal kuʼunkutik ta loʼil.

Kʼalal tsuts kuʼun li chanubtasel chkichʼ li ta otel ta Graze, li jmeʼe la stakun batel ta jun chanun ta sventa smeltsanel veʼliletik (hostelería). Li chanob vun taje te oy ta jun uni bikʼit lum Bad Hofgastein sbi te ta stenlejaltik Alpes. Ta skoj ti te tsakal skʼoplal li ta Grand Hotel li ta Bad Hofgastein, bakʼintike te chibat sventa mas lek jchan.

Li Rudie tsʼibaj batel ta Betel ta Viena sventa xal batel ti bu xa nakalune, li Betel eke la stakbe batel jdireksion li chaʼvoʼ misioneraetike, Ilse Unterdörfer xchiʼuk li Elfriede Löhr. * Jun kʼakʼale, li buchʼu chchʼamvan li ta otele laj yalbun ti te oy chaʼvoʼ antsetik ti tskʼan tskʼoponikun ti te tsmalaikun ta jkot karoe. Toj labal sba laj kaʼi ti oy buchʼutik tsaʼikune, jaʼ yuʼun lokʼ jkʼel sventa jnaʼ buchʼutik. Ta mas tsʼakale, laj kaʼi ti vaʼ chaʼvoʼ antsetike jaʼik toʼox li buchʼutik chichʼik batel li vunetik li ta Alemania nazie, kʼalal jaʼo mu x-akʼbatik spasik toʼox li abtelal ta cholmantale. Kʼalal skʼan toʼox xlik li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, li Gestapo —polisiaetik ti muʼyuk nabil skʼoplalik ta Alemaniae— laj toʼox xchukik batel xchiʼuk laj toʼox yikʼik batel ta tsatsal abtel ta Lichtenburg. Ta tsʼakale, kʼalal yorail xaʼox li paskʼope, laj yikʼik batel ta tsatsal abtelal ta Ravensbrück, ti nopol xil Berline.

Li ermanaetik taje jutuk mu koʼol sjabilalik xchiʼuk li jmeʼe. Jaʼ yuʼun laj kichʼik ta mukʼ xchiʼuk mu jkʼan jecheʼ xchʼay skʼakʼalik. Mu jkʼan ti jecheʼ  noʼox xtal junantik xemana o uetik ti jaʼ to chkalbeik ta tsʼakal ti muʼyuk ta koʼontone. Jaʼ yuʼun laj kalbeik ti akʼo xichʼik talel junuk slistail tekstoetik ta Vivlia ti te chal li kʼusitik xchʼunojik li katolikoetik ti jaʼ jun relijion ti likem talel ta stojolal li jtakboletike. Laj kalbeik ti chkakʼbe yil pale li ta jteklum li lista taje. La jnop ti mi la jchiʼin ta loʼil ta sventa taje jun xa koʼonton chkom kaloj.

Li chanubtasel ta sventa mi te likem talel ta stojolal jtakboletik li relijion katolikae, jech kʼuchaʼal laj yal li Jesús ta Mateo 16:18, 19, chalik la mi jaʼ li baʼyel papa li jtakbol Pedroe xchiʼuk skotol li yantik papaetik echʼemike jaʼ la yakʼojbe abtelal li Pedroe. Li Relijion Katolika ti chalik ek ti skotol li kʼusi chal papa ex cathedra xie, jaʼ xkaltik, kʼalal tspas li yabtel ta bankilale, melel ti jeche. Taje jchʼunoj toʼox xchiʼuk jpʼel koʼonton ti mi laj yal papa, ti Chʼul Totil chalik li jkatolikoetike, ti mi melel xi ta sventa li Trinidade, yuʼun onoʼox melel. Pe mi mu jechuk li kʼusi chalik li papae xuʼ van jaʼ jecheʼ chanubtasel unbi. Mu labaluk ta aʼiel ti jkatolikoetike mas tsots skʼoplal chaʼiik li chanubtasel ta sventa ti jaʼ la te lik talel ta stojolal jtakboletik li relijion katolikae, yuʼun jaʼ te stsakojbe sba skʼoplal li yantik chanubtaseletike.

Kʼalal bat jkʼel li palee, muʼyuk xtakʼ yuʼun li kʼusi la jakʼbee, pe laj yakʼbun jun livro ti chalbe skʼoplal ta sventa li chanubtasel ti mi te likem talel ta stojolal jtakboletik li relijion katolikae. Vaʼun laj kichʼ batel ta jna, la jkʼel xchiʼuk bat jkʼel yan velta pale sventa jakʼbe mas kʼusitik. Ta skoj ti mu xtakʼ yuʼun li kʼusi la jakʼbee, xi laj yalbune: «Ta skoj ti mu xa chʼun li kʼusi chkalbote, xchiʼuk ti mu jchʼun li kʼusi chavalbun eke [...]. Kʼelo aba echʼel». Mu xa skʼan ti jloʼiltakutik yan velta ta sventa taje.

Kʼalal jech kʼot ta pasel taje, la jnop ti ta jchan Vivlia xchiʼuk li Ilse xchiʼuk li Elfriede. Li ermanaetik taje laj yakʼik kojtikin lek li melel Totil ti Chʼule ti jaʼ li Jeovae (Juan 17:11). Ta skoj ti chʼabal toʼox junuk tsobobbail li ta jteklum taje, li chaʼvoʼ ermanaetike jaʼ tsjelubtasik li tsobajeletik ti chichʼ pasel ta sna krixchanoetik ti oy ta yoʼontonik mantale. Jutuk tajek li buchʼutik chkʼotike. Li Ilse xchiʼuk li Elfriede jaʼ tsjelubtasik skotol li tsobajeletike, yuʼun chʼabal mi junuk ermano ti jaʼuk xichʼ batel jbabe ti yichʼoj voʼe. Bakʼintik noʼox chtal jun ermano ti chlik talel ta yan jteklum sventa chakʼ jun mantal ta jun na ti chʼamunbile.

Li Ilse xchiʼuk li Elfriede jaʼo lik xchanubtasikun ta Vivlia ta oktuvre ta 1958. Oxib u ta tsʼakale laj kichʼ voʼ ta enero ta 1959. Kʼalal skʼan toʼox xkichʼ voʼe laj kalbeik mi xuʼ xbat jchiʼinan ta cholmantal ta naetik sventa jkʼel kʼuxi ta pasel (Hech. 20:20). Kʼalal lilokʼ onoʼox ta sba veltae, la jkʼan bu xuʼ jcholmantal jtuk. Laj yakʼbeikun sjunul jteklum. Skʼan jtuk xibat xchiʼuk jtuk ta jcholmantal ta naetik, mi laje ta jchaʼvulaʼan li krixchanoetik ti lek laj yaʼiik mantale. Li buchʼu la jchiʼin ta cholmantal ta sba veltae jaʼ li jkʼelvanej ta sirkuito ti jaʼ la svulaʼanunkutik ta tsʼakale.

Ta 1960, kʼalal laj xaʼox kuʼun chanun sventa smeltsanel li veʼlile, lisut ta jna sventa jkolta li kutsʼ kalal ta sventa li kʼusitik la jchan ta Vivliae. Li avie mi junuk kutsʼ kalal ochemik ta mantal, akʼo mi oy jutuk ta yoʼontonik.

Li ta 1961, li Betele la stak batel kartaetik ta tsobobbailetik ti tspatbe yoʼonton ermanoetik sventa x-ochik ta prekursoretik. La jchiʼin ta loʼil Kurt  Kuhn ti jaʼ li jkʼelvanej ta sirkuitoe, vaʼun laj kalbe ti oy ta koʼonton chi-abtej baʼyuk junantik uetik sventa jman jkotuk jkaro, yuʼun chtun kuʼun mi li-och ta prekursore. Xi la stakʼbune: «¿Mi oy van skaroik Jesús xchiʼuk li jtakboletik kʼalal la slikesik li abtelal ta tsʼakal orae?». Muʼyuk xa kʼusi laj kal. Jaʼ yuʼun kʼot ta nopel kuʼun ti chi-och noʼox ta prekursore. Pe ta skoj ti 72 ora chi-abtej ta xemana li ta restaurante ta otele, lek xvinaj ti persa skʼan oy kʼusi jel ta sventa taje.

La jakʼbe yajval kabtel mi xuʼ xjutukaj ti kʼu sjalil chi-abteje ti jaʼuk xa noʼox 60 orae. Maʼuk noʼox ti lek laj yaʼie, yuʼun jech-o yepal la stojun. Kʼalal laj kalbe ta mas tsʼakal ti jaʼ noʼox 48 ora ta jkʼan chi-abteje, lek xiyutun xtok xchiʼuk jech la stojun-o. Vaʼun laj kalbe mi xuʼ xi-abtej 36 ora noʼox —vakib kʼakʼal ta xemana ti vakib noʼox orae— laj yalbun xtok ti lek oye. Kʼalal laj kile, ¡jech-o la stojun! Yileluke mu skʼan xilokʼ ta abtel li yajval kabtele. Ti kʼu sjalil li-abtej taje jaʼo la jlikes li prekursorale. Li vaʼ kʼakʼaletik taje sien ora toʼox chcholik mantal ta u li prekursor regularetike.

Chanib u ta mas tsʼakale laj kichʼ akʼbel li abtelal ta prekursor espesial xchiʼuk ta siervo de congregación ta jun bikʼit tsobobbail ta yosilal Carintia, ta lum Spittal an der Drau. Li jun prekursor espesiale skʼan xchol mantal 150 ora. Li voʼone chʼabal jchiʼil ta prekursoral, pe ta jtoj ta vokol li koltael laj yakʼbun li ermana Gertrude Lobner sbie, ti ch-abtej xtok ta siervo auxiliar ta tsobobbaile. *

Li ta 1963 laj kichʼ albel ti mi xuʼ xitun ta sirkuito. Bakʼintike ta tren chibat kʼalal chibat ta junuk tsobobbaile, ta jchech batel li kikats ti ole. Ta skoj ti jutuk mu skotolikuk chʼabal skaroik li ermanoetike, mu xuʼ xtal yikʼikun li ta skotleb trene. Xuʼ van jtsak batel taksi jechuke, pe xuʼ van mas mukʼ jkʼoplal chikʼot, jaʼ yuʼun la jnop ti chibat ta kok ti bu jvayebe.

Ta 1965, kʼalal chʼabal toʼox nupunemune laj kichʼ ikʼel ta chanun numero 41 li ta Chanob vun ta Galaade. Ep li jchiʼiltak ta chanune chʼabal nupunemik ek. Jaʼ to chkile la stakikun sutel ta Austria. Jaʼ te chitun-o ta jkʼelvanej ta sirkuito, pe kʼalal mu to xibate, laj yalbeikun mi xuʼ xbat jchiʼin chanib xemana jun jkʼelvanej ta sirkuito ti Anthony Conte sbie, ta Estados Unidos, te ta snorteal Nueva York, ta jun lum ta Cornwall. Solel la jkʼupin ti koʼol litunkutike. Jaʼ jun lekil jcholmantal, xchiʼuk lek skʼupin cholmantal jech kʼuchaʼal li voʼone.

Li ta sirkuito ti bu lisut batel ta Austraiae te laj kojtikin Tove Merete jun tseb ti alakʼ sbae. Oy xa onoʼox ta mantal kʼalal voʼob toʼox sjabilale. Kʼalal tsjakʼbunkutik ermanoetik ti kʼuxi laj kojtikin jbakutike, xi onoʼox chkalkutike: «Jaʼ ta skoj Betel ti laj kojtikin jbakutike». Jun jabil ta tsʼakale linupunkutik ta avril ta 1967 xchiʼuk litunkutik-o batel ta jkʼelvanej ta sirkuito.

Li ta Romanos 8:15 chal kʼuxi xuʼ lek xil sbaik xchiʼuk Jeova xchiʼuk ti xkʼotik ta xnichʼnabtak ta mantal li krixchanoetike. Xi ta slekil yoʼonton chalbeike: «Tati». Jaʼ jech laj kaʼi ek li ta 1968. Taje jaʼ koliyal li ta xkʼuxul yoʼontone, yuʼun la xchʼamun kʼuchaʼal xnichʼonun ta mantal. Li avie te xa tsakal jkʼoplal xchiʼuk li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele.

 Li Merete xchiʼuk li voʼone litunkutik-o batel ta jkʼelvanej ta sirkuito xchiʼuk ta distrito kʼalal ta 1976. Li ta yorail siktike, bakʼintike chʼabal kʼusi jkʼixna-o li jkuartokutike. Jun velta kʼalal lijulavkutike laj kilkutik ti solel teʼel xa ta sik li stiʼil jkʼuʼkutik o jchijkutike xchiʼuk sak xvinaj. ¡Taje jaʼ noʼox ta skoj ti chkichʼkutik ikʼe! Jaʼ yuʼun laj kichʼkutik batel jun uni estufa ti ta lus tstsake sventa lekuk kʼixin ti bu chivaykutike. Ta yantik xtoke, kʼalal chibatkutik ta letrina ta akʼobaltike skʼan chixanavkutik batel ta taivtik ti bu solel yan sba ikʼe. Ta skoj ti chʼabal j-apartamentokutike, te chikomkutik li ta na ti bu likomkutik echʼ xemanae. Vaʼun jaʼ to chibatkutik ta sob martes, kʼalal chibatkutik ta yan tsobajele.

Ximuyubaj chkal ti kuni ajnile ta onoʼox skoltaun. Muʼyuk onoʼox ti voʼon xa ta jpatbe yoʼonton sventa akʼo xlokʼ li ta cholmantale. ¡Li stuke lek skʼupin li cholmantale! Skʼanoj xtok li ermanoetike xchiʼuk chat yoʼonton ta stojolalik. Taje jaʼ epal koltael chakʼbun.

Li ta 1976 laj kichʼkutik ikʼel ta Betel ta Austria, ta Viena, xchiʼuk laj kichʼ biiltasel ta Komite sventa Betel. Li vaʼ kʼakʼal taje, li Betele jaʼ toʼox oy ta sbaik skʼelel li abtelaletik ta sventa cholmantal li ta Europa del Este xchiʼuk jaʼo oy ta sba ti xkʼotuk ta nakʼal li vunetik tee. Jaʼ jun matanal ti xuʼ li-abtej xchiʼuk li ermano Jürgen Rundele, ti jaʼ oy ta sba li abtelal taje. Ta mas jelavele voʼon la jbain skʼelel li sjelubtasel ta lajuneb kʼopetik li ta Europa del Estee. Li Jürgen xchiʼuk li yajnil ti Gertrude sbie, tukʼ-o chtunik ta stojolal Jeova; li avie jaʼik prekursor espesialetik ta Alemania. Ta 1978, li Betel ta Austriae lik spasik fotocomponer li revistaetik ta vakib kʼopetik xchiʼuk la spasik imprimir ta jun uni bikʼit imprenta. Jech xtok ta jtakutik batel ta jeltos lumetik li revistaetik ti jech tskʼanilanik akʼbele. Li Otto Kuglitsch ti yakal chtun avi xchiʼuk yajnil ti Ingrid ta Betel ta Alemaniae, jaʼ li buchʼu oy ta sba spasel taje.

Li ermanoetik ta Europa del Este eke ta spasik vunetik li ta slumalike ti jaʼ tstunesik mimeógrafos o tspasik imprimir ti jaʼ tstunesik ti pasbil xa gravare. Pe ta onoʼox tskʼanik koltael li ermanoetik ta yantik lumetike. Li Jeovae la skʼel sventa mu kʼusi xkʼot ta pasel ta sventa li abtelal ta mukul tspasike, li ta Betele solel la jkʼankutik li ermanoetik ti tukʼ laj yakʼ sbaik li jabiletik kʼalal oy tsots vokolil ta skoj ti mu x-akʼbat spasik li abtelale.

Li ta 1989 ay jchiʼin ta Rumania li ermano Theodore Jaracz ti jaʼ jun li ta Jtsop Jbeiltasvaneje. Taje jaʼ sventa xbat jkoltakutik jtsop ermanoetik sventa sutik talel ta stojolal li organisasione. Li ta slikebaltik 1949, li ermanoetik taje laj xaʼox xchʼak sbaik li ta s-organisasione xchiʼuk spasoj xa stsobobbail stukik. Pe akʼo mi jech, ta onoʼox xcholik mantal xchiʼuk chakʼbeik yichʼ voʼ li krixchanoetike. Batik ta chukel ek ta skoj ti muʼyuk la stikʼ sbaik ta politikae, jech kʼuchaʼal li ermanoetik ti te oyik li ta s-organisasion Jeovae. Mu toʼox x-akʼbatik spasel abtelal li ta Rumaniae, jaʼ yuʼun ta nakʼal la jtsob jbakutik ta sna ermano Pamfil Albu xchiʼuk chanvoʼ moletik xchiʼuk jaʼo te oyik li ta Komite ta Mukʼta lum ti jaʼ stʼujoj li Betele. Te jchiʼinojkutik batel Rolf Kellner ti lik talel ta Austria sventa jaʼ tsjelubtas li kʼope.

Li ta xchibal xaʼox akʼobal ti la jtsob jbakutike, li ermano Albue la xchʼun yuʼun li chanvoʼ xchiʼiltak ta mol ti akʼo xlik stsob sbaik xchiʼuk li voʼonkutike. Xi laj yale: «Mi muʼyuk ta jpastik li avie, naʼtik mi xuʼ to jech jpastik». Koliyal taje la stsob sbaik talel 5,000 ermanoetik li ta organisasione. ¡Jaʼ kuch yuʼun li Jeovae, pe jaʼuk li Satanase muʼyuk!

Li ta slajebaltik 1989, kʼalal skʼan toʼox xlaj skʼoplal li comunismo ta Europa del Estee, li Jtsop Jbeiltasvaneje la staunkutik ta ikʼel sventa xbat tunkunkutik ta Betel ta Nueva York. ¡Toj labal sba laj kaʼikutik taje! Lik tunkunkutik ta Betel ta Brooklyn ta julio ta 1990. Li ta 1992 laj kichʼ biiltasel ta Komite sventa Cholmantal yuʼun Jtsop Jbeiltasvanej, xchiʼuk li ta julio ta 1994 jaʼ jun matanal ti xuʼ chitun ta Jtsop Jbeiltasvaneje.

Kʼalal li-abtej ta camarero ta jun otele voʼne xakom. Li avie ta jkʼupin xchapanel xchiʼuk yakʼbel li veʼlil ta mantal li ermanoetik ta spʼejel Balumile (Mat. 24:45-47). Kʼalal ta jvules ta jol ti mas xa ta 50 jabil tunemun talel ta tsʼakal orae, jaʼ noʼox xuʼ xkal ti solel ximuyubaj xchiʼuk ta jtoj ta vokol ti kʼu yelan yakʼojbe bendision Jeova li ermanoetik ta spʼejel Balumile. Toj lek xkaʼi xibat li ta mukʼta tsobajel internasionale, ti bu chkichʼtik vulesbel ta joltik ti tsots skʼoplal skʼan xkojtikintik lek li Jtotik ta vinajele, li Jeovae xchiʼuk li Skʼope.

Ta jkʼanbe Jeova ti akʼo xchanik li Vivliae, ti xchʼamik kʼusi melel li smiyonal xa noʼox krixchanoetik xchiʼuk ti jmoj tsobol xtunik ta stojolal Jeova skotol li ermanoetik ta spʼejel li Balumile (1 Ped. 2:17). Jech xtok oy ta koʼonton xkil ta vinajel li chaʼkuxesel chkʼot ta pasel liʼ ta Balumile xchiʼuk ti jta li jbatsʼi tote. Oy ta koʼonton ti skʼanikuk xichʼik ta mukʼ Jeova ta Paraiso li jtote, li jmeʼe xchiʼuk li yan kutsʼ kalaltake.