1, 2. 1) ¿Kʼusi yabtel tspas li jun jchabichij ta voʼneal Israele? 2) ¿Kʼuxi xkoʼolajik-o li totil meʼiletik xchiʼuk li jchabichijetike?

LI XKUXLEJAL jun jchabichij ta voʼneal Israele mu toj kʼunuk. Yuʼun ch-abtej mu ventauk mi chakʼ sik o mi toj kʼixin xchiʼuk ta xchabi xchijtak sventa mu xlaj ta jtiʼvanej chonbolometik o ta j-elekʼetik. Mu jalikuk ta skʼel mi lek oy li xchijtake, mi oy jkotuk ti ip chaʼie o mi yayijeme jaʼ chakʼ yoʼonton skʼelel. Jaʼ mas tskʼelilan skotol li uni neneʼ chijetike yuʼun jaʼ mas kʼunik, jaʼ mas xkuch yuʼun li mukʼtik chijetike (Gén. 33:13).

² Jaʼ jechtik li totil meʼiletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Cristoe xkoʼolajik kʼuchaʼal jchabichijetik. Skʼan xakʼik ta ilel lekil talelaletik kʼuchaʼal jun lekil jchabichij sventa spas yuʼunik li kʼusi oy ta sbaike, jaʼ ti stsʼitesik lek yalab xnichʼnabik jech kʼuchaʼal chal li mantal liʼe: «Tucʼ xatsʼitesic, tojobtasic lec, chanubtasic lec ta sventa li Cajvaltique» (Efes. 6:4). ¿Mi kʼun van ta pasel taje? Muʼyuk. Yuʼun li alab nichʼnabiletike persa onoʼox skʼan stsalik li kʼusi chopol oy ta yoʼonton tspasilanike. Li sbalumil Satanás xtoke spukoj tajek li kʼusitik chopole (2 Tim. 2:22; 1 Juan 2:16). Mi oy avalab anichʼnabe, ¿kʼu van yelan xuʼ xachabi? Jchantik batel  oxtos kʼusi skʼan pasel: ojtikino, makʼlino xchiʼuk beiltaso.

3. ¿Kʼuxi xuʼ xojtikinik lek yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike?

³ Jun lekil jchabichije tskʼel lek ta jujuntal xchijtak sventa tskʼel mi chʼabal kʼusi ip chaʼi. Ta lokʼolkʼop xkaltike xuʼ jech xapasik ta stojolal li avalab anichʼnabike. Li Vivliae xi chale: «Qʼuelo me lec cʼu xʼelan li achijtaque; teteuc me achʼulel achiʼuc» (Prov. 27:23). Sventa xavojtikin li avalab anichʼnabe skʼan teuk asat ta sventa li kʼusi tspasike, li kʼusi tsnopike xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontonike. ¿Kʼuxi xuʼ spas avuʼun taje? Jun ti kʼusi xuʼ xapase jaʼ ti nopoltik noʼox xachiʼin ta loʼil li avalab anichʼnabe.

4, 5. 1) ¿Kʼusi xuʼ spasik li totil meʼiletik sventa x-albatik li kʼusi oy ta yoʼontonik li yalab xnichʼnabike? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.) 2) ¿Kʼusi tunem avuʼun sventa xal kʼusi oy ta yoʼonton li avalab anichʼnabe?

⁴ Jlom totil meʼiletike vokol chaʼiik xchiʼinel ta loʼil yalab xnichʼnabik ti chexik xae. Kʼalal jech xaʼox sjabilalike, li kerem tsebetike ta xchʼak sbaik xchiʼuk vokol chaʼiik yalel li kʼusi tsnopike xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontonike. Mi jech tspas li avalab anichʼnabike, ¿kʼusi xuʼ xapasik? Mu xasuj ti xaloʼilajik jal xchiʼuk ti xkoʼolaj xa mukʼta krixchano chaloʼilaj xchiʼuke, mi tskʼan chloʼilaj chavile jaʼ lek ti lek xatunese. Paso preva ti lek noʼox chaloʼilajike (Deut. 6:6, 7). Sventa spas avuʼunik taje, skʼan xachʼakbeik lek yorail. ¿Kʼu yuʼun mu xlokʼ xanavanik jlikeluk o xabatik ta karo, koʼol xatajinik o xapasik jtosuk abtelal li ta anaike? Kʼalal jech chapasik taje, li kerem tsebetike mas van lek chaʼi sbaik xchiʼuk mas van chalik li kʼusi oy ta yoʼontonike.

⁵ Pe ¿mi mu jsetʼuk skʼan xkʼopoj une? Saʼo yan kʼusi xuʼ xapas. Jech kʼuchaʼal liʼe, jaʼ lek albo li kʼusi la apas li voʼote, maʼuk xajakʼbe li kʼusi la spas li atsebe. Xuʼ van xalbot jutuk li kʼusi la spas eke. Mi chakʼan chavaʼi kʼusi tsnop ta sventa jtosuk kʼusie mu toj tukʼuk xavalbe. Jaʼ lek jakʼbo kʼu van yelan tsnop jechuk li junantik yamigatake. Mi laje jakʼbo kʼuxi van xuʼ skolta yamiga ta sventa taje.

6. ¿Kʼuxi xuʼ xavakʼbe yaʼi avalab anichʼnabik ti te onoʼox oyoxuk skotol orae?

⁶ Mi chakʼan ti xalbot skotol li kʼusi oy ta yoʼonton li avalab anichʼnabe, skʼan me xavakʼbe yil ti chachʼakbe yoraile xchiʼuk ti oy ta avoʼonton chavaʼi li kʼusi chalbote. Kʼalal mu noʼox xokob chil stot smeʼik li kerem tsebetike, jaʼ mas lek chilik ti mu xalik li kʼusi oy ta yoʼontonike. ¿Kʼuxi xuʼ xavakʼbe yil avalab anichʼnab ti oy ta avoʼonton chakʼan chavaʼi li kʼusi chalbote? Mu me sta-o ti xi noʼox xavalbee: «Mi chakʼan chaloʼilaje liʼ onoʼox me oyune». Li stuke tskʼan tsnaʼ ti tsots skʼoplal chavil li kʼusi chalbote xchiʼuk ti mu xa-ilin ta orae. Ep totil meʼiletik jech chakʼik ta ilel taje. Li Kaylae jaʼ jun tseb ti balunlajuneb xa sjabilal ti xi chale: «Xuʼ xkalbe kʼusiuk li jtote. Muʼyuk ta xtuchʼ ta be li kʼusi chkalbee, xchiʼuk muʼyuk kʼusi chopol tsnop ta jtojolal; jaʼ noʼox ta xaʼi li kʼusi chkalbee. Vaʼun ta onoʼox xalbun lekil tojobtaseletik».

7. 1) ¿Kʼuxi xuʼ oyuk noʼox smelolal xil totil meʼiletik kʼalaluk chalbeik skʼoplal kʼalal chojtikin sbaik li jun kerem o tsebe? 2) ¿Kʼuxi van xuʼ yakal tsabeik «scʼacʼal yoʼnton» yalab xnichʼnabik ti xuʼ mu xakʼik venta li totil meʼiletike?

⁷ Kʼalal chavalbeik skʼoplal xchiʼuk avalab anichʼnabik ta sventa li kʼusitik tsotsik ta loʼiltaele, jech kʼuchaʼal kʼalal chojtikin sbaik li jun kerem o tsebe, maʼuk me xavalbe ta anil li kʼusitik xibal sba xkʼot ta stojolale ti jaʼ mu xa xavalbe avalab anichʼnab li kʼusi xuʼ spas sventa stsal yuʼun li svokole. Sventa xavaʼibe smelolale, nopo ti chbat veʼan ta jun restaurantee, vaʼun te chatabe svunal kʼusi veʼlilal oy, pe jujun li veʼlil taje chal jun pʼijubtasel ti xuʼ van xa-ipaj-o mi la alajese. Xuʼ van chalokʼ xchiʼuk chbat asaʼ yan  restaurante. Jech van tspas avalab anichʼnab mi jaʼ noʼox chavalbe pʼijubtaseletik kʼalal jaʼ noʼox tskʼanbot jun tojobtasele (kʼelo Colosenses 3:21). Moʼoj, jaʼ lek oyuk noʼox smelolal ti kʼu yelan chavile. Jun tsebal ermana ti Emily sbie xi chale: «Kʼalal chchiʼinikun ta loʼil jtot jmeʼ ta sventa ti kʼalal tskʼoponun junuk kereme, muʼyuk chalik ti chopole. Jaʼ mas chalbeik skʼoplal ti toj kʼupil sba kʼalal mi oy buchʼu la jtatik sventa chijnupun xchiʼuke. Kʼalal jech taje, mas lek chkaʼi xiloʼilaj xchiʼukik ta sventa taje. Yuʼun onoʼox muʼyuk ta jpas li kʼusi mu snaʼike, ta jkʼan ti akʼo snaʼikuk mi oy buchʼu tskʼan chojtikinune».

8, 9. 1) ¿Kʼu yuʼun jaʼ lek kʼalal chkakʼtik ta ilel smalael kuʼuntik xchiʼuk muʼyuk ta jtuchʼtik ta be kʼalal chkaʼitik junuk loʼile? 2) ¿Kʼusi kʼotem ta pasel ta atojolal kʼalal lek chachikinta li kʼusi chalboxuk li avalab anichʼnabike?

⁸ Jech kʼuchaʼal laj yal li Kaylae, akʼbo yil avalab anichʼnab ti oy ta avoʼonton chavaʼi kʼusi chalbot kʼalal chavakʼ ta ilel smalael avuʼune (kʼelo Santiago 1:19). Katia jun meʼil ti stuk ta stsʼites stsebe, xi chal ta jamale: «Voʼnee, ta anil noʼox ta xlaj smalael kuʼun. Yuʼun ta jmakbe ta be li kʼusi yakal chale. O moʼoje lubemun tajek chkaʼi ti mu jkʼan xkaʼi li kʼusi chalbune o mu jkʼan ti jaʼ noʼox chchʼaybun koʼontone. Avi ti jeloj xa li jtalelale xchiʼuk ti sjeloj xa stalelal ek li jtsebe. Mas xa chalbun li kʼusi tsnope».

⁹ Jun totil ti Ronald sbie jechtik kʼot ta stojolal ek xchiʼuk li stseb ti chex xaʼoxe. Xi chal ta jamale: «Kʼalal laj yalbun ti lik skʼan jun kerem ta xchanob vune, ta slikebale solel li-ilin tajek. Pe la jvules ta jol ti oy smalael yuʼun xchiʼuk ti oy noʼox smelolal chil yajtuneltak li Jeovae, jaʼ yuʼun la jnop ti akʼo xalbun baʼyuk jtseb kʼusi tsnop kʼalal muʼyuk toʼox kalojbe mantale. ¡Lek ti jech la jnop taje! Jaʼ to laj kaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbae. Kʼalal laj xaʼox yale, mas xa kʼun laj kaʼi yalbel ta slekil koʼonton li mantale. Jaʼ to chkaʼie, la xchʼun li tojobtasel laj kalbee xchiʼuk laj yalbun ta sjunul yoʼonton ti chakʼ persa sjelel li stalelale». Kʼalal mu jalikuk chachiʼin ta loʼil li avalab anichʼnabe jaʼ me tskoltaot sventa xanaʼ li kʼusi oy ta sjole xchiʼuk li ta yoʼontone. Taje jaʼ me chkoltaat ta sventa li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼune. *

10, 11. ¿Kʼuxi xuʼ xakolta avalab anichʼnab sventa mu xiktaik li mantale?

¹⁰ Jun lekil jchabichije snaʼoj ti xuʼ xchʼay jkotuk li xchijtake. Xuʼ van lek chil yaxaltik  ti te noʼox nopole xchiʼuk xuʼ van xil to batel yan ti mas xa nom oye, vaʼun mas xa chnamaj batel ta stojolal li yantik chijetike. Jech ta sventa li alab nichʼnabiletike, yuʼun xuʼ ta kʼunkʼun xnamaj batel li ta mantale, xuʼ van jaʼ ta skoj li chopol chiʼilile o ta skoj chʼayob oʼontonal ti muʼyuk leke (Prov. 13:20). ¿Kʼuxi van xuʼ xavut ti mu jechuk xkʼot ta stojolal li avalab anichʼnabe?

¹¹ Mi laj avakʼ venta ti oy kʼusi kʼun-oe, mu me teuk noʼox akʼeloj. Koltao ta anil noʼox ta sventa taje. Akʼo chʼiuk mas li lekil talelaletik oy xa onoʼox yuʼune (2 Ped. 1:5-8). Li ta yichʼel ta mukʼ Dios ta kutsʼ kalaltike jaʼ ti bu xuʼ lek xichʼ pasele. Li ta Kabteltik sventa Dios ta oktuvre ta 2008 xi laj yale: «Ta jtijbekutik yoʼonton li totiletik ti akʼo spasik li yabtelik akʼbilik yuʼun Jeova xchiʼuk akʼo sbainik li yakʼel chanubtasel ta yutsʼ yalalike». ¿Mi yakal chachanubtas lek avalab anichʼnab li ta yichʼel ta mukʼ Dios ta kutsʼ kalaltike? Jpʼeluk me avoʼonton ti tstojik ta vokol li avip chavakʼ sventa chakoltaik li ta mantale (Mat. 5:3; Filip. 1:10).

12. 1) ¿Kʼuxi tstabeik sbalil kerem tsebetik li yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalaltike? (Kʼelo xtok li rekuadro ti bu chal: « Tstojik ta vokol li stukike».) 2) ¿Kʼuxi skoltaojot li yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalaltike?

¹² Akʼo venta kʼu yelan chil jun tseb ti Carissa sbi li Akʼobal sventa Yichʼel ta Mukʼ Jeova ta Kutsʼ Kalaltike. Xi chale: «Toj lek chkil kʼalal koʼol chotol chiloʼilajkutike. Taje mas jmoj oyunkutik-o xchiʼuk mu xchʼay ta jolkutik. Li jtote persa onoʼox tspas li Yichʼel ta Mukʼ Jeova ta Kutsʼ Kalaltike. Kʼalal chkil ti tsots skʼoplal chile, jaʼ tstijbun koʼonton ti tsotsuk skʼoplal xkil eke. Xchiʼuk jaʼ jun srasonal chkil ti jtsak ta mukʼ kʼuchaʼal jun totile xchiʼuk ti jaʼ chichʼ batel jbabe li ta mantale». Brittney jun tseb xi chale: «Li yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalalkutike mas snopajesojun ta stojolal li jtot jmeʼe. Chakʼik ta ilel ti oy ta yoʼontonik li jvokoltake xchiʼuk tsvul yoʼontonik ta jtojolal. Tstsatsubtasunkutik xchiʼuk jmoj oy yuʼun li kutsʼ kalale». Lek jamal xvinaj ti smakʼlinel ta mantal li yalab xnichʼnabe —ti jaʼ tstunes li yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalaltike— jaʼ li jtos tsots skʼoplal sventa xchabi li yalab xnichʼnabe. *

13. ¿Kʼu yelan xuʼ stijbeik yoʼonton yalab xnichʼnabik totil meʼiletik sventa xtunik ta stojolal li Jeovae?

¹³ Jun lekil jchabichije lek tstunes steʼ sventa tsbeiltas xchiʼuk sventa tspoj li xchijtake. Li kʼusi mas oy ta yoʼontone jaʼ ti sbeiltas batel xchijtak li «ta lequil [jobeltike]» (Ezeq. 34:13, 14). ¿Mi mu jechuk oy ta avoʼonton ta stojolal li avalab anichʼnab eke? Li voʼote xuʼ xabeiltas avalab anichʼnab sventa xtunik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xakolta sventa jechuk xaʼi sbaik kʼuchaʼal chal li jtsʼibajom yuʼun salmo liʼe: «Dios cuʼun, jaʼ lec chavil ti jpas cʼusi chacʼane, ti oy ta coʼnton ta jchʼun li amantale» (Sal. 40:8). Mi jech laj yaʼi sbaik li avalab anichʼnabike, melel onoʼox van ti tskʼan chakʼ xkuxlejalik ta stojolal Jeovae xchiʼuk ti xichʼik voʼe. Pe melel onoʼox, ti skʼan lek yijikuk ta snopbenik xchiʼuk ti oyuk ta yoʼonton chtunik ta stojolal li Jeovae.

14, 15. 1) ¿Kʼusi van skʼan oyuk ta yoʼontonik li totil meʼiletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Cristoe? 2) ¿Kʼu yuʼun chchibal kʼoptaik junantik chex kerem tsebetik li kʼusi xchʼunojike?

¹⁴ Pe ¿mi chʼabal noʼox chchʼi ta mantal li akerem o atsebe, o mi chchibal kʼopta mi jaʼ li melele? Akʼo persa sventa xatikʼbe ta yoʼonton sventa skʼan li Jeovae xchiʼuk ti stoj ta vokol skotol li kʼusi spasoj ta stojolale (Apoc. 4:11). Vaʼun, mi chapal xaʼoxe, xuʼ xa me snop stuk mi tskʼan chtun ta stojolal.

¹⁵ Pe ¿mi lik xchibal kʼopta kʼusi xchʼunoj li akerem o atsebe? ¿Kʼusi van xuʼ xapas sventa xavakʼbe yil ti jaʼ mas lek ti  xtun ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ mas chmuyubaj-oe? Baʼyuk kʼelo kʼu yuʼun ti chchibal kʼoptae. ¿Mi jaʼ van ta skoj ti mu jechuk jech tsnop kʼuchaʼal chal li Vivliae, o mi jaʼ ta skoj ti mu skʼan spakbe skʼoplal ta stojolal li xchiʼiltake? ¿Mi ta van snop ti muʼyuk sbalil li smantaltak Jeovae, o mi jaʼ van ta skoj ti stuk chaʼi sbae xchiʼuk ti pʼajbile?

16, 17. Li totil meʼiletike, ¿kʼuxi xuʼ skolta yalab xnichʼnabik sventa lekuk xil sbaik xchiʼuk li Jeovae?

¹⁶ Mu ventauk ti kʼu yuʼun ta xchibal kʼopta li avalab anichʼnabe, li voʼote xuʼ xakolta sventa stsal yuʼun. ¿Kʼuxi van? Junantik totil meʼiletike lek kʼusi kʼotem ta pasel yuʼunik kʼalal xi tsjakʼbeike: «¿Mi lek chavaʼi ti yajtsʼaklomot Cristoe, o mi toj tsots chavaʼi? ¿Kʼusi van sbalil chatabe? Xchiʼuk ¿kʼusi ti muʼyuk chatabe sbalile? ¿Mi chanop ti sbaliltak chata avi xchiʼuk li ta tsʼakal ti jaʼ mas to ep sbalil li kʼusi chavikta spasele?». Jaʼ lek jakʼbo ta akʼop atuk li sjakʼobiltak liʼe xchiʼuk ta slekiluk avoʼonton xaval xchiʼuk meleluk me. Mu me xvinajuk ti jaʼ noʼox chajakʼilane. Kʼalal mi jaʼo laloʼilajike xuʼ van xakʼelik li kʼusi chal Marcos 10:29, 30. Junantik kerem tsebetike jaʼ van lek chaʼiik ti stsakik ta vun li sbaliltake xchiʼuk li vokoliletik chakʼe. Kʼalal tsʼibabil chilike jaʼ van xuʼ xakʼik venta ti kʼu yuʼun xchibal kʼoptaojik toʼoxe xchiʼuk ti skʼelik kʼusi xuʼ spasike. Ta yan xtoke, ¿mi oy achanojik xchiʼuk avalab anichʼnabik li livro ¿Kʼusi chchanubtasvan ta melel li Vivliae?, xchiʼuk li «Tey me comanic o ta stojol ti scʼuxul yoʼnton ti Diose»? Mi achanojik xchiʼuk yan krixchanoetike, ¡mas to me lek ti xachanik xchiʼuk li avalab anichʼnabike!

¹⁷ Li avalab anichʼnabike ta onoʼox me xkʼot yorail tsnop stukik mi chtunik ta stojolal Jeova o mi muʼyuk. Mu me xanop ti ta anil noʼox ta xchʼam li kʼusi achʼunoje. Yuʼun skʼan lekuk xil sbaik xchiʼuk li Jeovae (Prov. 3:1, 2). Mi chavakʼ venta ti tsots chil avalab anichʼnab spasel taje, ¿kʼu yuʼun mu xajakʼbe li kʼusitik skʼan ojtikinel ti baʼyel skʼan chanel ta Vivliae? Jakʼbo li sjakʼobiltak kʼuchaʼal liʼe: «¿Kʼuxi ta jnaʼ mi oy li Diose? ¿Kʼusi chakʼ jchʼun ti oyun ta yoʼonton ta melele? ¿Kʼu yuʼun jchʼunoj ti jaʼ lekil mantaletik ti yakʼojbune?». Akʼo ta ilel ti jaʼot lekil jchabichije xchiʼuk ti oyuk smalael avuʼun xabeiltas avalab anichʼnab sventa xakʼik venta ti jaʼ mas lek mi tunik ta stojolal li Jeovae (Rom. 12:2). *

18. ¿Kʼuxi xuʼ xchanbeik stalel li Mukʼta Jchabichij li totil meʼiletike?

¹⁸ Skotol li melel yajtsʼaklomutik Cristoe ta jkʼan ta jchanbetik stalelal li Mukʼta Jchabichij Jeovae (Efes. 5:1; 1 Ped. 2:25). Li totil meʼiletike, mas to skʼan xojtikinik li xchijike, jaʼ xkaltik, li yuni alab nichʼnabike. Skʼan spasik bu kʼalal xuʼ yuʼunik sventa jaʼuk te sbeiltasik batel ta stojolal li bendisionetik xchapanoj Jeova ta stojolalike. Jaʼ yuʼun chaʼa, totil meʼiletik chabiik lek li avalab anichʼnabike: chanubtasik sventa skʼanik li Stotik ta vinajele.