1, 2. 1) ¿Kʼusi tskʼan tsnaʼik jlom jnitvanejetik ta relijion? 2) ¿Kʼusi takʼbatik yuʼun li Pedroe? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.) 3) ¿Kʼuxi ti tsots yoʼonton jech la stakʼ li Pedroe?

KʼALAL mu toʼox jaluk xchamel li Jesuse, li jtakbol Pedroe oy kʼusi albat yuʼun jtsop jnitvanejetik ta relijion ti jpʼel xalike. Jaʼik onoʼox li jnitvanejetik ta relijion ti la snop tsmilik li Jesuse. Li Pedroe naka toʼox la xpoxta jun vinik ti alubem yakan vokʼe, vaʼun tskʼan tsnaʼik buchʼu akʼbat sjuʼel sventa la xpoxtae. Tsots yoʼonton xi takʼbatik yuʼun li Pedroe: «Li Jesucristo liquem tal ta Nazarete, jaʼ li bochʼo laj amilic ta cruze [«jtel teʼ», TNM], ti ichaʼcuxesat yuʼun Diose. Jaʼ ta sventa icol li coxo liʼ oy ta atojolique» (Hech. 4:5-10).

² Jvules ta joltik ti mu toʼox jaluk yechʼel ti laj yal oxib velta Pedro ti mu xojtikin Jesús ta skoj ti xiʼe (Mar. 14:66-72). ¿Kʼuxi ti tsots xa yoʼonton jech la stakʼe? Jtose jaʼ koliyal ti koltaat yuʼun chʼul espiritue, pe jech xtok jaʼ ta skoj ti xchʼunoj xa ta melel ti chaʼkuxiem xa li Jesuse. ¿Kʼu yuʼun ti snaʼoj leke? Xchiʼuk ¿kʼu yuʼun jnaʼojtik lek ek?

3, 4. 1) ¿Buchʼutik chaʼkuxiik kʼalal skʼan toʼox xvokʼ li yajtakboltak Jesuse? 2) ¿Buchʼutik la xchaʼkuxes li Jesuse?

³ Kʼalal jal toʼox skʼan xvokʼ li yajtakboltak Jesuse oy xa onoʼox buchʼutik chaʼkuxiemik. Jech oxal mu labaluk laj yaʼiik ti oy buchʼu chchaʼkuxie. Jech kʼuchaʼal liʼe, snaʼojik ti xchaʼkuxesoj animaetik  li Elías xchiʼuk Eliseo ta skoj li sjuʼel Diose (1 Rey. 17:17-24; 2 Rey. 4:32-37). Jech, oy jun vinik ti chaʼkuxi kʼalal la stenik ochel ta smukinal Eliseo kʼalal la stabe ta tijel li sbakile (2 Rey. 13:20, 21). Li baʼyel yajtsʼaklomtak Cristoe xchʼunojik ta melel ti jech kʼotanuk ta pasel taje, jech kʼuchaʼal jchʼunojtik ek ti melel kʼusi chal li Skʼop Diose.

⁴ ¿Mi mu jechuk ti tspat koʼonton jkotoltik ta skoj ti oy buchʼutik la xchaʼkuxesan li Jesuse? Jvules ta joltik ti oy jun velta la xchaʼkuxesbe li jun noʼox yol jun meʼon antse. ¿Mi xnop avuʼun ti kʼu to yelan chʼayal yoʼonton kome? (Luc. 7:11-15.) Jech xtok la xchaʼkuxes jun tseb ti lajcheb to sjabilale. Kʼalal laj yilik ti chaʼkuxie, ¡xmuyubajik tajek li stot smeʼ ti chat toʼox tajek yoʼontonike! (Luc. 8:49-56.) Jnoptik avaʼiik xtok li buchʼutik laj yilik lokʼ tal ta smukinal Lázaro ti solel lek xa tajek li sbekʼtal stakopale. ¡Taje toj labal xa noʼox sba! (Juan 11:38-44.)

5. ¿Kʼusi jelel-o ti kʼu yelan chaʼkuxi Jesús ti mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li buchʼutik baʼyel chaʼkuxiike?

⁵ Li jtakboletike snaʼojik ti jelel kʼu yelan chaʼkuxi li Jesuse, ti mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li buchʼutik baʼyel chaʼkuxiike. Li buchʼutik taje oy sbekʼtal xchiʼuk oy sbakil chaʼkuxiik tal, laje chamik yan velta. Yan li Jesuse laj yichʼ akʼbel xkuxlejal ta vinajel ti mu snaʼ xlaj xchiʼuk ti mu snaʼ soke (kʼelo Hechos 13:34). Laj yal Pedro ti «icham xchiʼuc sbecʼtal» li Jesuse, pe «ichaʼcuxi xchiʼuc achʼ sbecʼtal ta sventa Espíritu». Laj yal xtok ti oy «ta stsʼel sbatsʼi cʼob ti [Dios]» ta vinajele xchiʼuk ti «yichʼoj xa ta sventa ti ánjeletique, ti jpas-mantaletique, xchiʼuc ti buchʼutic tsots xuʼ yuʼunique» (1 Ped. 3:18-21; 3:22, Ch). Toj labal sba laj yichʼ ilel li buchʼutik baʼyel laj yichʼik chaʼkuxesele, pe mas to labal sba kʼu yelan laj yichʼ chaʼkuxesel li Jesuse, yuʼun muʼyuk bu jech ilbil-o ta sjunlej kuxlejal li skʼelobil juʼelal taje.

6. ¿Kʼusi lek kʼot ta pasel ta stojolal yajtsʼaklomtak kʼalal chaʼkuxi li Jesuse?

⁶ Oy kʼusi lek kʼot ta pasel ta stojolal yajtsʼaklomtak kʼalal chaʼkuxi li Jesuse. Muʼyuk xa bu chamem li Jesuse, akʼo mi jech la snop li yajkontratake. Kuxul xa kʼuchaʼal jun kuxlejal ta vinajel ti muʼyuk buchʼu chopol kʼusi spasbat yuʼun junuk krixchanoe. Jech xtok, ta skoj ti chaʼkuxiem xae jaʼ laj yakʼ ta ilel ti jaʼ Xnichʼon Diose. Jech oxal muʼyuk xa bu laj yat yoʼonton li yajtsʼaklomtake xchiʼuk muʼyuk xa bu xiʼik, vaʼun muyubajik xchiʼuk tsatsaj yoʼontonik. Jpʼel xa yoʼonton la xcholik li lekil aʼyejetike. ¡Kuxul xa li Jesuse xchiʼuk chkʼot ta pasel ta melel li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae!

7. ¿Kʼusi yakal tspas Jesús li avie, xchiʼuk kʼusitik sjakʼobil ta jtakʼtik?

⁷ Kʼuchaʼal yajtunelutik Jeovae jnaʼojtik ti maʼuk noʼox jun vinik ti labalik sba kʼusitik la spas li Jesuse. Yakal tsbeiltas xcholel lekil aʼyejetik ta spʼejel Balumil li avie. Ta skoj ti jaʼ Ajvalil yuʼun li Ajvalilal yuʼun Diose, poʼot xa xchʼuba lokʼel skotol choplejal ta Balumil xchiʼuk tskʼatajes ta jun paraiso ti bu chkuxi sbatel osil li krixchanoetike (Luc. 23:43). Taje muʼyuk bu chkʼot ta pasel jechuk ti chʼabaluk bu chaʼkuxiem li Jesuse. Pe ¿kʼusi srasonal oy sventa jchʼuntik ti chaʼkuxi xchiʼuk ti kuxul li Jesuse? Xchiʼuk ¿kʼu yuʼun tsots skʼoplal chkaʼitik ti chaʼkuxi li Jesuse?

8, 9. 1) ¿Kʼu yuʼun tskʼanik jnitvanejetik ta relijion yuʼun judioetik ti akʼo xchabibeik li smukinal Jesuse? 2) ¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal kʼot li antsetike?

⁸ Kʼalal chamem xaʼox li Jesuse batik ta stojolal Pilato li bankilal paleetik xchiʼuk li jfariseoetike, xi laj yalbeike: «Ajvalil, jnaʼojcutic ti jech yaloj li jloʼlavanej cʼalal cuxul toʼoxe: ‹Ta yoxibal cʼacʼal chichaʼcuxi loqʼuel ta jmuquinal›, xi onoʼox. Jaʼ lec alo mantal ti acʼo bat yichʼ chabibel lec oxibuc cʼacʼal li smuquinale, yuʼun naca me tal loqʼuesbatuc  sbecʼtal ta acʼubaltic yuʼun li yajchancʼoptaque. Xuʼ jech chlic yalbeic li cristianoetique: ‹Ichaʼcuxi xa loqʼuel ta smuquinal›, xuʼ xutic. Jech echʼem to xuʼ chlajic ta loʼlael li cristianoetic jech chac cʼu chaʼal cʼalal cuxul toʼoxe». Vaʼun xi la stakʼ li Pilatoe: «Te oy soldadoetic. Bat pasic ti cʼu xʼelan lec xuʼ avuʼunique». Vaʼun jaʼ jech la spasik (Mat. 27:62-66).

⁹ Li sbekʼtal Jesuse te laj yakʼik ta mukinal ta jombil ton xchiʼuk la smakik lek ta mukʼta ton. Li jnitvanejetik ta relijione jaʼ te tskʼanik akʼo xkom-o Jesús ti bu mukule. Pe li Jeovae mu jechuk tskʼan. Ta yoxibal xaʼox kʼakʼale, kʼalal batik ta mukinal li María Magdalena xchiʼuk li yan Mariae, jaʼ to laj yilike lokʼesbil xaʼox li tone xchiʼuk te xa chotol jun anjel ta sba. Li anjele laj yal ti akʼo skʼelik ochel mukinal li antsetike, sventa xilik ti chʼabal xa buchʼu tee. Xi laj yal li anjele: «Muʼyuc xa liʼi; ichaʼcuxi xa» (Mat. 28:1-6). ¡Chaʼkuxiem xaʼox li Jesuse!

10. ¿Kʼusi sprevail laj yal Pablo ti chaʼkuxiem xa li Jesuse?

¹⁰ Li kʼusi kʼot ta pasel li 40 kʼakʼale jaʼ laj yakʼ ta ilel ta melel ti chaʼkuxiem xa li Jesuse. Li ta baʼyel skarta Pablo la stakbe batel yajtsʼaklomtak Cristo ta Corintoe te chakʼbe ta ilel junantik sprevail taje. Xi la stsʼibae: «Jaʼ tsots scʼoplal laj caʼay baʼyuc laj calboxuc li cʼusi acʼbilun jnaʼe, jaʼ ti vuʼutic ta scoj jmultic icham li Cristoe jech chac cʼu chaʼal tsʼibabil onoʼox ta scʼop Diose, xchiʼuc ti imucate, ti ichaʼcuxi ta yoxibal cʼacʼal jech chac cʼu chaʼal tsʼibabil ta scʼop Diose. Xchiʼuc laj calboxuc noxtoc ti jaʼ baʼyuc laj yacʼ sba ta ilel ta stojol li Pedroe. Tsʼacal laj yacʼ sba ta ilel ta stojol xlajchabalic. Tsʼacal to laj yacʼ sba ta ilel ta stojol jchʼunolajeletic ti echʼem ta voʼob ciento (500) stsoboj sbaique. Li bochʼotic laj yilique oy to ep cuxulic; li yantique ichamic xa. Tsʼacal laj yacʼ sba ta ilel ta stojol li Santiagoe. Tsʼacal laj yacʼ sba ta ilel ta stojol scotol li yajtacbolaltaque. Vuʼun mero slajeb xa laj yacʼ sba ta ilel ta jtojol. Jaʼ jech licʼot jech chac cʼu chaʼal olol ti chvocʼ cʼalal mu to sta yuale» (1 Cor. 15:3-8).

11. ¿Kʼu yelan chaʼkuxi Jesús «jech chac cʼu chaʼal tsʼibabil onoʼox ta scʼop Diose»?

¹¹ Ti kʼu yelan chaʼkuxi li Jesuse «jech chac cʼu chaʼal tsʼibabil onoʼox ta scʼop Diose». Yaloj xa onoʼox Skʼop Dios ti chchaʼkuxi li Jesuse. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Davide oy buchʼu laj yalbe skʼoplal, laj yal ti jaʼ sbi «li Bochʼo tucʼ yoʼntone», ti muʼyuk ‹chkʼaʼ sbekʼtal› ta mukinale (kʼelo Hechos 13:35). ¿Buchʼu skʼoplal taje? Li ta Pentecostés ta sjabilal 33 ta jkʼakʼaliltike, li jtakbol Pedroe laj yal ta jamal ti jaʼ skʼoplal li Jesuse, yuʼun xi laj yale: «Li Davide [...] ta nom to laj yil batel yaʼyel, jaʼ yuʼun laj yalbe scʼoplal ti ta xchaʼcuxi li Cristoe, ti muʼyuc ta xcom o ta muquinale, ti muʼyuc chotquin cʼu xʼelan cʼaʼele» (Hech. 2:23-27, 31).

12. ¿Buchʼutik laj yilik ti chaʼkuxiem xa li Jesuse?

¹² Ep krixchanoetik laj yil ti chaʼkuxiem xa li Jesuse. Li ta 40 kʼakʼal kʼalal chaʼkuxiem xaʼox li Jesuse, laj yakʼ sba ta ilel ta stojolal yajtsʼaklomtak ta nichimaltik te ta mukinal, ta sbelel Emaús xchiʼuk ta yantik bu (Luc. 24:13-15). Oy junantik veltae jun noʼox krixchano la xchiʼin ta loʼil —jech kʼuchaʼal li Pedroe— xchiʼuk oy yantik velta ti ep krixchanoetik la xchiʼin ta loʼile. Jech, ¡oy jun velta ti laj yakʼ sba ta ilel ta stojolal mas ta voʼob sien krixchanoetike! Ta melel, muʼyuk buchʼu xuʼ xal ti mu jechuk kʼot ta pasel ta skoj ti ep tajek buchʼu laj yilike.

13. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel yajtsʼaklomtak ti xchʼunojik lek ti chaʼkuxiem xa li Jesuse?

¹³ Li yajtsʼaklomtake ta sjunul yoʼonton laj yalik batel ti chaʼkuxiem xa li Jesuse. Ep buchʼutik laj yichʼik kontrainel, laj yil svokolik o lajik ta milel ta skoj ti chalik batel ti chaʼkuxiem xa li Jesuse. Jvules ta joltik li  Pedro ti la spakbe skʼoplal ta stojolal jnitvanejetik ta relijion li xchaʼkuxesel Jesús ta skoj ti spʼajojike xchiʼuk ti jaʼ la xchapbeik skʼoplal sventa tsmilike. ¿Mi laj van yakʼ ta vokol xkuxlejal jechuk ti jaʼuk noʼox jutbil kʼope? Li Pedro xchiʼuk li yantik yajtsʼaklomtak Cristoe snaʼojik lek ti kuxul xchiʼuk ti tsbeiltas cholmantal li Jesuse. Jech xtok, taje jaʼ ch-akʼbat snaʼik ti chchaʼkuxiik ek ta skoj ti chaʼkuxi li Jesuse. Jaʼ jech laj yaʼi li Estebane, yuʼun kʼalal chame snaʼoj lek ti chchaʼkuxi tale (Hech. 7:55-60).

14. ¿Kʼusi chakʼ achʼun ti chaʼkuxiem xa li Jesuse?

¹⁴ Oy sprevailtak kuʼuntik ti tspas xa mantal kʼuchaʼal Ajvalil li Jesuse xchiʼuk ti jaʼ Jolil ta stsobobbail yajtsʼaklomtak Cristoe. Jaʼ yuʼun, yakal ch-epaj batel li melel yajtsʼaklomtak Cristoe. ¿Mi jech van chkʼot ta pasel jechuk ti chʼabaluk chaʼkuxiem li Jesuse? Ti chʼabaluk bu chaʼkuxieme, yikʼaluk van muʼyuk bu kaʼiojbetik jutebuk skʼoplal. Pe oy lek sprevailtak kuʼuntik ti chaʼkuxiem xae xchiʼuk ti jaʼ tsbeiltas li xcholel lekil aʼyejetik ta spʼejel Balumile.

15. ¿Kʼu yuʼun chakʼ stsatsal koʼontontik sventa jcholtik mantal kʼalal jnaʼojtik ti chaʼkuxiem xa li Jesuse?

¹⁵ Chakʼ stsatsal koʼontontik sventa jcholtik mantal kʼalal jnaʼojtik ti chaʼkuxiem xa li Jesuse. Oy xa ta chaʼmil jabil chakʼik persa spajesel xcholel lekil aʼyejetik li yajkontratak Diose. Ep kʼusitik spasojik: svalopatinel mantal, labanel, majel, tsabeik xchopolil j-organisasiontik, tsatsal ilbajinel xchiʼuk milel. Pe xi chal li Vivliae: «Muʼyuc spasojic jchopuc abtejebal ti xuʼ chayulesot oe» (Is. 54:17). Jaʼ yuʼun muʼyuk bu chijxiʼo li krixchanoetik ti jaʼ sviniktak Satanase. Yuʼun tskoltautik Jesús jech kʼuchaʼal yaloj onoʼoxe (Mat. 28:20). ¡Muʼyuk kʼusi chijxiʼo! Akʼo mi xakʼik tajek persa, pe mu xuʼ yuʼunik spajesutik.

16, 17. 1) ¿Kʼuxi chakʼ kiltik kʼalal chaʼkuxi Jesús ti melel skotol li kʼusi laj yakʼ ta chanele? 2) Jech kʼuchaʼal chal ta Juan 11:25, ¿kʼusi sjuʼel akʼbat yuʼun Jeova li Jesuse?

¹⁶ Ti chaʼkuxi li Jesuse jaʼ chakʼ ta ilel ti melel skotol li kʼusi laj yakʼ ta chanele. Li jtakbol Pabloe laj yal ti muʼyukuk chaʼkuxi li Cristoe chʼabal sbalil ta jyalel jechuk li xchʼunel yoʼonton yajtsʼaklomtak Cristoe xchiʼuk li cholmantale. Xi la stsʼiba jun j-al-loʼil ta sventa Vivliae: «Ti muʼyukuk chaʼkuxiem li Jesuse, [...] li yajtsʼaklomtak Cristoe abol sbaik ti jaʼ noʼox lajemik ta loʼlael jechuke». Jech, li kʼusi chal Evanjelioetike jaʼ noʼox jun loʼil jechuk ti chakʼ at-oʼonton ti chalbe skʼoplal jun lekil xchiʼuk pʼijil vinik ti laj ta milel yuʼun yajkontratake. Pe chaʼkuxi ta melel li Jesuse. Taje jaʼ chakʼ ta ilel ti melel skotol li kʼusi laj yakʼ ta chanele xchiʼuk melel xtok li kʼusi chkʼot ta pasel ta tsʼakale (kʼelo 1 Corintios 15:14, 15, 20).

¹⁷ Xi laj yal li Jesuse: «Vuʼun jchaʼcuxesvanejun, xchiʼuc vuʼun jʼacʼcuxlejalun. Li bochʼo ta xchʼun ti vuʼun Jcoltavanejune, acʼo me ta xcham, pero ta xcuxiic sbatel osil» (Juan 11:25). Chkʼot ta pasel ta melel li kʼusi chal taje. Li Jeovae laj yakʼbe sjuʼel Jesús sventa xchaʼkuxes li buchʼutik chkuxiik ta vinajele xchiʼuk ti ta smiyonal noʼox krixchanoetik ti chkuxiik sbatel osil ta Balumile. Ti laj yakʼ sba ta matanal xchiʼuk ti chaʼkuxi li Jesuse jaʼ chakʼ ta ilel ti chlaj skʼoplal li lajele. ¿Mi mu jechuk ti jaʼ tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik li prevaetike xchiʼuk ti muʼyuk bu chijxiʼo akʼo mi xijchamutike?

18. ¿Kʼusi chakʼ kiltik ta skoj ti jnaʼojtik ti chaʼkuxi xa li Jesuse?

¹⁸ Ti chaʼkuxi li Jesuse jaʼ chakʼ kiltik ti jaʼ jech chkichʼtik chapanel jech kʼuchaʼal chal li slekil mantaltak Jeovae. Jkʼeltik kʼusi laj yalbe jtsop krixchanoetik ta Atenas li Pabloe: «Li Diose [...] [ta xchapan] scotol li cristianoetic ta banamile. Tucʼ ta xchapanatic ta sventa ti cʼu xʼelan la spasic jujunique.  Acʼbil xa ta ilel li bochʼo ta xchapanvane, yuʼun ichaʼcuxesat xa loqʼuel ta smuquinal yuʼun li Diose» (Hech. 17:31). Jech ta melel, li Jesuse jaʼ li Jchapanvanej vaʼanbil yuʼun Jeovae, jaʼ yuʼun xuʼ jchʼuntik ta melel ti tukʼ xchiʼuk ti ta slekil yoʼonton chchapanutike (kʼelo Isaías 11:2-4).

19. ¿Kʼusi tstij koʼontontik spasel kʼalal ta jchʼuntik ti chaʼkuxi li Jesuse?

¹⁹ Jaʼ tstij koʼontontik akʼo jpasbetik yabtel Dios mi ta jchʼuntik ti chaʼkuxi li Jesuse. Ti muʼyukuk laj yakʼ sba ta matanal xchiʼuk ti muʼyukuk chaʼkuxie, mu xuʼ xijkol jsetʼuk ta yok skʼob mulil xchiʼuk lajelal ti jechuke (Rom. 5:12; 6:23). Xuʼ van jech chkaltik jechuk kʼuchaʼal xi chal jutuk mu skotol krixchanoetike: «Laʼ xa noʼox veʼcutic, cuchʼtic lec voʼ, yuʼun ocʼom chaʼej xuʼ chijchamutic» (1 Cor. 15:32). Pe maʼuk batem ta koʼontontik li kʼusitik ta jkʼupin ta jkuxlejaltike. Ta skoj ti jnaʼojtik ti oy chaʼkuxesele, jech oxal jpʼel koʼontontik ta jchʼunbetik skotol li smantal Jeovae.

20. ¿Kʼuxi chakʼbe ta ilel smukʼulal Jeova ti chaʼkuxi li Jesuse?

²⁰ Jaʼ chakʼbe ta ilel smukʼulal Jeova ti chaʼkuxi li Jesuse, yuʼun li Jeovae «[chakʼbe] smoton li bochʼo ta saʼe» (Heb. 11:6). ¿Mi oy jnopojbetik skʼoplal kʼu yelan laj yakʼ ta ilel sjuʼel xchiʼuk spʼijil Jeova kʼalal la xchaʼkuxes li Xnichʼon kʼuchaʼal jun kuxlejal ta vinajel ti mu snaʼ xchame? Ti chaʼkuxi Jesuse jamal chakʼ ta ilel xtok ti xuʼ xkʼot ta pasel yuʼun Jeova skotol li kʼusi chale. Laj xa onoʼox yal Jeova ti oy jun ‹nitilulal› ti jaʼ chakʼ ta ilel mi oy sderecho ch-ajvalilaj li ta vinajelbalumile. Sventa xkʼot ta pasel li albil kʼop taje, skʼan xcham xchiʼuk xchaʼkuxi li Jesús ti jaʼ li albil nitilulale (Gén. 3:15, Ch).

21. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal chavaʼi li spatobil oʼontonal ta sventa li chaʼkuxesele?

²¹ ¡Ta jtojbetik tajek ta vokol Jeova ti oy spatobil koʼontontik ta sventa li chaʼkuxesele! Xi laj yaʼi jtakbol Juan li kʼusi chkʼot ta pasele: «‹Qʼuelo avilic, liʼi jaʼ xa snaic xchiʼuc cristianoetic li Diose. Te ta xchiʼin o ta naclej. Jaʼ xa steclumal chcʼot o, jech ec li stuquique jaʼ Dios yuʼunic o. Li Diose ta scusbe loqʼuel scotol yaʼlel satic, jech muʼyuc xa bochʼo chcham, muʼyuc xa bochʼo chat yoʼnton, muʼyuc xa bochʼo ch-ocʼ, muʼyuc xa bochʼo cʼusi cʼux chaʼay. Yuʼun ilaj xa scʼoplal scotol ti jech toʼox oy ta baʼyuque›, xi li bochʼo icʼopoje. Li Bochʼo te chotol ta mucʼta chotlebale jech laj yal: ‹Aʼyo avaʼyic, ta jpas ta achʼ scotol li cʼusitic oye›, xi. Jech laj yalbun: ‹Tsʼibao ta vun, yuʼun li jcʼop liʼi jaʼ melel scotol; persa chcʼot ta pasel›». Xi jnoptike: ¿buchʼu akʼbat yil Juan taje? ¡Jaʼ li Jesucristo ti chaʼkuxiem xae! (Apoc. 1:1; 21:3-5.)