Xi chal ta Jeremías 31:15: «Jech chal noxtoc li Mucʼul Diose: ‹Chvinaj tsots oqʼuel te ta Ramá; oy bochʼo toj tsots chocʼta sba. Jaʼ Raquel ta xocʼta yalabtac; muc sbalin patbel yoʼnton, yuʼun jʼechʼel ilaj li yalabe›».

Jaʼ baʼyel cham li Raquele, jaʼ tsʼakal to cham li chaʼvoʼ yalabe. Jech oxal chaʼa, ¿mi muʼyuk lek bat ta tsʼibael yuʼun Jeremías li kʼusi laj yal kʼalal echʼem xaʼox jmil jabile? Jkʼeltikik.

José sbi li baʼyel skerem Raquele (Gén. 30:22-24). Ta tsʼakale vokʼ li xchaʼvoʼal skerem ti Benjamín sbie. Pe jaʼo cham Raquel kʼalal jaʼo yakal chvokʼ li Benjamine. Jech oxal oy kʼusi ta jakʼtik: ¿kʼu yuʼun chal ta Jeremías 31:15 ti chokʼita li yalab ti chame?

Li José ti jaʼ li baʼyel yol Raquele oy xnichʼnab ti jaʼ li Manasés xchiʼuk Efraine (Gén. 41:50-52; 48:13-20). Ta mas jelavele jaʼ xa mas tsots skʼoplal kʼot xchiʼuk jaʼ xa tspas mantal te ta ajvalilal ta norte ta Israel li jvokʼ snitilulal Efraine, vaʼun jaʼ xa kom ta sba skʼelel li lajunvokʼ snitilulale. Yan li snitilulal Benjamín ti jaʼ li jun yol Raquel xtoke jaʼ te bat li ta ajvalilal ta sure, te bat xchiʼuk jvokʼ snitilulal Judá. Jech oxal, ti xkaltike jaʼ skʼoplal skotol meʼiletik kʼot li Raquele, li ta ajvalilal ta nortee xchiʼuk li ta sure.

Jech oxal, kʼalal laj yichʼ tsʼibael li slivroal Jeremiase, li j-asiriaetike spasojik xaʼox ta kanal li lajuneb ajvalil ti tspasik mantal ta nortee, jech xtok ep j-israeletik laj yichʼik chukel batel. Akʼo mi jech, yikʼaluk van oy junantik snitilulaltak Efraín ti jatavik batel ta yosilal Judae. Pe li ta sjabilal 607 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, tsalat yuʼun jbabiloniaetik li ajvalil ti tspas mantal li ta chaʼvokʼ nitilulal ta Judae. Yaʼeluke ep buchʼutik te ikʼatik batel ta slumal Ramá li buchʼutik chukbilik batele, ti te van vaxakibuk kilometro xil ta snorteal Jerusalene (Jer. 40:1). Yikʼaluk van oy buchʼutik laj yichʼik milel te, li ta yosilal Benjamín ti bu laj yichʼ mukel Raquele (1 Sam. 10:2). Jech oxal chaʼa, ti chokʼita yalab li Raquele xuʼ van jaʼ skʼoplal ta lokʼolkʼop li yokʼitael xnichʼnab Benjamín ta skoj ti chamike, o xuʼ van jaʼ mas skʼoplal li buchʼutik te ta Ramae. Li kʼusi laj yal Jeremías xtoke xuʼ van jaʼ skʼoplal ti okʼ li meʼiletik ti jaʼik j-israeletik ta skoj ti chamik o ti chukbilik batel li jnaklejetik ta Israele.

Kʼusiuk noʼox ti chalbe skʼoplale, kʼalal laj yal Jeremías ti laj yokʼita yalab Raquele kʼot ta pasel kʼalal echʼem xaʼox jayibuk sigloe, taje jaʼo kʼalal jutuk mu la smilik Jesús kʼalal bikʼit toʼoxe. Laj yal mantal ajvalil Herodes ti akʼo smilik skotol li kʼox keremetik ta Belén ti mu to sta chib jabil yichʼojike, ti te xkom ta sural Jerusalene. Cham onoʼox li ololetik jech kʼuchaʼal laj yal li Jeremiase. Nopo xa noʼox avaʼi kʼu to yelan okʼ li meʼiletik kʼalal cham yalabike. Xkoʼolaj kʼuchaʼal xkaʼitik kʼalal to ta Ramá ti ch-okʼike, ti te xkom ta snorteal Jerusalene (Mat. 2:16-18).

Ta skoj ti laj xa kaʼitik taje, kʼalal laj yal Jeremías ti laj yokʼita yalab li Raquele sta-o tajek ti jech chkaltik ta skoj ti kʼu yelan kʼux tajek laj yaʼiik li meʼiletik ta Judá kʼalal laj yichʼ milel li yalabike, jech kʼuchaʼal kʼot ta pasel ta skʼakʼalil Jeremías xchiʼuk li ta skʼakʼalil Jesuse. Jech oxal chaʼa, li buchʼutik chamik xchiʼuk ti batik li «ta slumal li yajcontraique», ti jaʼ li lajele, ta me «sutic tal» ta melel kʼalal mi laj yichʼik chaʼkuxesele (Jer. 31:16; 1 Cor. 15:26).