1, 2. 1) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk x-ochik 24 mil j-israeletik li ta Albil Balumile? 2) ¿Kʼu yuʼun ta jkʼan ta jnaʼtik li kʼusi la snuptanik li j-israeletik taje?

JUTUK xaʼox tajek skʼan x-ochik ta Albil Balumil li j-israeletike. Pe ta smilal xa noʼox viniketik lik xchiʼinik ta vayel li antsetik ta Moabe. Ta skoj taje chamik 24 mil j-israeletik. ¡Toj kʼux ta aʼiel! Voʼne xa onoʼox tajek smalaoj ch-ochik li ta Albil Balumile xchiʼuk poʼot xaʼox tajek skʼan x-ochik. Pe muʼyuk x-ochik ta skoj ti muʼyuk la xchʼunbeik smantal Jeovae xchiʼuk ti la xchiʼinik ta vayel li antsetike (Números 25:1-5, 9).

² Li kʼusi kʼot ta pasel taje te tsʼibabil kom ta Vivlia, yuʼun oy kʼusi chakʼ jchantik (1 Corintios 10:6-11). Jech xtok chal ti kuxulutik ta «slajebal cʼacʼale» xchiʼuk ti jutuk xa tajek skʼan xlaje. Jaʼ yuʼun jutuk xa tajek skʼan sventa xijnaki ta Paraiso (2 Timoteo 3:1; 2 Pedro 3:13). Kʼux ta alel, pe oy junantik yajtuneltak Jeovae muʼyuk la xchʼunik mantal xchiʼuk mulivajik. Taje yakal xa chil svokolik ta skoj ti la spas smulike. Jaʼ yuʼun mi muʼyuk tsutes yoʼontonike, xuʼ me mu staik li kuxlejal sbatel osil ta Paraisoe.

3. ¿Kʼu yuʼun skʼan xkoltaatik yuʼun Jeova sventa xchabi snupunelik li yajtsʼaklomtak Cristoe? (Kʼelo li lokʼoletik ta slikebale.)

³ Skʼan xkoltaatik yuʼun Jeova sventa xchabi snupunelik li  yajtsʼaklomtak Cristoe. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li krixchanoetike jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik li chiʼinejbail ta vayele (kʼelo Salmo 127:1). Li ta xchanobil liʼe ta jkʼeltik jaytosuk kʼusi xuʼ xkoltaatik li nupultsʼakaletike. Li malalil xchiʼuk li ajnilale skʼan me skʼelik lek li kʼusi oy ta yoʼontonike, ti lekuk xamigoinik li Diose, ti oyuk achʼ stalelalik jech kʼuchaʼal chchanubtasvan li Diose, ti ta slekiluk yoʼontonik tskʼopon sbaike, ti xichʼ sbaik ta mukʼe, ti xakʼbe sbaik li kʼusitik chtun yuʼunik ta sventa ti kʼu yelan chaʼi sbaike xchiʼuk ta sventa li chiʼinejbail ta vayele.

4. ¿Kʼu yuʼun ta xmulivajik li junantik yajtsʼaklomtak Cristoe?

⁴ ¿Kʼu yuʼun ta xmulivajik li junantik yajtsʼaklomtak Cristoe? Bakʼintike jaʼ ti chlik skʼelik li kʼusitik mu stakʼ kʼelele. Xi laj yal li Jesuse: «Li bochʼo jaʼ noʼox ta xpichʼ-oʼnta [o tskʼel] antse, imulivaj xa o xchiʼuc ta yoʼnton» (Mateo 5:27, 28; 2 Pedro 2:14). Ep buchʼutik tskʼelik pornografia, tskʼelik vunetik ti tstij oʼontonal ta chiʼinejbail ta vayel o tskʼelik pajinaetik ta Internet ti muʼyuk leke. Yantik xtoke tskʼelik pelikulaetik, chbat skʼelik kʼusitik ta teatro o kʼusitik chlokʼ ta television ti ep chakʼ ta ilel li chiʼinejbail ta vayele. Li junantik xtoke chbatik ta diskotekaetik o ti bu tstʼanan sbaik antsetik o viniketik kʼalal ch-akʼotajike o chbatik ti bu chakʼ sbaik ta jaxel ti chtijbat yoʼontonik ta chiʼinejbail ta vayele.

5. ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼeltik li koʼontontike?

⁵ Li junantike jaʼ te tspas-o smulik kʼalal chlik xchiʼinik tajek li buchʼu maʼuk snup xchiʼilike. Toj lek chaʼiik spasel kʼusitik sventa mulivajel li krixchanoetike xchiʼuk mu skʼan spajes sbaik. Jech xtok, jmulavil krixchanoutik jkotoltik xchiʼuk li koʼontontike xuʼ sloʼlautik. Jaʼ yuʼun, mi muʼyuk ta jkʼel jbatike xuʼ stij koʼontontik li buchʼu maʼuk jnup jchiʼiltike (kʼelo Jeremías 17:9, 10). Li Jesuse laj yal ti kʼusi chopol ta jkʼan ta jpastik jech kʼuchaʼal li mulivajel xchiʼuk li milvaneje, te chlik tal ta koʼontontik (Mateo 15:19).

6, 7. 1) ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel mi chlik ayanuk ta koʼontontik li kʼusitik chopole? 2) ¿Kʼusi xuʼ spasik li buchʼutik nupunemik sventa mu xmulivajike?

⁶ Kʼalal lek chil sbaik chaʼvoʼ krixchanoetike, mas me kʼun chlik ayanuk ta yoʼontonik li kʼusitik chopole. Xuʼ xlik yalbe sbaik li kʼusitik jaʼ noʼox xuʼ sloʼiltaik xchiʼuk li snup xchiʼilike. Xuʼ van yolbaj xa tspasik kʼusitik sventa xil sbaik xchiʼuk ti jech xa noʼox tsta sbaik yilele. Ta kʼunkʼun chlik skʼan sbaik ta jujuntal. Mas xa vokol chaʼi chikta sbaik kʼalal chil sbaik jujukoje. Kʼalal mas xa skʼanoj sbaike, mas xa me vokol chaʼiik ti xikta sbaike. Yolbaj mu skʼan spajes sbaik, akʼo mi snaʼojik ti muʼyuk lek li kʼusi yakal tspasike (Proverbios 7:21, 22).

⁷ Vaʼun, ta me xchʼay xaʼiik li smantaltak Diose. Li kʼusi chopol oy ta yoʼontonike xchiʼuk li kʼusi tsloʼiltaike, jaʼ me xuʼ te xlik stsakbe-o sba skʼobik, sbutsʼ sbaik, smey sbaik xchiʼuk ti xjaxilan sbaike. Taje jaʼ noʼox jech xuʼ spasbeik li snup xchiʼilike. Pe li kʼusi chopol oy ta yoʼontonike xkoʼolaj kʼuchaʼal jun petsʼ. Vaʼun, ta skoj ti tsots tajek li xpichʼetel yoʼontonike ta xmulivajik (Santiago 1:14, 15). ¡Toj abol xa noʼox sbaik! Xuʼ ox mu jechuk xkʼot ta stojolalik. Ti kʼusi noʼox skʼan spasik jechuke jaʼ ti akʼo xkoltaatik yuʼun Jeova sventa xichʼik mas ta mukʼ li nupunele. Jkʼeltikik kʼuxi ta pasel taje.

8. ¿Kʼu yuʼun chkoltaat ta snupunelik kʼalal lek yamigo sbaik xchiʼuk Dios li malalil xchiʼuk li ajnilale?

⁸ (Kʼelo Salmo 97:10.) Kʼalal lek yamigo sbaik xchiʼuk Dios li malalil xchiʼuk li ajnilale,  jaʼ me chkoltaatik sventa mu xmulivajik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun kʼalal mas chojtikinik Jeova xchiʼuk li stalelaltake jaʼ me chakʼbeik-o yipal sventa xchanbeik stalelal xchiʼuk ti oyuk slekil yoʼontonike. Jaʼ me ch-akʼbat yipalik sventa mu stsalatik li kʼusitik chopol chlik ayanuk ta yoʼontonike xchiʼuk ti mu xmulivajike (Efesios 5:1-4). Jech xtok, snaʼojik ti ch-akʼbatik kastigo yuʼun Dios li buchʼutik chmulivajike (Hebreos 13:4). Jech oxal xchaʼvoʼalik chakʼik persa ti mu sloʼla sbaike.

9. ¿Kʼu yuʼun tukʼ laj yakʼ sba li Josee, xchiʼuk kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spase?

⁹ Mi mu jtsakbetik ta mukʼ skotol li smantaltak Jeovae yikʼaluk me ta jnuptantik li kʼusitik xuʼ jpas-o jmultike. Oy junantik jech snuptanojik ta skoj ti jaʼ mas ta xchiʼinik li xchiʼiltakik ta abtel kʼalal maʼuk xa yorail abtele. Oy junantik ti te noʼox ta yorail yabtel jech snuptanojike. Jaʼ jech la snuptan jun kerem ti José sbie. Te laj yakʼ venta ta yabtel ti lek ch-ilat yuʼun li yajnil yajvale. Jujun kʼakʼal te x-iʼun li smeʼ ajvale. Tsakbat skʼuʼ spokʼ li Josee xchiʼuk xi albate: «Laʼ jchiʼin jbatic ta vayel», pe muʼyuk la skʼan xchiʼuk lokʼ batel ta anil. Ti jech tukʼ laj yakʼ sbae yuʼun tskʼan ti jaʼuk-o yamigo li Jeovae, ta skoj taje lokʼesat ta yabtel xchiʼuk jaʼ laj yichʼ-o chukel. Pe akʼbat smoton yuʼun Jeova ta jelavel (Génesis 39:1-12; 41:38-43). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spase? Jaʼ ti mu ventauk bu oyutike, skʼan jkʼel jbatik ta sventa li kʼusitik xuʼ jpas-o jmultike.

10. ¿Kʼu yuʼun chchabi nupultsʼakal li stalel achʼ krixchano sventa mu xmulivajike?

¹⁰ Li Vivliae chalbe skʼoplal ‹stalel li achʼ krixchanoe›. Li yajtsʼaklomtak Cristo ti jech stalelalik taje, jaʼ chchanbeik stalel li Jeova ti tukʼ yoʼontone. Mi jech tspas li malalil xchiʼuk li ajnilale jaʼ me jech chchabi snupunelik ta sventa li mulivajele (Efesios 4:24). Li stalel achʼ krixchanoe jaʼ chkoltaatik sventa spas ta mantal li sbekʼtalike xchiʼuk sventa stsalik li kʼusitik chopol oy ta yoʼontonike xchiʼuk li pichʼ oʼontonal ti jaʼ ch-ikʼvan batel ta spasel mulile (kʼelo Colosenses 3:5, 6). Kʼalal chapas ta mantal abekʼtalike jaʼ me skʼan xal ti chavakʼik persa stsalel li kʼusitik chopol oy ta avoʼontonike. Jech xtok muʼyuk me bu chapasik li kʼusi jaʼ xuʼ xapas-o amulike (Job 31:1). Xchiʼuk kʼalal chachʼunbeik smantal Jeovae jaʼ me chakontrainik li kʼusitik chopole xchiʼuk jaʼ chavakʼ avipalik ta spasel li kʼusi leke (Romanos 12:2, 9).

11. Li stalel achʼ krixchanoe, ¿kʼu yuʼun jaʼ tstsatsub-o li nupunele?

¹¹ Mi tskʼan oyuk yuʼunik stalel achʼ krixchano li malalil xchiʼuk li ajnilale, skʼan me xchanbeik ep ta tos stalelaltak Jeova (Colosenses 3:10). Jech kʼuchaʼal liʼe, li Jeovae snaʼ xkʼuxubinvan, lek yoʼonton, bikʼit chakʼ sba, lek stakʼ chiʼinel ta loʼil xchiʼuk oy smalael yuʼun. Mi jech chakʼ persa tspas stalelalik li malalil xchiʼuk li ajnilale jaʼ me tstsatsub-o li snupunelike xchiʼuk ch-akʼbatik bendision yuʼun Jeova (Colosenses 3:12). Mi chavakʼ akʼo oyuk ta avoʼontonik «li jun oʼntonal chacʼ Cristoe», mas xkuxet xchiʼuk jun noʼox me avoʼontonik (Colosenses 3:15). Xchiʼuk mi ‹talbat chakʼan abaike›, ta me xavakʼik persa ta jujuntal ti xavakʼbe abaik li kʼusi chtun avuʼunike xchiʼuk chavichʼ abaik ta mukʼ (Romanos 12:10).

12. ¿Kʼusi talelalil tskoltaot xanaʼ sventa xamuyubaj noʼox li ta anupunele?

¹² Oy jun nupultsʼakal chal kʼusi talelaletik koltaatik sventa xmuyubajik noʼox li ta snupunelike. Li talelal mas tsots skʼoplal chal li malalile jaʼ la li kʼanelale xchiʼuk chakʼik persa skotol ora sventa chakʼik ta ilel. Jech xtok laj yal ti tsots la skʼoplal ti lekuk  jtakʼtik chiʼinel ta loʼile xchiʼuk ti manxoukutike. Jaʼ jech tsnop li yajnil eke. Jech xtok laj yal ti tsots la skʼoplal ti lekuk koʼontontike xchiʼuk ti xij-ichʼvan ta mukʼe. Laj yal ti skotol la ora bikʼit chakʼ sbaike, akʼo mi vokol ta pasel bateltik.

13. ¿Kʼusi skʼan sventa lekuk tsots-o li nupunele, xchiʼuk kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal taje?

¹³ Sventa tsotsuk-o li nupunele, xchaʼvoʼalik me skʼan ta slekiluk yoʼonton skʼopon sbaik xchiʼuk ti oyuk xkʼuxul yoʼontonike (Efesios 4:32). Pe ep nupultsʼakaletik ti mu jechuk tspasike, vaʼun jaʼ chkʼunib-o li snupunelike. Jlome jaʼ lek tajek tskʼoponik li yan krixchanoetike, pe jaʼ muʼyuk lek tskʼopon li snup xchiʼilike. Kʼalal ta skʼakʼal yoʼonton tskʼopon sbaik, kʼalal ilinemik o ta xut sbaik xchiʼuk ta xchopol kʼopta sbaike, ta sok ti kʼu yelan lek xil sbaike (Efesios 4:31). To ep me chyayijesvan xtok kʼalal tsloʼilta sbaike o kʼalal chalbe sbaik kʼusitik chopol ti chlajesvane.

14. ¿Kʼusi mu stakʼ spasik li nupultsʼakaletike?

¹⁴ Skʼan me lek xchiʼin sbaik ta loʼil li malalil xchiʼuk li ajnilal sventa xmuyubajikuk li ta snupunelike. Kʼalal chal Vivlia ti ‹oy yorail chʼan xijchie›, maʼuk skʼan xal ti muʼyuk xa ta jchiʼin jbatik ta loʼile (Eclesiastés 3:7). Jun ermana ta Alemaniae chakʼ venta ti kʼalal oy skʼopike mu kʼunuk chaʼiik spajtsan sbaik, chal ti mi muʼyuk xa tskʼopon sbaike yikʼaluk la xakʼbe sba svokolik. Jech xtok mu me xtun mi tslokʼes skʼakʼal yoʼonton ta stojolale, yuʼun yikʼaluk me syayijesbe yoʼonton xchiʼuk ti mas stsatsaj batel li skʼopike. Kʼalal mu jmojuk kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunik li jun nupultsʼakal yajtsʼaklom Cristoe maʼuk me chchapaj-o skʼopik mi tsots xa tajek tskʼopon sbaike o ti mu xa skʼopon sbaike. Chakʼik persa xchapanel noʼox ta anil sventa mu xlik-o utbail.

15. ¿Kʼusi yan skʼan spas li malalil xchiʼuk li ajnilal sventa masuk tsots li snupunelike?

¹⁵ Sventa masuk tsots li snupunelike skʼan me xchʼakbeik yorail sventa sloʼiltaik li kʼusi tsnopike xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sbaike. Tsots skʼoplal li kʼusi chalike, pe  tsots me skʼoplal xtok ti kʼu yelan chalike. Akʼo mi jaʼo oy tsots svokolik, pe skʼan onoʼox me skʼelik lek li jujupʼel kʼop chlokʼ ta yeike xchiʼuk ti ta slekiluk yoʼonton xkʼopojike xchiʼuk ti x-ichʼvanik ta mukʼe. Kʼalal jech tspasike jaʼ me jech chaʼibe sbaik li kʼusi chalik ta jujuntale (kʼelo Colosenses 4:6). Jech xtok toj lek me ti jaʼuk stunesik kʼopetik sventa tstsatsubtasbe sba yoʼontonike (Efesios 4:29).

16, 17. ¿Kʼusi tsots skʼoplal skʼan spas li malalil xchiʼuk li ajnilale?

¹⁶ Sventa masuk tsots li nupunele xchaʼvoʼalik me skʼan stsakik ta venta kʼu yelan chaʼi sba li snup xchiʼilike xchiʼuk ta sventa li chiʼinejbail ta vayele (kʼelo 1 Corintios 7:3, 4). Taje jaʼ me skʼan xal ti jaʼ skʼan stsak ta venta li kʼusi tskʼan snup xchiʼile, maʼuk li kʼusi tskʼan stukike (Filipenses 2:3, 4).

¹⁷ Bateltike oy jun ta xchaʼvoʼalik ti mu xakʼ ta ilel ti skʼanoj o ti mu skʼan xchiʼin ta vayel li snup xchiʼile. Oy junantik viniketike tsnopik ti yuʼun la kʼunik mi lek yoʼonton ta stojolal li yajnilike. Pe xi chal li Vivliae: «Viniquetic ti nupul tsʼacaloxuque, aʼyibeic scʼop ti avajnilique» (1 Pedro 3:7, Ch). Jech xtok, li jun vinike skʼan me snaʼ ti maʼuk noʼox skʼan xchiʼin ta vayel li yajnile yuʼun skʼan stsak ta venta kʼu yelan chaʼi sba. Skʼan me lekuk yoʼonton ta stojolal skotol ora xtok. Kʼalal jech tspas li vinike mas me tskʼupin chiʼinejbail ta vayel li antse. Kʼalal xchaʼvoʼalik chakʼik ta ilel ti skʼanoj sbaike xchiʼuk ti oy slekil yoʼontonike mas me kʼun chaʼiik sventa stsakik ta venta kʼu yelan chaʼi sba li snup xchiʼilike xchiʼuk ta sventa li chiʼinejbail ta vayele.

18. ¿Kʼusi skʼan spas sventa lekuk tsots snupunel li jun nupultsʼakale?

¹⁸ Muʼyuk me kʼusi xuʼ spak-o skʼoplal sventa tsmukul sati snup xchiʼil li jun malalil o li jun ajnilale. Pe kʼalal oy buchʼu jech tspas junukal yuʼunike xuʼ van jaʼ ta skoj ti muʼyuk kʼanbil laj yaʼi sba yuʼun li snup xchiʼile (Proverbios 5:18; Eclesiastés 9:9). Li Vivliae chal ti skʼan xchiʼin sbaik ta vayel li nupultsʼakaletike, jaʼ to me xuʼ mu xchiʼin sbaik ta vayel mi koʼol kʼot ta nopel yuʼunik xchiʼuk ti oy noʼox kʼuk sjalile. ¿Kʼu yuʼun? «Yuʼun naca me spasboxuc preva avoʼntonic banquilal pucuj ta scoj ti mu xuʼ avuʼun atuquique.» (1 Corintios 7:5.) Toj chopol me mi oy buchʼu la smukul sati xchiʼil ta nupunel ta skoj ti chakʼ akʼo x-akʼbat ta preva yoʼonton yuʼun li Satanase. Kʼalal oy ta yoʼonton malalil xchiʼuk ajnilal ti skʼan stsak ta venta kʼu yelan chaʼi sba li snup xchiʼile xchiʼuk ta sventa li chiʼinejbail ta vayele, jaʼ chakʼ ta ilel ti jaʼ mas oy ta yoʼonton li snup xchiʼile, maʼuk li kʼusi oy ta yoʼonton stuke. Taje jech tspas ta skoj ti skʼanoje, maʼuk ta skoj ti yuʼun jaʼ jech skʼan spase. Mi tskʼan lekuk tsots snupunel li jun nupultsʼakale, skʼan me xakʼ ta ilel ti skʼanoj sbaik xchiʼuk skʼan me xchiʼin sbaik ta vayel (1 Corintios 10:24).

19. ¿Kʼusi skʼan spas ta sjunul yoʼonton li jun nupultsʼakale, xchiʼuk kʼu yuʼun?

¹⁹ Skʼan me ta sjunuluk yoʼonton tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal Jeova xchiʼuk ta stojolal snup xchiʼilik li jun nupultsʼakal sventa lekuk tsots li snupunelike (Mateo 19:5, 6). Toj abol me jbatik mi lijmulivaje, yuʼun jutuk xa tajek skʼan xij-ochutik li ta Paraisoe. Kʼalal laj xaʼox yalbe skʼoplal Vivlia li kʼusi la snuptanik li 24 mil j-israeletik ta Moabe, xi tspʼijubtasutike: «Li bochʼo tsnop ti toj jun yoʼnton xchʼunoje, acʼo me sqʼuel sba, naca me yaluc ta lum» (1 Corintios 10:12). Jaʼ yuʼun mas xa me skʼan xkakʼtik persa ti sakukotik xchiʼuk ti junuk noʼox koʼontontike (2 Pedro 3:13, 14).