1-3. ¿Kʼusi vokoliletik tsnuptanik li nupultsʼakaletike? (Kʼelo li lokʼoletik ta slikebale.)

XI CHAL jun yajtsʼaklom Cristo ti 38 xa jabil snupunele: «Mi chkakʼtik persa ta melel xchiʼuk mi chkakʼtik ta ilel ti oy ta koʼontontik ti lekuk xbat li jnupuneltike, ta xakʼbutik bendision li Jeovae». Melel onoʼox ti xuʼ xmuyubajik li buchʼutik nupunemik akʼo mi oy tsots svokolik bakʼintike (Proverbios 18:22).

² Ta onoʼox xil svokolik skotol li nupultsʼakaletike, yuʼun chal Vivlia ti oy ‹vokolil liʼ ta balumile› (1 Corintios 7:28). Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ me x-akʼbat svokol li nupultsʼakal ta skoj li kʼusitik tspasik jujun kʼakʼale. Junantike toj ep ch-abtejik xchiʼuk tstsʼites yalab xnichʼnabik xtok. Li malalil xchiʼuk li ajnilale maʼuk tukʼil krixchanoetik xchiʼuk bakʼintike chalik kʼusitik ti kʼux ta aʼiele. Bakʼintike muʼyuk jamal chalbe sbaik li kʼusitike, vaʼun chlik-o skʼopik (Santiago 3:2, 5, 8). Ep tajek kʼusi tspasik xchiʼuk chlubik tajek, jech oxal mu xa xokobik sventa jmoj kʼusi spasik. Jech xtok, xuʼ me mu xa stsak sbaik ta mukʼ xchiʼuk xuʼ kʼunkʼun xlaj kʼanelal yuʼunik ta skoj  li vokoliletik ta takʼine, ta skoj junuk chamel o yan kʼusitik. Li Vivlia xtoke chalbe skʼoplal «li yabtel jbecʼtaltique». Taje te skʼoplal li sloʼlael chiʼilil ta nupunele, li skʼupinel chiʼilil ta vinikal o ta antsile, ti mu xkʼexavik ta spʼajel li smantaltak Jeovae, li saʼel kʼope, li majbaile, li itʼixe, li skapemal jolile xchiʼuk li utbaile (Gálatas 5:19-21). Taje xuʼ me sokes li nupunele, akʼo mi tsots toʼox.

³ Pe maʼuk noʼox taje. Li krixchanoetik avi ta «slajebal cʼacʼale» jaʼ noʼox tsaʼik li kʼusi tskʼanike xchiʼuk muʼyuk tstsakik ta mukʼ li Diose (2 Timoteo 3:1-4). Taje xuʼ me sokes li nupunele. Jech xtok, li Diabloe oy ta yoʼonton chakʼbe slajeb li nupunele. Li jtakbol Pedroe chal ti Diabloe xjoyet noʼox jech «chac cʼu chaʼal león ti xʼavet noʼox ta saʼel li bochʼo tscʼan tstiʼe» (1 Pedro 5:8; Apocalipsis 12:12).

4. ¿Kʼuxi xuʼ stsal yuʼunik vokoliletik xchiʼuk xuʼ xmuyubajik li nupultsʼakaletike?

⁴ Jun yajtsʼaklom Cristo ta Japón chal ti chlik skʼopik ta skoj ti tsvul yoʼontonike. Li malalile tsvul yoʼonton ta skoj takʼin, pe muʼyuk chalbe li yajnile. Chakʼ venta xchiʼuk tsvul yoʼonton ek li ajnilale. Jech xtok, achʼtik toe ipaj li yajnile. Jech kʼuchaʼal chkiltike ta onoʼox xil svokolik li nupultsʼakaletike. Pe xuʼ stsal yuʼunik xchiʼuk xuʼ xmuyubajik. ¿Kʼuxi xuʼ xutik taje? Jaʼ ti chkoltaatik yuʼun Jeovae (kʼelo Salmo 127:1). Li ta xchanobil liʼe ta jchantik voʼtos kʼusi xuʼ spasik sventa lekuk tsots xchiʼuk ti xmuyubaj li ta snupunelike. Ta jkʼeltik xtok kʼuxi chkoltavan li kʼanelale.

5, 6. ¿Kʼusi skʼan spasik sventa sbeiltasatik yuʼun Jeova li nupultsʼakaletike?

⁵ Mi tskʼan ti lek tsots xchiʼuk ti xmuyubaj li ta snupunel li malalil xchiʼuk li ajnilale, skʼan skʼanik xchiʼuk xchʼunbeik smantal li Jeovae. Li Vivliae chal ti skʼan teuk Jeova li ta snupunelike (kʼelo Eclesiastés 4:12). Sventa taje skʼan xakʼ ta xkuxlejalik li beiltaseletik chakʼ Jeovae. Li ta Isaías 30:20 xchiʼuk 21 chal ti tsbeiltasutik xchiʼuk ti chalbutik bu beal xuʼ jtamtik batel li Diose. Sventa sbeiltasatik yuʼun li Jeovae, skʼan koʼol skʼel Svivliaik li malalil xchiʼuk li ajnilale (Salmo 1:1-3). Jech xtok skʼan spasilanik li yichʼel ta mukʼ Jeova ta yutsʼ yalalike xchiʼuk ti spatuk oʼontonal ti kʼu yelan tspasike, xchiʼuk skʼan koʼol spasik orasion jujun kʼakʼal. Jaʼ jech tstsatsubtas snupunelik xchiʼuk xuʼ stsal yuʼunik li slumal Satanase.

⁶ Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolal jun yajtsʼaklom Cristo ta Alemania. Li ermanoe chal ti kʼalal jaʼo oy skʼopik o mu spas ta jmoj skʼopik xchiʼuk li yajnile, jaʼ chakʼ ta xkuxlejalik li tojobtaseletik ta Vivliae. Koliyal taje mas xa oy smalael yuʼunik xchiʼuk mas xa chakʼ sbaik ta perton. Li ermanoe chal ti chaʼtos talelal taje toj tunel sventa lekuk xbat li nupunele. Kʼalal chakʼ persa li malalil xchiʼuk li ajnilal sventa teuk li Jeova ta snupunelike, mas nopol chaʼi sbaik ta jujuntal.

7. ¿Kʼu yelan skʼan sbeiltas yajnil li malalile?

⁷ Yan ti kʼuxi xuʼ mas xmuyubaj xchiʼuk sventa lek tsots li nupunele, jaʼ ti kʼu yelan tstsak ta venta yajnil li malalile. Xi chal li Vivliae: «Scotol li viniquetique jaʼ sjolic li Cristoe. Li antsetique jaʼ sjolic li viniquetique» (1 Corintios 11:3). Taje jaʼ skʼan xal ti malalile jech skʼan sbeiltas yajnil kʼuchaʼal la sbeiltas yajtsʼaklomtak li Cristoe. Li stuke maʼuk ti chʼabal xkʼuxul yoʼonton o ti toj tsots stalelal la spase. Laj yakʼ ta ilel ti kʼanvaneme, ti snaʼ x-ichʼvan ta mukʼe, ti lek snaʼ xrasonaje xchiʼuk ti bikʼit laj yakʼ sbae (Mateo 11:28-30).

8. ¿Kʼusi skʼan spas li malalil sventa xkʼanat xchiʼuk ti x-ichʼat ta mukʼ yuʼun li yajnile?

⁸ Li malalil ti chchanbe stalelal li Jesuse  muʼyuk tskʼanbe ta persa yajnil ti akʼo x-ichʼat ta mukʼe. Moʼoj, yuʼun skʼan stsak ta venta ‹ti jaʼ mas kʼune› (1 Pedro 3:7). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti skʼan lek yoʼonton ta stojolal li yajnile. Jech xtok tstsak ta mukʼ kʼalal tskʼopone xchiʼuk chkʼuxubin, akʼo mi jaʼo stuk oyik o mi oy yan krixchanoetik. Mi jech tspase chakʼ ta ilel ti toj ep sbalil chil li yajnile (Proverbios 31:28). Kʼalal kʼanbil yuʼun smalal li antse, skʼanoj li smalal eke xchiʼuk chichʼ ta mukʼ, vaʼun ch-akʼbatik bendision yuʼun Jeova li ta snupunelike.

9. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel ajnilal ti tstsakbe ta mukʼ yabtel li Jeovae?

⁹ Mi jkʼanojtik ta melel li Jeovae, bikʼit chkakʼ jbatik, ta jtsakbetik ta mukʼ li yabtele xchiʼuk ta jchʼunbetik smantal (1 Pedro 5:6). Xi chal mantal li Diose: «Antsetic, ichʼo ta mucʼ li amalalique» (Colosenses 3:18). Mi tskʼan tstsakbe ta mukʼ yabtel li Jeovae, skʼan me skolta li smalale. Melel onoʼox ti mu skotoluk velta lek chil li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun li smalale. Pe mi muʼyuk kontra chil smantaltak Dios li kʼusi kʼot ta nopel yuʼune, li ajnilale skʼan me xchʼun (1 Pedro 3:1).

10. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal skʼan stsak ta venta kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun smalal li ajnilale?

¹⁰ Tsots skʼoplal yabtel yichʼoj ta yutsʼ yalal li antse. Yuʼun jaʼ kʼotem ta xchiʼil li jun malalile (Malaquías 2:14, Ch). Jaʼ yuʼun, kʼalal oy kʼusi chichʼ nopel li ta utsʼ alalile, li ajnilale xuʼ xal li kʼusi tsnope xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sbae, pe skʼan me stsakvan ta mukʼ ti kʼu yelan chale. Pe jaʼ me tstsak ta venta li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun smalal ta slajebal xae. Melel onoʼox, mi jaʼ jun lekil malalile ta xaʼi kʼusi chal li yajnile (Proverbios 31:10-31). Mi skʼanoj xchiʼuk mi tspas li kʼusi kʼot ta nopel yuʼun li smalale, ta me stabeik sbalil skotol li utsʼ alalile. Vaʼun xmuyubaj xchiʼuk xkuxet yoʼonton skotolik. Jech xtok, mas xmuyubajik li malalil xchiʼuk li ajnilale, yuʼun snaʼojik ti lek ch-ilatik yuʼun li Diose (Efesios 5:22).

11. ¿Kʼu yuʼun skʼan xakʼ sbaik ta perton li malalil xchiʼuk li ajnilale?

¹¹ Kʼalal chakʼ sbaik ta perton xtok li malalil xchiʼuk li ajnilale mas me tstsatsub li snupunelike. Li Vivliae chal mantal ti jpasbetik perton smulik li yantike (Colosenses 3:13). Mi mu xchʼay ta sjolik li kʼusi chopol laj yalbe sbaik o la spasbe sbaike xchiʼuk mi la stikʼbe sbaik ta satike, ta me xkʼunib li snupunelike. Kʼalal oy kʼusi kʼux chkaʼi ta koʼontontik xchiʼuk kʼalal oy skʼakʼal koʼontontike xkoʼolaj kʼuchaʼal stsʼikemal jpʼejuk na. Kʼalal jech taje mas tsots chaʼi malalil xchiʼuk ajnilal ti xakʼ sbaik ta pertone xchiʼuk ti koʼol x-abtejik-o batele. Skʼan xakʼ sbaik ta perton, jech kʼuchaʼal ch-akʼatik ta perton yuʼun li Jeova eke. Mi jech tspasike mas me tstsatsub li snupunelike (Miqueas 7:18, 19).

12. ¿Kʼusi skʼan xal ti «ta xacʼ chʼayuc ep mulil» li kʼanelale?

¹² Mi ta melel oy buchʼu jkʼanojtike, muʼyuk me ta jtsaktik ta venta li kʼusi chopol tspasbutike. Moʼoj, li kʼanelal oy kuʼuntik ta stojolal li krixchano taje, jaʼ «ta xacʼ chʼayuc ep mulil» (1 Corintios 13:4, 5; kʼelo 1 Pedro 4:8). Taje jaʼ skʼan xal ti skʼan xkakʼbe jbatik-o pertone. Jun veltae, li jtakbol Pedroe la sjakʼbe Jesús jayib to velta skʼan xakʼbe perton li xchiʼile. Xi la stakʼ li Jesuse: «Tscʼan chapasbe perdón cʼalal to ta lajuneb xchanvinic (70) ta velta chichʼ atel li vucube» (Mateo 18:21, 22). Taje jaʼ laj yalbe skʼoplal ti chʼabal spajeb skʼan x-akʼvan ta perton li yajtsʼaklom Cristoe (Proverbios 10:12). * (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)

13. Mi tsots chkaʼitik yakʼel pertone, ¿kʼusi xuʼ jpastik?

¹³ Jun yajtsʼaklom Cristo ta Alemania ti Annette sbie chal ti kʼu yuʼun tsots skʼoplal skʼan xkakʼtik pertone. Chal ti mi muʼyuk chakʼ sbaik ta perton li malalil xchiʼuk li ajnilale, ta me x-ayan skʼakʼal yoʼontonik, vaʼun mu xa spat yoʼontonik ta jujuntal. Taje xuʼ me sokes li nupunele. Pe mi chakʼ sbaik ta pertone mas me tskʼan sbaik xchiʼuk mas tstsatsub li snupunelike. Jaʼ yuʼun chaʼa, mi tsots chkaʼitik yakʼel pertone, ¿kʼusi xuʼ jpastik? Jaʼ ti lekuk jtalelaltike. Skʼan xkakʼtik persa jaʼ jkʼelbetik li slekil talelal li jnup jchiʼiltike xchiʼuk skʼan jkʼupil kʼoptatik (Colosenses 3:15). Mi chakʼ sbaik ta pertone, li malalil xchiʼuk li ajnilale mas lek chaʼi li sjol yoʼontonike, mas nopol chaʼi sbaik xchiʼuk snaʼojik ti xmuyubaj Jeova ta stojolalike (Romanos 14:19).

14, 15. 1) ¿Kʼusi jaʼ li Mukʼul Lekil Mantale? 2) ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ta jnupuneltik taje?

¹⁴ Jkotoltik ta jkʼantik ti xkichʼtik tsakel ta mukʼe xchiʼuk ti lekuk yoʼontonik ta jtojolaltike. Lek chkaʼitik ti stsakik ta venta li kʼusi chkaltike xchiʼuk li kʼusi oy ta koʼontontike. Akʼo mi jech, jkotoltik kaʼiojtik ti oy buchʼu xi yaloje: «Jaʼ jech ta jpasbe yaʼi ek kʼuchaʼal la spasbune». Bakʼintike oy srasonal ti kʼu yuʼun jech chalike. Pe xi chal li Vivliae: «Mu me jechuc xanop: ‹Ti cʼu xʼelan la spasbune jaʼ jech ta jpasbe yaʼay ec›» (Proverbios 24:29). Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ jpastik mi oy buchʼu chopol kʼusi la spasbutike? Xi laj yal li Jesuse: «Ti cʼu xʼelan chacʼan chaspasboxuc li cristianoetique, jaʼ tscʼan jech chapasbeic ec» (Lucas 6:31). Kʼalal jech laj yale jaʼ chakʼ jchantik ti skʼan jech jpasbetik jchiʼiltik jech kʼuchaʼal ta jkʼantik pasbele, maʼuk ti jpaktik sutele. Li tojobtasel taje Mukʼul Lekil Mantal chichʼ albel sbi. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ta jnupuneltik taje? Ta jujuntalutik skʼan jech jpasbetik jchiʼiltik kʼuchaʼal ta jkʼantik jech spasbutike.

 ¹⁵ Mi chkakʼtik persa yaʼibel smelolal kʼu yelan chaʼi sba li jnup jchiʼiltike, mas me tstsatsub li jnupuneltike. Jun ermano ta Sudáfrica chal ti chakʼik onoʼox persa yakʼel ta xkuxlejalik li Mukʼul Lekil Mantale. Xi chal ta jamale: «Bakʼintike ta xikapkutik, pe chkakʼkutik persa ti jechuk jpasbe jbakutik kʼuchaʼal ta jkʼankutik pasbele: jaʼ ti xkichʼ jbakutik ta mukʼ xchiʼuk ti oyuk jbalil chkil jbakutike».

16. ¿Kʼusitik ti mu stakʼ spasik li nupultsʼakaletike?

¹⁶ Mu me lekuk ti xkalbetik yantik li spaltail jnup jchiʼiltike. Mu me xtun ti jloʼiltatik ta yelov krixchanoetike, akʼo mi ta ixtol loʼil noʼox. Li nupultsʼakale muʼyuk me lek mi tskʼelik ti buchʼu mas xuʼ yuʼune, ti buchʼu mas tsots ch-utvane o ti buchʼu mas kʼuxik chkʼot ta oʼontonal xkʼopoje. Melel onoʼox ti jpasmulilutik jkotoltike, bakʼintike chkaltik o ta jpastik kʼusi xuʼ chopol chil yantike. Pe maʼuk me skʼan xal ti oy xa srasonal ti xakʼ sbaik ta kʼexlal o xalbe sbaik kʼusitik chopol li nupultsʼakale. Mas to me chopol mi la stakolta sbaike o mi la smaj sbaike (kʼelo Proverbios 17:27; 31:26).

17. ¿Kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejal li malaliletik li Mukʼul Lekil Mantale?

¹⁷ Ta junantik lume chalik ti buchʼu tsmaj xchiʼuk ta xut li yajnile jaʼik la viniketik ta melel. Pe xi jamal chal li Vivliae: «Jaʼ lec me oy smucʼul coʼntontique, jaʼ altic noʼox me toj echʼem xuʼ cuʼuntic cʼope; jaʼ lec me jnaʼ spajesel jba jtuctique, jaʼ muʼyuc stu me ta jtsaltic ep lumetique» (Proverbios 16:32). Skʼan me oyuk stsatsal koʼontontik sventa jpajtsan jbatik xchiʼuk ti mu xijmajvane. Li Jesucristoe jaʼ li buchʼu mas tsots skʼoplal kʼuxi liʼ ta Balumile, pe li stuke la onoʼox spajtsan sba. Li ajvalil Davide tsatsal vinik onoʼox xchiʼuk tsots yoʼonton ek. Xi laj yale: «Ilinanik, pe mu me xasaʼ amulik. Kʼalal jaʼo te mocholoxuk ta atemike, alik kʼusi tskʼan avoʼontonik, pe tsʼijlanik» (Salmo 4:4, TNM). Jaʼ yuʼun, li malalil ti tsmaj yajnile jaʼ jun vinik ti kʼune, yuʼun mu snaʼ spajesel sba. Li viniketik kʼuchaʼal taje maʼuk me yamigotak li Jeovae.

18. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ta nupunel li kʼanelale?

¹⁸ (Kʼelo 1 Corintios 13:4-7.) Toj tsots me skʼoplal ti xkʼuxubin sbaik, ti xichʼ sbaik ta mukʼ, ti oyuk slekil yoʼontonik, ti oyuk smalael yuʼunik xchiʼuk ti bikʼituk xakʼ sbaik li ta snupunelike. Xi chal mantal li Vivliae: «Oyuc ta avoʼntonic o li cʼanvaneje, yuʼun jaʼ mero jpasvanej ta jun» (Colosenses 3:12, 14). Toj tsots me skʼoplal ta nupunel li kʼanelale. Li Jesuse la skʼan tajek li krixchanoetike, jaʼ yuʼun laj yakʼ sba ta matanal ta stojolalik. Jaʼ me jech skʼan xakʼbe sbaik ta ilel kʼanelal li nupultsʼakale. Mi jech la spasike tstsal me yuʼunik li kʼusitik nopem xaʼiik spasel ta jujuntal ti chopol chilike, xuʼ stsalik tsatsal chamel, vokolil ta takʼin o vokolil xchiʼuk li yutsʼ yalal malalil o ajnilale.

19, 20. 1) ¿Kʼusi skʼan oyuk sventa lekuk tsots xchiʼuk xmuyubaj li nupultsʼakaletike? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan xchanobil chtale?

¹⁹ Sventa lek tsots xchiʼuk xmuyubaj li nupultsʼakale, skʼan oyuk kʼanbail, tukʼuk xakʼ sbaik xchiʼuk ti xakʼ yipike. Mi lik kʼop yuʼunike, skʼan me mu xchibajik xchiʼuk ti mu xtuchʼ li snupunelike, jaʼ lek akʼo skʼan sbaik mas. Kʼalal skʼanojik Jeova xchaʼvoʼalike xchiʼuk kʼalal skʼanoj sbaike, chakʼik persa xchapan li skʼopike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun «li cʼanvaneje mu xlaj o scʼoplal» (1 Corintios 13:8; Mateo 19:5, 6; Hebreos 13:4).

²⁰ Li avi ta «slajebal cʼacʼale» mu kʼunuk ta pasel sventa lek tsots xchiʼuk ti oyuk muyubajel li ta nupunele (2 Timoteo 3:1). Pe laj kiltik ti xuʼ xkoltavan li Jeovae. Akʼo mi jech, skʼan me skʼel sbaik li nupultsʼakaletike. Yuʼun li krixchanoetike jaʼ batem ta yoʼontonik li chiʼinejbail ta vayele. Jaʼ yuʼun, li ta yan xchanobil chtale ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ stsatsubtas snupunelik li malalil xchiʼuk ajnilale.