KʼALAL voʼob toʼox jabilalkutike, li Gwen xchiʼuk voʼone jaʼo li likutik ta akʼot. Akʼo mi mu toʼox xkojtikin jbakutik, jchaʼvoʼalkutik xa onoʼox ta jkʼan xi-akʼotajkutik ta ballet, taje jech onoʼox la jpaskutik. Pe kʼalaluk mas xaʼox lek ojtikinbilunkutik ti chi-akʼotajkutike, jaʼo laj kiktakutik. ¿Kʼu yuʼun?

David: Livokʼ ta 1945 ta smunisipioal Shropshire (Inglaterra). Li jtote oy srancho ti bu lek tsʼijil noʼoxe. Kʼalal chilokʼ ta chanune toj lek chkaʼi chibat ta rancho sventa chikoltavan: chkakʼbe sveʼel alakʼetik, ta jtsob ton alakʼ, ta jchabi vakaxetik xchiʼuk chijetik. Kʼalal chilokʼ ta jvakasione chbat abtejkun ta stsobel li kʼusitik tsʼunbile, bakʼintik xtoke ta jtsʼot traktoretik.

Pe oy to yan kʼusi ti lek chkaʼi spasele. Kʼalal bikʼitun toʼoxe li jtote laj yakʼ venta ti lek chkaʼi akʼote, yuʼun kʼalal chichʼ tijel junuk sone chi-akʼotaj. Jaʼ yuʼun, kʼalal voʼob xaʼox jabilale li jtote laj yalbe jmeʼ ti xikʼun batel ta jun eskuela sventa akʼot ti nopoluk noʼoxe, taje jaʼ sventa jchan li jtos akʼot claqué o tap dancing sbie. La xchanubtasikun ta ballet xtok, yuʼun xitojob laj yil li jmaestroe. La jpas kanal jun veka kʼalal voʼlajuneb xaʼox jabilal sventa xbat jchan akʼot ta jun eskuela ti lek ojtikinbil ti Royal Ballet School sbi te ta Londrese. Te laj kojtikin li Gwene, vaʼun koʼol lik akʼotajkunkutik.

Gwen: Livokʼ ta 1944 ta jun mukʼta lum ta Londres. Xvul ta jol kʼalal kʼoxun toʼoxe ep xaʼox xchʼunel koʼonton ta stojolal li Diose xchiʼuk ta xaʼox jkʼel li Vivliae, akʼo mi vokol chkaʼi yaʼibel smelolal li kʼusi chale. Kʼalal voʼob xaʼox jabilale lik jchan li akʼote. Kʼalal echʼ xaʼox vakib jabile, la jpas kanal jun konkurso ti bu ep j-akʼotetik ti likemik talel ta skotol lumetike. Li jmotone jaʼ ti xuʼ xichanunaj li ta eskuela Royal Ballet School sbi ti naka kerem tsebetik te chchanik akʼote. Li chanun ta xichʼ akʼele jaʼ ta White Lodge ti te oy ta Richmond Park, ta stiʼil yosilal Londres ta jun na ti toj alakʼ sba xchiʼuk ti mukʼe. Te la jchan-o li vune xchiʼuk te la xchanubtasikun ta ballet xtok. Li junantik jmaestrotake jaʼik li buchʼutik mas lek chanemik li ta lum taje. Kʼalal vaklajuneb xaʼox jabilale, jaʼo laj kojtikin David kʼalal jaʼo te chichanunaj li ta Royal Ballet School ti te oy ta yutilal Londrese. Ta jayib noʼox uetike, te xaʼox chi-akʼotajkutik ta Royal Opera House ta Covent Garden, ti te xkom ta Londrese. Jaʼ chi-akʼotajkutik-o ta ópera.

David: Jaʼ jech, ta skoj ti lek la jta kabtelkutike, bat akʼotajkunkutik ta Royal Opera House xchiʼuk li buchʼutik ch-akʼotajik ta London Festival Ballet sbie. Jun ti buchʼu chchanubtasunkutik ta akʼote la stsob j-akʼotetik ti chbat akʼotajikuk ta spʼejel Balumile, taje te la spas ta jun lum ta Alemania, vaʼun jchaʼvoʼalkutik la stʼujunkutik yoʼ jtuk noʼox xi-akʼotajkutik. Ti kʼu sjalil jech chi-abtejkutik tale, akʼotajemunkutik ta teatroetik ta spʼejel Balumil, te li-akʼotajkutik xchiʼuk li buchʼutik mas ojtikinbilike, junantik taje jaʼ li Margot  Fonteyn xchiʼuk li Rudolf Nuréiev sbie. Solel jaʼ kakʼoj ta jkuxlejalkutik li akʼote. Pe ta skoj ti oy ep tsalbaile mas xa chlik jtoy-o jbakutik.

Gwen: Jaʼ batem toʼox tajek ta koʼonton li akʼote. Li voʼon xchiʼuk Davide ta jkʼankutik ox ti mas tajek xkichʼkutik ojtikinele. Yuʼun lek toʼox chkaʼi yakʼel autógrafo, ti xi yakʼbeikun nichimetike xchiʼuk kʼalal chkaʼi ta xtʼax skʼobik li krixchanoetike. Li ta teatroe, te jchiʼinoj krixchanoetik ti nopem xaʼiik sikʼolajel, uchʼbajel xchiʼuk chiʼinejbail ta vayel. Jech xtok, ta skoj ti jech tspasik li yan jchiʼiltak ta akʼote, solel lek jpatoj koʼonton ta stojolal li kʼusitik sventa suertee.

David: Kʼalal echʼ xaʼox jayibuk jabil ti batem ta koʼonton li akʼote, sta xa kaʼi ti kʼu yelan jkuxlejale xchiʼuk ti xital xibatkutik ta buyuk noʼoxe. Ta skoj ti ta rancho lichʼi tale, oy tajek ta koʼonton ti lekuk noʼox smelolal li jkuxlejale. Jaʼ yuʼun, li ta 1967 laj kikta li akʼote, vaʼun lik abtejkun ta jun rancho ti mu nomuk xil ti bu nakal li jtot jmeʼe. Li yajval ranchoe laj yakʼ jchʼamun jpʼej sna ti bikʼit noʼoxe. Vaʼun la jkʼopon batel Gwen yoʼ xkalbe mi tskʼan xkikʼ jbakutik. Mu kʼunuk laj yaʼi snopel li kʼusi tspase, yuʼun laj yichʼ tʼujel sventa stuk x-akʼotaj xchiʼuk lek xtojob. Laj yalbun ti ta xkikʼ jbakutike, pe mu kʼunuk laj yaʼi li kuxlejal ta jun uni ranchoe.

Gwen: Mu kʼunuk laj kaʼi li kuxlejal ta jun ranchoe. Yuʼun jaʼ mas nopemun li ta akʼote, li avi une manchuk mi oy voʼ o mi kʼux kʼakʼal jaʼ xa chlik jlokʼesbe yaʼlel xchuʼ vakax xchiʼuk chkakʼbe sveʼel chitometik xchiʼuk alakʼetik. Li Davide tskʼan chchanbe skʼoplal li tsʼun vakaxe, jech oxal la stikʼ sba ta jun kurso ti jalij baluneb ue. Jtuk tajek chkaʼi jba, yuʼun akʼobal xa chvul. Li vaʼ kʼakʼal taje vokʼem xaʼox li sba jtsebkutik ti Gilly sbie. Li Davide laj yalbun ti jchanuk stsʼotel li karoe. Jun kʼakʼal kʼalal jaʼo libat ta jun uni jteklum ti te noʼox nopole te la jta Gael. Xkojtikin xa onoʼox yuʼun te ch-abtej ta jun tienda li ta jteklume.

Laj yikʼun ta uchʼ te ta sna li Gaele. Lik jkʼelkutik junantik slokʼoltak kʼalal jaʼo nupune, te laj kil ti te oy jtsop krixchanoetik ti te la slokʼta sbaik ta yeloval jpʼej na ti Salon sventa Tsobobbail sbie. Vaʼun la jakʼbe kʼusi chʼulnail. Solel limuyubaj kʼalal laj yalbun ti jaʼik stestigo Jeova xchiʼuk li smalale, yuʼun oy toʼox jun junmeʼ ti jech srelijion ti lek yoʼontone. Li jtote muʼyuk toʼox lek chil ti jech srelijion li junmeʼe, xchiʼuk chvul ta jol ti tsjipbe batel ta kʼaʼep li svuntake. Ta onoʼox jakʼilanbe jba kʼu yuʼun muʼyuk lek chil li junmeʼe, yuʼun li jtote lek tajek yoʼonton.

Jaʼ to lik kaʼibe smelolal kʼu yuʼun jelel tajek srelijion li junmeʼe. Li Gaele la skoltaun ta yaʼibel smelolal li kʼusi chal Vivliae. Toj labal laj kaʼi kʼalal laj kaʼibe smelolal ti oy epal chanubtaseletik ti mu jechuk chchanubtasvan li Skʼop Diose, junantik li jecheʼ chanubtaseletik taje, jaʼ li Trinidade xchiʼuk ti oy to la  kʼusi kuxul chkom kʼalal mi lijchame (Eclesiastés 9:5, 10; Juan 14:28; 17:3). Jaʼ to te laj kil ta sba velta sbi Jeova li ta Vivliae (Éxodo 6:3, TNM).

David: Laj yalbun kʼusi yakal chchan batel li Gwene. Vul ta jol ti yalojbun xa onoʼox jtot ti skʼan jkʼel Vivlia kʼalal kʼoxun toʼoxe. Jaʼ yuʼun lik jchankutik Vivlia xchiʼuk li Gaele xchiʼuk li smalal ti Derrick sbie. Vakib u ta tsʼakale libatkutik ta naklej ta Oswestry, ti jaʼ smunisipioal xtok li Shropshire, te la jchʼamunkutik jun uni bikʼit rancho. Vaʼun te lik jchankutik Vivlia xchiʼuk jun stestigo Jeova ti Deirdre sbie, ti laj yakʼ ta ilel smalael yuʼun kʼalal la xchanubtasunkutike. Toj kʼun lichʼikutik ta mantal ta skoj ti jaʼ batem-o koʼontonkutik xchabiel li chonbolometike. Pe ta kʼunkʼun kʼot ta koʼontonkutik li mantale.

Gwen: Li voʼone jchʼunoj toʼox lek ta sventa li suertee, jaʼ yuʼun vokol laj kaʼi yiktael. Li teksto ta Isaías 65:11 la skoltaun ta yaʼibel smelolal kʼu yelan chil Jeova li buchʼutik chakʼbeik «veʼlil xchiʼuc pasem yaʼlel tsʼusub smotonin li dios [...] ti jaʼ chacʼ cʼusitic lec ta jtatique» o sventa suertee. Ep tajek la jpas orasion sventa xuʼ jip skotol li kʼusitik sventa suertee. La jchan ti skʼan bikʼit xkakʼ jba mi ta jkʼan lek ta xilun li Jeovae, yuʼun li ta Vivliae chal ti «bochʼo mucʼ chacʼ sbae, jaʼ ta sbicʼtajesat. Yan li bochʼo biqʼuit chacʼ sbae, jaʼ ta xʼacʼat ta ichʼel ta mucʼ» (Mateo 23:12). Solel ep la stijbun koʼonton kʼalal laj kaʼi ti laj yakʼ akʼo xcham Xnichʼon Dios sventa skoltautik ta skoj ti skʼanojutike. Li vaʼ kʼakʼale vokʼem xaʼox li xchaʼvoʼal jtsebkutike. ¡Solel limuyubajkutik kʼalal laj kaʼikutik ti xuʼ xikuxikutik ta jun Paraiso ta sbatel osil xchiʼuk li kutsʼ kalalkutike!

David: Ti kʼusi laj yakʼ kaʼi ti jtaoj xa li kʼusi melele jaʼ ti laj kaʼi kʼuxi chkʼotanuk ta pasel li albil kʼopetik chal ta Vivliae, mas to li kʼusi chal ta skapituloal 24 ta Mateoe xchiʼuk li kʼusi chal ta Daniele. Laj kakʼ lek venta ti jaʼ mas ep tajek sbalil ti jaʼ kamigotik li Jeovae, ti jaʼ xkom to li kʼusi xuʼ jtatik li ta sba balumile. Kʼalal mas xaʼox ta jchan batel kʼusi ta xal li Vivliae, lik kikta li kʼusitik tskʼan tajek koʼonton saʼele, xchiʼuk laj kaʼibe smelolal ti skʼan tsots skʼoplal xkil li kajnil xchiʼuk li jtsebetake. Li kʼusi chal ta Filipenses 2:4 la skoltaun sventa mu xa jkʼuxubin jba jtuk o ti ta jkʼan mas mukʼ li jranchoe, moʼoj, yuʼun la jchan ti skʼan jaʼ baʼyuk xkakʼ ta jkuxlejal li Jeovae. Laj kikta sbutsʼel sikʼolal xtok. Li tsobajeletike ta mal kʼakʼal sabado ta xjelav, pe mu kʼunuk laj kaʼi yuʼun jaʼo yorail ta xichʼ lokʼesbel yaʼlel xchuʼ li vakaxetike. Jech xtok, lajuneb kilometro skʼan xi xanavkutik batel. Koliyal ti la skoltaun kajnile muʼyuk onoʼox lipajkutik ta junuk tsobajel. Jech xtok, jujun onoʼox domingo ta sob ta xilokʼkutik ta cholmantal xchiʼuk li jtsebetake, pe jaʼ noʼoxe baʼyuk ta jlokʼesbekutik yaʼlel xchuʼ li vakaxetike.

Kʼalal lik jchankutik Vivlia xchiʼuk li stestigotak Jeovae muʼyuk lek laj yaʼiik li kutsʼ kalalkutike. Vakib jabil muʼyuk xkʼoponat yuʼun stot li Gwene, xchiʼuk muʼyuk lek laj yil li jtot jmeʼ eke.

 Gwen: La skoltaunkutik Jeova yoʼ xkakʼbekutik yipal. Jaʼ kʼot ta kutsʼ kalalkutik li ermanoetik ta tsobobbail ta Oswestry. ¡Toj echʼ xa noʼox la skoltaunkutik! (Lucas 18:29, 30.) Laj kichʼkutik voʼ ta 1972. Li-och ta prekursora ta skoj ti oy ta koʼonton ta jkolta krixchanoetik ta yojtikinel li kʼusi melel ta Vivliae.

David: Akʼo mi tsots tajek li abtelal ta ranchoe, chkakʼkutik onoʼox persa ti lekuk kʼusi chkakʼbekutik xchan ta mantal li jtsebetakutike. Ta jelavele jutuk xa tajek li koltael chakʼbunkutik li ajvalile, jaʼ yuʼun laj kiktakutik komel li ranchoe. Li yoxvoʼal jtsebkutike jun xaʼox jabil yichʼoj li vaʼ kʼakʼale. Chʼabal kom jnakutik xchiʼuk kabtelkutik, jaʼ yuʼun la jpaskutik orasion sventa sbeiltasunkutik li Jeovae. Kʼalal laj xaʼox kalbekutik Jeova li kʼusi oy ta koʼontonkutike, la jamkutik jun eskuela sventa akʼot. Lek kʼusi kʼot ta pasel ti baʼyel laj kakʼ ta jkuxlejalkutik li Jeovae, yuʼun ochik ta prekursora kʼalal lokʼik ta chanun li jtsebetake. Ta skoj ti jaʼ prekursora li Gwen eke, xuʼ chlokʼ ta cholmantal jujun kʼakʼal xchiʼukik.

Kʼalal nupun xaʼox li chaʼvoʼ jvixil jtsebkutike, jaʼ li Gilly xchiʼuk Denisee, la jmakutik li eskuela sventa akʼote. Vaʼun la jtsʼibakutik jun karta sventa jtakutik batel ta Betel yoʼ xkalkutik ti oy ta koʼonton chikoltavankutik ti bu chtun koltaele. Laj yalbunkutik ti tskʼanik koltael li ta junantik lumetik ta suresteal Inglaterrae, vaʼun te libatkutik. Ta skoj ti jaʼ xa noʼox te oy ta jnakutik li Debbie ti jaʼ xkʼoxil jtsebkutike, li-och ta prekursor ek. Voʼob jabil ta tsʼakale laj kichʼkutik albel ti xbat jkoltakutik junantik tsobobbailetik li ta snorteal Inglaterrae. Kʼalal nupun li Debbie eke, lajuneb jabil li-abtejkutik ta svaʼanel Salonetik xchiʼuk Beteletik ta yantik lumetik. Ti butik litunkutike jaʼ ta Zimbabue, Moldavia, Hungría xchiʼuk ta Costa de Marfil. Ta tsʼakale lisutkutik batel yan velta ta Inglaterra sventa jkolta jbakutik ta svaʼanel li Betel ta Londrese. Li-abtej kʼuk sjaliluk xtok ta srancho Betel kʼalal oy toʼox yuʼunik li vaʼ kʼakʼale. Li avie ta xitunkutik ta prekursor ta snorteal Inglaterra.

Gwen: Akʼo mi la jkʼupinkutik ti kʼu sjalil li-abtejkutik ta sventa akʼote, pe skotol li muyubajel laj kaʼikutike jaʼ noʼox jun vaychil ti mu meleluke. Pe jaʼuk ti chitunkutik ta stojolal Jeovae chakʼbunkutik muyubajel ta sbatel osil. Lek to onoʼox jchiʼil jbakutik un, pe maʼuk xa li ta akʼote, jaʼ xa li ta cholmantale. ¡Solel ta jkʼupinkutik xchanubtasel ta Vivlia li krixchanoetike! Li jlome koʼol kʼuchaʼal «jvuncutic» kʼotem ti jaʼ chakʼ ta naʼel kʼu yelan li kabtelkutike, mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li ichʼel ta mukʼ liʼ ta balumile (2 Corintios 3:1, 2). Ti muʼyukuk laj kojtikinkutik li mantale, jaʼ noʼox chvul ta jolkutik jechuk li kʼusitik la jpaskutik ta voʼnee, voʼne lokʼoletik xchiʼuk svunal kʼusitik ch-echʼ li ta teatro ti butik li-akʼotajkutike.

David: Jel tajek yuʼun jkuxlejalkutik ti chitunkutik ta stojolal li Jeovae. Li avie mas xa lekil totilun xchiʼuk lekil malalilun. Li ta Vivliae chal ti laj onoʼox yakʼik ta ilel ta akʼot ti muyubajik li Mariae (Míriam), li ajvalil Davide xchiʼuk li yantike. Li voʼonkutik eke solel oy ta koʼontonkutik ti xi-akʼotajkutik ta skoj ti ximuyubajkutike, jech kʼuchaʼal la spasike, pe jaʼ noʼoxe jaʼ to li ta achʼ balumile (Éxodo 15:20; 2 Samuel 6:14.)