¿Kʼu yelan chchanubtasutik Jeova li avie?
«Muc xavacʼbe yaʼyic smelol li bochʼotic bijique, xchiʼuc li bochʼotic lec snaʼ yalojique. Jaʼ laj avacʼbe yaʼyic smelol li bochʼotic muʼyuc stu ch-ilatique.» (LUCAS 10:21)
1. ¿Kʼu yuʼun chal Vivlia ti «toj xcuxet yoʼnton laj yaʼay» li Jesuse? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.)
LI Jesuse la stak batel 70 yajtsʼaklomtak sventa xbat xcholik li Ajvalilal yuʼun Diose. * (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.) Pe tsta ep skontraik ti lek ojtikinbilik yuʼun li krixchanoetike. Jech kʼuchaʼal li jnitvanejetik ta relijion yuʼun judioetik ti lek pʼijike xchiʼuk ti ep chanunajemike. Li jnitvanejetik ta relijion taje tskʼanik akʼo xilik kʼuchaʼal uni karpintero noʼox li Jesuse, ti mu tsotsuk skʼoplal xilike (Marcos 6:3). Jech tskʼanik akʼo xilik li yajtsʼaklomtak eke yuʼun la «muʼyuc chanubtasbilic, xchiʼuc ti muʼyuc yabtelique» (Hechos 4:13). Jaʼ yuʼun li Jesuse oy tajek ta yoʼonton akʼo xa sutikuk tal li yajtsʼaklomtak sventa snaʼ kʼusi la snuptanik. Kʼalal vulike, li Jesuse laj yakʼ venta ti xmuyubajik tajeke. Akʼo mi laj yichʼik kontrainel yuʼun pukujetik, laj onoʼox spasik li kʼusi albatik yuʼun Jesuse. Jaʼ yuʼun chal Vivlia ti «toj xcuxet yoʼnton laj yaʼay» Jesús kʼalal laj yil li yajtsʼaklomtake. Vinaj van ta sat ti xmuyubaj xchiʼuk ti stseʼet noʼox li Jesuse. Pe, ¿kʼuxi xa noʼox laj yutik li yajtsʼaklomtak sventa tsotsuk yoʼontonik xchiʼuk ti xmuyubajik noʼoxe? (Kʼelo Lucas 10:1, 17-21.)
2. 1) ¿Kʼu yuʼun laj yal Jesús ti jechik kʼuchaʼal ‹ololetik› li yajtsʼaklomtake? 2) ¿Kʼu yuʼun laj yaʼibeik smelolal chanubtaseletik ta Vivlia ti tsotsik ta aʼibel smelolal li yajtsʼaklomtak Jesuse?
2 Li Jesuse xi laj yalbe li Jeovae: «Tati, voʼot yajvalot li vinajel banamile. Colaval ti muc xavacʼbe yaʼyic smelol cʼusi laj cal xchiʼuc cʼusi la jpas li bochʼotic bijique xchiʼuc li bochʼotic lec snaʼ yalojique. Jaʼ noʼox laj avacʼbe yaʼyic smelol li bochʼotic jaʼ jechic jech chac cʼu chaʼal ololetique». Ta tsʼakale laj yal ti jaʼ jech oy ta yoʼonton chchanubtasvan li Diose (Mateo 11:25, 26). ¿Kʼu yuʼun laj yal Jesús ti jechik kʼuchaʼal ‹ololetik› li yajtsʼaklomtake? Yuʼun bikʼit yakʼoj sbaik, muʼyuk tstoy sbaik. Li jnitvanejetik ta relijion yuʼun judioetike ep chanunajemik xchiʼuk toj pʼij xa tspas sbaik. Yan li yajtsʼaklomtak Cristoe mu jechuk tspasik, yuʼun chchʼamik chanubtasel jech kʼuchaʼal li ololetike (Mateo 18:1-4). Ta skoj ti bikʼit laj yakʼ sbaike, li Jeovae la stunes xchʼul espiritu sventa xaʼibeik smelolal li chanubtaseletik ti mu kʼunuk ta aʼibel smelolale. Pe li jtoyba jnitvanejetik yuʼun judioetike laj yakʼ sbaik ta tsalel yuʼun li Satanase, jaʼ yuʼun muʼyuk xaʼibeik smelolal li chanubtaseletik yuʼun Diose.
3. ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?
3 Li Jesuse toj kʼupil laj yil ti kʼu yelan chchanubtasvan li Jeovae. Jaʼ yuʼun xmuyubaj tajek. Li Jeovae la skolta li buchʼutik bikʼit yakʼoj sbaik sventa xaʼibeik smelolal li chanubtaseletik ti mu kʼunuk ta aʼibel smelolale. Li avi une, ¿mi jech-o tskʼan chchanubtas Jeova li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaike? Jech, yuʼun muʼyuk jelem-o. ¿Kʼuxi jnaʼojtik taje? Ta jchantik li ta xchanobil liʼe. Ta jchantik kʼuxi chchanubtas Jeova li buchʼutik bikʼit chakʼ sbaik sventa xaʼibeik smelolal li chanubtaseletik ti mu kʼunuk ta aʼibel smelolale.
MAS XA KʼUN TA AʼIBEL SMELOLAL LI CHANUBTASELE
4. ¿Kʼu yuʼun toj jtunel li revista ti mas kʼun ta aʼibel smelolale?
4 Leʼ xa tal ta jayibuk jabile, li j-organisasiontike mas xa lekubem ti kʼu yelan chchanubtasvane yuʼun mas xa kʼun xchiʼuk mas jamalik ta aʼibel smelolal. Jkʼeltik oxibuk skʼelobil. Baʼyel, li j-organisasiontike lik slokʼes li revista Li Jkʼel osil ta toyole ti mas kʼun ta aʼyele. * (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.) Li revista taje jtunel yuʼunik li buchʼutik vokol chaʼiik skʼelel o li buchʼutik mu xaʼiik lek junuk kʼope. Jech xtok, li totil meʼiletike chakʼik venta ti yalab xnichʼnabike mas xakʼun chaʼibeik smelolal li chanubtaseletik ta skoj li revista taje. Ep utsʼ alaliletik stakojbeik batel karta li Jtsop Jbeiltasvanej ta skoj li revista taje. Jech kʼuchaʼal liʼe, li jun ermanae la stsʼiba batel jlik karta ti bu chal ti muʼyuk toʼox la chakʼ sloʼil li ta xchanel li revistae. Xi chale: «Xkoʼolaj yaʼel ti muʼyuk teun li ta tsobajele». Pe kʼalal lik stunes li achʼ revistae jel skotol. Xi to chale: «Li avie ep xa ta velta chkakʼ jloʼil. ¡Muʼyuk xa chixiʼ! Ep tajek ta jtojbe ta vokol Jeova xchiʼuk li s-organisasione».
5. ¿Kʼu yuʼun mas xa kʼun ta aʼiel li achʼ Vivlia ta inglese?
5 Xchibal, li ta 5 yuʼun oktuvre ta 2013 li s-organisasion Jeovae la slokʼes li Traducción del Nuevo Mundo ta inglés ti achʼubtasbil xae. * (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.) Ta skoj ti laj yichʼ achʼubtasel li Vivlia ta inglés taje, ep versikuloetike mas xa jutuk sletrail yichʼoj, pe koʼol onoʼox li kʼusi skʼan xale. Jech xtok mas xa kʼun ta aʼibel smelolal. Jkʼelbetik chib skʼelobil: li ta Job 10:1 yichʼoj toʼox 27 kʼopetik, pe li avie jaʼ xa noʼox yichʼoj 19. Li yane jaʼ li Proverbios 8:6, yichʼoj toʼox 20 kʼopetik, pe li avie jaʼ xa noʼox yichʼoj 13. Li chib versikulo taje mas xa kʼun ta aʼibel smelolal. Jun ermano ti tʼujbil chbat ta vinajel ti ep xa jabiletik tukʼ tunem talel ta stojolal Jeovae, la skʼel li slivroal Job li ta achʼ Vivlia taje. Vaʼun laj yal ti xkoʼolaj ti jaʼ to laj yaʼibe smelolale. Ep ermanoetik jech yalojik ek.
6. ¿Kʼu yelan chavaʼi ti jam smelolal li kʼusi chal Mateo 24:45 kʼalal ta 47?
6 Yoxibal, leʼ xa tal ta jayibuk jabil xtoke, li j-organisasiontike mas lek yaʼiojbe tal smelolal junantik versikuloetik ta Vivlia. Jech kʼuchaʼal liʼe, Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun julio ta 2013 mas la sjambe smelolal li kʼusi chal Mateo 24:45 kʼalal ta 47. Te laj yichʼ albel smelolal ti «jʼabtel ti jun [«tukʼ», TNM] yoʼnton [...], ti lec bije» jaʼ li Jtsop Jbeiltasvanej yuʼun Stestigotak Jeovae. Jech xtok laj yichʼ albel smelolal ti ‹xchiʼiltac ta abtele› jaʼ skʼoplal li buchʼutik tʼujbilik chbatik ta vinajele xchiʼuk li ‹yan chijetike›, yuʼun skotol tslajesik li veʼlil ta mantal ti jaʼ tsmeltsan li j-abtel ti tukʼ yoʼonton ti lek pʼije (Juan 10:16). ¿Mi mu meleluk ti ta jkʼupintik li chanubtaseletik taje xchiʼuk ti ta jkʼan ta xkakʼbetik xchan yan krixchanoetik eke? Tanae ta jkʼeltik batel yan kʼuxitik chakʼ ta ilel Jeova ti lek chil ti kʼun noʼox ta aʼibel smelolal ti kʼu yelan chchanubtasutike.
MAS XA KʼUN CHICHʼ CHAPBEL SMELOLAL LI LOʼILETIK TA VIVLIAE
7, 8. Albo junantik skʼelobil ti oy kʼusi yan skʼan xal li junantik loʼiletik ta Vivliae.
7 Ta sjayibal xa jabil yechʼel tale, li j-organisasiontike sjeloj talel xtok ti kʼu yelan chchapbe smelolal junantik loʼiletik ta Vivliae. Leʼ toʼox tale, epal loʼiletik ta Vivliae chichʼ toʼox alel ti jaʼ albil kʼopetik ti oy kʼusi skʼan xal ta mas jelavel ti tsotsik skʼoplale. ¿Mi oy van srasonal ti jech chichʼ chapbel smelolal junantik loʼiletik ta Vivliae? Oy, yuʼun li Jesuse jech la xchapbe smelolal junantik ek. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yalbe skʼoplal ti kʼu sjalil tikʼil ta yut xchʼut mukʼta choy li Jonase, jaʼ la smelolal ti kʼu sjalil muk li Cristoe (kʼelo Mateo 12:39, 40).
8 Li loʼil taje maʼuk noʼox ti jech chichʼ alel ti oy buchʼu chalbe skʼoplal o ti oy kʼusi skʼan xal ti tsots skʼoplale. Jun skʼelobile jaʼ li kʼusi laj yal jtakbol Pablo ta sventa ti kʼu yelan laj yil sbaik li Abraham xchiʼuk Agar xchiʼuk li Sarae. Yuʼun laj yal ti jaʼ la skʼoplal ti kʼu yelan xil sbaik Jeova xchiʼuk li j-israeletik xchiʼuk ti kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk li jvokʼ s-organisasion Jeova ta vinajele (Gálatas 4:22-26). Li Pabloe laj yal xtok ti ta Mantaletik akʼbat j-israeletike oy la kʼusitik chal ti jaʼ la skʼoplal junuk krixchanoe o ti oy kʼusi skʼan xal ta mas jelavele. Jlom li kʼusitik taje jaʼ li chʼulna pasbil ta nukule, li temploe, li Skʼakʼalil Chʼayob mulile xchiʼuk li mero bankilal palee (Hebreos 9:23-25; 10:1). Kʼalal ta jchantik li loʼiletik taje xchiʼuk ti chkaʼibetik smelolale tstsatsubtas xchʼunel koʼontontik. Skotol li kʼusitik xchiʼuk li buchʼutik chalbe skʼoplal Vivliae, ¿mi jaʼ van skʼan xal ti oy buchʼu chalbe skʼoplal o ti oy kʼusi skʼan xale?
9. ¿Kʼu toʼox yelan chichʼ chapbel skʼoplal li sloʼilal Nabot ta voʼnee?
9 Li ta olon tale, li jvuntike nopoltik toʼox chalbe skʼoplal ti oy la kʼusi yan skʼan xal ti chkʼot ta pasel ta jelavel li loʼiletik ta Vivlia ta sventa krixchanoetik xchiʼuk yan kʼusitike. Jnoptik li kʼusi chal 1 Reyes 21:1 kʼalal ta 16 ti bu chalbe skʼoplal li ajvalil Acab xchiʼuk li meʼ ajvalil Jezabele. Li meʼ ajvalile oy kʼusi la spas sventa xichʼbe komel stsʼusub Nabot li Acabe, yuʼun laj yal ti akʼo xichʼ milel li Nabote. Li ta 1932 li revista liʼe laj yal ti jaʼ la skʼoplal Satanás xchiʼuk s-organisasion li Acab xchiʼuk li Jezabele. Laj yal xtok ti jaʼ la skʼoplal Jesús li Nabote, xchiʼuk ti laj yichʼ milel li Nabote jaʼ la skʼoplal ti laj yichʼ milel li Jesuse. Pe ta 1961 li livro “Santificado sea tu nombre” sbi ta inglese, laj yal ti jaʼ la skʼoplal li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel li Nabote, li Jezabele jaʼ la skʼoplal li jecheʼ relijionetik ti tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe. (Li livro taje laj yichʼ lokʼesel ta español ta 1964.) Laj yal xtok ti laj yichʼ nutsel li Nabote, jaʼ la skʼoplal ti chichʼik nutsel ta slajebal kʼakʼal li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele. Oy xa jayibuk jabil ti jech yelan stsatsubtasoj xchʼunel koʼontontik ti vaʼ yelan chchapbe skʼoplal loʼiletik ta Vivlia li j-organisasiontike. Pe avie jelel xa ti kʼu yelan chchapbe skʼoplale. ¿Kʼu yuʼun?
10. 1) Li avie, ¿kʼuxi yakʼoj ta ilel ti mas xa pʼij li j-abtel ti tukʼ yoʼontone? 2) ¿Kʼusi xa mas chalbe smelolal li jvuntik avie?
10 Kʼalal chichʼ chapbel smelolal kʼusi toʼox van skʼan xal jlom loʼiletik ta Vivliae tsots ta aʼibel smelolal, ta svulesel ta joltik xchiʼuk vokol chkakʼ ta jkuxlejaltik. Jech xtok ta skoj ti jaʼ chalbe tajek smelolal loʼiletik ta Vivlia li ta jvuntike, jaʼ muʼyuk xa chichʼ alel li kʼusitik xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltike. Jaʼ yuʼun li ta sjayibal xa jabil yechʼel tale, li Jeovae skoltaoj sventa mas xpʼijub li j-abtel ti tukʼ yoʼonton, ti lek pʼije. ¿Kʼuxi yakʼoj ta ilel ti mas xa pʼije? Avie jaʼ jech chchapbe skʼoplal junuk loʼil ta Vivlia jaʼ noʼox mi jamal jech chal eke. Jech xtok, li jvuntik avie jaʼ mas chalbe smelolal chanubtaseletik ti kʼunik ta aʼiel xchiʼuk ti jtunel sventa xchʼunel koʼontontike, ti xkuchuk kuʼuntike, li kʼanelal ta sventa Diose xchiʼuk ti jchʼiestik yan talelaletike. * (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)
Oy kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik li sloʼilal Nabote (Kʼelo parafo 11)
11. 1) ¿Kʼuxi chichʼ chapbel skʼoplal avi li sloʼilal Nabote? 2) ¿Kʼusi chchanubtasutik li kʼusi la snuptan Nabote? 3) Li ta slajebaltik xa jabil tale, ¿kʼu yuʼun maʼuk xa tajek chalbe skʼoplal jvuntik li kʼusi skʼan xal li loʼiletik ta Vivliae? (Kʼelo liʼ ta revista ti bu chal: «Li kʼusitik tsjakʼ jkʼelvunetike».)
11 Jchaʼalbetik skʼoplal li sloʼilal Nabote. ¿Kʼuxi chichʼ chapbel skʼoplal avie? Li avie mas xa kʼun xchiʼuk jamal chichʼ albel smelolal. Muʼyuk xa chkaltik ti jaʼ skʼoplal slajel Jesús o li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel li slajel Nabote. Yuʼun li Nabote cham ta skoj ti tskʼan tukʼ chakʼ sba ta stojolal li Jeovae. Akʼo mi laj yichʼ kontrainel yuʼun jun ajvalil ti tsots yabtele laj onoʼox xchʼunbe smantaltak li Jeovae (Números 36:7; 1 Reyes 21:3). ¿Kʼusi chchanubtasutik taje? Jaʼ ti skʼan tukʼ xkakʼ jbatik akʼo mi xkichʼtik kontrainel kʼuchaʼal li Nabote (kʼelo 2 Timoteo 3:12). Li skʼelobil taje xuʼ lek xkaʼibetik smelolal, xvul lek ta joltik xchiʼuk xkakʼ ta jkuxlejaltik li yajtsʼaklomutik Cristoe. Ta melel, li sloʼilal Nabote tstsatsubtas li xchʼunel koʼontontike.
12. 1) ¿Kʼusi skʼan mu jnoptik ta sventa li loʼiletik ta Vivliae? 2) Li yajtsʼaklomutik Cristoe, ¿kʼusi tskoltautik ta yaʼibel smelolal li kʼusitik tsotsik ta aʼiele?
12 Pe mu me jnoptik ti muʼyuk xa yan kʼusi skʼan xal li loʼiletik ta Vivliae, ti jaʼ xa noʼox chal li kʼusitik xuʼ jchantike. Moʼoj, yuʼun junantik loʼiletik ta Vivliae oy kʼusi yan chalbe smelolal ti tsotsik skʼoplale. Akʼo mi jech, li jvuntik avie maʼuk xa chalbe tajek smelolal kʼusi skʼoplal li jujun loʼile, jaʼ xa mas chalbe smelolal kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li jujun loʼile xchiʼuk ti kʼusi chakʼ jchantike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal chal Vivlia ti tukʼ laj yakʼ sba li Nabote tsvules ta joltik ti tukʼ-o cham li Cristoe xchiʼuk jaʼ tsvules ta joltik ti tukʼ chakʼ sbaik ek li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele. Pe maʼuk noʼox taje, yuʼun tsvules ta joltik xtok ti ep yan chijetik ti tukʼ-o chchamik ta stojolal li Jeovae. Taje jaʼ chakʼ kiltik ti mas xa kʼun ti kʼu yelan chchanubtasutik li Jeovae. * (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)
MAS XA KʼUN CHICHʼ CHAPEL LI CHANUBTASELETIK LAJ YAKʼ JESUSE
13. ¿Kʼusitik lokʼolkʼopetik la stunes Jesús ti mas xa jamal xchiʼuk ti kʼun noʼox ta aʼiele?
13 Kʼalal liʼ toʼox ta Balumil li Jesuse lek toʼox xaʼi chchanubtasvan ta lokʼolkʼopetik xchiʼuk tskoʼoltasan li kʼusitike (Mateo 13:34). Li lokʼolkʼopetik xchiʼuk skʼelobiltake jaʼ chkoltavan sventa mas kʼun xichʼ aʼibel smelolal xchiʼuk ti xkʼot ta oʼontonal li chanubtaseletike. Leʼtik xa tal ta jayib jabile, li ta jvuntike mas xa kʼun ti kʼu yelan chchapbe smelolal li kʼusitik laj yal Jesuse. Jech kʼuchaʼal liʼe, Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun julio ta 2008 la skoltautik ta yaʼibel lek smelol kʼusi skʼan xal li svolesobil xchʼut pane, li sbekʼ mostasae xchiʼuk li nutiʼ stsakobil choye. Li avie xkaʼibetik xa smelolal ti jaʼ skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti kʼu yelan kʼotemik ta yajtuneltak Jeova li epal krixchanoetike.
14. 1) ¿Kʼu toʼox yelan chichʼ chapbel skʼoplal li loʼil ta sventa li jsamaria vinik ti lek yoʼontone? 2) ¿Kʼuxi xa chkalbetik skʼoplal avi li loʼile?
14 Bakʼintike, li Jesuse chal loʼiletik ti ep kʼusitik skʼan xale. Jlom li loʼiletik taje jaʼ albil kʼopetik, pe li yane jaʼ noʼox chtun sventa ti oyuk kʼusi chkakʼ ta jkuxlejaltike. Pe ¿kʼuxi jnaʼojtik bu junukal jaʼ albil kʼopetik xchiʼuk ti butik maʼuke? Jaʼ Jeova skoltaojutik tal. Jech kʼuchaʼal liʼe, jnoptik ti kʼu toʼox yelan chichʼ chapbel skʼoplal li loʼil ta sventa li jsamaria vinik ti lek yoʼontone (Lucas 10:30-37). Ta 1924 li ta revista liʼe laj yal ti jaʼ skʼoplal Jesús li jsamaria vinike. Ta skoj ti yalobaltik li sbelel Jerusalén kʼalal ta Jericoe, li revistae laj yal ti jaʼ la skʼoplal krixchanoetik li bee, yuʼun mas xa sokemik talel li krixchanoetik ti kʼuxi la stoy sbaik talel li Adán xchiʼuk Evae. Jech xtok li revistae laj yal ti jaʼ la skʼoplal empresaetik xchiʼuk jpʼolmajeletik li j-elekʼetike. Li palee xchiʼuk li jleví vinike jaʼ la skʼoplal li jecheʼ relijionetike. Pe ¿kʼuxi xa chkalbetik skʼoplal li avie? Li ta jvuntike chichʼ alel ti jaʼ la chchanubtasutik ti mu jlabantik ta skoj ti jelel slumalik, stsʼunbalik o ti jelel xkuxlejalik li krixchanoetike, xchiʼuk ti skʼan la jkoltatik sventa xojtikinik li Jeovae. Xijmuyubaj ti mas xa jamal ta aʼibel smelolal li kʼusitik chal Skʼope.
15. ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan xchanobil chtale?
15 Li ta yan xchanobil chtale ta xkalbetik skʼoplal li loʼil ta sventa li lajuneb tojol tsebetike (Mateo 25:1-13). ¿Kʼu van yelan tskʼan Jesús ti xkaʼibetik smelolal ta jkʼakʼaliltik li loʼil taje? ¿Mi jaʼ van skʼoplal krixchanoetik li buchʼutik te chichʼ albel skʼoplale? ¿Mi oy van kʼusi yan smelolal li kʼusitik te chichʼ albel skʼoplal li ta loʼile? O, ¿mi jaʼ noʼox van jun loʼil ti oy kʼusi chchanubtasutik ti jtunel kuʼuntik li avi ta jkuxlejaltike? Jchantik.
^ par. 1 Oy voʼne tsʼibetik chal ti 70 laj yichʼik takel batel yuʼun Jesuse. Pe yan tsʼibetike chal 72.
^ par. 4 Li revista Li Jkʼel osil ta toyole ti mas kʼun ta aʼyele lokʼ ta julio ta 2011 li ta inglese. Avie xuʼ xa stakʼ kʼanel ta yan kʼopetik.
^ par. 5 Li Vivlia Traducción del Nuevo Mundo ti achʼubtasbil xae, chichʼ lokʼesel ta yan kʼopetik ta jelavel.
^ par. 10 Jech kʼuchaʼal li livro Jchanbetik li xchʼunel yoʼontonike chalbe skʼoplal chanlajunvoʼ krixchanoetik ta Vivlia. Pe maʼuk jaʼ chalbe tajek smelolal kʼusi skʼoplal li jujun loʼile, yuʼun jaʼ chal li kʼusi xuʼ jchantik tee.
^ par. 12 Melel onoʼox ti oy kʼusitik «tsotsic ta aʼibel smelol» bakʼintik li kʼusitik chal ta Vivliae. Pe jaʼ ta xchʼul espiritu Jeova ti laj yakʼ ta tsʼibael ta Vivlia li kʼusitik taje. Jaʼ yuʼun li avie eke, li Jeovae tstunes xchʼul espiritu sventa tskolta li melel yajtsʼaklomtak Cristo ta yaʼibel smelolal li kʼusi chal Vivliae, chaʼibeik smelolal xtok «cʼalal to ta yut cʼusi tsnop li Diose» (1 Corintios 2:10; 2 Pedro 3:16, 17).
