1, 2. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti skʼanoj tajek krixchanoetik li Jesuse?

LI TA kapitulo 8 yuʼun Proverbiose, koʼol kʼuchaʼal jun krixchano chalbe skʼoplal li pʼijilale. Taje jaʼ skʼoplal Jesus kʼalal skʼan toʼox xtal ta Balumile. Li ta kapitulo taje chal ti kʼalal la spas skotol kʼusitik li Jeovae, li Jesuse te toʼox ta stsʼel Dios kʼuchaʼal jun «pʼijil j-abtel». Xuʼ jchʼuntik ta melel ti kʼupil tajek laj yil kʼalal jaʼo la spas vinajel xchiʼuk Balumil li Jeovae. Pe ta skotol li kʼusitik spasojan Jeovae, li Jesuse jaʼ mas skʼanoj tajek li krixchanoetike (Proverbios 8:22-29; 8:30, 31, TNM).

² ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti skʼanoj tajek Dios xchiʼuk krixchanoetik li Jesuse? Laj yakʼ ta ilel kʼalal lokʼ ta yoʼonton tal yakʼ xkuxlejal ta Balumil sventa spoj ta lajelal xchiʼuk ta mulil li epal krixchanoetike (Mateo 20:28; Filipenses 2:5-8). Jech xtok, kʼalal ay ta Balumile akʼbat sjuʼel yuʼun Dios sventa spas skʼelobiltak juʼelal. Kʼalal la spas li skʼelobiltak juʼelal taje, laj yakʼ ta ilel xtok ti kʼu to yepal skʼanojutike xchiʼuk laj yakʼ ta ilel li kʼusitik alakʼ sba tspas ta jelavele.

3. ¿Kʼusi ta jchanbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

³ Kʼalal liʼ toʼox oy ta Balumil li Jesuse, la xchol «li lekil aʼyejetik ta sventa Ajvalilal yuʼun Dios[e]» (Lukas 4:43). Li stuke  snaʼoj ti jaʼ chchʼultajesbe sbi Dios li Ajvalilal taje xchiʼuk ti jaʼ chakʼbe slajeb sbatel osil li kʼusitik chopol ta Balumile. Li skʼelobiltak juʼelal la spas kʼalal jaʼo chchol mantale, laj yakʼ ta ilel ti skʼanoj skotol li krixchanoetike. Skotol taje tsots skʼoplal chkaʼitik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun chakʼbutik spatobil koʼontontik ta jelavel li skʼelobiltak juʼelal la spase. Li ta xchanobil liʼe ta jchanbetik skʼoplal chanib skʼelobiltak juʼelal la spas li Jesuse.

4. ¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal la sta jun vinik ti tsakbil ta kʼaʼemal chamel li Jesuse?

⁴ Jun kʼakʼal kʼalal jaʼo chchol mantal li Jesuse, bat ta jteklum Galilea. Te la sta jun vinik ti tsakbil ta chopol kʼaʼemal chamele (Markos 1:39, 40). Toj echʼ noʼox tsots ip li vinik taje, yuʼun li jpoxtavanej Lukase laj yal «ti ip sjunul sbekʼtal ta kʼaʼemal chamele» (Lukas 5:12, TNM). Li Vivliae chal ti kʼalal laj yil Jesus li vinik taje, la skejan sba xchiʼuk xi la skʼanbe vokole: «Kajval, ti xakʼanuke, xuʼ xapoxtaun». Li vinike snaʼoj ti xuʼ xpoxtaat yuʼun li Jesuse. Pe li kʼusi mu snaʼe jaʼ mi tskʼan chpoxtaate. ¿Kʼu yuʼun jech tsnop li vinik taje? Yuʼun li jnitvanejetik ta relijion yuʼun judaetike, spʼajojik tajek li buchʼutik tsakbilik ta kʼaʼemal chamele. Li vinik taje yikʼaluk kʼaʼem xa tajek xvinaj li sbekʼtale. Pe, ¿kʼusi la spas li Jesuse? ¿Mi jech van la spas kʼuchaʼal li jnitvanejetik ta relijione? Ti voʼotuke, ¿kʼusi van la apas ti jechuke?

5. Li Jesuse, ¿kʼu yuʼun la skolta li vinik ti ip ta kʼaʼemal chamele?

⁵ Li ta Smantal Moisese chal ti mu stakʼ xnopajik ta stojolal yan krixchanoetik li buchʼutik ipik ta kʼaʼemal chamele, jaʼ yuʼun sventa xakʼik ta naʼel ti ipike skʼan xi chalike: «Chopolun, chopolun». Pe yileluke muʼyuk jech la spas li vinike (Levítico 13:43-46). ¿Mi ilin-o li Jesuse? Moʼoj. Li kʼusi la spase jaʼ ti ayan ta yoʼonton skoltaele. Kʼuxubaj ta yoʼonton xchiʼuk oy kʼusi la spas ti muʼyuk buchʼu jech spasoj-oe, la spik li jkʼaʼemal chamele, vaʼun xi laj yale: «¡Ta jkʼan! Kolan». Jaʼ yuʼun ta «ora noʼox sakchʼay li skʼaʼemal chamele» (Lukas 5:13). Xuʼ jchʼuntik ta melel ti Jeovae laj yakʼbe sjuʼel Jesus sventa spas li skʼelobil juʼelal taje xchiʼuk sventa xakʼ ta ilel kʼu to yepal skʼanoj li krixchanoetike (Lukas 5:17).

6. 1) ¿Kʼusi ti mas labal sba chavil ti kʼu yelan poxtavan li Jesuse? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik ti kʼu yelan poxtavan li Jesuse?

⁶ Koliyal li sjuʼel Diose, li Jesuse la spas ep skʼelobiltak juʼelal ti labalik sbae. Maʼuk noʼox la xpoxta li buchʼutik ipik ta kʼaʼemal chamele, yuʼun la xpoxta yan krixchanoetik ti ep svokolik ta yantik chameletike. Li Vivliae chal ti toj labal sba laj yilik li epal krixchanoetike, «yuʼun laj yilik ti chkʼopoj xa li umaʼetike, ti lek xa li tunkoetike, ti lek xa chanav li koxoetike xchiʼuk ti chil xa osil li maʼsatetike» (Mateo 15:31). Li avie, yoʼ xpoxtavanik li doktoretike oy bateltik ti persa tstunesbeik srinyon, yoʼonton o yan kʼusitik yuʼun li krixchanoetike. Pe li Jesuse mu persauk jech tspas taje, yuʼun xuʼ ta anil noʼox xpoxta kʼusuk chamelal. Jech xtok, akʼo mi nom to oy li jun jchamele, xuʼ xpoxtaj yuʼun (Juan 4:46-54). ¿Kʼusi chakʼ jchantik skotol taje? Jaʼ ti oy ta yoʼonton chakʼbe slajeb sbatel osil skotol chameletik li Ajvalil Jesukristoe xchiʼuk ti xuʼ yuʼun spasel jeche. Kʼalal chkiltik kʼu yelan oy ta yoʼonton krixchanoetik li Jesuse, tspat koʼontontik ti ta Paraisoe ta «xcʼuxubaj yoʼnton ta stojol ti buchʼu biqʼuit yacʼoj sbaique [xchiʼuk ta stojol] ti meʼunetique» (Salmo 72:13, Ch). Jnaʼojtik  ti tskʼan chpoxta skotol li buchʼutik chil svokolike.

7, 8. ¿Kʼusitik la spas Jesus kʼalal lokʼ batel ta lum Galilea sventa chbat ta lum Judeae?

⁷ Kʼalal echʼ jayibuk u ti la xpoxta li vinik taje, li Jesuse lokʼ batel li ta Galileae, bat ta Judea lum sventa te xchol mantal xtok. Ta smilal noʼox krixchanoetik laj yaʼibeik li skʼope xchiʼuk laj yakʼik venta ti kʼanbilik yuʼun li Jesuse. Jech xtok, laj yakʼanbe spatobil yoʼonton li buchʼutik chil svokolike (Isaías 61:1, 2; Lukas 4:18-21).

⁸ Li ta yuilal Nisane, li Jesuse bat ta Jerusalen sventa spas li kʼin Koltael ti jech nopem xaʼiik spasel li judaetike. Ta smilal xa noʼox krixchanoetik te chbatik sventa spasik li kʼin taje. Li Jesuse bat ta jun tanke ti lek ojtikinbil li ta lum Jerusalene, ti te xkom ta snorteal temploe. Te la sta jun vinik ti puchʼul ta svayeb ta skoj ti mu xuʼ xanave.

9, 10. 1) ¿Kʼu yuʼun chbatik ta tanke te ta Jerusalen li krixchanoetike? 2) ¿Kʼusi la spas Jesus li ta tanke taje? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.) 3) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li skʼelobil juʼelal la spas Jesuse?

⁹ Li ta tanke taje ep tajek krixchanoetik te chbatik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun xchʼunojik ti chkol ta xchamelik mi jaʼo ch-atinik kʼalal tsyukʼilan sba li voʼe. ¡Nopo noʼox avaʼi li yepal krixchanoetik te xvochlajetik ti tskʼan chkolike! Pe, ¿kʼusi bat tspas li Jesuse? Maʼuk yuʼun ti tskʼan chkol ta jtosuk xchamele, yuʼun tukʼil krixchano li stuke. Ti jech te bate jaʼ ta skoj ti skʼanoj li krixchanoetike. Jaʼ te la sta li vinik ti mu xuʼ xanave. Li vinik taje ip xa onoʼox kʼalal skʼan toʼox x-ayan ta Balumil li Jesuse (kʼelo Juan 5:5-9).

¹⁰ Li Jesuse la sjakʼbe mi tskʼan chkol li vinike. Ta yatel yoʼonton laj yal ti tanae, pe muʼyuk la buchʼu xkoltaat sventa x-och li ta tankee. Vaʼun xi albat yuʼun li Jesuse: «¡Vaʼlan! Tamo batel li avayebe, vaʼun xanavan batel». Mu xa noʼox xkʼot ta pasel yileluk li kʼusi albate, pe li vinike ¡xanav batel! Li skʼelobil juʼelal taje, chakʼ jnoptik li skʼelobiltak juʼelal tspas Jesus li ta Paraiso ti poʼot xa chtale. Pe chakʼ jchantik xtok ti skʼanoj tajek krixchanoetik li Jesuse. Ti kʼu yuʼun ay li ta tanke taje, yuʼun bat saʼ li krixchanoetik ti tskʼanik koltaele. Li voʼotike skʼan jchanbetik li Jesuse. ¿Kʼuxi? Jaʼo kʼalal chbat jsaʼtik li krixchanoetik ti chil svokolik ta skoj li kʼusitik chopol chkʼot ta pasel liʼ ta Balumile.

11. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti kʼanbilik yuʼun Jesus li buchʼutik ipike?

¹¹ (Kʼelo Markos 5:25-34.) Oy toʼox jun ants ti oy xa ta lajcheb jabil ti oy jun xchamel ti toj kʼexlal sbae. Ep xa slajesoj stakʼin ta skoj ti chakʼ sba ta kʼelel ta doktoretike, pe yantik xa sbatsʼej batel o stsatsaj li xchamele. Ta skoj li xchamele ep xa kʼusitik mu stakʼ spas li ta xkuxlejale xchiʼuk mu xa junuk yoʼonton chaʼi kʼalal chichʼ ta mukʼ Diose. Ta skoj ti tskʼan chkole, la stikʼ sba jelavel ti bu oy epal krixchanoetike, vaʼun, la spikbe li skʼuʼ Jesuse (Levítico 15:19, 25). ¡Kol li antse! Ta anil noʼox laj yakʼ venta Jesus ti lokʼ sjuʼele, vaʼun joypʼij xchiʼuk xi la sjakʼe: «¿Buchʼu la spikbun li jkʼuʼe?». Li antse xtʼeltʼun xa ta xiʼel ta skoj li kʼusi la spase, jaʼ yuʼun te tal skejan sba ta stojolal Jesus xchiʼuk jamal laj yalbe skotol. Li Jesuse snaʼoj ti jaʼ Jeova li buchʼu la xpoxta li ants taje. Jaʼ yuʼun xi laj yalbee:  «Jtseb, lapoxtaj xa ta skoj li xchʼunel avoʼontone». Ta tsʼakale laj yalbe ti junuk yoʼonton xbate. Lek jamal ta kʼelel ti skʼanoj buchʼutik ipik li Jesuse.

12. 1) ¿Kʼusi chanop ta stojolal Jesus ta skoj li kʼusi laj xa jchantike? 2) ¿Kʼusi slekil kʼelobil laj yakʼ kiltik li Jesuse?

¹² Tspat tajek koʼontontik ti skʼanoj tajek skotol krixchanoetik li Jesuse, ti jaʼ mas skʼanoj li buchʼutik ipike. Pe mu jechuk stalelal li Satanase. Yuʼun li stuke tskʼan ti akʼo jchʼuntik ti muʼyuk jbaliltike xchiʼuk ti muʼyuk buchʼu skʼanojutike. Li skʼelobiltak juʼelal la spas Jesuse chakʼ ta ilel ti oyutik ta yoʼontone xchiʼuk ti tskʼan chakʼbe slajeb li jvokoltike. Ta jtojtik tajek ta vokol ti skʼanojutik tajek li Ajvalil xchiʼuk li Pale kuʼuntike (Evreos 4:15). Mi muʼyuk iputike xuʼ van mu xkaʼibetik smelolal kʼu yelan chaʼi sbaik li buchʼutik jal xa ipike. Pe xuʼ jech jpastik kʼuchaʼal li Jesuse. Akʼo mi muʼyuk ipaj li stuke, kʼuxubaj ta yoʼonton li buchʼutik ipike xchiʼuk laj yaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike (1 Pedro 3:8). ¡Jchanbetik li slekil kʼelobil laj yakʼ ta ilele!

13. ¿Kʼusi chakʼ jchantik ta stojolal Jesus ti la xchaʼkuxes li Lasaroe?

¹³ Li Jesuse toj kʼux laj yaʼi ti chil svokol li yantike. Jun skʼelobile jaʼo kʼalal cham li yamigo ti Lasaro sbie. Ta skoj ti kʼux chaʼiik li yutsʼ yalal Lasaro xchiʼuk li yamigotakike, kʼux laj yaʼi yoʼonton ek (kʼelo Juan 11:33-36). Li Jesuse snaʼoj ti chchaʼkuxes li Lasaroe, akʼo mi jech, lik okʼuk. Akʼo mi te kʼelbil yuʼun li krixchanoetike, muʼyuk xkʼexav yakʼel ta ilel ti kʼu yelan chaʼi sbae. Li Jesuse skʼanoj tajek li Lasaroe xchiʼuk skʼanojbe li yutsʼ  yalal xtoke, jech oxal la stunesbe sjuʼel Dios sventa xchaʼkuxes li yamigoe (Juan 11:43, 44).

14, 15. 1) ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ti oy ta yoʼonton Jeova ti tskʼan chakʼbe slajeb li kʼusitik chakʼ jvokoltike? 2) ¿Kʼusi la skʼan laj yal Jesus kʼalal «mukinaletik ti chtun sventa svulesobil ta jolil» xie?

¹⁴ Li Vivliae chal ti xkoʼolaj stalelal xchiʼuk Stot li Jesuse (Evreos 1:3). Jech oxal li skʼelobiltak juʼelal la spas Jesuse chakʼ ta ilel ti oy ta yoʼonton Jeova chakʼbe slajeb li kʼusitik chakʼ jvokoltike, jech kʼuchaʼal li chameletike, li kʼusitik kʼux chkaʼitike xchiʼuk li lajelale. Li Jeova xchiʼuk Jesuse poʼot xa tajek chchaʼkuxesik ta smiyonal noʼox krixchanoetik. Li Jesuse laj yal ti chchaʼkuxiik skotol li buchʼutik oy ta «mukinaletik ti chtun sventa svulesobil ta jolile» (Juan 5:28, tsʼib ta yok vun; 5:29).

¹⁵ ¿Kʼusi skʼan xal kʼalal laj yalbe skʼoplal Jesus li «mukinaletik ti chtun sventa svulesobil ta jolile»? Li jpʼel kʼop ta griego «mukinaletik» xi chichʼ jelubtasele, te likem talel ta jun verbo ti «svulesel ta jolil» skʼan xale. Jaʼ yuʼun, li kʼusi la skʼan laj yal Jesuse jaʼ ti xuʼ xvul ta sjol Jeova kʼu yelan li jujun krixchano ti chamemik xae xchiʼuk ti xuʼ xvul ta sjol ti kʼu yelan stalelalik xtoke (Isaías 40:26). Pe maʼuk noʼox ti xuʼ svules ta sjole, moʼoj, yuʼun oy ta yoʼonton jech tskʼan tspas xtok. Li skʼelobiltak juʼelal chal ta Vivliae jaʼ jun slekil skʼelobil li kʼusi chkʼot ta pasel ta Paraisoe.

16. ¿Kʼusi skʼelobil juʼelal chkiltik ta jelavel li epal yajtunelutik Diose?

¹⁶ Mi ta jchʼunbetik-o smantal li Diose, xuʼ me kuxul xijkom mi tal li Armajedone. Li kʼusi chkʼot ta pasel taje, jaʼ me li skʼelobil juʼelal mas mukʼ chkʼot ta pasele. Ta tsʼakal jutuk xtoke, ta to xkiltik chkʼot ta pasel yan skʼelobiltak juʼelal. Skotol li buchʼu chkuxiike ta kʼunkʼun chlekub batel xkuxlejalik (Isaías 33:24; 35:5, 6; Apokalipsis 21:4). Muʼyuk xa tstunesik nenal satil, namteʼal, siya de rueda mi jaʼuk aparato sventa pakʼchikinetik. Li buchʼutik kuxul chkomik ta Armajedone chkoltaatik yuʼun Jeova sventa stsatsubik xchiʼuk ti muʼyuk xa ch-ipajike. Chtun yuʼunik taje, yuʼun jaʼ tskʼatajesik ta Paraiso li Balumile (Salmo 115:16).

17, 18. 1) ¿Kʼu yuʼun la spas skʼelobiltak juʼelal li Jesuse? 2) ¿Kʼu yuʼun ta jkʼan chijkuxiutik li ta Paraisoe?

¹⁷ Li skʼelobiltak juʼelal la spas Jesus ti laj xa jchantike, tstsatsubtas xchʼunel koʼontontik li ‹epal krixchanoutik› ti muʼyuk xa chij-ipaj mi jsetʼuk ta jelavele (Apokalipsis 7:9). Li skʼelobiltak juʼelal la spase, chakʼ kiltik xtok ti ep skʼanojutik li Jesuse (Juan 10:11; 15:12, 13). Li xkʼuxul yoʼonton laj yakʼ ta ilele, jaʼ tsvules ta joltik xtok ti kʼu to yepal skʼanoj yajtuneltak li Jeovae.

¹⁸ Li balumil liʼe noj ta vokolil, ta lajelal xchiʼuk ta kʼusitik kʼux chkaʼitik (Romanos 8:22). Jaʼ yuʼun ta jkʼantik ti kʼatajuk xa ta Paraiso li Balumile. Li ta Malaquías 4:2 chalbutik ta jamal ti chijmuyubajutik li ta Paraisoe, yuʼun muʼyuk xa chij-ipajutik. Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal taje, ch-ayan ta koʼontontik ta stojbel ta vokol li Jeovae xchiʼuk ta jchʼuntik ti chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj tspase. Jaʼ yuʼun ta jpastik skotol li kʼusitik skʼan pasel sventa xuʼ te xijnaki li ta Paraisoe. Chijmuyubaj-o li skʼelobiltak juʼelal la spas Jesuse, yuʼun jaʼ slekil kʼelobil li kʼusitik lekik ta jkʼupintik kʼalal mi tspas xaʼox mantale.