JUTUK mu skotoluk li krixchanoetike snaʼojik lek ti oy toʼox lajchaʼvoʼ yajtakboltak li Jesuse. Li kʼusi mu masuk nabil ta sventa li yajchankʼoptake jaʼ ti oy toʼox antsetik ti lek tajek laj yil sbaik xchiʼuke. June jaʼ sbi Juana (Mateo 27:55; Lukas 8:3).

Li Juanae, ¿kʼuxi la skolta li Jesuse xchiʼuk kʼusi xuʼ jchanbetik?

Li ants taje Kusa sbi li smalale, jaʼ jun vinik ti «oy kʼusi akʼbil sbain yuʼun Erodese». Xuʼ van jaʼ toʼox oy ta sba li kʼusitik oy yuʼun li Erodes Antipase. Li Juanae poxtabat xchameltak yuʼun li Jesuse, jech kʼuchaʼal li yan antsetike. La xchiʼinik batel ti bu chbat Jesus xchiʼuk li yajtakboltake (Lukas 8:1-3).

Li jchanubtasvanejetik ta Mantal yuʼun judaetike chakʼik ta chanel ti viniketike jaʼ la lek akʼo mu masuk xchiʼinik ta loʼil li antsetike, jech li antsetik eke mu la xuʼ xloʼilajik xchiʼuk viniketik ti maʼuk yutsʼ yalalike. Mas to mu xuʼ xchiʼinik ta xanbal. Pe li Jesuse muʼyuk la xchanbe ti vaʼ yelan stalelalike, jech oxal, mu chopoluk laj yaʼi ti xchiʼinat batel yuʼun antsetike.

Li buchʼutik tskʼan chchiʼinik ta xanbal li Jesuse skʼan teuk ta sjolik ti chil svokolike. Jech oxal, li Juanae mu sventauk ti xichʼ labanel ta skoj ti chchiʼin batel Jesus xchiʼuk li yajtakboltake. Toj lek tajek laj yil Jesus ti jech yoʼontonik taje, jaʼ yuʼun xi laj yale: «Liʼe jaʼ jmeʼ xchiʼuk jaʼ jbankil kitsʼinabtak, yuʼun chaʼiik li skʼop Diose xchiʼuk tspasik li kʼusi chale» (Lukas 8:19-21; 18:28-30). ¿Mi mu tauk spat avoʼonton ti lek tajek ilbilik yuʼun Jesus li buchʼutik tstsʼik svokolik ta skoje?

Li Juana xchiʼuk yan antsetike chal Vivlia ti «laj yakʼbeik kʼusitik oy yuʼunik sventa tskoltaik» Jesus xchiʼuk yajtakboltake (Lukas 8:3). Xi chal jun vinik ti xchanojbe skʼoplal relijione: «Li Lukase muʼyuk laj yalbe skʼoplal ti tspasik veʼlil, tsukʼik o tspokik platoetik o ti tstsʼisik kʼuʼil pokʼil li antsetike. Xuʼ onoʼox van oy la spasik, [...] pe maʼuk yakal chalbe skʼoplal Lukas taje». Yaʼeluke, li Lukase jaʼ chalbe skʼoplal ti chakʼ stakʼinik, spʼolmalik xchiʼuk li kʼusitik oy yuʼunike.

Ta skoj ti muʼyuk ch-abtejik kʼalal nom chlokʼ xcholik mantal li Jesus xchiʼuk yajtakboltake, muʼyuk stakʼinik sventa tstoj li sveʼelike o li yan kʼusitik ti chtun yuʼunike, ti xuʼ van jtob ta skotolalike. Akʼo mi oy van  chkoltaatik yuʼun li krixchanoetike, li Vivliae chal ti yichʼojik batel takʼin ta jun kaxae. Taje chakʼ ta ilel ti akʼo mi oy chkoltaatike, mu xlokʼ-o stojol li kʼusitik chtun yuʼunike (Juan 12:6; 13:28, 29). Jaʼ yuʼun, xuʼ van jaʼ laj yakʼ stakʼinik li Juana xchiʼuk yan antsetike.

Oy buchʼutik chchibal kʼoptaik ti chichʼ alel ti oy stakʼin stukik li juda antsetik xchiʼuk ti xuʼ oy kʼusitik x-ayan yuʼunike. Pe oy epal voʼne vunetik yuʼun judaetike chal ti antsetike ch-akʼbat xrextoik mi chʼabal-o junuk skerem cham li totile. Jech xtok, xuʼ la sta yosilik, x-akʼbat stojol kʼusitik chtun yuʼun mi la sutes sbaik xchiʼuk li smalale, xuʼ sta junuk spensionik ta skoj ti cham smalale o xuʼ van oy stakʼin stukik ta skoj yabtelik.

Ti bu kʼalal xuʼ yuʼunik li yajtsʼaklomtake laj yakʼik persa skoltael li Jesuse. Jech xtok, oy van jkʼulej antsetik ti buchʼutik la xchiʼinik batele. Ta skoj ti laj toʼox van yikʼ sbaik o jaʼ toʼox van yikʼoj li buchʼu oy kʼusi akʼbil sbain yuʼun Erodese, oy buchʼutik tsnopik ti jaʼ jkʼulej ants li Juanae. Li jlik skʼuʼ la stunes Jesuse toyol stojol, jech oxal jaʼ noʼox xtoj yuʼun li buchʼu oy stakʼine (Juan 19:23, 24). Jun ants ti xchanojbe skʼoplal taje, chal ti kʼuʼil taje «mu xtoj yuʼun jun yajnil jtsakchoy».

Muʼyuk chal ta Vivlia mi laj yakʼ stakʼin li Juanae. Pe xuʼ jchʼuntik ti la spas bu kʼalal xuʼ yuʼune. Jaʼ yuʼun oy kʼusi chakʼ jchantik: ta jujuntal jnaʼojtik kʼu yepal x-akʼ kuʼuntik o li kʼusi mu x-akʼ kuʼuntik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Li kʼusi mas tsots skʼoplal chil li Diose jaʼ ti xijkoltavan bu kʼalal xuʼ kuʼuntike xchiʼuk ti xkuxetuk noʼox koʼontontik xkakʼtike (Mateo 6:33; Markos 14:8; 2 Korintios 9:7).

Kʼalal laj yichʼ jokʼanel ta teʼ li Jesuse te oyik li antsetik «ti nopem xaʼi chchiʼinik xchiʼuk ti la skoltaik kʼalal te toʼox oy ta Galileae, xchiʼuk te yan ep antsetik ti la xchiʼinik muyel ta Jerusalene». Yaʼeluke te oy ek li Juanae (Markos 15:41). Kʼalal laj yichʼ ikʼel batel ta smukinal li Jesuse, li antsetik ti la xchiʼinik muyel ta Jerusalene «laj yilik li mukinale xchiʼuk ti kʼu yelan laj yichʼ akʼel li sbekʼtale, vaʼun sutik batel sventa chchapanik muil tsʼiʼleletik xchiʼuk muil aseite». Li Lukase chal ti antsetik taje, jaʼik «Maria Magdalena, Juana xchiʼuk li Maria ti jaʼ smeʼ Santiagoe». Li antsetik taje jaʼ to sutik talel ta xchaʼejal, vaʼun laj yilik jayvoʼ anjeletik ti laj yalik ti chaʼkuxiem xaʼox li Jesuse (Lukas 23:55–24:10).

Li ta Pentekostes ta sjabilal 33, te tsobolik ta Jerusalen li yajtsʼaklomtak Kristoe, te oy li smeʼ xchiʼuk xchiʼiltak ta vokʼel Jesuse, pe xuʼ van te oy ek li Juanae (Echos 1:12-14). Jech xtok, li Juanae xuʼ van jaʼ laj yalbe Lukas li kʼusitik la stsʼiba ta sventa Erodes li ta S-evanjelioe, yuʼun ep buchʼu xojtikinan ti ch-abtejik xchiʼuk li ajvalile. Li Lukase jaʼ noʼox stuk li ta jtsʼibajometik ti laj yalbe sbi li Juanae (Lukas 8:3; 9:7-9; 23:8-12; 24:10).

Ep kʼusitik lek chakʼ jchantik ti kʼu yelan echʼ xkuxlejal li Juanae. Baʼyel, laj yakʼ tajek persa bu kʼalal xuʼ yuʼun sventa xtun ta stojolal li Jesuse. Jech xtok, xmuyubaj xa van tajek ti la stunes kʼusitik oy yuʼun sventa tskolta Jesus xchiʼuk yajtsʼaklomtak yoʼ nom xbatik ta cholmantale. Akʼo mi laj yil svokol, tukʼ laj yakʼ sba. Ep kʼusitik xuʼ xchanbeik Juana li ermanaetik avie, yuʼun jaʼ jun ants ti ta sjunul yoʼonton tun ta stojolal Jeovae.