LIVOKʼ ta s-estadoal Queensland (Australia) ta 1955. Li jmeʼe Estelle sbi, li jtote Ron. Kʼalal jutuk xaʼox skʼan xivokʼe, jaʼo lik xchan Vivlia xchiʼuk stestigotak Jeova li jmeʼe. Jun jabil ta tsʼakale laj yichʼ voʼ li jmeʼe, li jtote jaʼ to laj yichʼ voʼ kʼalal echʼ xaʼox oxlajuneb jabile. Li voʼone laj kichʼ voʼ ta 1968 ta jun uni lum ti stuktuk xa bu chʼikil ta Queensland.

Toj kʼupil onoʼox chkil li jeltos kʼopetike xchiʼuk li skʼelel livroetike. Kʼalal oy bu chikʼikun batel ta skaroik li jtot jmeʼe, nopem xkaʼi ta jchanilan batel jvun. Li jtot jmeʼe labal van tajek chilik ti maʼuk ta jkʼel batel li osiltik xvinaj ta bebetike. Pe ta skoj ti lek tajek jkʼupin skʼelel vune, lek bat kuʼun li chanune. Jaʼ yuʼun la jpas kanal epal matanaletik kʼalal oyun toʼox ta sekundaria te ta jteklum Glenorchy (Tasmania).

Kʼalal jech taje laj yalik ti chakʼbeikun jveka sventa xuʼ xibat ta universidade. Ta skoj ti ta jkʼupin skʼelel xchiʼuk xchanel vune persa la jnop kʼusi ti ta jkʼan ta jpase. Pe li jmeʼe xchanubtasojun xa onoʼox sventa jaʼ oyuk mas ta koʼonton li Jeovae, ti jaʼ xkom to li yan kʼusitike (1 Korintios 3:18, 19). Ta skoj li chanubtasel taje laj kalbe jtot jmeʼ ti jaʼ xa noʼox ta jtsutses li chanun jtsakoje, vaʼun chlik  tunkun ta prekursor. Lek laj yaʼiik. Jaʼ yuʼun li ta enero ta 1971, kʼalal voʼlajuneb xaʼox jabilale, lik tunkun ta prekursor.

Li vaxakib jabil tale litun ta prekursor ta Tasmania ta jun lum joyol ta nab. Te linupun xchiʼuk jun kʼupil sba tseb ti Jenny Alcock sbie. Chanib jabil litunkutik ta prekursor espesial ta bikʼit lumetik ta Smithton xchiʼuk ta Queenstown.

Ta 1978 libat xchiʼuk Jenny ta jun Asamblea Internasional ta Port Moresby (Papúa Nueva Guinea). Li kʼusi mu xchʼay xkaʼie jaʼ li ermano ti chtun ta misioneroal ti laj yal jun mantale. Muʼyuk laj kaʼi li kʼusi laj yale, yuʼun ta hiri motu kʼop laj yal, pe te lik jnop ti ta jkʼan chitun ta misioneroal eke. Yuʼun jech taje, xuʼ ta jchan yan kʼopetik xchiʼuk xuʼ xketʼes mantaletik sventa jpatbe yoʼonton ermanoetik ta yantik lumetik. Ta skoj ti jkʼanoj tajek li kʼopetike, laj kakʼ venta ti xuʼ xitun mas ta stojolal Jeovae.

Kʼalal lisutkutik ta Tasmaniae laj kichʼkutik albel ti chitunkutik kʼuchaʼal misionero ta jun lum joyol ta nab ti Funafuti sbie, ta lum Tuvalu. ¡Limuyubajkutik tajek! Likʼotkutik ta enero ta 1979, kʼajomal toʼox oy oxib Testigoetik li ta sjunlejal Tuvalue.

Mu toʼox kʼunuk ta chanel li tuvalu kʼope, yuʼun muʼyuk toʼox buchʼu xuʼ xchanubtasvan xchiʼuk muʼyuk toʼox diksionarioetik. Kʼajomal noʼox oy li Vivlia ta Achʼ Testamentoe. Jaʼ yuʼun laj kakʼkutik persa la jchan jtukkutik. Lik jchankutik lajuneb kʼalal to ta jtob jpʼelantik kʼop jujun kʼakʼal. Mu ta sjaliluke laj kakʼkutik venta ti ep to kʼopetik ti mu xkaʼikutike. Kʼalal ta jkʼan ta xkalkutik ti mu xtun li espiritismoe, jaʼ chkʼot ta alel kuʼunkutik ti mu xtun chichʼ tunesel spʼisobil kʼusitik xchiʼuk li vaxtone. Pe laj kakʼkutik persa xchanel, yuʼun oy jayvoʼ krixchanoetik ti ta jkoltakutik ta yojtikinel Vivliae. Kʼalal echʼ xaʼox jayib jabile, jun li buchʼu ta jchanubtaskutike laj yalbunkutik ti ta slikebale mi jpʼeluk toʼox xaʼibeik smelolal li kʼusi chkalkutike.

Kʼalal likʼotkutik li ta lum taje muʼyuk bu ta chʼamunel jpʼejuk na, jech oxal bat naklikunkutik xchiʼuk jun utsʼ alalil ti jaʼik stestigotak Jeovae. Ta skoj taje mas to anil la jchankutik li tuvalu kʼope, yuʼun persa jech chikʼopojkutik skotol ora. Echʼ jayibuk jabil ti muʼyuktik mas chiloʼilajkutik ta inglese, jaʼ yuʼun jaʼ pas ta jkʼopkutik li tuvalu kʼope.

Oy ep krixchanoetik ti tskʼan chchanik Vivlia li ta Tuvalue, pe li kʼusi vokole jaʼ ti muʼyuk vunetik li ta skʼopike. ¿Kʼuxi xa noʼox van ta xchanik ta sventa Jeova li krixchanoetik taje? Jech xtok, ¿kʼuxi ta skʼejintaik Jeova, ta xakʼ sloʼilik ta tsobajeletik o ti xichʼik voʼe? Ta melel, jtunel yuʼunik vunetik ti chalbe  skʼoplal Jeova li ta skʼop stukike (1 Korintios 14:9). Pe, ¿mi ta van xichʼ jelubtasel ta tuvalu kʼop li vunetik ti mu sta voʼlajunmil krixchanoetik ti jech chkʼopojike? Jaʼ laj yakʼbe stakʼobil li Jeovae. Laj yakʼ ta ilel ti tskʼan ch-ojtikinat yuʼun li buchʼutik nakalik «ta tiʼtiʼ nab[e]» (Jeremías 31:10). Jech xtok, laj yakʼ ta ilel ti tskʼan tskolta li buchʼutik mu tsotsuk skʼoplal ch-ilatik yuʼun li balumile (Sofonías 3:12).

Li ta 1980, laj yalbunkutik Betel ti akʼo jelubtaskutik ta tuvalu kʼop li vunetike. Muʼyuk toʼox chapal chkaʼi jbakutik, akʼo mi jech, lik jpaskutik li abtelale (1 Korintios 1:28, 29). Ta skoj ti muʼyuk toʼox lus li vaʼ orae, la jmanbekutik ajvalil jun pokoʼ makina ti ta kʼabal ch-abtej sventa xuʼ jpaskutik imprimir li vunetike. Ta slikebale jaʼ noʼox ta jpaskutik imprimir vunetik ti chtun ta tsobajele. Ta tsʼakale lik jtuneskutik sventa jpaskutik imprimir li livro La verdad que lleva a vida eterna ta tuvalu kʼope. Xvul ta jol ti tsots tajek yikʼ li tintae xchiʼuk ti kʼixin xa noʼox tajek ta skoj ti ta kʼixin osil oyunkutike xchiʼuk ti ta kʼabal ta jpaskutik imprimire.

Mu toʼox kʼunuk ta jelubtasel li vunetike, yuʼun muʼyuk toʼox diksionarioetik mi jaʼuk livroetik sventa xuʼ jsabekutik smelolal li kʼopetike. Pe bateltike muʼyuk bu nopbil ti bu chlik talel li koltaele. Jun veltae, kʼot jtijbe stiʼ sna jun vinik ti mu toʼox bu lek chil li Testigoetike. Abtej toʼox ta maestro, pe juvilado xaʼox. La svulesbun ta jol ti mu skʼan vulaʼanele. Pe oy kʼusi labal laj yalbun. Laj yal ti jvuntik ta tuvalu kʼope, mu toj kʼupiluk ta aʼiel, yuʼun maʼuk jech chkʼopojik li krixchanoetike, vaʼun laj yalbun ti bu muʼyuk lek chbat kuʼunkutik ta sjelubtasele. La jakʼbe yan krixchanoetik mi melel li kʼusi laj yale, vaʼun laj yalik ti jeche. Jaʼ yuʼun la jelkutik ti kʼu yelan ta jelubtaskutike. Toj labal laj kil ti koltavan Jeova ta stojolal jun krixchano ti muʼyuk lek chil li Testigoetike, pe lek chaʼi skʼelel li jvuntike.

Li baʼyel kʼusi lik jpukkutik ta jujun naetik ta tuvalu kʼope jaʼ li uni vun sventa Snaʼobil slajel Kristoe. Li kʼusi laj yichʼ pukel ta xchibal xa veltae jaʼ li tratado Aʼyejetik sventa Ajvalilal yuʼun Dios numero 30 ti koʼol yorail lokʼ kʼuchaʼal ta inglese.  Ximuyubajkutik ti ta jpukkutik vunetik ta skʼop li krixchanoetike. Ta tsʼakale lik yichʼ pasel jayib foyetoetik xchiʼuk livroetik li ta tuvalu kʼope. Li ta 1983, li Betel ta Australiae lik slokʼes ta tuvalu kʼop Li Jkʼel osil ta toyole, 24 pajina yichʼoj jujulik xchiʼuk ta ox-ox u chlokʼ. ¿Kʼu yelan laj yil li krixchanoetike? Li krixchanoetik ta Tuvalue tskʼupinik tajek skʼelel vun, jaʼ yuʼun mas xaʼox chojtikinik batel li jvuntike. Jujukoj kʼalal chlokʼ jlik achʼ vun ta tuvalu kʼope, tslokʼesik ta sradio ajvalil, bateltik xtoke jaʼ li kʼusi baʼyel chalbeik skʼoplale. *

¿Kʼu toʼox yelan chi-abtejkutik li ta sjelubtasel kʼope? Baʼyel ta jtsʼibakutik ta jlik vun. Ta tsʼakale ta jelubtaskutik ta makina xchiʼuk ta jchaʼkʼelkutik mi oy to kʼusi skʼan tukʼibtasel. Mi oy to kʼusi skʼan une, ta jchaʼtsʼibakutik ta makina. Jech ta jpasilankutik jaʼ to mi lek xa kome, xchiʼuk mi lek xaʼox chkilkutike chbat kiktakutik ta ofisina sventa koreoetik, vaʼun jaʼ xa ta stak batel li ta Betel ta Australiae. Li te ta Betele oy chaʼvoʼ ermanaetik ti tsjelubtasik ta komputadorae. Pe mu xkʼopojik ta tuvalu kʼop. ¿Kʼuxi chutik sventa lek xbat yuʼunik ta stsʼibaele? Ta jujuntal ta sjelubtasik skotol li ta komputadorae, vaʼun ta skoʼoltasik ta tsʼakal li yabtelike. Vaʼun chjelav batel ta skʼob ermanoetik ti jaʼ xa tstikʼbeik lokʼoletik sventa jech xa chkom kʼuchaʼal jlik livro o revista. Ta tsʼakal une, tstakik talel ta avion sventa jchaʼkʼelkutik. Ta jelavel xtok une, ta jsuteskutik batel ta Betel sventa xichʼ xa pasel imprimir.

¡Jelem xa tajek li avie! Li jelubtasej kʼopetike mu xa persauk ti toj anil xa chichʼik batel ta ofisina sventa koreoetik li kʼusitik la sjelubtasike. Li avie, baʼyel ta sjelubtasik ta skʼopik, vaʼun te noʼox ta stukʼibtasik ta komputadora mi oy kʼusi chopol bat yuʼunike. Ta jutuk mu skotol ti bu tsjelubtasik kʼopetike te ch-abtej jun ermano ti jaʼ xa tstikʼ li lokʼoletike. Kʼalal chapal xaʼox skotole, chichʼ takel batel ta Internet li ta Beteletik ti bu tspasik imprimire.

Li jabiletik ta tsʼakale laj kichʼ takel batel xchiʼuk Jenny ta junantik lumetik ti joyol ta nab Pacificoe. Li ta 1985 laj kichʼkutik takel batel ta Betel ta Samoa. Te la jelubtaskutik-o vunetik li ta tuvalu kʼope xchiʼuk la jkoltakutik xtok li jelubtasej kʼopetik ta Samoa, ta Tonga xchiʼuk ta Tokelaue. * Li ta 1996 laj kichʼkutik takel batel ta Betel ta Fiyi sventa chbat koltavankunkutik ta sjelubtasel vunetik ta fiyi kʼop, kiribati, nauru, rotuma xchiʼuk ta tuvalu.

Toj kʼupil onoʼox chkil ti skʼanoj tajek yabtelik li jelubtasej kʼopetike, akʼo mi toj vokol tajek xchiʼuk chakʼ lubel. Li stukik eke jech chilik kʼuchaʼal li Jeovae, yuʼun tskʼanik ek ti xaʼiik lekil aʼyej ta sventa Ajvalilal yuʼun Dios ta skʼop stukik li krixchanoetike (Apokalipsis 14:6). Kʼalal laj yichʼ nopel sventa xlik yichʼ jelubtasel ta tonga kʼop Li Jkʼel osil ta toyole la jtsob skotol li moletik ta tsobobbailetik ta tonga kʼope xchiʼuk la jakʼbeik buchʼu van xuʼ xichʼ chapanel sventa xtun ta jelubtasej kʼop. Li june ch-abtej ta mekaniko xchiʼuk lek tspas kanal. Pe laj yal ti chikta komel li yabtele, vaʼun lik abtejuk ta jelubtasej kʼop ta yokʼomal noʼox. Mu snaʼ kʼuxi ta smakʼlin li  yutsʼ yalale, pe la spat yoʼonton ta stojolal li Jeovae. Epal jabil tun ta jelubtasej kʼop li ermanoe, pe chabibat onoʼox yuʼun Jeova li yutsʼ yalale.

Li Jtsop Jbeiltasvaneje oy ta yoʼonton ek ti oyuk ta skotol kʼopetik li vunetike, akʼo mi jaʼ noʼox li ta kʼopetik ti jutuk krixchanoetik jech chkʼopojike. Jun veltae, laj yichʼik jakʼbel mi sta-o ti xichʼ-o jelubtasel vunetik li ta tuvalu kʼope. Ti kʼusi la stakʼike, la spatbun tajek koʼonton. Laj yalik ti chʼabal srasonal ti xichʼ iktael sjelubtasel vunetik li ta tuvalu kʼope. Laj yalik ti akʼo mi jutebik li buchʼutik jech chkʼopojike, skʼan onoʼox xaʼiik ta skʼop stukik li aʼyej ta sventa Ajvalilale.

Li Jenny xchiʼuk voʼone litunkutik ta Departamento sventa Sjelubtasel kʼop ta Fiyi kʼalal to ta 2003. Li vaʼ jabile litakatkutik batel sventa chitunkutik ta Departamento sventa Koltael ta Jelubtasel Kʼop (Departamento de Servicios de Traducción). Li Departamento taje te xkom ta Betel ta Estados Unidos, ta Patterson. Mu jchʼunkutik yaʼeluk. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li departamento taje chkoltavan sventa xuʼ xichʼ jelubtasel ta yan kʼopetik li vunetike. Mas jutuk ta chib jabil te litunkutik li ta departamento taje xchiʼuk li-aykutik ta junantik lumetik sventa jkoltakutik li ermanoetik ti tsjelubtasik ta jeltos kʼopetik li vunetike.

Li avi une, ta jkʼan ta jloʼiltabot ti kʼalal jaʼo te oyunkutik li ta jun tsobajel ta sjabilal 2000 ti laj kal ta slikebale. Li vaʼ jabile, li Jtsop Jbeiltasvaneje laj yakʼ venta ti skʼanik chanubtasel li jelubtasej kʼopetik ta spʼejel Balumil sventa spas yuʼun li yabtelike. Jutuk mu skotolikuke muʼyuk bu chanubtasbilik kʼuxi ta sjelubtas li skʼopike. Jaʼ yuʼun kʼalal tsuts xaʼox li tsobajel xchiʼuk li Komite sventa Stsʼibael vunetike, li Jtsop Jbeiltasvaneje kʼot ta nopel yuʼun ti persa chichʼik chanubtasel skotolik li jelubtasej kʼopetike. Li chanubtasel taje jaʼ sventa xaʼibeik mas smelolal kʼusi chal li ta inglese, kʼuxi xuʼ sjelubtasik li kʼusitik vokolike xchiʼuk kʼuxi xuʼ koʼol jmoj x-abtejik.

Koliyal ti laj yichʼik chanubtasele, mas xa lekik jelubtasbil li vunetike xchiʼuk mas xa ta jeltos kʼopetik chichʼ jelubtasel li avie. Kʼalal lik tunkunkutik ta misioneroal li ta 1979, kʼajomal noʼox chlokʼ ta 82 kʼopetik Li Jkʼel osil ta toyole. Jaʼ baʼyel toʼox chlokʼ li revista ta inglese, jaʼ tsʼakal toʼox chlokʼ yuʼunik ta jutuk mu skotoluk li ta kʼopetik taje. Pe li avi une, mas xa ta 240 kʼopetik chichʼ jelubtasel. Ta jutuk mu skotoluk li kʼopetike, koʼol xa yorail chlokʼ xchiʼuk li ta inglese. Li avie, mas xa ta vukub sien kʼopetik chichʼ jelubtasel li vunetik xchiʼuk yan kʼusitike. Leʼ toʼox tale, ¡vokol toʼox tajek yilel!

Li ta 2004, oy kʼusi yan tsots skʼoplal kʼot ta nopel yuʼun li Jtsop Jbeiltasvaneje. Laj yal ti skʼan xa noʼox xichʼ jelubtasel ta kʼuk noʼox yepal kʼopetik li Vivlia Traducción del Nuevo Mundo sbie. Ta skoj taje epal krixchanoetik xuʼ skʼel li Svivliaike. Li ta sjabilal 2014 oy xaʼox mas ta 128 kʼopetik li Vivlia taje,  ta sliklejal o ta jvokʼ noʼox. Jlome jaʼ ta skʼopik li krixchanoetik ta Pacífico sure.

Jtos ti kʼusi te oy tajek ta koʼontone, jaʼ kʼalal laj yichʼ pasel jun asamblea ta Tuvalu leʼ ta 2011. Echʼ xaʼox jayibuk u ti muʼyuk yakʼoj voʼ li ta lum taje, li ermanoetike la snopik ti jaʼ van lek muʼyuk xa chichʼ pasele. Pe li ta mal kʼakʼal kʼalal likʼotkutike, jaʼo tsots laj yakʼ voʼ. Jech oxal, li asambleae laj onoʼox yichʼ pasel. La jta jun mukʼta matanal, yuʼun voʼon laj kal ta asamblea ti lokʼ li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis ta tuvalu kʼope. Akʼo mi jutukik li ermanoetik ti jech skʼopike, akʼbat yuni motonik yuʼun li Jeovae. Kʼalal tsuts li asambleae, laj yakʼ voʼ yan velta. Xuʼ xkaltik ti vaʼ kʼakʼale chib to smoton akʼbatik yuʼun Jeova li ermanoetik taje.

Kʼux ta alel, pe muʼyuk xa ay xchiʼinun kuni ajnil li ta asamblea taje, yuʼun cham ta 2009. Lajuneb jabil la stsʼik kanser. 35 jabil jalij li jnupunelkutike. Kʼalal mi chaʼkuxie, chmuyubaj tajek mi laj yaʼi ti laj yichʼ jelubtasel ta tuvalu kʼop li Vivliae.

Li avie nupunemun xa yan velta xchiʼuk jun ermana ti kʼupil sba eke. Loraini Sikivou sbi. Jaʼ yan bendision laj yakʼbun li Jeovae. Li Lorainie te toʼox chkoltavan ta sjelubtasel li fiyi kʼope. Laj toʼox xchiʼin ta abtel Jenny li ta Betel ta Fiyie. Linupun xchiʼuk jun ermana ti tukʼ tajek tunem talel ta stojolal Jeova eke xchiʼuk ti skʼanoj tajek batsʼikʼopetik kʼuchaʼal li voʼone.

Kʼalal ta jkʼel sutel ti kʼu yelan echʼem talel li jkuxlejale, chkakʼ venta ti chabibilik yuʼun Jeova skotol li krixchanoetike, akʼo mi muʼyuk mas ojtikinbil li skʼopike (Salmo 49:1-3). Kiloj xtok ti xmuyubajik noʼox tajek kʼalal chichʼik ta sba velta li vunetike xchiʼuk ti xuʼ skʼejintaik Jeova li ta skʼopike. Kʼalal jech chkil taje, ta jnop kʼu to yepal skʼanojutik li Jeovae (Echos 2:8, 11). Chvul ta jol jun ermano ti yij xae, Saulo Teasi sbi, likem ta Tuvalu. Kʼalal laj xaʼox yoʼonton skʼejintael ta sba velta jun kʼejoj li ta skʼope, oy kʼusi laj yalbun ti chakʼ jutuk tseʼeje. Laj yalbun ti akʼo la xi xkalbe li Jtsop Jbeiltasvaneje: «Mas kʼupil ta aʼiel ta tuvalu kʼop li kʼejojetike, jaʼ xkom to li ta inglese».

Li ta septiembre ta 2005 oy kʼusi labal sba matanal la jta xtok. Laj yalbeikun ti akʼo xitun ta Jtsop Jbeiltasvanej yuʼun li Stestigotak Jeovae. Akʼo mi mu xa bu chitun ta sjelubtasel kʼop, ta jtojbe ta vokol Jeova ti chakʼ-o jkolta li jelubtasej kʼopetik ta spʼejel Balumile. Ximuyubaj tajek ti chkil chchabi skotol li yajtuneltake, akʼo mi te to nakalik li ta lumetik ti joyolik ta mukʼta nab Pacificoe. Jech kʼuchaʼal chal li Salmo 97:1: «Cuxetuc noʼox yoʼnton sbejel li banamile; tseʼinicuc noʼox li bicʼtal banamil cacajtic ta nabe, yuʼun jaʼ Ajvalil stuc li Mucʼul Diose».