1, 2. ¿Kʼusi jelelutik-o xchiʼuk li chonbolometike?

LI KRIXCHANOUTIKE mi jsetʼuk xijkoʼolaj xchiʼuk li chonbolometike. Yuʼun li voʼotike xuʼ xijkʼopoj, xuʼ xijtsʼibaj, xuʼ jkʼeltik vun xchiʼuk xkaʼibetik smelolal li kʼusi chkichʼtik albele. Xuʼ jpastik orasion xtok xchiʼuk xuʼ jkʼejintatik li Jeovae. Li sientifikoetike mu to xaʼibeik smelolal kʼuxi jech tspas yuʼun li jchinabtike.

² Li Jeovae maʼuk noʼox yakʼoj ti xuʼ xijkʼopojutike, yuʼun oy to kʼusi yan yakʼojbutik ti jaʼ jelelutik-o xchiʼuk li chonbolometike (Salmo 139:14; Apokalipsis 4:11). Ta skoj ti jech la spasutik kʼuchaʼal stuk li Jeovae, kolemutik yuʼun sventa jnop jtuktik li kʼusitik ta jpastike (Génesis 1:27). Jaʼ yuʼun voʼotik ta jtʼujtik mi ta jkʼupil kʼoptatik ta jkʼopojeltik li Diose xchiʼuk mi chijtun ta stojolale.

3. Sventa lek xbat ta nopel kuʼuntike, ¿kʼusi yakʼojbutik li Jeovae?

³ Li Jeovae laj yakʼbutik Vivlia sventa jnaʼtik kʼuxi xuʼ jkʼupil kʼoptatik xchiʼuk kʼuxi xuʼ xijtun ta stojolal. Li avie, buyuk xa noʼox ta xichʼ tael sliklejal o jvokʼ noʼox li Vivliae, yuʼun oy xa ta mas ta 2,800 jeltos kʼopetik. Sventa jechuk jnopbentik kʼuchaʼal  li Jeovae, skʼan jkʼeltik li Jvivliatike xchiʼuk jnopbetik skʼoplal (Salmo 40:5; 92:5; 139:17). Kʼalal jech xa ta jnoptik kʼuchaʼal li Dios une, xuʼ xa lek xkʼot ta nopel kuʼuntik li kʼusi ta jpastike xchiʼuk xuʼ jtatik li kuxlejal sbatel osile (kʼelo 2 Timoteo 3:14-17).

4. ¿Kʼusitik sjakʼobiltak ta jkʼeltik batel?

⁴ Skʼan kʼunkʼun jnopbetik skʼoplal li kʼusitike (Salmo 77:12; Proverbios 24:1, 2). Jech, toj tsots skʼoplal ti jchʼakbetik yorail snopbel skʼoplal li kʼusi ta jchantik ta sventa Jeova xchiʼuk Jesuse (Juan 17:3). Li ta xchanobil liʼe jaʼ ta jkʼeltik batel li sjakʼobiltak liʼe: ¿Kʼusi tskoltautik yoʼ jnopbetik skʼoplal li kʼusitik ta jchantike? ¿Kʼusitik xuʼ jnopbetik skʼoplal? ¿Kʼusitik xuʼ jpastik sventa nopoltik noʼox jnopbetik skʼoplal li kʼusitike xchiʼuk ti jkʼupintik spasel jeche?

5, 6. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu xchʼay ta joltik xchiʼuk ti xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi ta jkʼeltike?

⁵ Li krixchanoutike oy kʼusitik spas kuʼuntik akʼo mi muʼyuk ta jnopbetik skʼoplal, jech kʼuchaʼal ti chkichʼtik ikʼe, ti chijxanave o kʼalal ta jtsʼot jvisikletatike. Pe kʼalal ta jchan jvuntike, mu jechuk chkʼot ta pasel kʼuchaʼal laj xa kaltike, yuʼun xuʼ van oy kʼusi yan ta jnopbetik skʼoplal. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu jechuk xkʼot ta pasel taje? Skʼan xkakʼ ta koʼontontik xchiʼuk jnoptik kʼusi skʼan xal li kʼusi yakal ta jkʼeltike. Jech xtok, xi skʼan jakʼbe jbatik kʼalal mi tsuts kuʼuntik skʼelel jun parafo o junuk subtituloe: «¿Kʼusi chakʼ jchan li kʼusi naka to la jkʼele? ¿Mi ta melel xkaʼibe lek smelolal?».

⁶ Jaʼ me lek xtok mi chbakʼ ketik kʼalal ta jkʼeltik vune, jaʼ mu sta mi ta koʼontontik o tsʼijil noʼox ta jkʼeltike. Li sientifikoetike yakʼojik venta ti jaʼ la mas lek chvul ta joltik kʼusi la jkʼeltik mi jech ta jpastik taje. Ta skoj ti jaʼ la spasutik li Jeovae, snaʼoj ti jaʼ jeche. Jech oxal, li Josuee albat yuʼun Jeova ti akʼo snopilanbe skʼoplal li mantaletik yuʼune o kʼuchaʼal chal li ta voʼneal evreo kʼope jaʼ ti chbakʼilan o chnikulan li yanal ketike (kʼelo Josué 1:8). Kʼalal jech ta jkʼel Jvivliatik taje, jaʼ tskoltautik sventa xkakʼ ta koʼontontik xchiʼuk sventa xvul noʼox ta joltik li kʼusi ta jkʼeltike.

7. ¿Bu xchiʼuk kʼusi ora skʼan jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.)

⁷ Bateltike, kʼalal jaʼo chijchanunaje toj vokol chkaʼitik ti xkakʼ ta koʼontontik xchiʼuk ti jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike. Yuʼun xuʼ van toj lubemutik xchiʼuk ep kʼusitik xvochet li ta jpat jxokontike. Jaʼ yuʼun skʼan te jnopbetik skʼoplal ti bu lek noʼox stsʼijete xchiʼuk kʼalal jaʼo muʼyuk kʼusi mas ta jnopbentike. Jun skʼelobile jaʼ li Davide, ti lek toʼox xaʼi snopel ta akʼobaltike (Salmo 63:6). Li jun xtoke jaʼ li Jesuse, yuʼun la saʼ ti butik lek noʼox stsʼijet sventa snopbe skʼoplal kʼusitike xchiʼuk ti bu xuʼ spas orasione (Lukas 6:12).

8. 1) ¿Kʼusitik xuʼ jnopbetik skʼoplal? 2) ¿Kʼu yelan chaʼi sba Jeova kʼalal chkalbetik batel skʼoplale?

⁸ Maʼuk noʼox me ta jnopbetik skʼoplal li kʼusitik chal Vivliae, yuʼun oy yan kʼusitik ti xuʼ jnopbetik skʼoplal xtoke. Kʼalal ta jkʼeltik li spasbentak Diose, xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi chakʼ jchan ta stojolal li Jeovae?». Kʼalal jech ta jpastike, tstij koʼontontik sventa jtojbetik ta vokol ta jun orasion li Jeovae. Mi jaʼo te jchiʼuktik yan krixchanoetike, xuʼ xkalbetik kʼu yelan chkaʼi jbatik (Salmo 104:24; Echos 14:17). Li Jeovae xmuyubaj kuʼuntik kʼalal ta jnoptik ta stojolale, kʼalal ta jkʼopontike xchiʼuk kʼalal chkalbetik batel skʼoplale. Xi chal li Vivliae: «Laj  yichʼ tsʼibael ta vun te ta stojol, yuʼun jech mu xchʼay ta oʼntonal li boch’o jun yoʼntonic ta stojol [Jeova] ti jaʼ no’ox yichʼojic o ta muqʼue» (Malaquías 3:16).

9. 1) ¿Kʼusi albat yuʼun Pablo li Timoteoe? 2) ¿Kʼusi xuʼ jnopbetik skʼoplal kʼalal ta jchapan jbatik sventa chbat kakʼtik estudio o chbat jcholtik mantale?

⁹ Li Timoteoe albat yuʼun Pablo ti akʼo snopbe skʼoplal kʼu yelan chaʼi sba yuʼun yantik ta skoj li skʼopojele, li kʼusitik tspase xchiʼuk li kʼusitik chakʼ ta chanele (kʼelo 1 Timoteo 4:12-16). Xuʼ jech jpastik ek. Kʼalal ta jchapan jbatik sventa chbat kakʼtik junuk estudioe, skʼan jchʼakbetik yorail sventa jnopbetik skʼoplal junuk sjakʼobil o junuk skʼelobil ti xuʼ xkoltaat sventa xamigoin sba xchiʼuk Dios li buchʼu chkakʼbetik estudioe. Kʼalal jech ta jnopbetik skʼoplale tskoltautik sventa lekuk tsots li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk xijmuyubaj noʼox kʼalal chijchanubtasvane. Kʼalal skʼan toʼox xijbat ta cholmantal xtoke, jaʼ me tskoltautik kʼalal ta jchan Jvivliatik xchiʼuk ti jnopbetik skʼoplale (kʼelo Esdras 7:10). Xuʼ jchantik junuk kapitulo li ta slivroal Echose o jnopbetik skʼoplal junuk teksto ti ta jkʼan ta jkʼelbetik li yajval nae o xuʼ kak jkʼeltik li vunetik ta xkiktatik komele. Taje jaʼ me tskoltautik xtok sventa mas to xijmuyubaj kʼalal ta jcholtik mantale (2 Timoteo 1:6). Jech xtok, lek jnopbetik skʼoplal li kʼusitik chtun yuʼunik ta mantal li krixchanoetik bu ta jcholtik mantale xchiʼuk li kʼusi xuʼ xkalbetik sventa xchʼi ta yoʼontonik li Skʼop Diose. Jaʼ me jech mas to lek ta jtunestik Vivlia li ta cholmantale (1 Korintios 2:4).

10. ¿Kʼusitik yan xuʼ jnopbetik skʼoplal?

¹⁰ ¿Kʼusitik yan xuʼ jnopbetik skʼoplal? Mi nopem xkaʼitik ta jtsʼibatik li kʼusitik lek laj kaʼitik li ta tsobajeletik xchiʼuk li ta asambleaetike, jchʼakbetik yorail sventa  jchaʼkʼeltik, vaʼun xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi laj yakʼ jchan ta sventa Vivlia xchiʼuk ta sventa li s-organisasion Diose?». Jech xtok, xuʼ jnopbetik skʼoplal li kʼusitik ta jkʼeltik ta revista Li Jkʼel osil ta toyole, ta ¡Despertad! xchiʼuk li ta achʼ vunetik chlokʼ ta asambleaetike. O kʼalal ta jchanbetik sloʼil xkuxlejal junuk ermano ta Anuarioe, jchʼakbetik yorail sventa jnopbetik skʼoplal yoʼ xkʼot ta koʼontontike. Kʼalal yakal ta jkʼeltik jlikuk vune, mas me lek ti jpastik subrayar o jbontik li butik mas tsotsik skʼoplale o jtsʼibatik kʼusi lek laj kaʼitik li ta xokon jvuntike. Kʼalal jech ta jpastike, tskoltautik sventa jvules ta joltik li kʼusitik tsotsik skʼoplale, vaʼun xuʼ jtunestik kʼalal chketʼestik junuk mantale o kʼalal chbat jvulaʼantik junuk ermano o li buchʼu naka to chlik xchan Vivliae. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti jchʼakbetik yorail sventa jnopbetik skʼoplal kʼuxi chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi la jchantike xchiʼuk sventa jtojbetik ta vokol li Jeovae.

11. ¿Kʼusi ti mas skʼan jnopbetik skʼoplale, xchiʼuk kʼu yuʼun? (Kʼelo li tsʼib ta yok vune.)

¹¹ Ep kʼusitik xuʼ jnopbetik skʼoplal, pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ li Vivliae. ¿Kʼu yuʼun? Jnoptik noʼox ti mu xa xakʼik oyuk Jvivliatike. * Akʼo mi jech spasik, muʼyuk buchʼu xuʼ spajesutik ta snopbel skʼoplal li kʼusi jkomesoj ta jol ta koʼontontike, jech kʼuchaʼal li tekstoetik o li kʼejojetike (Echos 16:25). Li Jeovae jaʼ xa me tstunes xchʼul espiritu sventa xvul ta joltik li kʼusitik jchanojtike, vaʼun xuʼ tukʼ xkakʼ jbatik (Juan 14:26).

12. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa jujunuk kʼakʼal jkʼeltik li Vivliae?

¹² ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa jujunuk kʼakʼal jkʼeltik li Vivliae? Jkʼeltik kʼusi xuʼ jpastik. Paso preva liʼe, chʼako jayibuk kʼakʼal ta xemana sventa xakʼel li kʼusitik kapituloal albil skʼoplal ta xichʼ kʼelel jujun xemana li ta Chanob vun sventa Kabteltik yuʼun Diose xchiʼuk chʼakbo jlikeluk yorail sventa xanopbe skʼoplal li kʼusi la achane. Li ta yantik kʼakʼale kʼelo jvokʼuk kʼusi chal Mateo, Markos, Lukas o Juan. Vaʼun nopbo skʼoplal li kʼusitik la spas xchiʼuk kʼusitik laj yakʼ ta chanel li Jesuse (Romanos 10:17; Evreos 12:2; 1 Pedro 2:21). Sventa jtabetik lek sbalil li kʼusi ta jkʼeltike, xuʼ jtunestik jlikuk vun ti lek xcholet chal skotol li kʼusitik la spas ta xkuxlejal li Jesuse (Juan 14:6).

13, 14. ¿Kʼu yuʼun skʼan jnopilanbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantik ta sventa Jeova xchiʼuk Jesuse, xchiʼuk kʼusi tstij koʼontontik sventa jechuk jpastik taje?

¹³ Kʼalal ta jnopilanbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantik ta sventa Jeova xchiʼuk Jesuse tskoltautik sventa xijyijub ta mantal xchiʼuk sventa lekuk tsots li xchʼunel koʼontontike (Evreos 5:14; 6:1). Mi muʼyuk mas ta jnoptik ta stojolal li Jeovae, kʼunkʼun me chijnamajutik ta stojolal xchiʼuk xuʼ muʼyuk xa lek chilutik (Evreos 2:1; 3:12). Li Jesuse lek la spʼijubtasutik, yuʼun laj yal ti mi mu ta sjunuluk koʼontontik ta jchʼamtik li kʼusitik chal Vivliae, xuʼ snamajesutik ta stojolal Jeova ‹li kʼusitik ta jvul-o koʼontontike, li kʼulejale xchiʼuk li kʼusitik ta jkʼupin ta jkuxlejaltike› (Lukas 8:14, 15).

¹⁴ Jaʼ yuʼun toj tsots skʼoplal ti jujun kʼakʼal jnopilanbetik skʼoplal li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal jech ta jpastike, jaʼ tstij koʼontontik sventa xkakʼtik persa jchanbetik  stalelal li Jeovae (2 Korintios 3:18). Mi laj kakʼtik persae, xuʼ jchantik ta sventa Jeova ta sbatel-o osil xchiʼuk ti jujun kʼakʼal ta jchanbetik batel li stalelale. ¡Jaʼ jun mukʼta matanal maʼ taje! (Eclesiastés 3:11.)

15, 16. 1) ¿Kʼuxi tskoltautik mi la jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantik ta sventa Jeova xchiʼuk Jesuse? 2) ¿Kʼu yuʼun oy bateltik ti vokol ta jtabetik yorail sventa jnopbetik skʼoplale? 3) ¿Kʼu yuʼun lek sta-o xkakʼtik persa ti jnopbetik skʼoplale?

¹⁵ Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantik ta sventa Jeovae, jaʼ tskoltautik xtok sventa xijmuyubaj noʼox chijtun ta stojolal. Ta skoj ti xijmuyubaje, xuʼ xmuyubaj kuʼuntik li ermanoetik eke xchiʼuk li buchʼutik ta jcholbetik mantale. Mi la jnopbetik skʼoplal xtok li kʼusitik la spas Jeova sventa tal chamuk ta jtojolaltik li Jesuse, te chkakʼtik venta ti tsots tajek skʼoplal ti lekuk oyutik ta stojolal li Diose (Romanos 3:24; Santiago 4:8). Oy jun ermano ta Sudáfrica ti Mark sbie, oxib jabil laj yichʼ tikʼel ta chukel ta skoj ti tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal Jeovae. Li ermanoe chal ti kʼalal oy kʼusi ta jnopbetik skʼoplale xkoʼolaj la kʼuchaʼal oy bu chijbat. Yuʼun kʼalal mas ta jnopbetik skʼoplal li kʼusitike, mas chkakʼtik venta kʼu yelan stalelal li Jeovae. Jech xtok, kʼalal tsvul yoʼonton o chat yoʼontone, ta la skʼel li Vivliae xchiʼuk ta xchʼakbe yorail sventa snopbe skʼoplal li kʼusi tskʼele. Mas xa jun yoʼonton chkom kʼalal jech ta spase.

¹⁶ Bateltike vokol ta jtabetik yorail sventa jnopbetik skʼoplal li kʼusi chal Vivliae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun oy ep kʼusitik ta sba balumil ti xuʼ xchʼay koʼontontike. Jun ermano ta África ti Patrick sbie, chal ti ep kʼusitik ta spas jujun kʼakʼale. Jlome tsvul-o tajek yoʼonton. ¿Kʼusi tspas kʼalal jech taje? Baʼyele, chalbe Jeova ta jun orasion ti kʼusi tsvul-o yoʼontone. Kʼalal jech ta spase mas xa kʼun chaʼi snopel lek. Melel onoʼox ti persa skʼan xchʼakbe yorail spasel taje, pe mas nopol chaʼi sba ta stojolal li Jeovae. Jech xtok, mas xa kʼun chaʼibe smelolal li kʼusitik chal Vivliae (Salmo 94:19). Jech kʼuchaʼal chkiltike, ep tajek sbalil ta jtabetik kʼalal ta jnopbetik skʼoplal jujun kʼakʼal li kʼusitik ta jchantik ta Vivliae (Echos 17:11).

17. Li voʼote, ¿bakʼin chachʼakbe yorail sventa xanopbe skʼoplal li kʼusitik chachan ta Vivliae?

¹⁷ Jlome sob chlikik sventa tskʼelik xchiʼuk tsnopbeik skʼoplal li Vivliae xchiʼuk sventa tspasik orasion. Li yantik xtoke, jech tspasik kʼalal chkux yoʼontonik ta oʼlol kʼakʼale. Pe oy buchʼutik mas lek chaʼiik ti jech tspasik ta mal kʼakʼal o kʼalal poʼot xa chvayike. Jech xtok, oy buchʼu mas tskʼupinik skʼelel jlikeluk ta sob xchiʼuk jlikeluk ta akʼobaltik (Josué 1:8). Mu ventauk kʼusi ora, jujun kʼakʼal skʼan jkʼeltik xchiʼuk jnopbetik skʼoplal li Vivliae, mu me xkakʼtik smakutik li kʼusitik mu masuk tsots skʼoplale (Efesios 5:15, 16).

18. ¿Kʼusi ch-akʼbatik yuʼun Jeova li buchʼutik tsnopbeik skʼoplal li kʼusi chal Vivliae xchiʼuk ti chakʼik persa yakʼel ta xkuxlejalik li kʼusi chchanike?

¹⁸ Jamal chal Jeova ti chakʼbe bendision li buchʼutik tsnopbeik skʼoplal li kʼusi chal Vivliae xchiʼuk ti chakʼik persa yakʼel ta xkuxlejalik li kʼusi chchanike (kʼelo Salmo 1:1-3). Xi laj yal li Jesuse: «Xmuyubajik noʼox li buchʼutik chaʼiik li skʼop Diose xchiʼuk ti tspasik li kʼusi chale» (Lukas 11:28). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xuʼ xkichʼtik ta mukʼ Jeova mi la jnopbetik skʼoplal jujun kʼakʼal li kʼusi chal Vivliae. Vaʼun, li Diose chakʼbutik jmotontik, jaʼ ti xuʼ xijmuyubaj noʼox li avie xchiʼuk chakʼbutik li kuxlejal sbatel osil ta Paraisoe (Santiago 1:25; Apokalipsis 1:3).