JAʼO yorail primavera ta sjabilal 1931 ta París (Francia). Solel sbuset noʼox krixchanoetik kʼuchaʼal xinichʼ li ta yochebal mukʼta na ti Pleyel sbi ti jaʼ sventa konsiertoe. Li na taje lek ojtikinbil. Kʼupil sba tajek skʼuʼ spokʼik li buchʼutik te chkʼotik ta taksie, vaʼun ta ora noʼox noj li kʼupil sba nae. Te van oxmiluk krixchanoetik kʼotik ti likemik tal ta 23 mukʼtik lumetike. Pe maʼuk talik ta junuk konsierto, jaʼ tal xchikintaik li kʼusi chal Joseph Rutherford ti jaʼ li buchʼu sventainoj li cholmantal yuʼun stestigotak Jeovae. Li lekil mantaletik laj yakʼe laj yichʼ jelubtasel ta francés, alemán xchiʼuk ta polaco kʼop. Ta skoj ti tsots onoʼox snaʼ xkʼopoje, chtakʼav to yuʼun li nae.

Li asamblea taje toj ep laj yichʼ tabel sbalil sventa li cholmantal ta Franciae. Li ermano Rutherforde la stijbe yoʼonton li buchʼutik te oyike, pe mas ta stojolal li kerem tsebetik yoʼ x-ochik ta colportor (ti jech toʼox ojtikinbilik li prekursoretike). Jun kerem ti likem ta Gran Bretaña ti John Cooke sbie, kom-o ta sjol li kʼusi laj yichʼ alel ti jaʼ tijbat-o yoʼonton yoʼ x-och ta colportore: «Kerem tsebetik, mu me kʼusi xavakʼ akʼo stsaloxuk». *

Li John Cooke ti kʼot ta misioneroale, maʼuk noʼox stuk bat tunuk ti bu chtun mas jcholmantaletike, ep buchʼutik jech la spasik ek (Echos 16:9, 10). Li ta sjabilal 1930 kʼajomal toʼox 27 colportor oy, pe ta jun noʼox jabil ta tsʼakale, oy xaʼox 104. Ta melel toj echʼ noʼox epaj. Pe ¿kʼuxi van tstsal yuʼunik li xiʼel ti mu snaʼik li kʼop ti bu chtunike, ti chʼabal stakʼinike xchiʼuk ti stuk oyik ti bu chtunike?

Li buchʼutik maʼuk te slumalike jaʼ chcholik-o mantal li tarjetaetik sventa xcholobil mantale. Jun ermano ti ta alemán kʼop chkʼopoje, xi chvul ta sjol kʼalal la xchol mantal ta Parise: «Solel xpujpun tajek li koʼontonkutike, pe maʼuk ta skoj ti ta jxiʼtakutik li krixchanoetike o ti muʼyuk jpatoj koʼontonkutik ta stojolal li Jeovae, chixiʼkutik ta skoj ti xuʼ xchʼay ta jolkutik li kʼusi chkalkutik ta cholmantale, akʼo mi chʼabal ep, yuʼun xi noʼox chkalkutike: ‹Voulez-vous lire cette carte, s’il vous plaît? [Avokoluk, ¿mi xuʼ xakʼel kʼusi chal li tarjetae?]›. Ta sjunul koʼontonkutik ta jpas li kabtelkutike».

Kʼalal ch-och xcholik mantal li ta apartamentoetike, jutuk mu skotoluk velta chichʼik lokʼesel yuʼun li jchabiej apartamentoetike. Jun velta kʼalal yakal chcholik mantal chaʼvoʼ ermanaetik ti chtunik ta colportor ti likemik ta Gran Bretañae, ti jutuk tajek chkʼopojik ta francés kʼope, la staik jun jchabiej apartamento ti solel xtiʼet sjole. Jakʼbatik buchʼu yakal tsaʼik. Kʼalal yakal chalbeik ti mu x-iline, li jun ermanae oy kʼusi la sta ta kʼelel ta tiʼ na ti xi tsʼibabile: «Tournez le bouton [tijo li timbree]». Ta skoj ti la snop ti jaʼ jech sbi li yajval  apartamentoe, stseʼet tajek sat xi la stakʼe: «Jaʼ tal jkʼelkutik li ants Tournez le bouton». Koliyal ti solel xmuyubajik noʼoxe, muʼyuk chibajik-o li kʼusitik kʼotanuk ta pasele.

Li ta sjabilaltik 1930, jutuk mu skotoluk li buchʼutik te snaik ta Franciae abol sbaik, jaʼ jechik ek li buchʼutik maʼuk te slumalike. Li ermana M. Brzoska ti likem ta Gran Bretañae xvul to ta sjol li kʼusi kʼot ta stojolalik xchiʼuk li xchiʼil ta cholmantale, xi chale: «Chʼabal lek li bu nakalunkutike, pe li kʼusi mas to toj vokole yuʼun chʼabal kuʼunkutik calefacción. Kʼalal jaʼo yorail siktike, tsikub ta bu noʼox kʼalal li jkuartokutike. Jujun sobe tspas ta yelo li voʼ oy ta jarrae, vaʼun skʼan ta jvokʼkutik li yelo yoʼ xuʼ jpok li jsatkutike». ¿Mi chibajik-o van li ermanoetike? ¡Muʼyuk ta melel! Xi laj yal li jun ermanoe: «Muʼyuk kʼusi mas x-ayan kuʼunkutik, pe oy noʼox li kʼusi chtun kuʼunkutike» (Mateo 6:33).

Li vaʼ ermanoetik ti toj tsots yoʼontonike skʼan mu xchibajik xtok ta skoj ti stuk oyik ti bu chtunike. Li ta slikebaltik 1930, mu toʼox sta vukub sien jcholmantaletik li ta Franciae. Jutuk mu skotolikuk spukoj sbaik ta sjunul li lume. ¿Kʼuxi laj yutik yoʼ jun noʼox yoʼontonike? Xi chal li ermana Brzoska li kʼusi la spasik xchiʼuk li xchiʼil ta cholmantal kʼalal stuk chaʼi sbaike: «Jal jchʼakojbekutik yorail jmoj chichanunajkutik. Vaʼun jaʼ jech tstsal kuʼunkutik kʼalal jtuk chkaʼi jbakutike. Li vaʼ kʼakʼale muʼyuk toʼox chichʼ pasel revisita xchiʼuk mi jaʼuk chichʼ akʼel estudio, jaʼ yuʼun oy lek yorail kuʼunkutik ta akʼobaltik sventa jtsʼibabekutik batel karta li kutsʼ kalalkutike, pe jaʼ mas ta jtsʼibabekutik batel li yan prekursoretike. Ta jtsʼibabe jbakutik li kʼusitik kʼot ta pasel kuʼunkutike, vaʼun jaʼ jech ta jpatbe jba koʼontonkutik ta jujuntal» (1 Tesalonisenses 5:11).

Akʼo mi ep kʼusitik la snuptanik li vaʼ prekursoretik ta Franciae, muʼyuk laj yakʼ sbaik ta tsalel. Jtos ti kʼu yelan vinaj ti muʼyuk xchibajike, jaʼo kʼalal la stak batel skartaik ta Betel akʼo mi echʼ xaʼox ep jabil ti tunik ta Franciae. Li ermana Annie Cregeene, ti tʼujbil chbat ta vinajele, la xanik sjunul Francia xchiʼuk smalal ta sjabilal 1931 kʼalal ta 1935, xi la stsʼibae: «Ximuyubajkutik tajek xchiʼuk oy sbalil li jkuxlejalkutike. Lek tsobol li-abtejkutik. Jech kʼuchaʼal laj yal li jtakbol Pabloe: ‹Voʼon la jtsʼun, Apolos laj yatʼes, pe jaʼ laj yakʼ chʼiuk batel li Diose›. Ti jayvoʼ li-abtejkutik li vaʼ kʼakʼale, ximuyubajkutik kʼalal laj kilkutik kʼot ta pasel li kʼusi laj yal li jtakbol Pabloe» (1 Korintios 3:6).

Akʼo mi laj yil svokolik li baʼyel prekursoretike, kuch yuʼunik xchiʼuk laj yakʼ ta xkuxlejalik li cholmantale, taje xuʼ xchanik li buchʼutik oy ta yoʼontonik chtunik mas li ta cholmantale. Avie oy nan chanlajunmiluk chtunik ta prekursor regular li ta Franciae, ep buchʼutik chtunik ta grupoetik o ta tsobobbailetik ta yantik kʼopetik. * Jech kʼuchaʼal li baʼyel prekursoretike, akʼo mi oy ep svokolik, muʼyuk kʼusi xuʼ stsalatik. (Kʼusitik kʼot ta pasel ta voʼne ta Francia.)