1, 2. 1) ¿Kʼusi tsvul-o yoʼontonik li totil meʼiletik ti oy xchex kerem tsebike? 2) ¿Kʼusitik lek xuʼ spas yuʼunik li chex kerem tsebetike?

JTOS ti kʼusi xmuyubajik-o tajek li totil meʼiletik ti jaʼik stestigotak Jeovae, jaʼo kʼalal chichʼ voʼ skerem o stsebike. Jun ermana ti Berenice sbie oy chanvoʼ yalab ti skʼan toʼox xlokʼik ta chanlajuneb jabil kʼalal laj yichʼik voʼe. Xkuxet la tajek yoʼonton xchiʼuk smalal kʼalal laj yilik ti lik tunikuk ta stojolal Jeova xchanvoʼal li yalab xnichʼnabike. Pe oy kʼusi tsvul-o yoʼontonik xtok, yuʼun toj ep vokol tsnuptanik kʼalal mi chex kerem tsebik xaʼoxe. Mi oy avalab anichʼnabik ti chexik xae o ti jutuk xa skʼan jech staike, jaʼ jech chavaʼi aba ta melel ek.

² Jun vinik ti xchanojbe lek skʼoplal ti kʼu yelan xkuxlejal li chex kerem tsebetike, chal ti toj tsots chaʼiike xchiʼuk jech chaʼiik ek li totil meʼiletike. Jech xtok, jlom totil meʼiletike xuʼ van xalik ti naka chopol kʼusi tspas li skerem o stsebike xchiʼuk ti xkoʼolaj kʼuchaʼal uni ololetik tspas sbaik chilike. Pe li vinik ti naka to laj kalbetik skʼoplale, chal ti xtal noʼox ta sjolik kʼusi tspas li kerem tsebetik kʼalal jech sjabilalike, ti toj echʼem kʼusitik oy ta yoʼontonike xchiʼuk ti jaʼ lek chaʼiik ti te xchiʼukik-o li yamigotakike. Ta melel, toj ep kʼusitik lek  xuʼ spasik li chex kerem tsebetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ xamigoin sbaik lek xchiʼuk li Jeovae, jech kʼuchaʼal la spas li Jesus kʼalal chex kerem toʼoxe (kʼelo Lukas 2:52). Jech xtok, xuʼ xchanik kʼuxi xuʼ mas xtojobik ta cholmantal xchiʼuk ti masuk x-ayan ta yoʼontonik ti tskʼan chtunik mas ta stojolal li Jeovae. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ snop stukik li kʼusi tspasike, jech kʼuchaʼal ti chakʼ xkuxlejalik ta stojolal li Diose xchiʼuk ti xchʼunbeik smantale. Mi oy achex kerem o atsebe, ¿kʼuxi xuʼ xakolta sventa xtunik ta stojolal li Jeovae? Jaʼ chanbo stalelal li Jesuse. Jkʼeltik kʼuxi xuʼ xavakʼbe yil ti akʼanoj li achex kerem o atsebe, ti bikʼit avakʼoj abae xchiʼuk ti xavaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike.

3. ¿Kʼuxi laj yakʼik venta jtakboletik ti jaʼ yamigoik li Jesuse?

³ Li krixchanoetik ta skʼakʼalil Vivliae, mu snaʼ xalbeik smosoik ti kʼusi tsnopike xchiʼuk ti kʼusi oy ta yoʼontonike. Pe mu jechuk la spas Jesus ta stojolal li yajtakboltake. Xi laj yale: «Maʼuk xa mosoil chkalboxuk, yuʼun [...] kamigooxuk xa chkalboxuk» (kʼelo Juan 15:15). Skʼanojan tajek li yajtakboltake, jaʼ yuʼun la xchʼak skʼakʼal sventa chchiʼinan ta loʼil, ta sjunul yoʼonton laj yalbe li kʼusi tsnope xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontone. Jech xtok, ta sjunul yoʼonton la xchikintabe kʼalal chalik li kʼusi tsnopike xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontonike (Markos 6:30-32). Vaʼun jaʼ koltaatik-o li jtakboletik sventa jaʼuk yamigo xilik li Jesuse xchiʼuk jaʼ koltaatik-o ta spasel lek li yabtelik ta mas tsʼakale.

4. ¿Kʼuxi xuʼ xavamigoin li akerem o atsebe? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale.)

⁴ Melel onoʼox ti xuʼ xapas ta mantal li avalab anichʼnabe. Pe xuʼ me xavamigoin abaik xtok. ¿Kʼuxi? Jaʼ ti jmojuk kʼusitik xapasike. Pe sventa spas avuʼune, persa van skʼan xachʼak akʼakʼal ta avabtel o ta yan kʼusitik. Liʼe mu me tajimoluk, toj tsots me skʼoplal, jaʼ yuʼun paso orasion xchiʼuk nopbo lek skʼoplal. Jech xtok, skʼan me xavakʼ venta kʼusi lek chaʼi li avalab anichʼnabe. ¿Mi xanaʼ kʼusi sonal lek chaʼi, kʼusi pelikulail lek chil xchiʼuk kʼusi tajimolal tskʼupin? Akʼo persa ta skʼupinel ek li kʼusi lek chaʼiike. Jun stestigo Jeova ta Italia ti Ilaria sbie, chal ti lik la xchikinta stot smeʼ li son ti lek chaʼi stuke. Vaʼun jaʼ lik yamigoin-o sbaik xchiʼuk li stote. Kʼalal jeche, mas ta sjunul yoʼonton chalbe stot li kʼusitike. Jaʼ yuʼun chaʼa, mu me xanop ti mu xa stakʼ xavalbe mantal akerem o atseb mi lakʼot ta yamigoe o ti chakolta sventa xkʼotik ta yamigo Jeovae (Salmo 25:14). Moʼoj, yuʼun chakʼik venta ti akʼanoje xchiʼuk ti chavichʼ ta mukʼe. Vaʼun jaʼ me chnopajik-o tal ta atojolal sventa chchiʼinikot ta loʼil.

5. ¿Kʼusi skʼan spasik li yajchankʼoptak Jesus sventa xmuyubajikuk noʼoxe?

⁵ Snaʼoj Jesus ti xmuyubaj noʼox yajchankʼoptak mi tskʼupinbeik spasbel yabtel Jeova xchiʼuk mi jaʼ batem ta yoʼontonik li cholmantale. Jaʼ yuʼun, la stijbe yoʼonton ti jaʼuk xakʼ ta yoʼontonik li cholmantale, jech xtok jamal laj yal ti chkoltavan sventa spas yuʼunik li abtelal taje (Mateo 28:19, 20).

6, 7. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu xalubtsaj ta yalbel ti skʼan xchan Svivliaik, xbatik ta tsobajel xchiʼuk ti xlokʼik ta cholmantal li avalab anichʼnabe?

⁶ Li kʼusi chakʼan ta melele, jaʼ ti xamigoin sbaik xchiʼuk Jeova li avalab anichʼnabe. Li Diose jaʼ me yakʼojbot abain ta xchanubtasel xchiʼuk ta stukʼibtasel li akerem o atsebe (Efesios 6:4). Jaʼ yuʼun skʼan me nopajtik noʼox xachanubtas ta Vivlia. Jnoptik avaʼi liʼe: ¿Kʼu yuʼun chakʼan ti akʼo xbatik ta chanune? Yuʼun anaʼoj ti jtunel yuʼun ta xkuxlejalik li kʼusi chchanik tee. Pe mas to me toj tsots skʼoplal li tsobajele, li asambleae xchiʼuk li yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalaltike. Jaʼ yuʼun skʼan me xakʼel ti mu me xchʼayik junuk taje. Vuleso me ajol ti jaʼ tsta-o xkuxlejalik li kʼusitik chchanik ta sventa Jeovae. Jaʼ yuʼun koltao me sventa xmuyubajikuk noʼox kʼalal chchanik  Vivliae xchiʼuk ti xaʼibeik smelolal ti jaʼ chkoltaatik kʼalal oy kʼusi tsnop tspasike (Proverbios 24:14). Skʼan me xavakʼbe xchan xtok ti toj tsots skʼoplal li cholmantale. Chanbo stalelal li Jesuse, koltao li avalab anichʼnab sventa junuk noʼox yoʼonton xalik batel li kʼusi chal Vivliae.

⁷ Jlom ti kʼusitik skʼan xnop xaʼiik spasele, jaʼ ti xchan Svivliaike, ti xbatik ta tsobajele xchiʼuk ti xlokʼik ta cholmantale. ¿Kʼu yuʼun toj lek ti jech xnop xaʼiik li chex kerem tsebetike? Jun stestigo Jeova ta Sudáfrica chal ti mu toʼox la skʼupinik li xchanel Vivlia xchiʼuk li xchiʼiltak ta vokʼele, mi jaʼuk li tsobajeletik xchiʼuk li cholmantale. Bakʼintike yolbaj xa mu xokob tspas sbaik sventa xchan Svivliaik xchiʼuk li stot smeʼike. Pe muʼyuk bu xlubtsajik li stot smeʼike. Tstoj tajek ta vokol li ermana taje, yuʼun chanubtasat yuʼun stot smeʼ ti toj tsots skʼoplal li kʼusitik skʼan jpastik kʼuchaʼal yajtsʼaklomutik Kristoe. Avie chopol xa chaʼi sba kʼalal muʼyuk chbat ta tsobajel o ta cholmantal ta skoj ti oy kʼusi chmakate. Ti muʼyukuk bu laj yakʼbeik yipal stot smeʼ sventa x-albat ti toj tsots skʼoplal taje, muʼyuk jech chaʼi sba ti jechuke.

8. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jesus ti bikʼit yakʼoj sbae? 2) ¿Kʼusi lik spasik ek li yajchankʼoptak ta skoj ti bikʼit yakʼoj sba li Jesuse?

⁸ Akʼo mi jaʼ jun tukʼil vinik echʼ li Jesuse, bikʼit laj yakʼ sba, yuʼun laj yalbe yajchankʼoptak ti tskʼanbe onoʼox koltael li Jeovae (kʼelo Juan 5:19). Pe taje maʼuk skʼan xal ti muʼyuk xa mas chichʼik ta mukʼ Jesus li jchankʼopetike. Yuʼun kʼalal chilik ti tskʼanbe koltael li Jeovae, mas to tspat yoʼontonik ta stojolal li Jesuse. Ta mas tsʼakal une, jaʼ jech la spasik ek, bikʼit laj yakʼ sbaik (Echos 3:12, 13, 16).

9. ¿Kʼu yuʼun skʼan bikʼit xavakʼ aba xchiʼuk ti jamaluk xaval kʼalal oy kʼusi chopol chbat avuʼune?

⁹ Melel onoʼox, maʼuk tukʼil krixchanoot kʼuchaʼal li Jesuse, mu skotoluk lek chbat avuʼun li kʼusi chapase. Jaʼ yuʼun mi oy kʼusi chopol la apase, bikʼit xavakʼ aba xchiʼuk jamaluk xaval (1 Juan 1:8). Mi jech chavakʼ ta ilel atalelale, jaʼ me chkoltavan sventa jamal xal spaltailik ek li avalab anichʼnabe xchiʼuk mas me chichʼoxuk ta mukʼ. Nopo avaʼi ta sventa liʼe: ¿Buchʼu van ti mas chatsak ta mukʼe? ¿Mi jaʼ van li yajval abtelal ti jamal snaʼ xal smule o jaʼ li buchʼu mu skʼan xal xchiʼuk ti mu snaʼ skʼan pertone? Jun stestigo Jeova ti Rosemary sbie chal ti laj yakʼ yipik xchiʼuk smalal sventa xalik ta jamal ta sat yoxvoʼal yalab xnichʼnabik kʼalal oy kʼusi muʼyuk lek chbat yuʼunike. Kʼalal jech la spasik une, jaʼ tijbat-o yoʼonton yalab xnichʼnabik sventa xal ta sjunul yoʼontonik li kʼusi vokol chaʼiike. La xchanubtasik ti skʼan onoʼox skʼoponik Jeova kʼalal tsnuptanik vokolile xchiʼuk ti saʼik beiltasel li ta vunetik ti lokʼem ta Vivliae.

10. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jesus ti bikʼit yakʼoj sba kʼalal chalbe mantal li yajchankʼoptake?

¹⁰ Ta melel, li Jesuse xuʼ onoʼox xalbe yajchankʼoptak ti kʼusi skʼan spasike. Pe ta skoj ti bikʼit yakʼoj sbae, ep ta velta laj yal ti kʼu yuʼun skʼan jech spasike. Xi laj yale: «Saʼilanik me baʼyel chaʼa li Ajvalilal yuʼun Dios xchiʼuk li stukʼilale». Vaʼun laj yal xtok ti kʼusi tstaik mi jech tspasike: «Ta me xakʼboxuk skotol li yan kʼusitik taje». Xi laj yalbe mantal ta yan kʼakʼal xtok li yajchankʼoptake: «Mu xa xatikʼik mulil». Vaʼun laj yal ti kʼu yuʼun skʼan mu jechuk spasike: «Sventa mu xavichʼ tikʼbel amulik ek, yuʼun ti kʼu yelan chatikʼik mulile jaʼ jech chavichʼ tikʼbel amulik ek» (Mateo 6:31–7:2).

11. ¿Kʼu yuʼun toj lek kʼalal chavalbe avalab anichʼnab ti kʼu yuʼun jech kʼot ta nopel avuʼun jtosuk kʼusie?

¹¹ Kʼalal chakʼik venta kerem tsebetik ti tstsakatik ta venta kʼalal oy kʼusi tsnop tspas li stot smeʼike o kʼalal ch-albatik ti kʼu yuʼun jech ch-albatik mantale, mas me kʼun chaʼiik ta xchʼunel. Jun stestigo Jeova ti Barri sbi ti oy chanvoʼ xnichʼnabe, chal kaʼitik ti mas la kʼun chaʼiik ta xchʼunel mantal li chex kerem tsebetik kʼalal chichʼik albel ti kʼu yuʼun jech chkʼot  ta nopel yuʼun li totil meʼiletike. Vaʼun jaʼ jech chaʼibeik smelolal ti oy lek srason stot smeʼik ti vaʼ yelan tsnop tspasike. Mu me xchʼay xavaʼi ti maʼuk xa olol li akerem o atsebe, yakal xa me chchan rason xchiʼuk chlik xa me snop stuk li kʼusitik tspase (Romanos 12:1). Xi to chal li Barrie: «Skʼan xchanik lek snopel, ti mu bol nopbiluk noʼox li kʼusi tspasike» (Salmo 119:34). Jech oxal chaʼa, bikʼituk me xavakʼ aba xchiʼuk mu me kʼusi xamukbe li akerem o atsebe. Vaʼun jaʼ me jech chchanik li alekil talelale. Jech xtok, ta me xilik ti avichʼoj ta ventae xchiʼuk ti mukʼta krixchano xa chavile.

12. ¿Kʼuxi la skolta Pedro li Jesuse?

¹² Snaʼoj onoʼox kʼuxi tskolta yajchankʼoptak li Jesuse. Jech kʼuchaʼal liʼe, jun veltae albat yuʼun Pedro ti akʼo mu xakʼ sba ta milele. Snaʼoj ti jaʼ ta skoj ti kʼanbil yuʼun Pedro ti jech albate. Pe snaʼoj xtok ti chopol li kʼusi laj yal Pedroe. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼuxi la skolta Pedro li Jesuse? Baʼyuke la stukʼibtas, laje laj yal kʼusi tsnuptanik li buchʼutik mu xchʼunbeik smantal Jeova kʼalal chil svokolike. Ta slajeb une, laj yal ti ch-akʼbat smotonik yuʼun Jeova li buchʼutik chil svokolike (Mateo 16:21-27). Ta melel, kʼot ta yoʼonton Pedro li kʼusi albat yuʼun Jesuse (1 Pedro 2:20, 21).

13, 14. 1) ¿Kʼuxi xuʼ xavakʼ venta mi skʼan koltael li akerem o atseb sventa masuk tsots li xchʼunel yoʼontone? 2) ¿Kʼusi skʼan xapas mi chakʼan chakolta li akerem o atsebe?

¹³ Kʼanbo koltael Jeova sventa xavaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaik li avalab anichʼnabe xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ xakoltae (Salmo 32:8). Yikʼaluk van chat yoʼonton chavil junuk atseb o akerem o ti chopol chkʼopoj ta stojolal li ermanoetike. Xuʼ van oy kʼusi mu skʼan xalbot chavil, pe mu xanop ta ora ti oy kʼusi yakal tspas ta mukule. * Mu me xanop xtok ti muʼyuk kʼusi palta yilele o ti te chchapaj stuk li kʼusi tsnuptane. Yikʼaluk van skʼan koltael sventa masuk tsots li xchʼunel yoʼontone.

¹⁴ Sventa xanaʼ kʼuxi chakolta li akerem o atsebe, ta smeloluk me li kʼusi chajakʼbee xchiʼuk tsako me ta venta. Taje xkoʼolaj me kʼuchaʼal ta jluptik lokʼel voʼ ta poso ti toj nat xyale. Mi sujom chalokʼes xchiʼuk mi mu xavichʼ amelole, ep me chmal avuʼun. Jaʼ yuʼun kʼalal  oy kʼusitik chajakʼbe li akerem o atsebe, skʼan me ta smeloluk xchiʼuk oyuk me smalael avuʼun. Mi moʼoje, muʼyuk me chalbot skotol li kʼusitik tsnop xchiʼuk li kʼusitik oy ta yoʼontone (kʼelo Proverbios 20:5). Te laj kalbetik skʼoplal ta parafo 4 li ermana Ilariae. Kʼalal chex jchʼiel toʼoxe, jaʼ lek chaʼi ti teuk xchiʼuk-o li xchiʼiltak ta chanun kʼalal mi lokʼ xaʼox ta eskuelae. Pe snaʼoj ti chopol ti jech tspase, jaʼ yuʼun chopol chaʼi sba. Li stot smeʼe laj yakʼik venta ti oy kʼusi chopol chaʼie. Kʼalal laj yilik ti chat yoʼonton jun mal kʼakʼale, la sjakʼbeik kʼusi ti chopol chaʼie. Lik ta okʼel, vaʼun laj yal ti kʼusi yakal tsnuptane xchiʼuk laj yalbe stot smeʼ ti akʼo xkoltaate. La smeyik xchiʼuk xi laj yalbeike: «Mu xavat avoʼonton, ta jkoltaotkutik», xutik. Vaʼun lik skoltaik sventa sta lek yamigatak li ta tsobobbaile.

15. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel Jesus ti xaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaik li yantike?

¹⁵ Li Jesuse laj yakʼ ta ilel ti xaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaik li yajchankʼoptake yuʼun jaʼ la skʼelbe li slekil talelalike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yaʼi Natanael ti ta Nasaret likem tal li Jesuse, xi laj yale: «¿Mi oy van kʼusi lek chlik tal li ta Nasarete?» (Juan 1:46). Ti teuk oyote, ¿kʼusi van la anop ta stojolal li Natanaele? ¿Mi lek van snaʼ xchopol kʼoptavan chavil, ti chopol kʼusi tsnop ta anil ta stojolal li yantike o ti chʼabal xchʼunel yoʼontone? Pe mu jechuk la snop li Jesuse, yuʼun laj yaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sba li Natanaele xchiʼuk snaʼoj ti jamal snaʼ xkʼopoje. Jaʼ yuʼun xi laj yale: «Kʼelo avil, jun j-israel vinik ti mu snaʼ xloʼlavan ta melele» (Juan 1:47). Ta melel, xil kʼusi tsnop krixchanoetik li Jesuse, jech oxal jamal xvinaj ti jaʼ tskʼelbe li slekil talelalike.

16. ¿Kʼuxi xuʼ xakolta li avalab anichʼnabe?

¹⁶ Melel onoʼox ti mu xavil kʼusi tsnop li avalab anichʼnabe, pe xuʼ me xavakʼ persa sventa xavaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike. Xakʼel avil, ta me skoltaot Jeova sventa jaʼuk xakʼelbe li slekil talelalike. Mi oy bu chopol kʼusi bat yuʼunike, mu me xiuk xavalbee: «Jtoyba kerem» o «jsaʼkʼop tseb», mu me jsetʼuk jech xanop. Jaʼ albo li kʼusitik lek tspase xchiʼuk albo ti anaʼoj ti jaʼ oy ta yoʼonton spasel li kʼusi leke. Akʼo venta ti yakal chakʼbe yipale xchiʼuk kʼupil kʼoptao. Jech xtok, mi xuʼ chavile akʼbo yan yabtel sventa xchan batel mas. Jaʼ jech la spas ta stojolal yajchankʼoptak li Jesuse. Kʼalal lokʼ xaʼox jun jabil xchiʼuk oʼlol xojtikin Natanael (o Bartolome) li Jesuse, la stʼuj sventa xtun ta yajtakbol. Ta melel, toj lek bat ta pasel yuʼun li kʼusi la sbain Natanaele (Lukas 6:13, 14; Echos 1:13, 14). Jaʼ yuʼun chaʼa, chanbo me stalelal li Jesuse. Mu me xavakʼ ta aʼiel ti muʼyuk kʼusi lek chbat yuʼunik ta pasel li avalab anichʼnabe. Moʼoj, jaʼ lek patbo me yoʼontonik xchiʼuk kʼupil kʼoptao. Albo yaʼi ti xamuyubaj yuʼunike xchiʼuk ti xmuyubaj li Jeova eke. Jech xtok, albo yaʼiik ti xuʼ stunes spʼijilik sventa spasbeik yabtel li Jeovae.

17, 18. ¿Kʼusi van chkʼot ta pasel mi lek la achanubtas li avalab anichʼnabe?

¹⁷ Li jtakbol Pabloe la skolta ep yajtsʼaklomtak Kristo sventa xojtikinik li Jeovae. Xkoʼolaj kʼuchaʼal jun totil ti kʼu yelan skʼanojane xchiʼuk laj yat yoʼonton ta stojolalik, yuʼun mu skʼan ti xiktabeik yabtel li Jeovae (1 Korintios 4:15; 2 Korintios 2:4). Xuʼ van jaʼ jech chavaʼi aba bakʼintik ek kʼuchaʼal li Pabloe. Pe jnoptik avaʼi li kʼusi laj yal jun stestigo Jeova ti Victor sbie, ti oy chaʼvoʼ skerem xchiʼuk jun stsebe. Xi laj yale: «Ti bu mas toj tsots laj kaʼie, jaʼo kʼalal chex jchʼielik xaʼox li jnichʼnabe, pe ti jamal xkaltike, jaʼ mas ep li kʼusitik la jkʼupinkutike, jaʼ jutuk ti laj kat koʼontonkutike».

¹⁸ Totil meʼiletik, jnaʼojkutik ti akʼanojik tajek li avalab anichʼnabike xchiʼuk ti chavakʼ avipalik yoʼ xachanubtasik leke. Jech oxal mu me xalubtsajik. ¡Nopo xa noʼox avaʼi kʼu to yelan xamuyubajik kʼalal mi lik tunikuk ta stojolal Jeova xchiʼuk ti jech-o ‹chanavik ta stojolal li kʼusi melele›! (3 Juan 4.)