1, 2. 1) ¿Kʼusi la spas ta voʼne li Jeovae? 2) ¿Kʼusi tsnop jlom krixchanoetik li avie?

STALEL onoʼox ti mu jkʼan xij-ipaje. Mi oy tsots la-ipaje, laj van anop mi chapoxtaj to o mi muʼyuk. Jech van la anop xtok kʼalal ipaj junuk avamigo o junuk avutsʼ avalale. Li ta Vivliae chalbe skʼoplal jayvoʼ krixchanoetik ti la sjakʼbe sbaik mi ta to xpoxtajike. Ti buchʼu jech la svul yoʼontone jaʼ li ajvalil Ocozías ti jaʼ skeremik li Acab xchiʼuk Jesabele. Oy jun kʼakʼale balchʼuj li ajvalile, vaʼun la sjakʼ mi ta xkol. Oy jun ajvalil ta Siria xtok ti Ben-adad sbie tskʼan tsnaʼ mi ch-echʼ yuʼun li xchamel eke (2 Reyes 1:2; 8:7, 8).

² Oy bateltik la stunes sjuʼel Jeova ta voʼne sventa xpoxta jayvoʼuk krixchanoetik. Bakʼintik xtoke laj yakʼbe sjuʼel jayvoʼuk yaj-alkʼoptak sventa xchaʼkuxesik animaetik (1 Reyes 17:17-24; 2 Reyes 4:17-20, 32-35). Jech oxal, jlom li buchʼutik ipike tsnopik mi chpoxtaatik yuʼun Dios ta skʼelobil juʼelal li avi eke.

3-5. 1) ¿Kʼusi xuʼ yuʼunik spasel li Jeova xchiʼuk Jesuse? 2) ¿Kʼusitik ta jtakʼtik batel?

 ³ Pe li Jeovae xuʼ stunes sjuʼel xtok sventa x-ipaj yuʼun jlom krixchanoetik. Yuʼun jun veltae ipaj yuʼun jun ajvalil ta Ejipto xchiʼuk li xvix Moisese (Génesis 12:17; Números 12:9, 10; 2 Samuel 24:15). Kʼalal muʼyuk la xchʼunik mantal li j-israeletike, akʼbat tsots svokolik yuʼun li Diose xchiʼuk ipajik (Deuteronomio 28:58-61). Pe li Jeova xtoke xuʼ stunes sjuʼel sventa xchabi xchiʼuk ti mu x-ipaj li yajtuneltake (Éxodo 23:25; Deuteronomio 7:15). Oy bakʼintike la xpoxta junantik yajtuneltak. Jun veltae la xpoxta Job kʼalal jaʼo tsots ip ti chcham xa yaʼie (Job 2:7; 3:11-13; 42:10, 16).

⁴ Li Jesus eke xuʼ yuʼun xpoxtavan. Kʼalal ay ta Balumile, la xpoxta li buchʼutik ipik ta kʼaʼemal chamele, li buchʼutik ipik ta tupʼ-ikʼe, li maʼsatetike, li buchʼutik alubem yok skʼobike xchiʼuk yan jchameletik (kʼelo Mateo 4:23, 24; Juan 9:1-7). Taje jaʼ chakʼ kiltik kʼusitik tspas ta Paraiso li Jesuse. Muʼyuk xa buchʼu xi chale: «Toj ipun» (Isaías 33:24).

⁵ Vaʼun chaʼa, ¿mi xuʼ van jnoptik ti chpoxtautik avi li Jeova o Jesus mi tsots iputike? ¿Kʼusi skʼan jtsaktik ta venta kʼalal ta jnoptik kʼusi poxilal chkichʼtike?

6. ¿Kʼusi chal Vivlia ta sventa li skʼelobil juʼelal la spasik li baʼyel yajtsʼaklomtak Kristoe?

⁶ Li Jeovae laj yakʼbe xchʼul espiritu li baʼyel yajtsʼaklomtak Kristoe, vaʼun pas yuʼunik skʼelobil juʼelal li jlome (Echos 3:2-7; 9:36-42). Oy buchʼutik la poxta jchameletik, li yantik xtoke kʼopojik ta yan kʼopetik ti mu toʼox snaʼike (1 Korintios 12:4-11). Pe yaloj xa onoʼox Vivlia ti chlaj skʼoplal li skʼelobiltak juʼelale, vaʼun jech onoʼox kʼot ta pasel (1 Korintios 13:8). Jaʼ yuʼun, li avie muʼyuk chpoxtautik Dios mi jaʼuk chpoxta kutsʼ kalaltik ta skʼelobil juʼelal.

7. ¿Kʼuxi tspat koʼontontik li kʼusi chal Salmo 41:3?

⁷ Pe tspat koʼontontik xchiʼuk tskoltautik Jeova mi tsots iputike. Jech onoʼox la spas ta stojolal li yajtuneltak ta voʼnee. Xi la stsʼiba li ajvalil Davide: «Xcuxet noʼox yoʼnton li bochʼo oy ta yoʼnton meʼonetique, yuʼun jaʼ chcoltaat yuʼun Mucʼul Dios ti cʼalal yorail oy svocole. Jaʼ chchabiat yuʼun li Mucʼul Diose, ta xʼacʼbat xcuxlejal» (Salmo 41:1, 2). ¿Mi jaʼ van laj yalbe skʼoplal David ti muʼyuk xa chcham-o li buchʼu oy ta yoʼonton meʼonetike? Maʼuk. Jaʼ laj yal yalbe skʼoplal ti chchabiat xchiʼuk chkoltaat yuʼun Jeova mi ipaj li buchʼu oy ta yoʼonton yantike (Salmo 41:3). Tspat koʼontontik kʼalal chkaʼitik ti snaʼoj Jeova ti chkil jvokoltike xchiʼuk ti muʼyuk chiktautike. Maʼuk noʼox, yuʼun chakʼ yip koʼontontik xchiʼuk jpʼijiltik sventa xkuch kuʼuntik mi stsakojutik jtosuk chamele. Jech xtok, ti kʼu yelan spasoj jbekʼtaltike xuʼ xpoxta sba stuk bateltik.

8. Kʼalal ipaj li Davide, ¿kʼusi laj yalbe li Jeovae?

⁸ Li Salmo 41 jaʼ chalbe skʼoplal kʼalal tsots ipaj li ajvalil Davide. Yaʼeluke jaʼo chat tajek yoʼonton ta skoj ti tskʼan tsnutsat lokʼel ta ajvalil yuʼun skerem ti Absalón sbie, yuʼun jaʼ ch-och yaʼi stuk. Pe jaʼo tsots ip li Davide, jech oxal mu kʼusi xuʼ spas sventa spajtsan li skereme. Skotol li kʼusi tsnuptan yutsʼ yalale snaʼoj ti jaʼ ta skoj ti la spas smul xchiʼuk li Betsabee (Bat-seba)  (2 Samuel 12:7-14). ¿Kʼusi la spas un? Xi laj yalbe li Jeovae: «Avocoluc cʼuxubinun, tsatsubtasun, acʼo me ep jtaoj jmul ta atojol» (Salmo 41:4). Snaʼoj ti akʼat ta perton yuʼun li Jeovae, jaʼ yuʼun la skʼanbe ti akʼo xkoltaat kʼalal ipaje. Pe ¿mi laj van snop ti tspas skʼelobil juʼelal Dios ta stojolale xchiʼuk ti chpoxtaate?

9. 1) ¿Kʼuxi koltaat yuʼun Jeova li ajvalil Esekiase? 2) ¿Kʼu yelan snopoj David ti chkoltaat yuʼun li Jeovae?

⁹ Oy onoʼox la stunes sjuʼel Jeova sventa xpoxta jayvoʼuk krixchano li ta mas voʼnee. Li buchʼu jech kʼot ta stojolale jaʼ li ajvalil Esekias ti chcham xaʼoxe, poxtaat yuʼun Jeova xchiʼuk kuxi to voʼlajuneb jabil (2 Reyes 20:1-6). Vaʼun chaʼa, ¿mi laj van snop David ti jech chkoltaat eke? Muʼyuk. Snaʼoj ti chkoltaat jech kʼuchaʼal tskolta li buchʼutik oy ta yoʼonton «meʼonetique». Li Davide jaʼ yamigo tajek li Jeovae, jaʼ yuʼun laj yalbe ti akʼo xpatbat yoʼonton xchiʼuk xchabiat kʼalal ipaje. La skʼanbe xtok ti akʼo echʼuk yuʼun li xchamele. Xuʼ me jech jkʼanbetik li Jeova eke (Salmo 103:3).

10. ¿Kʼusi kʼot ta stojolal li Trofimo xchiʼuk Epafroditoe, xchiʼuk kʼusi chakʼ jchantik?

¹⁰ Li jtakbol Pabloe xchiʼuk li yan yajtsʼaklomtak Kristoe xuʼ yuʼunik xpoxtael jchameletik (kʼelo Echos 14:8-10). Oy jun velta li Pabloe la xpoxta jun vinik ti ip ta kʼokʼ xchiʼuk tsakbil ta simnakʼale. Xi chal Echos 28:8: «La spas orasion, la skajan skʼob ta stojolal, vaʼun la xpoxta». Pe muʼyuk la xpoxta skotol li buchʼutik xojtikine. Oy jun yamigo ti Trofimo sbie ay chiʼinatuk ti bu ay ta cholmantale (Echos 20:3-5, 22; 21:29). Li Trofimoe ipaj kʼalal yakalik ta xanbale. Pe muʼyuk poxtaat yuʼun li Pabloe, jaʼ yuʼun mu xa xuʼ yuʼun xbat xchiʼin ta cholmantal (2 Timoteo 4:20). Oy jun yamigo xtok ti Epafrodito sbie. Li Vivliae chal ti ipaje xchiʼuk «jutuk xa mu cham», pe muʼyuk chal mi poxtaat yuʼun li Pabloe (Filipenses 2:25-27, 30). Chkakʼtik venta chaʼa ti muʼyuk la xpoxtaik skotol krixchanoetik li Pablo xchiʼuk li yan yajtsʼaklomtak Kristoe.

11, 12. 1) ¿Kʼuxi van koltaat yuʼun Lukas li Pablo? 2) ¿Kʼusi yabtel li Lukase?

¹¹ Jaʼ jun doktor echʼ li Lukase xchiʼuk ay xchiʼin bakʼintik ta cholmantal li jtakbol Pabloe (Echos 16:10-12; 20:5, 6; Kolosenses 4:14). Xuʼ van la skolta Pablo xchiʼuk yan yajtsʼaklomtak Kristo mi ipajik kʼalal yakalik ta cholmantale (Galatas 4:13). Jech onoʼox laj yal Jesus ti skʼanik poxtael li buchʼutik ipike (Lukas 5:31).

¹² Li Lukase maʼuk noʼox lek xaʼi chalbe yantik ti kʼusitik skʼan spasik sventa mu x-ipajike. Yuʼun jaʼ doktor ta melel. Jech oxal kʼalal la stsʼiba li slivroal Lukas xchiʼuk Echose, jech la stsʼiba kʼuchaʼal xkʼopoj doktoretik xchiʼuk laj yalbe skʼoplal jlom ti kʼutik yelan poxtavan li Jesuse. ¿Bu xchiʼuk bakʼin la xchan doktoral? Muʼyuk chal li Vivliae. Te van la xchan ta jun eskuela ti bu chchanik doktoral te ta Laodisea ti nopol xil li jteklum Kolosase. Jech oxal laj van yalbe batel skʼoplal Lukas kʼalal la stsʼibabe batel karta jkolosaetik li Pabloe xchiʼuk ti la stak la batel chabanuk li Lukas eke.

13. ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik kʼalal oy kʼusi chij-albat sventa poxile?

¹³ Mi junuk ermano xuʼ xpoxtautik ta  skʼelobil juʼelal li avie. Pe oy jlom ti tskʼan tskoltautik sventa mu xij-ipaje, vaʼun chalbutik kʼusi xuʼ jpastik akʼo mi muʼyuk ta jakʼbetik. Oy onoʼox srasonik bakʼintik. Yuʼun jun veltae laj yaʼi jtakbol Pablo ti ip xchʼut li Timoteoe, yikʼaluk jaʼ ta skoj li voʼ laj yuchʼe. Jaʼ yuʼun laj yalbe ti akʼo xuchʼ jutebuk vinoe (kʼelo 1 Timoteo 5:23). * Pe skʼan me xkichʼ jpʼijiltik kʼalal oy kʼusi chij-albate. Yuʼun xuʼ van xalbutik junuk ermano ti jpastik preva jtosuk poxil, vomol o tsʼiʼlele. O xuʼ xalbutik ti skʼan jkʼeltik kʼusi ta jlajestike. Ta van xalbutik ti jaʼ poxtaj-o junuk yutsʼ yalal ti jech ipaj eke. Pe maʼuk skʼan xal ti jaʼ chijpoxtaj-oe. Xuʼ van xpoxtaj-o epal krixchano jtosuk poxil, pe xuʼ jaʼ mas x-ipajik-o li yantike (kʼelo Proverbios 27:12).

14, 15. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan oyuk jpʼijiltik? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi chal Proverbios 14:15?

¹⁴ Jkotoltik ta jkʼantik ti lekuk noʼox oyutik sventa jkʼupin jkuxlejaltik xchiʼuk ti xijtun ta stojolal li Jeovae. Pe chij-ipaj ta skoj ti jmulavilutike. Xuʼ van jtʼujtik kʼusi poxilal ta jkʼan chkichʼtik xchiʼuk oy jderechotik ta stʼujel bu junukal ta jkʼantik. Pe skʼan me pʼijukutik. Oy jlom krixchano o empresaetike xuʼ xalbutik ti staojik jun poxil ti xijpoxtaj yuʼune. Pe xuʼ van jech chalik sventa spasik kanal mas takʼin. Xuʼ van xalik ti xpoxtaoj xa epal krixchanoe. Pe mu me lekuk mi kʼusuk xa noʼox jlajestik sventa xijpoxtaje xchiʼuk ti ta jkʼantik mas jal xijkuxie. Li ta Proverbios 14:15 chal ti muʼyuk chchʼun skotol kʼusi ch-albat li buchʼu pʼije, tsnop lek baʼyel li kʼusi tspase.

¹⁵ Oyuk me jpʼijiltik kʼalal oy kʼusi chij-albate, mas to me mi muʼyuk xchanojbe lek skʼoplal li buchʼu chalbutike. Skʼan xi jakʼbe jbatike: «¿Mi jnaʼoj lek ti skoltaoj yan krixchano li vitaminae, ti kʼu yelan skʼan jkʼel li kʼusi ta jlajese o ti xkuchʼ jtosuk tsʼiʼlele? ¿Mi chpoxtaun van jech kʼuchaʼal xpoxtaoj yantike? ¿Mi skʼan van jsabe mas skʼoplal o ti jakʼbe li buchʼu xchanojbe lek skʼoplale?» (Deuteronomio 17:6).

16. ¿Kʼusi skʼan jtsaktik ta venta kʼalal ta jnoptik kʼusi poxilal ta jtunestike?

¹⁶ Jech xtok, skʼan xkichʼ jpʼijiltik sventa jnaʼtik bu chbat kakʼ jbatik ta kʼelel ta doktor o kʼusi poxilal ta jtunestik (Tito 2:12). Mas to me skʼan oyuk jpʼijiltik mi toj yan xa sba ta aʼiel li kʼusi chij-albate o ti kʼusi poxilal ta jtunestike. ¿Mi jamal chalik kʼuxi ta tunesel? ¿Mi toj yan xa ta aʼiel ti kʼu yelan chalbeik smelolale? ¿Mi ep doktoretik chalik ti lek li poxile? (Proverbios 22:29.) Xuʼ van oy buchʼu xalbutik ti laj xa stabeik xpoxil jtosuk chamel ta nom ti ep to doktoretik mu snaʼike. Pe ¿mi oy sprevail ti chpoxtavan ta melele? Yikʼaluk van xakʼbutik jtosuk poxil ti mu la stakʼ nabel kʼusitik li skaptake o ti oy la sjuʼel sventa xpoxtavane. Taje xibal me sba. Mu skʼan Jeova ti jtunestik majiae xchiʼuk ti ta juʼelal xa noʼox chijpoxtaje (Deuteronomio 18:10-12; Isaías 1:13).

17. ¿Kʼusi oy ta koʼonton jkotoltik?

¹⁷ Li ta baʼyel sigloe albatik ta karta  kʼusi mu stakʼ spasik li yajtsʼaklomtak Kristoe, taje jaʼ laj yalik batel li ermanoetik ti tsbeiltasik cholmantale. Xi yelan tsuts yuʼun li skartaike: «¡Te jkʼopon jbatik ta yan kʼakʼal!» (Echos 15:29). Xi sjelubtasojik ta jeltos kʼopetik ti kʼu yelan tsuts yuʼunik li kartae: «Lekuk oyoxuk» o xi van skʼan xal xtoke: «Tsotsan me». Jech nopem xaʼi chalik kʼalal tstsuts sloʼilike. Taje chakʼ kiltik ti stalel onoʼox ti oy ta koʼontontik lekuk noʼox oyutike.

18, 19. ¿Kʼusi tspas ta jtojolaltik Jeova li ta Paraisoe?

¹⁸ Ta onoʼox xij-ipaj ta skoj ti jmulavilutike. Laj xa jchantik xtok ti muʼyuk chpoxtautik ta skʼelobil juʼelal avi li Jeovae. Pe jnaʼojtik ti chpoxtautik ta mas jelavele, muʼyuk xa chij-ipaj. Li jtakbol Juane laj yalbe skʼoplal «ukʼum sventa kuxlejal» xchiʼuk «teʼetik sventa kuxlejal» ti jaʼ ‹sventa xpoxtaobil lumetike› (Apokalipsis 22:1, 2). ¿Mi jaʼ laj yalbe skʼoplal jtosuk tsʼiʼlel ti xuʼ xpoxtautik li ta Paraisoe? Maʼuk. Jaʼ laj yalbe skʼoplal ti xuʼ skoltautik Jeova xchiʼuk Jesus sventa xijkuxi sbatel osile (Isaías 35:5, 6).

¹⁹ Ta jkʼantik xa tajek chijkuxi li ta Paraiso ti jun yutsile. Pe yoʼ to muʼyuk vuleme, tspat koʼontontik ti la jchantik ti skʼanojutik li Jeovae xchiʼuk ti snaʼoj ti chkil jvokoltik kʼalal chij-ipaje. Jpatoj koʼontontik ti muʼyuk chiktautik Jeova jech kʼuchaʼal la spat yoʼonton li Davide. Chchabiutik me sbatel osil mi tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale (Salmo 41:12).