Jchanbetik li xchʼunel yoʼontone

«Cʼotcun ta smosov ti Cajvale»

LI MARIAE la stoy li sate vaʼun toj labal to laj yil li uloʼil te xtale. Li uloʼil taje mu jaʼuk ta sjakʼbe skʼoplal li stot o li smeʼe; jaʼ bat skʼel li Mariae. Lek chakʼ venta ti maʼuk ta Nazaret likeme. Ta jun jteklum ti mu toj mukʼuke, toj anil ta ojtikinel li buchʼutik maʼuk te likemike, jech oxal li buchʼu te xtal ta stojolal Mariae mu jaluk ta ojtikinel ta buyuk noʼox. Vaʼun li jvulaʼale xi kʼot yalbee: «¿Mi liʼote, ti cʼuxubinbilot yuʼun ti Diose, ti chiʼinbilot yuʼun ti Cajvaltique?», x-utak (Lucas 1:28, Ch).

Li Vivliae jaʼ jech ta xalbutik skʼoplal li Mariae, ti jaʼ stseb li Elie, ti jaʼ te likem ta jteklum Nazaret ta yosilal Galileae. Liʼe tsots tajmek skʼoplal li kʼusi kʼot ta xkuxlejale. Li Mariae makbil xa yuʼun jun karpintero ti jaʼ sbi Josee, maʼuk jkʼulej vinik, pe tukʼ yakʼoj sba ta stojolal Dios. Jaʼ yuʼun ti kʼuyelan xkuxlejal ta jelavel li Mariae lek jamal ta kʼelel: mu toj epuk kʼusitik ta x-ayan yuʼunik, jmoj te ta x-abtej xchiʼuk li smalale xchiʼuk ti ta skʼel li yalabtake. Pe, jaʼo kʼot li uloʼil taje ti yichʼojbe tal jun abtelal ti te likem talel ta stojolal Diose, ti jaʼ chjelbat-o xkuxlejale.

Li voʼote labal van chavaʼi ti muʼyuk mas ta xalbe skʼoplal xkuxlejal María li Vivliae. Kʼajomal ta xalbutik jutuk ta sventa li ta yutsʼ yalale, mas jutuk chalbe skʼoplal ta sventa li stalelale, pe mi jutebuk ta xalbe skʼoplal ti kʼuyelan spat xokone. Akʼo mi jutuk chalbe skʼoplal li ta sKʼop Diose, li kʼusi chal ta sventa li Mariae toj yan sba yutsil.

Sventa xkojtikintik li Mariae, baʼyel skʼan ta jlokʼes ta joltik li kʼusitik jchanojtik ta sventae, ti jaʼ chanubtaseletik ti te likem talel ta jayibuk relijionetike. Jaʼ yuʼun kiktatik komel ti ep ta tos kʼusitik pasbil ta stojolale, mi naka noʼox bonbil o pasbil ta mármol o ta yeso. Kiktatik komel xtok li chanubtaseletik xchiʼuk kʼusitik vokol ta aʼibel smelolal ti chakʼik ta chanel li buchʼutik chchanbeik skʼoplal Diose, ti «sMeʼ Dios» xchiʼuk «Meʼ Ajvalil ta Vinajel» xi labalik sba sbitak yakʼojbeik li ants ti bikʼit laj yakʼ sbae, mas lek, jaʼ jkʼeltik li kʼusi ta xal Vivlia ta sventa li Mariae, yuʼun tee ep kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li xchʼunel yoʼontone xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik li stalelale.

Vulaʼanat ta jun anjel

Jech kʼuchaʼal yikʼaluk anaʼoj xae, li buchʼu vulaʼanat-o li Mariae maʼuk noʼox jun vinik, yuʼun jaʼ kʼot ta vulaʼal li anjel Gabriele. Kʼalal laj yichʼalbel «cʼuxubinbilot yuʼun ti Diose», li Mariae «chʼayal [to] cʼot yoʼnton» xchiʼuk la sjakʼbe sba ti kʼu yuʼun jech labal to sba ikʼoponate (Lucas 1:29, Ch). ¿Buchʼu ti lek chkʼuxubinat-o li Mariae? Li Mariae muʼyuk smalaoj ti jaʼ chkʼuxubinat yuʼun yan krixchanoetike, pe li anjele jaʼ ta xalbe skʼoplal li Jeova Diose, taje jaʼoy ta yoʼonton snaʼel li Mariae. Pe akʼo mi jech, li stuke muʼyuk la snop ti jech xa onoʼox staoj kʼuxubinel ta stojolal li Diose. Mi ta xkakʼtik persa ta stael li kʼuxubinel ta stojolal Dios xchiʼuk ti mu jech noʼox ta jnoptik ti jtaojtik xae, oy me kʼusi tsots skʼoplal ta jchantik, jun xchanobil ti lek yaʼiojbe smelolal li Mariae. ¿Kʼusi jaʼ taje? Ti Diose ta skontrain li jtoybaetike, yan li buchʼu bikʼit chakʼ sbaike jaʼ skʼanojan xchiʼuk ta skolta (Santiago 4:6).

Toj tunel me ti jech bikʼit chakʼ sba li Mariae, yuʼun li anjele laj yalbe ti ta sta jun mukʼta matanale. Albat ti ta x-ayan jun yole, ti jaʼ jun krixchano ti mas mukʼ skʼoplal ch-echʼ ta sba balumile. Li Gabriele xi laj yalbee: «Li Diose ta xacʼochuc ta ajvalilal jech chac cʼu chaʼal li smoltot David ta voʼonee. Jʼechʼel chlic sventainbe o scotol li smomnichʼnab Jacobe. Muʼyuc slajeb li yabtel chichʼe» (Lucas 1:32, 33). Ta melel, li Mariae snaʼoj xa onoʼox, yuʼun mas ta jmil jabile, ti Diose laj yalbe  David ti ta x-ajvalilaj ta sbatel osil li snitilultake (2 Samuel 7:12, 13). Jech ta melel, ¡li yole jaʼ ta xkʼot ta Mesías ti oy xa ta sjayibal siglo smalaoj li steklumal Diose!

Pe maʼuk noʼox taje, li anjele laj yal ti «Xnichʼon Dios ta vinajel» chkʼot sbie. Li ants taje, ¿kʼuxi xa noʼox xuʼ xakʼ ayanuk xNichʼon li Diose? Ta yan xtoke, ¿kʼuxi xa noʼox xuʼ x-ayan yol li Mariae? Smakoj xa sbaik sventa ta xnupunik xchiʼuk li Josee, pe muʼyuk to nupunemik, jaʼ yuʼun xi laj sjakʼe: «¿Cʼuxi ta xʼayin col, yuʼun muʼyuc to quiloj vini[ke]?», xi (Lucas 1:34). Akʼo avil venta, ti Mariae maʼuk jun kʼexlal ta xaʼi ti tojol tseb toe. Moʼoj, yuʼun xmuyubaj tajmek ti lek sak stalelale. Li avi kʼakʼale, epal kerem-tsebetik oy ta yoʼontonik xchʼayel li stojol kerem-tsebalike, jech xtok li buchʼutik mu jechuk ta snopik kʼuchaʼal stukike ta slabanik. Ta melel, li krixchanoetike toj echʼ noʼox jelem xa, pe li Jeovae muʼyuk (Malaquías 3:6). Jech kʼuchaʼal li ta skʼakʼalil Mariae, li Diose toj lek ta xil li buchʼutik ta xchʼunbat li smantal ta sventa li talelale (Hebreos 13:4).

Akʼo mi li Mariae jaʼ jun tukʼil jchʼunolajel yuʼun Dios, maʼuk skʼan xal-o ti mu xa snaʼ saʼ smule. Jaʼ yuʼun, ¿kʼuxi xa onoʼox xuʼ x-ayan yuʼun jun tukʼil olol, ti jaʼ li xNichʼon Diose? Li Gabriele xi laj yalbee: «Jaʼ ta xtal ta atojol li Chʼul Espiritue. Ta sventa stsatsal Dios ta vinajel ta xlic achiʼin li avole. Li olol ta xvocʼ avuʼune jaʼ Xchʼulnichʼon Dios ta xcʼot sbi» (Lucas 1:35). Ti «xchʼul» xie, jaʼ skʼan xal-o lek sak, chʼabal xchopolil. Li krixchanoetike jech onoʼox sjelubtasojbeik xchopolalik xchiʼuk smulik li yol xnichʼonike. Pe li avie, li Jeovae ta spas jun skʼelobil juʼelal ti muʼyuk bu jech ilbil-oe. Ta sjelubtasbe ta yalajeb María li xkuxlejal xNichʼon ti teʼ oy ta vinajele, sventa taje la stunes li yipe, li xchʼul espiritue, sventa la xpix, o ta xchabi ta sventa mulil li uni olole. ¿Mi laj van xchʼun li kʼusi albat-o yuʼun anjel li Mariae? ¿Kʼusi la stakʼbe?

Li kʼusi la stakʼ Mariae

Li buchʼutik muʼyuk kʼusi xchʼunojike xchiʼuk jlom buchʼutik ta xchanbeik skʼoplal Dios sventa li relijionetike, mu stakʼ chʼunel ta xaʼiik ti ayan yol jun tojol tsebe. Akʼo mi ep xchanojik vun, mu xaʼibeik smelolal li kʼusi melel ti kʼun noʼox ta aʼyele, ti xi laj yal Gabriele: «Li Diose xuʼ yuʼun ta spas scotol», ti xie (Lucas 1:37). Li Mariae la xchʼun li kʼusi laj yal li anjele, yuʼun jaʼ jun tseb ti lek mukʼ xchʼunel yoʼontone. Pe maʼuk noʼox jecheʼ li xchʼunel yoʼontone. Jaʼ jech kʼuchaʼal jun krixchano ti lek xaʼibe smelolale, li Mariae ta skʼan sprevail sventa li xchʼunel yoʼontone. Li Gabriele chapal sventa chakʼbe li sprevaile. Li anjele laj yalbe María ti jun yutsʼ yalal ti jaʼ Isabel (Elisabet) sbie, ti manchuk mi mas xaʼox oy sjabilal xchiʼuk ti nabil ta voʼne ti mu x-alaje, laj xaʼox xchiʼin jun yol.

¿Kʼusi van la spas li Mariae? Oy kʼusi skʼan spas xchiʼuk oy xa ep sprevailtak ti Diose ta spas stekel li kʼusi laj yal Gabriele. Mu me jnoptik ti muʼyuk kʼusi svokol o muʼyuk kʼusi tsots ta xaʼi María sventa spasel li matanal taje. Ta slikebale, li Mariae skʼan snop ti kʼuxi ta xkom li kʼusi snopojik xchiʼuk li José sventa chikʼ sbaike. Li Josee, ¿mi ta to van skʼan xnupun xchiʼuk kʼalal mi laj yaʼi ti oy xa xchiʼinoj yole? Ta yan xtoke, li Mariae yikʼal van toj tsots laj yaʼi ti oy xa kʼusi ta sbaine. Te ta xchiʼin  ta xchʼut li jun kuxlejal toj ep sbalil ta xil li Diose: ti jaʼ li Skʼanbil Nichʼone. Ta jelavele skʼan xchabi kʼalal uni kʼox olol xaʼoxe ti mu snaʼ spak skʼoplal ta stuk xchiʼuk skʼan xchabi li ta jun chopol balumile. Toj echʼ noʼox mukʼ li kʼusi ta sbaine.

Li Vivliae ta xakʼ ta ilel ti, bateltike, kʼalal ta viniketik ti lek tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolal Diose muʼyuk la xchʼamik ta anil tsatsal abtelaletik ti laj yichʼik akʼbel yuʼun Jeovae. Li Moisese laj yal ti xmaklajet la tajek chkʼopoje, ti jaʼ yuʼun mu la xuʼ x-abtej ta j-etʼesej kʼop yuʼun li Diose (Éxodo 4:10). Li Jeremiase laj yal: «Yuʼun queremun to» xi, toj chex kerem laj yaʼi sba sventa tspas li kʼusi albat yuʼun Diose (Jeremías 1:6). ¡Li Jonase solel jatav li ta yabtel akʼbate! (Jonás 1:3.) Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi la stakʼ li Mariae?

Li kʼusitik laj yale tunem tal ta jayibuk sienal jabil sventa chvinaj ti bikʼit yakʼoj sbae xchiʼuk ti lek snaʼ xchʼun mantale. Li Mariae xi laj yalbe li Gabriele: «Cʼotcun ta smosov ti Cajvale. Acʼo spas ta jtojol ti Dios jech cʼu chaʼal laj avale», xi (Lucas 1:38, Ch). Li tsebal mosoiletike jaʼik li buchʼutik mas muʼyuk tsakbilik ta ventae; li xkuxlejale te oy ta skʼob li yajvale. Li Mariae jaʼ jech laj yaʼi li xkuxlejal ta stojolal li Yajvale, li Jeovae. Li Mariae snaʼoj ti Jeovae tukʼ ta stojolal li buchʼutik tukʼ kʼusi ta spasike xchiʼuk snaʼoj ti ta x-akʼbat sbendision mi chakʼ persa ta spasel li tsatsal abtel taje, jech oxal lek chabibil ta xaʼi sba ti te oy ta skʼobe (Salmo 18:25).

Bateltike, li Diose ta xi skʼanbutik kʼusitik ti tsots ta pasel chkaʼitik o mu stakʼ pasel yileluke. Akʼo mi jech, li ta sKʼope ta xi yakʼbutik ep srasonal sventa jpat koʼontontik ta stojolal, sventa xkakʼ jbatik ta skʼob jech kʼuchaʼal la spas li Mariae (Proverbios 3:5, 6). ¿Mi jech van ta jpastik li voʼotik eke? Mi jech ta jpastike, li Diose ta xakʼbutik bendision xchiʼuk li xchʼunel koʼontontik ta stojolale ta xchʼi.

Li svulaʼanel Isabele

Li kʼusi laj yal Gabriel ta sventa li Isabele toj ep sbalil laj yaʼi li Mariae. Ta skotol li antsetik ta spʼejel li Balumile, ¿mi mu jaʼuk noʼox Isabel ti xaʼibe smelolal ti kʼuyelan ta xaʼi sba li Mariae? Jaʼ yuʼun li Mariae la snop ti ta svulaʼane, vaʼun lik xanavuk batel, te van oxib o chanib kʼakʼal, kʼalal to ta vitstikaltik yuʼun Judá. Li Mariae, kʼalal och ta sna Isabel xchiʼuk Zacarías ti jaʼ palee, li Jeovae laj yakʼbe jun skʼelobil ti tsatsubtasbat-o li xchʼunel yoʼontone. Kʼalal laj yaʼi kʼopoj li Mariae, li Isabele laj yaʼi ti yole lik pʼitomajuk ta muyubajel li ta yalajebe, vaʼun kʼot chʼul espiritu ta stojolal, xi la sbiiltas li Mariae: «Voʼot li smeʼot Cajvale», xut. Li Diose laj yakʼbe snaʼ Isabel ti yol Mariae jaʼ ta xkʼot ta Mesías. Jech noxtok, laj yakʼbe ta yoʼonton akʼo skʼupil kʼopta María ta skoj li stukʼil yoʼontone xchiʼuk ti lek xchʼun mantale, xi laj yalbee: «Toj lec ti laj achʼun ti chcʼot ta pasel cʼusi laʼalbat yuʼun Cajvaltic Diose», xut (Lucas 1:39-45). Mu ta naʼeteluk: skotol li kʼusitik albat yuʼun Jeova li Mariae ta xkʼotanuk ta pasel.

Ti kʼusi la stakʼ li Mariae te lek kʼejbil-o talel ta Lucas 1:46-55. Jaʼ li sloʼil ti te tsakal ta Vivlia ti jaʼ mas jale, xchiʼuk ep kʼusitik chi yalbutik ta sventa li xkuxlejale. Jech kʼuchaʼal liʼe, xvinaj ti jaʼ jun tseb ti snaʼ stoj ta vokole, taje jech chkiltik kʼalal la skʼupil kʼopta Jeova ta skoj ti akʼbat li jun mukʼta matanale, ti jaʼ ta xkʼot ta smeʼ li Mesiase. Li kʼusitik laj yale te ta xakʼ ta ilel ti toj mukʼ li xchʼunel yoʼontone, yuʼun jaʼ laj yalbe skʼoplal ti Jeovae ta xakʼ ta kʼexlal li buchʼutik jtoybaetike xchiʼuk li buchʼutik ep yipike, pe ta skolta li buchʼutik abol sbaike xchiʼuk li buchʼutik bikʼit ta xakʼ sbaik ti ta skʼan ta xtunik ta stojolale. Xchiʼuk xtok, li kʼusitik laj yale ta xakʼ ta ilel ti lek xojtikin li skʼop Diose, yuʼun chapbil te van jtobuk ta velta ti laj yalbe skʼoplal li kʼusi ta xal Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope.

Lek jamal ta kʼelel ti Mariae nopem xaʼi snopbel skʼoplal li sKʼop Diose. Pe akʼo mi jech, maʼuk laj yal li kʼusi ta snop noʼox ta stuke, ta skoj ti bikʼit yakʼoj sbae jaʼ laj yakʼ kʼopojuk li sKʼop Diose. Li yol ti yakal ta xchʼi ta xchʼute jaʼ jech ta xakʼ ta ilel stalelal ta mas jelavel ek xchiʼuk xi ta xale: «Muc vuʼcun jcʼop ti liʼ ta xcacʼ ta chanele. Jaʼ scʼop li Bochʼo la stacun tale», xi chal (Juan 7:16). Jaʼ me lek mi xi ta jakʼbe jbatike: «¿Mi jech ta xkakʼ ta ilel ti ta jtsak ta venta li sKʼop Diose? ¿O mi jaʼ lek ta xkaʼi yakʼel ta chanel li kʼusi ta jnop jtuke?». Li kʼusi la stakʼ li Mariae lek jamal chakʼ ta ilel ti kʼusi skʼan jpastike.

Li Mariae oxib u te ikom xchiʼuk li Isabele, xuʼ jchʼuntik ti te la spatbe sba yoʼontonik ta jujuntale (Lucas 1:56). Taje jaʼ ta svules ta joltik ti skʼan lek jtʼujtik li buchʼu ta jchiʼintike. Mi jaʼ ta jchiʼintik li  buchʼu skʼanojik ta melel li jDiostike, li Jeovae, ta melel ta me xi jchʼi li ta mantale xchiʼuk ta xi jnopajutik mas ta stojolal (Proverbios 13:20). Vaʼun kʼot yorail ta sut batel ta sna li Mariae. ¿Kʼusi van ta xal José kʼalal ta xaʼi ti oy xa yol li Mariae?

María xchiʼuk José

Ta melel, li Mariae muʼyuk la smala ti akʼo lek xvinaj ti oy xa yol sventa ta xchiʼin ta loʼil li Josee. Kʼalal skʼan toʼox xalbe li aʼyej taje, la van sjakʼbe sba ti kʼu yelan ta xaʼi José ti jaʼ jun vinik ti xiʼtaoj Diose. Pe manchuk mi jech, tsots laj yakʼ yoʼonton vaʼun ta jamal laj yalbe skotol li kʼusi ikʼot ta pasel ta stojolale. Jech kʼuchaʼal xuʼ jnoptike, li Josee ep la svul yoʼonton. Ta skʼan ta xchʼunbe li kʼusi ta x-albat yuʼun li buchʼu skʼanoje, pe mi junuk velta jech kʼotem ta pasel kʼuchaʼal taje. Li Vivliae muʼyuk ta xal kʼusitik van la snop, pe ta xal ti la snop ti jaʼ lek chikta komele, yuʼun li buchʼutik smakoj xa sbaike jech xa ilbilik kʼuchaʼal buchʼutik ti nupunemik xae. Pe akʼo mi jech, mu skʼan xakʼ ta kʼexlal ta stojolal epal krixchanoetik o ti xichʼ kastigoe, jaʼ yuʼun la snop ti jaʼ lek ti ta mukul tskomtsan komele (Mateo 1:18, 19). Li Mariae muʼyuk laj yat tajmek yoʼonton ta skoj ti mu xchʼunbate. Li kʼusi noʼox van chopol laj yaʼie, jaʼ ti laj yil ti ta xil svokol José ta skoj li kʼusitik kʼotanuk ta pasele.

Li Josee muʼyuk kʼot ta pasel yuʼun li kʼusi snopoj xaʼoxe, yuʼun li Jeovae muʼyuk laj yakʼ ti akʼo spase. Ta jun xvayich, jun anjel laj yalbe ti yol xchiʼinoj li Mariae jaʼ ta skoj jun skʼelobil juʼelal. Ti kʼalal mas xa tsʼijil yoʼontone, li Josee jech la spas ti kʼuchaʼal spasoj xa onoʼox li María ta slikebale: la xchʼun li beiltasel yuʼun Jeovae. Nupun xchiʼuk li Mariae xchiʼuk la xchʼam li kʼusi chkʼot ta sba ti muʼyuk kʼusi xkoʼolaj-o ti jaʼ li xchabiel xNichʼon Jeovae (Mateo 1:20-24).

Li buchʼutik nupunemik xae xchiʼuk li buchʼutik ta snop ta xnupunike xuʼ ep kʼusitik xchanik ta stojolal li jun nupunel taje ti ikuxiik leʼ xa ta chaʼmil jabile. Kʼalal laj yil José ti lek ta spas yabtel kʼuchaʼal jun lekil meʼil li Mariae, toj ep van muyubaj ti la stsak ta venta li kʼusi albat yuʼun yaj-anjel Jeovae. Jech noxtok, laj yakʼ venta ti toj tsots skʼoplal ti jtsaktik ta venta Dios kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jnop ta jpastike (Salmo 37:5; Proverbios 18:13). Ta melel, ti kʼusitik la snop kʼuchaʼal jolil ta jun utsʼ-alalile, li Josee jech-o laj yakʼ ta ilel ti ch-ichʼvan ta ventae xchiʼuk ti lek yoʼontone.

Ta yan xtoke, ¿kʼusi xuʼ jchantik ta stojolal María ti jpʼel yoʼonton nupun xchiʼuk li Josee? Akʼo mi ta slikebale mu stakʼ chʼunel laj yaʼi José li kʼusi albat-o yuʼun Mariae, pe li tsebe la smala xchiʼuk jech-o la spat yoʼonton ta stojolal li vinik ti jaʼ jolil ta xkʼot ta yutsʼ yalale. Mu ta naʼeteluk ti laj yakʼ venta ti toj jtunel ti oyuk smalael yuʼune, taje jaʼ jun lekil xchanobil yuʼunik li jchʼunej mantal antsetik li avi kʼakʼale. Ta slajeb xae, skotol li kʼusitik te kʼotanuk ta pasele laj yakʼik-o venta José xchiʼuk María ti toj tsots skʼoplal ti lek jamal xchiʼin sbaik ta loʼile xchiʼuk ti meleluk li kʼusi ta xalbe sbaike.

Ta melel, li vaʼ nupul-tsʼakal taje lek ti kʼuyelan la slikesik li snupunelike. Xchaʼvoʼalik ep skʼanojik li Jeovae xchiʼuk tskʼanik ti jaʼikuk totil-meʼiletik ti lek ta spas li yabtelike xchiʼuk ti lek ta xkʼanvanik sventa tsmuyubtabeik yoʼonton li Jeovae. Ta melel, epal bendisionetik ta staik xchiʼuk epal vokoliletik. Yuʼun jaʼ oy ta sbaik stsʼitesel li Jesuse, ti jaʼ ta xkʼot ta jun vinik ti mas tsots skʼoplal ta spʼejel balumil ti muʼyuk bu jech ilbil-oe.

[Lokʼol ta pajina 17]

Li skʼanel Diose jaʼ yoyal sventa lek xlik li nupunele