Mu me xchʼay ta ajol xa toj ta vokol

«Kuni Raquel:

Chkalbot kolaval ta sventa li kʼusitik apasojan ta jtojolale. Muʼyuk van avakʼoj venta, pe ti cha chiʼinune xchiʼuk ti kʼusitik lek chavalbune spatojbun koʼonton tajmek. Jaʼ la stsʼibabot, Jennifer.»

KʼALAL oy buchʼu tstojbot ta vokole, ¿kʼu yelan ta xavaʼi aba? Ta melel lek van chavaʼi aba, yuʼun jkotoltik onoʼox lek chkaʼitik ti tsakbiluk ta venta li kʼusi ta jpastike (Mateo 25:19-23).

Li buchʼutik nopem xaʼiik ta yalel kolavale lek noʼox xil sbaik xchiʼuk li yantike. Pe, li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti tspasik batel jech kʼuchaʼal Jesucristoe, ti la onoʼox stsak ta venta slekil yabtel li yantike (Marcos 14:3-9; Lucas 21:1-4).

Kʼux ta alel, pe jutuk xa tajek li krixchanoetik ti chalik kolavale. Li Vivliae laj onoʼox yal, ti ta «slajebal cʼacʼale», li krixchanoetike mu xa kʼusi snaʼ stojik ta vokol (2 Timoteo 3:1, 2). Jaʼ yuʼun, skʼan jkʼel jbatik sventa mu jechuk jtaleltik kʼuchaʼal taje, yuʼun mi jeche xuʼ chlik tsatsubuk koʼontontik xchiʼuk mu xa jventatik kʼusi tspas li yantike.

¿Kʼuxi xuʼ skolta yalab xnichʼnabik li totil-meʼiletik sventa snaʼikuk stojik ta vokole? ¿Buchʼutik xuʼ xkalbetik kolaval? Xchiʼuk, ¿kʼu yuʼun skʼan jtojtik ta vokol akʼo mi muʼyuk jech tspasik li yantike?

Kaltik kolaval ta jnatik

Epal totil-meʼiletik tsots ta x-abtejik sventa chakʼbeik skotol li kʼusitik chtun yuʼun li yalab xnichʼnabike, pe bakʼintike mu snaʼ stojik ta vokol chaʼiik li xnichʼnabike. ¿Kʼusi stakʼ spasik sventa xchapanik li kʼop taje?

1) Akʼbeik yil ta atalelalik. Ta sventa li ololetike muʼyuk yan jchanubtasvanej, jaʼ noʼox mi la avakʼbeik yile. Ta Vivliae ta xalbe skʼoplal jun j-abtel meʼil ta voʼneal Israel, xi ta xale: «Ta xliquic li yalabtaque, chalic ti toj leque», jaʼ xkaltik, tskʼupil kʼoptaik. ¿Bu van la xchanik yalel taje? Te chakʼ kaʼitik li ta versikulo xtoke; «xchiʼuc toj lec ch-ilat yuʼun li smalale» (Proverbios 31:28). Ta melel, kʼalal ta xilik li alab-nichʼnabiletik ti tstojbe sbaik ta vokol li totil-meʼiletike, chchanik ti jaʼ jun talelalil ti tsots skʼoplal li ta yijil krixchanoetike, ti jaʼ xmuyubaj-o jech li buchʼu chichʼ albele xchiʼuk ti mas tskʼan sbaik li utsʼ-alaliletike.

Jun totil ti jaʼ sbi Stephen, xi chalbutike: «Sventa chkakʼbe yil li chaʼvoʼ jtsebetike, ta xkalilanbe kolaval kʼalal chakʼbun jveʼel li kajnile. Li jtsebetike chakʼik venta li kʼusi ta jpase, li avie mas chalik xa kolaval». Li voʼote, ¿mi nopem xavaʼi chavalbe kolaval li avajnil o amalal ta sventa li kʼusi tspase, manchuk mi bikʼitik o mi mukʼ li kʼusi tspase? ¿Mi ta xavalbe kolaval avalab anichʼnab, akʼo mi jaʼ noʼox la spasik li kʼusi la avalbee?

2) Chanubtaso. Li chkaltik kolavale xuʼ jkoʼoltastik ta jun nichim: sventa xchʼie, skʼan kʼelel batel. Pe li totiletike, ¿kʼuxi xuʼ stsʼunbeik ta yoʼonton yalab xnichʼnabik li vaʼ talelal taje? Li pʼijil ajvalil Salomone laj yal jtos ti kʼusi tsots skʼoplale: jaʼ li snopele. Li Salomone xi laj yale: «Li bochʼo tucʼ yoʼntone ta snop lec cʼu xʼelan chtacʼov» (Proverbios 15:28).

Kʼalal ch-akʼbatik smoton li avalab anichʼnabike, ¿mi ta melel ta xkʼuxubinik? ¿Mi ta snopik ti jaʼ yakʼobil ta ilel, ta melel, ti kʼanbilike xchiʼuk  jaʼ yakʼobil ta ilel slekil yoʼonton li buchʼu laj yakʼ li matanale? Mi la chanubtas ta snopel li kʼusitik taje, ti kolaval chalike ta yutil to me yoʼonton chlokʼ. María, ti oy oxib yalabe, xi chale: «Melel onoʼox ti skʼan chʼakbel yorail ta yalbel skʼoplal kʼusi smakoj li jun matanal ta xichʼik akʼbele —ti oy buchʼu li jvulutik ta sjole xchiʼuk la skʼan laj yakʼ ta ilel ti skʼanojutik tajmeke—, pe li yakʼel persae oy sbalil». Kʼalal jech ta jchiʼinantik ta loʼil taje, maʼuk noʼox ta jchanubtastik ti akʼo yalik kolavale, yuʼun chaʼibeik srasonal ti kʼu yuʼun jech skʼan spasike.

Li lekil totil-meʼiletike maʼuk ta xakʼbeik snop yalab xnichʼnabik ti staik-o li matanal ta xichʼik akʼbele xchiʼuk ti persa ta x-akʼbatike. * Li pʼijubtasel ti te ta xichʼ alel ta Proverbios 29:21, ta Xchʼul Cʼop ti Jtotic Diose, ta skʼop Chamula, ti chal kʼuyelan skʼan xichʼ ilel li mosoiletik ta skʼakʼalil Vivliae, jaʼ jech jtunel-o ek sventa li ololetik avi kʼakʼale. Li teksto taje xi chale: «Ti buchʼu sqʼueloj noʼox ti smosov cʼalal biqʼuit toe, [li mosoile] tsʼacal to xchaʼnaʼ xa liquel un», jaʼ xkaltik, ti mu snaʼ stoj ta vokole.

Kʼalal ta bikʼit ololetik xuʼ xchanik yakʼel kolaval. ¿Kʼuxi? Linda, ti oy oxvoʼ yalab eke, ta xal kʼusi ta spasik xchiʼuk li smalale: «Kʼalal ta jtsʼibakutik jun uni vun sventa chkalkutik kolavale, ta xkalbe kalab jnichʼnabkutik ti akʼo spasik junuk uni dibujo o akʼo stsʼiba sbiik li ta uni vun taje». Akʼo mi mu toj yan sba yutsil li dibujo tspasike, xchiʼuk muʼyuk toj lek li stsʼibike, li ololetike oy me kʼusi tsots skʼoplal ta xchanik.

3) Mu me xavikta aba. Li krixchanoutike ta skoj ti jaʼ onoʼox ta jsaʼtik kʼusi ta jkʼan jtuktike, bakʼintike toj tsots ta xkaʼitik yalel kolaval (Génesis 8:21; Mateo 15:19). Pe li Vivliae xi chalbutike: «Tscʼan ch-achʼub scotol li cʼusitic chanop ta ajol ta avoʼntonique. Tscʼan jaʼ xa chalapbeic stalel li achʼ cristiano ti pasbil jech chac cʼu chaʼal stuc li Diose» (Efesios 4:23, 24).

Pe, epal totil-meʼiletik snaʼoj ta stukik ti mu toj kʼunuk ta koltael li alab-nichʼnabiletik sventa «[slapbeik] stalel li achʼ cristiano[e]». Stephen, ti laj xa yichʼ albel skʼoplale, xi ta xale: «Kalojkutike jal ox tajmek chjelav sventa stuk xa xlokʼ ta yoʼontonik yalel kolaval li kuni tsebkutike». Pe muʼyuk lub xchiʼuk li yajnile. «Skʼan oyuk smalael kuʼunkutik —xi laj yal xtoke—, pe laj onoʼox xchanik yakʼel kolaval stukik. Xi muyubajkutik ta stojolal li kuni tsebkutike.»

Yalbel kolaval li kamigotike xchiʼuk li jlakʼnatike

Bakʼintike xuʼ van xkiktatik ta yakʼel kolaval, pe maʼuk skʼan xal ti yuʼun mu jkʼantike, yuʼun van chchʼay ta joltik yalel. Pe, ¿kʼu to yepal sbalil ti ta xkaltik kolavale? ¿Mi maʼuk noʼox bal ti ta xkaʼi ta koʼontontike? Jkʼeltik batel jun loʼil ta Vivlia ti te chalbutik mas smelolal ta sventa taje.

Kʼalal ay jun velta ta Jerusalén li Jesuse, te la sta lajunvoʼ viniketik ti ipik ta kʼaʼemal chamele. Kʼalaluk laj yojtikinike, tsots iʼavanik jech laj yalik: «Jesús, jchanubtasvanej, avocoluc cʼuxubinuncutic», xutik. «Cʼalal laj yil li Jesuse, jech laj yalbe: —Batanic, bat acʼo abaic ta ilel ta stojol li paleetique —xut. Cʼalal jaʼo chanovic batele, icol scotolic. Oy jun ti tsots scʼoplal laj yaʼay icole, jech isut tal ta stojol li Jesuse. Tsots xʼavet tal ta yalbel slequilal Dios. Cʼot squejan spatan sba ta banamil ta stojol li Jesuse, la stojbe ta vocol. Li vinic ti jech laj yale jaʼ te liquem tal ta Samaria banamil.» (Lucas 17:11-16.)

¿Kʼu yelan laj yaʼi li Jesuse? ¿Mi muʼyuk van kʼusi laj yal ti muʼyuk sut akʼbatuk koliyal li Jesús li baluneb viniketik ti ipik toʼox ta kʼaʼemal chamele? Jech kʼuchaʼal ta xal li loʼile, li Jesuse xi laj yale: «¿Me mu lajunebuc ti la jcoltae? ¿Bu oyic li yan balunebe? ¿Me jaʼ noʼox isut tal, tal yalbe slequilal Dios li jun yanlum vinic liʼi?», xi (Lucas 17:17, 18).

Ta melel ti vaʼ viniketik taje maʼuk chopol krixchanoetik, yuʼun laj yakʼik ta ojtikinel ti oy xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li Jesuse xchiʼuk la xchʼunbeik smantal, ti albatik akʼo bat skʼelik li paleetik ta Jerusalene. Ta melel laj van xkʼuxubinbeik li slekil yoʼonton Jesuse. Manchuk mi jech, muʼyuk laj yakʼik ta ilel, taje muʼyuk lek laj yaʼi li Cristoe. ¿Kʼusi xuʼ jchantik li ta loʼil taje? Jaʼ yuʼun, ¿kʼusi van chkalbetik kʼalal oy buchʼu lek kʼusi tspas ta jtojolaltike? ¿Mi ta anil noʼox  chkalbetik kolaval? Xuʼ van jtojbetik ta vokol slekil yoʼonton mi ta xkakʼbetik batel uni vun o yan kʼusiuke.

Li Vivliae chal ti kʼanbaile «muc scʼaʼepal satinojuc xchiʼiltac [o «mi jaʼuc ta spas ti mu xichʼ smelol xcʼopoje», Ch]; muc jaʼuc noʼox tsaʼ cʼusi lec chaʼay stuc» (1 Corintios 13:5). Jaʼ yuʼun li yakʼel ta ilel li melel tojel ta vokole maʼuk noʼox chakʼ ta ilel ti oy slekil koʼontontike, yuʼun jaʼ yakʼel ta ilel kʼanelal. Li sloʼilal li lajuneb viniketik ti ipik ta kʼaʼemal chamele ta xi xchanubtasutik ti buchʼutik tskʼanik lek x-ilatik yuʼun li Cristoe skʼan chakʼik ta ilel kʼanelal jech kʼuchaʼal taje. Xchiʼuk skʼan jech spasik ta skotolal krixchanoetik, akʼo mi yan-o slumalik, stsʼunbalik o srelijionik.

Jaʼ yuʼun chaʼa, xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi xa van ora laj kalbe kolaval, akʼo mi jaʼ jlakʼna, jchiʼil ta abtel o ta chanun, jun doktor, jun jchonolajel o buchʼuuk yan ti laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton ta jtojolale?». Sventa chavakʼ venta mi skʼan to cha abtej batel ta sventa taje, yikʼaluk van cha kʼan cha tsak batel ta vun jayibuk kʼakʼal ti jayib velta chavakʼ ta ilel ti cha toj ta vokol li kʼusitike, o ti chaval «kolavale».

Ta melel, li buchʼu mas skʼan xkalbetik kolavale jaʼ li Jeovae, yuʼun li stuke jaʼ chakʼbutik «scotol li cʼusi leque xchiʼuc li cʼusitic lec [tukʼe]» (Santiago 1:17). Jaʼ yuʼun, jnoptik jay tosuk kʼusitik tspas ta jtojolaltik xchiʼuk jakʼbe jbatik: ¿mi laj xa kalbetik kolaval ta sventa taje? (1 Tesalonicenses 5:17, 18.)

¿Kʼu yuʼun skʼan jtojtik ta vokol, manchuk mi mu jechuk tspasik li yantike?

Xuʼ van li buchʼutik oy ta jpat jxokontike mu kʼusi snaʼ stojik ta vokol. ¿Kʼu yuʼun skʼan jpastik li voʼotike chaʼa? Oy jun srasonal kuʼuntik.

Mi chkakʼbetik yil slekil koʼontontik li krixchanoetik ti mu kʼusi snaʼ stojik ta vokole, jaʼ me yakalutik xchanbel stalelal li Jpasvanej kuʼuntik ti toj lek yoʼontone, li Jeova Diose. Akʼo mi muʼyuk tstojbeik ta vokol li kʼusi tspas Jeova ta stojolalike, li Jeovae muʼyuk ta xikta ta yakʼel ta ilel ti skʼanoj li krixchanoetike (Romanos 5:8; 1 Juan 4:9, 10). Yuʼun onoʼox, «coʼol ta xacʼ qʼuepuc ta stojol li bochʼotic chopolique xchiʼuc li bochʼotic lequique» xchiʼuk «coʼol chacʼbe voʼ li bochʼotic tucʼ yoʼntonique xchiʼuc li bochʼotic muc tucʼuc yoʼntonique». Jaʼ yuʼun, mi ta xkakʼtik persa ta jtojtik ta vokol akʼo mi oyutik ta stojolal krixchanoetik ti mu kʼusi snaʼ stojik ta vokole, chkakʼtik ta ilel ti «xnichʼnab[utik] li Jtotic Dios ta vinajele» (Mateo 5:45).

[Tsʼib ta yok vun]

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile ta pajina 13]

Tsako batel ta vun jayibuk kʼakʼal jayib velta chavakʼ ta ilel ti cha toj ta vokol o ti «kolaval» xa chie

[Lokʼol ta pajina 13]

Akʼbo yil avalab anichʼnab ti xa naʼ xa toj ta vokole

[Lokʼol ta pajina 13]

Kʼalal ta uni ololetik xuʼ xchanik stojel ta vokol