Kʼuxi xuʼ xa kʼot ta jun lekil totil

«Totil meʼiletic, maʼuc me xapas ti xcʼaqʼuet xa aveic ta stojol ti avalab anichʼnabique yoʼ mu soc yoʼnton avuʼunic.»

(Colosenses 3:21, Scʼop Dios ta Chamula, [Ch])

TA MELEL, mi junuk totil tskʼan ti akʼo sok sjol o svul yoʼonton li xnichʼnabe. Pe, ¿kʼusi xuʼ xa pas sventa mu jechuk spasik? Ta sventa taje, jtunel ti akʼo xa naʼ ti avabtel kʼuchaʼal totile tsots me skʼoplal. «Li kʼusi ilbil tale chakʼ ta ilel ti kʼuyelan li totile, stuk noʼox jech ta x-abtej ta yoʼonton xchiʼuk ta snopben li alab-nichʼnabiletike», jech laj yal jlik revista ti jaʼ chchanbe skʼoplal li slekilal nopbenaletike.

Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼusi jaʼ yabtel li jun totile? Ta epal utsʼ-alalile nabil ti jaʼ ta sba yakʼel li tsitsele. Mu labaluk ta aʼyel ti meʼiletike xi ta xalbeik li yalabik ti kʼalal chopol kʼusi ta spasike: «¡Mala avil mi tal atot tanae!». Ta melel, sventa spasik ta lekil krixchano li ololetik kʼalaluk mi sta svaʼlejike, li totiletike skʼan xakʼbeik mantal ta yutsil noʼox xchiʼuk skʼan jpʼeluk li kʼusi chalike. Li kʼusi skʼan spas jun lekil totile maʼuk noʼox me maʼ taje.

Kʼux ta alel, pe epal viniketike muʼyuk kʼusi lek xchanoj ta stot smeʼik. Jlome chʼabal stot chʼiik talel. Oy jlome muʼyuk bu kʼanvanemik yileluk xchiʼuk toj tsots yoʼonton tspasik ta stojolal li xnichʼnabike yuʼun jech laj yichʼik tsʼitesel talel ek. Vaʼun chaʼa, li viniketik taje ¿kʼusi xuʼ spasik sventa mu jechikuk spasik ti kʼuyelan laj yichʼik tsʼitesel talel xchiʼuk sventa xkʼotik ta jun lekil totile?

Li Vivliae yichʼoj tal beiltaseletik ti mas jtunelik xchiʼuk ti xuʼ jpat-o koʼontontik ti chtun ta sventa skotol li kutsʼ kalaltike. Maʼuk noʼox jecheʼ chanubtasel o nopbenaletik ti ta xi yilbajinutike. Moʼoj, yuʼun jaʼ ta xakʼbe ta ilel spʼijil li Buchʼu la stsʼibae, li Jeova Diose, ti jaʼ laj yakʼbe slikeb li utsʼ-alalile (Efesios 3:14, 15). Jaʼ yuʼun chaʼa, li totiletike skʼan stsʼetanbeik xchikinal li kʼusi chal Vivlia ti jechuke. a

Mi lek li jun totile chtun sventa lek xchʼiik talel ta sbekʼtal-stakopalik, sventa jun noʼox yoʼontonik li xnichʼnabtake, pe maʼuk noʼox taje, yuʼun chtun sventa lekuk xchʼiik talel ta mantal xtok. Mi lek noʼox skʼanoj sbaik xchiʼuk stot li jun olole, jaʼ mas kʼun ta xaʼi sventa xnopaj ta stojolal li Diose. Yuʼun onoʼox jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, li Jeovae jaʼ Jpasvanej kuʼuntik xchiʼuk, xkaltike jaʼ Totil kuʼuntik jkotoltik (Isaías 64:8). Li avie ta xkalbetik batel vaktos kʼusi skʼan xakʼbe xnichʼnab li totile, jech kʼuchaʼal li beiltaseletik ta Vivlia ti xuʼ xkoltaat-oe.

 Kʼanel

Li Jeovae jaʼ jun slekil kʼelobil yuʼunik li totiletike. Jech kʼuchaʼal chichʼ albel skʼoplal ti kʼuyelan laj yaʼi sba Dios ta stojolal li sbaʼyel Nichʼone, li Jesuse, li Vivlia xi chale: «Li Totile lec scʼanoj li Xnichʼone» (Juan 3:35; Colosenses 1:15). Ep ta velta, li Diose laj yakʼbe yil ti skʼanoje xchiʼuk ti spatoj yoʼonton ta stojolale. Jech kʼuchaʼal kʼalal laj yichʼ voʼ li Jesuse, li Jeovae xi kʼopoj yalel tal ta vinajele: «Voʼot jnichʼonot, lec jcʼanojot, lec jpatoj coʼnton avuʼun», xi (Lucas 3:22). Jaʼ yuʼun chaʼa mi jaʼuk la snop ti muʼyuk kʼanbil yuʼun li sTote. ¿Kʼusi xuʼ xchanik li totiletik ta sventa li skʼelobil chakʼ Diose?

Skʼan me mu xa jalan aba ta yalbel ti akʼanoj li avalab anichʼnabike. Kelvin, ti oy voʼob xnichʼnabtake, xi ta xale: «Ta onoʼox xkalbe ti jkʼanojan tajeke xchiʼuk chkakʼbe yil ti oy ta koʼonton ta jujuntalike. Kʼalal kʼoxik toʼoxe, li voʼone ta jkʼextabe stsektak xchiʼuk ta xkatiltasan». Ta yan xtoke, li totiletike skʼan me svules ta sjolik ti ololetike tskʼan snaik ti spatoj yoʼonton ta stojolalike. Jaʼ yuʼun chaʼa mu me stakʼ ti toj pʼelik ta kʼop li totiletike xchiʼuk ti jujulikel chtukʼibtasvanik ta kʼusiuk noʼoxe, skʼan nopolik noʼox chalbeik ti lek li kʼusi tspasike. Donizete, ti oy chaʼvoʼ stseb ti chexik toe, xi chale: «Skʼan xkakʼ ta koʼontontik xchʼakbel yorail sventa chkalbetik ti lek ti kʼusi tspasik li jnichʼnabtike». Kʼalal chilik li ololetik ti lek ilbilik yuʼun li stot smeʼike, mas tskʼan sba stukik, xchiʼuk xtok mas ta xnopajik ta stojolal Dios.

Slekil kʼelobil

Toj labal sba ti ta Vivliae ta xal ti Jesuse jaʼ noʼox la ta spas «ti cʼu sʼelan ta [xil] ta spas [sTote]» (Juan 5:19, Ch). Li ololetik avi kʼakʼale jech ta spasik ek. Jech kʼuchaʼal, mi lek ta xichʼ ta venta xchiʼuk ta xkʼuxubin yajnil li jun totile, li skereme jech me ta spas ek kʼalal mi chʼie. Jech noxtok, ti kʼuyelan stalelal li totile maʼuk noʼox ta xchan li keremetike, yuʼun li tsebetik eke xuʼ lek o chopol kʼusi ta snopik ta stojolal li viniketike.

Jkʼeltik avil yan skʼelobil noxtok: Nopo noʼox avaʼi ti mu toj kʼunuk ta xaʼiik skʼanel perton li anichʼnabtake. Jaʼ yuʼun, ti kʼuyelan atalelal cha pase xuʼ jaʼ te xchanik-o li kʼusi tskʼan xchanike. Li Kelvine chvul ta sjol ti kʼalal la svokʼik jun kamara ti toj toyol stojol li chaʼvoʼ skeremtake, toj echʼ noʼox ilin, jaʼ yuʼun la spuj ta majel li mexae, toj javel to ikʼot yuʼun. Ta tsʼakale toj chopol laj yaʼi sba ta skoj li kʼusi la spase, vaʼun la skʼanbe perton li xnichʼnabtake xchiʼuk li yajnile. Li avi kʼakʼale, mi junuk xnichʼnab vokol chaʼi ta skʼanel perton, taje jaʼ van ta skoj ti laj yilik ti la skʼan pertone.

Ti oy noʼox muyubajele

Li Jeovae jaʼ jun «Dios ti echʼem slequile», jaʼ xkaltik, ti xmuyubaj noʼoxe (1 Timoteo 1:11). Jaʼ yuʼun li xNichʼone tskʼupin ti te xchiʼuk li sTote. Li kʼusi chal Proverbios 8:30 lek chakʼ ta ilel ti kʼuyelan chaʼi sba Jesús ta stojolal li Jeovae: «Te onoʼox oyun o ta stsʼel Dios [...]  scotol cʼacʼal xcuxet coʼnton ta stojol». Lek jamal ta ilel ti toj ep skʼanoj sbaik xchiʼuk li stote, ¿mi mu jechuk?

Ta melel, li ololetike skʼan oyuk noʼox muyubajel ta spat xokonik. Jun ti kʼusi chkoltavan sventa xkʼot ta pasel taje, jaʼ ti xchʼak skʼakʼal li totil sventa xtajin xchiʼuk li xnichʼnabtake. Kʼalal jmoj chtajinike mas lek ta xil sbaik li totil xchiʼuk ololetike. Feliks, ti oy jun skerem ti chex toe, jech ta snop kʼuchaʼal liʼ eke. Xi ta xale: «Ti ta jchʼakbe yorail sventa jmoj oyunkutik xchiʼuk li jkereme toj echʼ noʼox jtunel sventa lek ta xkil jbakutik. Jmoj ta xi tajinkutik, chi lokʼkutik ta xanbal xchiʼuk kamigokutik o chi batkutik ti bu lek chkilkutike. Kʼalal jmoj ta jpaskutik skotol taje stsatsubtasoj sventa jun noʼox koʼontonkutik li ta kutsʼ kalalkutike».

Xchanubtasel ta smantaltak Dios

Skotol li kʼusitik snaʼ li Jesuse te la xchanbe ta sTot. Jaʼ yuʼun xi laj yale: «Ti cʼu sʼelan ta xcalbe yaʼi ti jnaclejetic ta banomile, jaʼ ta xcal ti cʼu sʼelan laj yacʼbun jnaʼ [li Totile]» (Juan 8:26, Ch). Ta sba sat li Diose, skotol li totiletike jaʼ oy ta sbaik xchanubtasel ta mantal xchiʼuk ta stalelalik li xnichʼnabike. Yan xtoke, skʼan xichʼ akʼbel lekil beiltaseletik ta yoʼonton. Ti vaʼ chanubtasel taje ta sbikʼtal noʼox me skʼan akʼbel (2 Timoteo 3:14, 15). Kʼalal kʼox toʼox li skereme, li Felikse lik skʼelbe li yan sba yutsil loʼiletik ti te lokʼem ta Jlivro ti chal loʼiletik ta Vivliae. b Kʼalal yakal chchʼi batel li olole, li stote lik stunes vunetik ti chalbe skʼoplal Vivlia ti jaʼ sta-o ta xile.

Li Donizete xi chale: «Mu kʼunuk ta pasel ti skʼupin skotolik li xchanel Vivlia ta utsʼ-alalile. Akʼo mi jech, li totiletike skʼan xakʼik ta ilel ti ep sbalil chilik li kʼusitik ta sventa Diose; mi muʼyuk jech ta spasike, li nichʼnabiletike ta xakʼik venta ta anil». Carlos ti oy oxvoʼ skeremtake, xi chale: «Jun velta ta xemana ta jtsob jbakutik sventa ta jloʼiltakutik li kʼusi chtun ta kutsʼ kalalkutike. Jkotolkutik xuʼ xkalkutik li kʼusi skʼan jloʼiltakutike». Li Kelvine, nopem xaʼi tsloʼiltabe ta sventa Dios li xnichʼnabtak ta buyuk noʼox xchiʼuk ta kʼusiuk noʼox ora, taje jaʼ tsvulesbutik ta joltik li kʼusi laj yal Moisese: «Acʼo ta avoʼnton scotol li cʼusitic laj calbot liʼ ta orae. Chanubtaso scotol cʼacʼal li anichʼnabe. Alilanbo yaʼyic scotol, buyuc noʼox oyot, me ta ana, me ta be, me ta avayab, o cʼalal chalic» (Deuteronomio 6:6, 7).

Tukʼibtasel

Li tukʼibtasele toj tsots me skʼoplal sventa xkʼotik ta lekil krixchanoetik li ololetike. Jlom totiletike tsnopik ti sventa tstukʼibtasik li xnichʼnabike jaʼ skʼan xal ti tsots chakʼbeik nukule, ti te kapal skʼoplal sibtasel, utel xchiʼuk yakʼel ta kʼexlale. Pe li Vivliae, muʼyuk bu chal jsetʼuk mi stsakoj sba skʼoplal li tukʼibtasel xchiʼuk li tsatsal tsitsel o majele. Moʼoj, yuʼun jamal chakʼ ta ilel ti skʼan stukʼibtasik ta slekil yoʼontonike, jech kʼuchaʼal tspas li Jeovae (Hebreos 12:4-11). Li Vivliae xi chale: «Totil meʼiletic, mu me xasaʼbeic scʼacʼal yoʼnton li avol anichʼonique. Tucʼ xatsʼitesic, tojobtasic lec, chanubtasic lec ta sventa li Cajvaltique» (Efesios 6:4).

 Pe, bakʼintike ta onoʼox xtun ti ta xichʼ akʼbel junuk kastigoe. Pe akʼo mi jech xkʼot ta pasel taje, li olole skʼan xaʼibe srasonal kʼu yuʼun chichʼ li kastigoe. Li totiletike mu me spasik ti akʼo pʼajbil ta xaʼi sba li olole. Jech noxtok li Vivliae muʼyuk lek ta xil ti ta xichʼilbajinel li olole (Proverbios 16:32). Kelvin xi chale: «Kʼalaluk sta-o ta jtukʼibtas li jnichʼnabtak ta skoj ti oy kʼusi tsots smul la spasike, ta xkalbe onoʼox ti jkʼanojane, jaʼ yuʼun jech ta jpas».

Xchabiel

Li ololetike skʼan xichʼik chabiel ta sventa li kʼusitik chopol xchiʼuk ta sventa li xchiʼinel krixchanoetik ti toj chopolike. Kʼux ta alel, li ta balumil liʼe oy «bochʼotic toj [chopolik]» ti tskʼan chilbajinik li uni ololetik ti mu snaʼ spoj sbaike (2 Timoteo 3:1-5, 13). ¿Kʼuxi xuʼ xa chabi li anichʼnabtake? Li Vivliae xi chal li pʼijil kʼopetik liʼe: «Li bochʼo bije ta xil li cʼusi xiʼbal sbae, jech mu xbat sticʼ sba te; Yan li bochʼo muc bijuque tsticʼ noʼox sba batel, jech te ta sta o vocol» (Proverbios 22:3). Jaʼ yuʼun mi cha kʼan cha chabi li anichʼnabtak ta sventa li vokolile, skʼan me vikʼiluk asat. Akʼo venta kʼusitik xibal sba oy ta spat xokon xchiʼuk pʼijan me. Jech kʼuchaʼal: mi ta stunesik Internet li anichʼnabtake, kʼelo mi lek snaʼik stunesel sventa akʼo mu stikʼ sbaik ti bu xibal sbae. Jtos kʼusi lek xuʼ xa pase jaʼ ti xavakʼ li akomputadora ti bu xvinaj lek li kʼusi tskʼelike.

Jech noxtok, li totile skʼan xchanubtas xnichʼnabtak ti kʼuxi xuʼ stsal yuʼunik li balumil ti sokem xa ta jyalele. ¿Mi snaʼ li anichʼnabtak ti kʼusi tskʼan spasik kʼalal oy buchʼu tskʼan tslutsʼat sventa ch-ilbajinat kʼalal chʼabal te oyote? c Li ololetike tskʼan me snaʼik ti jkʼuniltike xuʼ lek xichʼ tunesel o bateltike moʼoj. «Muʼyuk laj kakʼ onoʼox ti akʼo xchanik ta stojolal yan krixchanoetik, mi jaʼuk ta smaestroik —xi chal li Kelvine—. Laj kakʼ venta ti jaʼ oy ta jba ti skʼan xkalbe li jnichʼnabtak ta sventa li lutsʼbaile xchiʼuk sventa li buchʼu chilbajin ololetike.» Stekel li xnichʼnabtake lek ichʼiik, muʼyuk kʼusi chopol kʼot ta stojolalik xchiʼuk li avi une nupunemik xa.

Kʼano koltael ta stojolal Dios

Li matanal ti stuk noʼox jech xuʼ xakʼbe xnichʼnabtak li jun totile, jaʼ ti lek xil sbaik xchiʼuk Diose. Sventa taje, li kʼuyelan chakʼ ta ilel stalele toj tsots skʼoplal. Li Donizetee xi chale: «Skʼan xkakʼtik ta ilel kʼu to yepal sbalil chkiltik ti lek xkil jbatik xchiʼuk li Diose, mas to me kʼalal oy jvokoltike. Yuʼun jaʼ te chakʼ ta ilel kʼu to yepal spatoj yoʼonton ta stojolal Jeova li totile. Li orasionetik chichʼ pasel ta utsʼ-alalile, ti bu skʼan xichʼalel kolaval ta sventa slekil yoʼonton chakʼ Diose, jaʼ me te xuʼ xchanik ololetik ti skʼan xkamigointik li Diose».

Ta slajebal xae, ¿kʼusi skʼan pasel sventa xi jkʼot ta jun lekil totil? Skʼan ta jpastik batel li mantaletik yuʼun Jeovae, li totil ti stuk noʼox jeche. Mi cha pas ta mantal li anichʼnabtak jech kʼuchaʼal chal li beiltasel chakʼ li sKʼop Diose, xuʼ van jech chkʼot ta pasel avuʼun kʼuchaʼal chal Proverbios 22:6: «Chanubtasic lec avalab anichʼnabic ti bu beal tscʼan tstam batele, jech mu scomtsanic o ti cʼalal mol meʼelic xae».

[Tsʼibetik ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 25]

Li totile skʼan xakʼ ta ilel slekil kʼelobil

[Lokʼol ta pajina 26]

Li lekil totile ta xakʼbe xnichʼnabtak li kʼusi chtun yuʼunik ta mantale

[Lokʼol ta pajina 27]

Skʼan xichʼik tukʼibtasel ta slekil oʼontonal li ololetike