Li kʼusitik xuʼ jchantik ta stojolal Mariae

¿Mi yakal cha nuptan junuk vokolil ti mu xa naʼ kʼuyelan cha chapane? ¿Mi oy a vokol ta sventa takʼin? ¿Mi chavat avoʼonton xchiʼuk cha xiʼ ta skoj ti la avikta alumal bu likemot tale? ¿Mi avaʼioj kʼu to xkʼuxul ta skoj ti oy buchʼu chamen avuʼune?

¿MI ANAʼOJ ti jaʼ jech laj yil svokoltak ta xkuxlejal María, li smeʼ Jesuse? Ti kʼuyelan tsal yuʼun skotol li svokoltake jaʼ jun slekil skʼelobil ti xuʼ jchantike.

Ta melel jaʼ jun ants ti lek ojtikinbil talel ta spʼejel Balumil li Mariae. Sventa chkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose toj tsots skʼoplal laj yakʼbe yabtel. Maʼuk noʼox taje, li avie oy ep miyon krixchanoetik ti chichʼik ta mukʼe. Li Relijion Katolikae chichʼ ta mukʼ kʼuchaʼal meʼil ti kʼanvanem tajeke xchiʼuk ti toj lek xichʼ chanbel li xchʼunel yoʼontone, ti spatobil yoʼontone xchiʼuk ti slekil yoʼontone. Xchiʼuk xtok chal ti jaʼ la jkʼopojel yuʼun li krixchanoetik ta stojolal Diose.

Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yelan skʼan xkiltik ta jujuntal li Mariae? Xchiʼuk xtok, ¿kʼu yelan ta xil li Diose?

Jun abtelal ti stuk noʼox jeche

Li Mariae likem talel ta jvokʼ snitilulal Judá, jaʼ stseb jun j-israelal vinik ti jaʼ sbi Elie. Li sba velta bu chichʼ alel ta Vivlia ta sventa li Mariae, jaʼ kʼalal oy kʼusi labal sba ikʼot ta pasele. Kʼalal te toʼox oy ta Nazarete, laj yakʼ sba ta ilel jun anjel ta stojolal xchiʼuk xi laj yalbee: «¿Mi liʼote, ti cʼuxubinbilot yuʼun ti Diose, ti chiʼinbilot yuʼun ti Cajvaltique?». Li Vivliae chal ti chʼayal to kʼot yoʼonton li Mariae xchiʼuk la sjakʼilanbe sba «cʼusi smelol ti vaʼi sʼelan [yaʼyej]» li anjele. Vaʼun, li anjele laj yalbe ti laj yichʼ tʼujel sventa jun abtelal ti stuk noʼox jeche xchiʼuk ti tsots skʼoplale, li abtelal taje jaʼ ti chchiʼin yole, ti tsvokʼes xchiʼuk ti tstsʼitese, li olol taje jaʼ xNichʼon Dios (Lucas 1:26-33, Ch).

Li abtelal taje toj tsots van chaʼi li tojol tsebe. ¿Kʼusi van la spas un? Xuʼ van la sjakʼilanbe sba buchʼu xa noʼox chchʼunbat ti xchiʼinoj yol ta skoj chʼul espiritue, o mi mu xa bu chkʼanat yuʼun li Josee xchiʼuk mi tstsʼik yuʼun li kʼexlale (Deuteronomio 22:20-24). Manchuk mi jech, ta sjunul yoʼonton la xchʼam li abtelale.

Ta melel, laj yakʼ sba ta skʼob Jeova ta skoj ti xchʼunoj lek ti chchabiat yuʼune. Jech oxal xi laj yalbe li anjele: «Liʼ oyune, acʼo tuncun yuʼun li Diose; acʼo spasbun li cʼusi laj avalbune», xi. Kʼuchaʼal chkiltike, toj tsots skʼoplal laj yaʼi li mukʼta matanal taje, ti oy ta yoʼonton tstsal kʼusuk vokolil chtal ta stojolale (Lucas 1:38).

 Ta tsʼakale, li Mariae laj yalbe José ti xchiʼinoj yole, vaʼun li Josee kʼot ta nopel yuʼun ti jaʼ lek mu xa bu ta xikʼ sbaike. Li Vivliae muʼyuk chal kʼu sjalil laj yil jech li svokolike, pe ti kʼusi xuʼ xkaltike, jaʼ ti kʼux laj yaʼi xchaʼvoʼalike. ¿Mi xnop kuʼuntik yaʼeluk kʼuyelan laj yaʼi sbaik kʼalal la stak talel yaj-anjel Jeova, sventa chalbe José ti xchiʼinoj yol li María ta skoj li sjuʼel Diose? Vaʼun, li Josee bat yikʼ li Mariae (Mateo 1:19-24).

Vokoliletik ti muʼyuk malabile

Jech kʼuchaʼal skotol li antsetik ti xchiʼuk yolike —mas kʼalal sba olol toe—, li Mariae kak chchapan sba xa onoʼox jayibuk u sventa chvokʼ li yole. Pe li kʼusitik snopoj ox tspase mu jechuk kʼot ta pasel, yuʼun kʼalal jutuk xaʼox skʼan xvokʼ li yole, li ajvalil César Augustoe ta anil noʼox laj yal mantal ti skotolik akʼo xbat stsak sbiik li ta slumal bu ivokʼike. Jaʼ yuʼun li Mariae la xchiʼin batel li smalale, xanavik batel 150 kilometro sventa xkʼotik ta Belén, yikʼaluk van kajal batel ta jkot buro. La saʼik jpʼej na sventa bu xuʼ chvokʼ li yole, pe ta skoj ti chʼabal xa xokol ta tael chʼomna li ta jteklume, jaʼ noʼox xokol la staik jun veʼeb vakax. Jech ta melel, svokʼesel jun olol jech kʼuchaʼal taje, yikʼaluk van toj tsots laj yaʼi xchiʼuk xiʼ li Mariae.

Kʼalal jaʼo jech svokol li Mariae, ta melel la skʼanbe koltael Jeova, xchʼunoj lek ti chchabiat xchiʼuk li yole. Kʼalal vokʼem xaʼox li yole kʼot jchabiej chijetik sventa chbat skʼelik li achʼ jvokʼele, yuʼun li anjeletike laj yalik ti jaʼ «Jcoltavanej [y]uʼunic. Jaʼ Cristo, jaʼ Cajvaltic» li olol taje. Kʼalal yakal chkʼopoj li jchabiej chijetike, «li Mariae la xchabi ta yoʼnton scotol; la snopilan cʼusi smelol» li kʼusi yakal chalike. Ta melel, li snopilanel taje jaʼ van ikoltaat sventa sta stsatsal yoʼonton (Lucas 2:11, 16-19).

¿Kʼusi ta jchantik te li voʼotike? Jkotoltik ta jnuptik tsatsal vokoliletik li ta jkuxlejaltike. Jech noxtok, li Vivliae chal ti kʼusiuk noʼox ora xuʼ jnuptantik «li kʼusitik muʼyuk malabil chkʼot ta pasele» ti xuʼ jaʼ tstikʼutik ta kʼope o ti chakʼ jvokoltike (Eclesiastés 9:11, NM). Mi kʼot ta jtojolaltik junuk vokolal ti muʼyuk malabile, ¿kʼusi van ta jpastik? Maʼuk ti jaʼ xa noʼox te xvulvun-o tajek koʼontontike o ti chkakʼbetik xkuchin Diose, moʼoj, jaʼ lek nopajkutik mas ta stojolal Jeova jech kʼuchaʼal la spas Mariae. Mi ta jchantik li sKʼop Diose xchiʼuk mi ta jchʼakbetik yorail snopel li kʼusi ta jchantike, ta jta kipaltik sventa stsal kuʼuntik kʼusuk vokolal.

Abol sba xchiʼuk bat ta yantik lum

Li Mariae maʼuk ti muʼyuk xa bu yil svokole. Laj yil svokol ta takʼin xchiʼuk persa jatav li ta slumal bu vokʼe. Li avie, ep krixchanoetik jech chil svokolik ek. Jech kʼuchaʼal chal jun aʼyeje, «ti kʼu yepal krixchanoetik ta spʼejel Balumile oy la oʼlol —jaʼ  xkaltik, jutuk mu oxmil miyon krixchanoetik—, mu sta chib dolar kuxulik-o ta jun kʼakʼal». Jech noxtok, li ta mukʼta lumetik ti jkʼulejik skʼoplale oy to jayib epal miyon xtok ti kʼusuk xa noʼox spasik sventa xtoj yuʼunik li kʼusitik skʼan tojele. Li krixchanoetik taje, mu kʼunuk chaʼiik xchiʼuk ch-ochik-o ta at-oʼonton ta skoj saʼel jujun kʼakʼal li stojol sveʼel yutsʼ yalalike, li skʼuʼ spokʼik xchiʼuk ti bu chnakiike.

Li xchanibal Evanjelioe —ti la stsʼiba Mateo, Marcos, Lucas xchiʼuk Juane— mu toj masuk chalbeik skʼoplal li María xchiʼuk Josee, pe chakʼ jnoptik ti abol noʼox sbaik xchaʼvoʼalike. Li Vivliae chal ti kʼalal echʼ xaʼox 40 kʼakʼal svokʼel li olole, batik ta chʼulna sventa chakʼbeik smoton Dios, jech kʼuchaʼal chal li sMantal Moisés ti skʼan xichʼik batel «chaʼcot puruvoc stsu, o [...] chaʼcot stsumut[e]» (Lucas 2:22-24). a Li matanal taje, jaʼ noʼox xuʼ xichʼik batel li buchʼutik toj abol sbaike, ti mu xtoj yuʼunik jkʼot chʼiom chije. Jech oxal, xuʼ jnoptik ti mu epuk kʼusi oy yuʼunike. Manchuk mi jech, oy kʼuxubinel xchiʼuk kʼanbail ti bu chʼi yuʼunik li yalab xnichʼnabike. Mu ta naʼeteluk ti jaʼ mas yakʼoj ta yoʼontonik tajek li kʼusitik sventa Diose (Deuteronomio 6:6, 7).

Pe oy kʼusi kʼot ta pasel ti anil noʼox jel-o xkuxlejal li María xtoke. Kʼalal te xaʼox kʼuk sjaliluk svokʼel li Jesuse, jun anjel laj yalbe José ti akʼo yikʼ batel ta Egipto li yutsʼ yalale (Mateo 2:13-15). Xchibal xa velta ti persa chikta komel slumal li Mariae, pe li avie persa chbat ta yan mukʼta lum. Jech, yikʼaluk van te bat ta naklej ti bu nakalik krixchanoetik ti jmoj slumalik xchiʼuke, yuʼun ep judioetik te nakalik li ta Egiptoe. Pe sventa chbat nakluk ta yan lume stalel onoʼox ti vokole xchiʼuk ti chakʼ ep vul-oʼontone. Ta melel li epal miyon krixchanoetik ti chbatik ta naklej ta yantik mukʼta lume —mi jaʼ ta skoj tsnopik ti jaʼ sventa slekilal li xnichʼnabike o ta skoj xiʼele— xaʼibeik svokol li Mariae.

Jun lekil meʼil xchiʼuk lekil ajnilal

Li Evanjelioetike mu masuk chalbeik skʼoplal li Mariae, jaʼtik noʼox chalik ta sventa li svokʼel Jesuse xchiʼuk ti kʼu yelan ichʼi tale. Manchuk mi jech, jnaʼojtik ti te van vakvoʼuk to yol xnichʼnabik laj yilik xchiʼuk li Josee. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik taje? Yuʼun jech chakʼ ta ilel li ta Vivliae.

Ta Mateo 1:25 chal ti Josee «muʼyuc to la xchiʼin [li Mariae], jaʼ to cʼalal ivocʼ li yole». Taje chakʼ ta ilel ti Josee chichʼ tajek ta mukʼ li matanal akʼbat yuʼun Dios li yajnile, ti chchʼi ta yalajeb li xNichʼon Diose. Jech oxal la snop ti muʼyuk la xchiʼin ta vayel li Mariae. Tana un, kʼalal ta xal «jaʼ to cʼalal ivocʼ li yole», li teksto taje chakʼ ta aʼiel ti ta tsʼakale la xchiʼin sbaik, jech kʼuchaʼal stalel onoʼox tspasik skotol li buchʼutik nupunemike. Ta skoj taje, li Mariae, laj yil skeremotak —li Vivliae chalbe skʼoplal Santiago, José, Simón xchiʼuk Judas— xchiʼuk chakʼ ta aʼiel ti oy mas ta jun stsebetake (Marcos 6:3). Jech, mi junuk li xchaʼitsʼintak xchiʼuk xchaʼixleltak li Jesuse muʼyuk ayanik ta svuʼel xchʼul espiritu Dios, jech kʼuchaʼal Jesuse. b

Jech noxtok li Mariae jaʼ batem ta yoʼonton spasel li kʼusitik ta sventa smantal Diose. Li sMantal Moisese chal ti mu persauk chbatik ta Jerusalén sventa chbat spasik kʼin Koltael li antsetike, pe manchuk mi jech, li stuke chchiʼin batel jujun jabil li smalale (Lucas 2:41). Taje jaʼ skʼan xal ti chanavik batel  300 kilometro snamale. Manchuk mi te xkuchet batel yuʼun li xkʼox alabtake, tskʼupinik tajek spasel taje.

Li ta jkʼakʼaliltike oy epal ajnilaletik xchiʼuk meʼiletik ti chchanbeik li slekil talelale xchiʼuk chakʼik persa jujun kʼakʼal sventa tspasik li kʼusi oy ta sbaik spasel chal Vivliae. ¡Toj echʼ noʼox smalael yuʼunik, kuchem yuʼunik xchiʼuk bikʼit yakʼoj sbaik li antsetik taje! Mi ta snopbeik skʼoplal li Mariae chkoltaatik sventa jaʼ baʼyel xakʼ ta xkuxlejalik li kʼusitik ta sventa Diose, ti mu jaʼuk xbat ta yoʼontonik saʼel ep kʼusitik sventa la mu xat-o yoʼontonike. Jech kʼuchaʼal Mariae, snaʼojik lek ti mi chtunik ta stojolal Dios xchiʼuk smalalik xchiʼuk yalabike, jaʼ chkoltaatik sventa junuk yoʼonton xchiʼuk li yutsʼ yalalike.

Ivinaj xtok ti tsots ta mantal li Mariae, kʼalal jaʼo sutik tal ta Jesrusalén xchiʼuk José xchiʼuk yalab xnichʼnabike. Kʼalal yakal xaʼox tsutik batele, laj yakʼik venta ti muʼyuk te xchiʼukik li Jesuse, ti lajcheb xaʼox jabil yichʼoje. ¿Mi xnop kuʼuntik svokol xchiʼuk yatel yoʼonton María li oxib kʼakʼal sjalil la saʼik li Jesuse? Kʼalal te la staik ta chʼulnae, xi laj yal li Jesuse: «¿Me mu xanaʼic ti tscʼan liʼ oyun ta sna li Jtote?». Yan velta xtok, li Vivliae chal ti Mariae «la xchabi lec ta yoʼnton scotol» li kʼusi laj yichʼ alele. Ti tsnopilan skotol li kʼusitik ikʼot ta pasel kʼalal chex kerem toʼox li Jesuse, jaʼ svinajeb ti tsots tajek ta mantal li Mariae. Yuʼun xtok, yikʼaluk jaʼ stuk la sloʼiltabe li buchʼutik la stsʼiba li Evanjelioetik kʼalal echʼ xaʼox jayibuk jabile (Lucas 2:41-52).

 Slajel li buchʼu lek skʼanoj tajeke

¿Kʼusi ikʼot ta pasel ta stojolal José, li buchʼu la stsʼites Jesuse? Slajeb velta laj yichʼ albel skʼoplal li ta loʼil naka to laj kaltike, muʼyuk xa yan bu jotukal ta Evanjelio chichʼ albel skʼoplal. Ti vaʼ yelan taje, oy buchʼutik chalik ti chamem xaʼox José kʼalal mu toʼox xlik spasbe yabtel Dios li Jesuse. c Kʼuk noʼox yelan, li kʼusi melele jaʼ ti Mariae meʼon ants xaʼox kʼalal tsuts yabtel li Jesuse. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik taje? Yuʼun kʼalal jutuk xaʼox skʼan xcham li Cristoe, li jtakbol Juane albat ti akʼo xchabi li Mariae, li smeʼ Jesuse (Juan 19:26, 27). Ti kuxuluk to li Josee muʼyuk jech laj yal jechuk li Jesuse.

¡Ep kʼusitik labalik sba jelav ta xkuxlejal li José xchiʼuk Mariae! La xchiʼinik ta loʼil anjeletik, kolik ta skʼob jun chopol ajvalil, oy jayibuk velta ibatik ta yan lum xchiʼuk oy jayvoʼ yalab xnichʼnab la stsʼitesik. Jech ta melel, xuʼ jnoptik ti oy jayibuk akʼobal iloʼilajik ta sventa li Jesuse, laj van sjakʼilanbe sbaik kʼuyelan chbat xkuxlejal mi chʼie, xchiʼuk mi lek yakal ta xchanubtasik ta mantal... Pe, kʼux ta alel, te bu junukal kʼakʼal cham smalal li Mariae.

Li avi eke, ep buchʼutik chil svokolik ta skoj slajel snup xchiʼilik, vaʼun jujun jabil tstsalik batel ti lilijem-o yoʼonton chaʼi sbaike xchiʼuk ti stuk tajek chaʼi sbaike. ¿Kʼusi xuʼ xpatbat-o yoʼontonik? Jaʼ mi tspasik jech kʼuchaʼal li Mariae: skʼan tsots xchʼunel yoʼontonik xchiʼuk xchʼunik ti oy jun chaʼkuxesel ta melele (Juan 5:28, 29). d Ti jech la spasilan li Mariae, te la sta stsatsal yoʼonton, pe manchuk mi jech mu teuk paj-o li svokole. Jech kʼuchaʼal epal meʼiletik avie, stuk lik stsʼites talel li yalabtake.

Xkʼot ta nopel, ti kʼalal cham li Josee, jaʼ kom ta sba saʼel stojol veʼlil li Jesuse. Xkʼot ta nopel xtok ti koltavanik ek kʼalal chʼiik li yitsʼinabtake. Jaʼ yuʼun, kʼalal «yichʼoj xaʼox van lajuneb xchaʼvinic (30) jabil» li Jesuse, laj yikta komel sna sventa chbat spasbe yabtel li Diose (Lucas 3:23). Kʼalal chchʼiik li alab-nichʼnabiletike, ch-ayan xikʼik xchiʼuk chlokʼ nakiikuk stukik, vaʼun li totil-meʼiletike stalel onoʼox ti  kʼux ta xaʼiike xchiʼuk ti jun yoʼontonik xtoke. Toj ep yakʼojik ta ilel ti skʼanoj li yalab xnichʼnabike, xchʼakoj skʼakʼalik xchiʼuk yakʼoj yipik ta stsʼitesel lek, jaʼ yuʼun kʼux ta xaʼiik ti kʼalal chbatike. Jun tajek yoʼontonik ta stojolal li yol xnichʼonike, pe bakʼintike tskʼanik ti teuk nopol oyik ta stojolalike. Ta melel, snaʼojik kʼuyelan laj yaʼi sba María kʼalal laj yikta komel sna li Jesuse.

Prevaetik ti muʼyuk smalaoj tsnupe

Li Mariae laj to snup yan preva ti muʼyuk smalaoje. Li Vivliae chal ti ep tajek krixchanoetik lek chaʼiik li smantal Jesuse, pe manchuk mi jech, chal xtok ti «xchiʼiltaque [o «yitsʼinabtaque», Ch] muc xchʼunic ec ti jaʼ tʼujbil yuʼun Dios[e]» (Juan 7:5). Ta melel cholbat yuʼun smeʼik ti jaʼ «Xchʼulnichʼon Dios» li Jesuse —jech kʼuchaʼal albat yuʼun li anjel eke— (Lucas 1:35). Manchuk mi jech, li Santiagoe, li Josee, li Simón xchiʼuk Judase, maʼuk jech ta tsnopik, chalik ti jaʼ noʼox sbankilike. Jech kʼuchaʼal chkiltike, li ta yutsʼ yalal Mariae mu koʼoluk li kʼusi xchʼunojike.

¿Kʼusi la spas li stuke? ¿Mi chibaj van yoʼonton? ¿Mi laj van snop ti mu xa bu tsjel yoʼonton li yalabtake? Moʼoj, mu jechuk la snop. Jun veltae, ochʼ veʼuk ta jun na ta yosilal Galilea li Jesuse, vaʼun la stsob sbaik tal epal krixchanoetik sventa chaʼiik li mantal chchole. ¿Buchʼutik van te kʼotik ta vulaʼal? Jaʼ li smeʼe xchiʼuk li xchiʼiltak ta vokʼele. Ta skoj ti nopol chchol mantal ta sna li Jesuse, li Mariae laj yikʼ batel li yan yalabtak sventa chbat skʼelik li Jesuse, yuʼun van la snop ti jaʼ jech chchʼunik ta stojolal li sbankilike (Mateo 12:46, 47, Ch).

Li kʼusi kʼot ta pasel taje chakʼ jnoptik svokol li utsʼ-alaliletik ti mu jmojuk xchʼunojik Jeovae. Jech kʼuchaʼal li Mariae, li vaʼ yajtsʼaklomtak Cristoe skʼan mu xchibaj yoʼontonik xchiʼuk akʼo mu xlubik. Pe jvules ta joltik ti ep yajtsʼaklomtak Cristoe tstijbe yoʼonton yutsʼ yalalik jayibuk jabil sventa xnopajik ta stojolal Jeova yuʼun tskʼanik akʼo xlik tunikuk ta stojolal. Kʼusuk noʼox tsnop tspasik li kutsʼ kalaltike, mu me xchʼay ta joltik ti tsots skʼoplal chil Dios li smalael kuʼuntike xchiʼuk ti tukʼ chkakʼ jbatike (1 Pedro 3:1, 2).

Li mukʼta tsatsal prevae

Pe li kʼusi mas kʼux laj yaʼi ta xkuxlejal li Mariae, jaʼ toʼox chvul ta lokʼel kʼuchaʼal chal li Vivliae. Taje jaʼo kʼalal laj yil kʼuyelan la spʼajik, laj yakʼbeik svokol xchiʼuk kʼuyelan  la smilik li skerem ti skʼanoj tajeke. Albil onoʼox skʼoplal ti kʼalal chcham jun alab nichʼnabil —mi bikʼit o yijil krixchano xae— jaʼ «li kʼusi mas toj kʼuxe» xchiʼuk ti «tslajesvan ta jyalele». Jech kʼuchaʼal voʼne xa onoʼox albil skʼoplale, li Mariae toj ep svokol laj yil, koʼol xa kʼuchaʼal jun kuchilu tiʼvan yipal laj yaʼi ta yoʼonton (Lucas 2:34, 35).

Ta skoj li slajeb preva taje, ¿mi laj yat-o tajek yoʼonton o xkʼunib ti kʼuyelan lek xil sba xchiʼuk Jeovae? Mi jaʼuk. Yuʼun li Vivliae kʼalal chal ta sventa xtok li Mariae te la tsobol xchiʼuk yan yajtsʼakjlomtak Jesús. ¿Kʼusi van tspasik? Li Vivliae chal ti «coʼol yoʼnton la stsob sbaic scotol ora ta scʼanbel vocol li Diose». Xchiʼuk xtok, te la oy yan yutsʼ yalaltak, jaʼ teik li yalabtake, li yitsʼinabtak Jesuse. Li avie jchʼunolajeletik xaʼox ek, te tskʼanbeik vokol Dios xchiʼuk li smeʼike. ¡Jaʼ jun muyubajel laj yaʼi li Mariae! (Hechos 1:14.) e

Jech kʼuchaʼal la jchantik tale, li Mariae ivinaj ti jaʼ jun lekil meʼil xchiʼuk lekil ajnilale, jech xtok ep kʼusitik la spas li ta xkuxlejale. Tsal yuʼun epal prevaetik xchiʼuk vokoliletik, jech xtok ep kʼusitik lek la skʼupin ti kʼu sjalil tukʼ yoʼonton la spasbe yabtel Diose. Jech oxal, kʼalal mi la jnup jvokol jtuktik o ta kutsʼ kalaltike, xuʼ jchanbetik ti kʼuyelan kuch yuʼun xchiʼuk tukʼ laj yakʼ sba li Mariae (Hebreos 10:36).

Tana un, ¿kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li ichʼel ta mukʼ chakʼbeik María li krixchanoetike? Ta sventa ti tsots skʼoplal albil komel ta Vivlia li Mariae, ¿mi sta-o xichʼ ichʼel ta mukʼ?

[Tsʼibetik ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 5]

Persa ijatavik lokʼel ta Egipto

[Lokʼol ta pajina 8]

Li kʼusi mas toj chopol xuʼ snup ta xkuxlejal jun meʼile

[Lokʼol ta pajina 6]

¿Mi jech ti oy toʼox yitsʼinabtak xchiʼuk yixleltak li Jesuse?

Jech ta melel. Manchuk mi oy jayibuk velta lek jamal chal li Evanjelioetike, jlom buchʼutik chchanbeik skʼoplal Diose ep kʼusitik yalojik sventa chakʼik ta ilel ti mu la jechuke (Mateo 12:46, 47, Ch; 13:54-56, Ch; Marcos 6:3, Ch). Li krixchanoetik taje chalik ti Mariae muʼyuk la laj yil yan yalabtak kʼalal ayan xaʼox li Jesuse. Pe jlom buchʼutik chchanbeik skʼoplal li Vivliae chaʼtos kʼusi yalojik sventa chakʼik ta ilel ti mu meleluk li kʼusi chalik ti buchʼutik chchanbe skʼoplal Diose. Baʼyel: ti buchʼutik chchanbe skʼoplal Diose jaʼ noʼox la tskʼan tskoltaik li kʼusi jecheʼ nopbil yuʼun ta mas tsʼakal li jkatolikoetike, ti chalik ti tojol tseb-o la li Mariae. Xchibal: mi laj yichʼ chanbel lek smelolal li kʼusitik chalike xvinaj ti muʼyuk srasonale.

Jtos ti kʼusi chalike, jaʼ la ti yitsʼinabtak xchiʼuk yixleltak Jesuse jaʼ la xchaʼitsʼinabtak xchiʼuk xchaʼixleltak ta melel, jaʼ xkaltik, ti José lae laj la yil yan xnichʼnab ta yan ants kʼalal mu toʼox xikʼ li Mariae. Pe taje mu xkʼot-o, yuʼun mi jeche, maʼuk baʼyel nichʼonil li Jesuse xchiʼuk mu sta-o jaʼ xichʼ akʼbel li ajvalilal yuʼun Davide (2 Samuel 7:12, 13).

Yan ti kʼusi chalike, jaʼ la skʼoplal sprimotak Jesús kʼalal chichʼ alel yitsʼinabtak xchiʼuk yixleltak xie. Pe taje mu xkʼot-o xtok, yuʼun li ta Tsʼibetik ta Griego Kʼope jeltos kʼopetik tstunes kʼalal chalbe skʼoplal jun bankilal o itsʼinal, primoil o jun utsʼ-alalile. Jech oxal li pʼijil vinik Frank Gaebelein sbie laj yal ti kʼusitik chalik li buchʼutik chchanbe skʼoplal Diose mu meleluk. Ta sventa taje, li Diccionario Teológico del Nuevo Testamento eke xi chale: «Jaʼ mas xkʼot-o kʼalal chichʼ albel skʼoplal ti batsʼi yitsʼin sbankil sbaike. [...] Li Tertulianoe chalbe skʼoplal li xnichʼnabtak José xchiʼuk María ti ayanik ta tsʼakale [...]. Jech oxal xuʼ chkaltik ti oy jayvoʼuk yitsʼinabtak xchiʼuk yixleltak li Jesuse».

[Lokʼol ta pajina 7]

Muʼyuk xiʼ sventa tsjel srelijion li Mariae

Li Mariae judioetik li yutsʼ yalale xchiʼuk jaʼ toʼox stsakojbe srelijion li stot smeʼe. Te chichʼ ta mukʼ Dios ta nail tsobobbail —li bu chichʼik ta mukʼ Dios li judioetike— xchiʼuk chbatilan ta chʼulna ta Jerusalén. Pe kʼalal laj yaʼibe batel smelolal li kʼusi oy ta yoʼonton Diose, laj yakʼ venta ti mu xa lekuk chil Dios li kʼusi chanubtasat talel yuʼun stot smeʼ kʼalal bikʼit toʼoxe. Li Mariae snaʼoj ti judioetik jnitvanejetik ta relijione jaʼ smulik li slajel skereme, jaʼ xkaltik, li Mesías ti albil onoʼox skʼoplale. Kʼalal mu toʼox xichʼ milel li Jesuse, laj yal ti pʼajbil yuʼun Dios li jnitvanejetik taje, xi laj yale: «Aʼyo avaʼyic, ictabil chcom o li alumalique», x-utatik (Mateo 23:38). Skotol taje chakʼ ta ilel ti mu xaʼox bu lek chil Dios li relijion stsakoj toʼox li stot smeʼ Mariae (Gálatas 2:15, 16).

Kʼalal lik talel li tsobobbail yuʼun yajtsʼaklomtak Cristoe, li Mariae yichʼoj xaʼox van 50 jabil. ¿Kʼusi van tspas? ¿Mi laj van snop ti mu sta-o xikta komel li kʼusitik akʼbat xchan talel yuʼun stot smeʼe xchiʼuk ti mu sta-o xikta komel li srelijion stamoj talel ta sbikʼtale? Xchiʼuk, ¿mi laj van yal ti toj meʼel xa sventa tsjel li srelijione? Muʼyuk jech la spak skʼoplal. Snaʼoj xa onoʼox ti muʼyuk xa bu lek chil Dios li srelijion judioetike, ti jaʼ xa lek ilbil li tsobobbail yuʼun yajtsʼaklomtak Cristoe, vaʼun li Mariae la xchʼun xchiʼuk muʼyuk xiʼ sventa tsjel li srelijione.