Xi muyubaj ta stojolal Dios akʼo mi ep jvokol kʼuxi la skoltaun Vivlia sventa xkuch batel kuʼun li jvokole

TSLOʼILTA ENRIQUE CARAVACA ACOSTA

Mu xchʼay xkaʼi li kʼakʼal taje: jaʼo 15 yuʼun avril ta 1971, jaʼo yakal chi bat li ta rancho bu nakal kutsʼ kalale. Ta skoj ti oy xa kʼu sjalil muʼyuk xkilike, oy xa tajek ta koʼonton ta jkʼelik kaʼi. La jakʼolanbe jba mi te van skotolik xchiʼuk buchʼu van baʼyel chlokʼ snupun ta be. Mi jsetʼuk la jnop li kʼusi toj echʼ xa noʼox chopol kʼot jtae: ¡li jmeʼe xchiʼuk yan oxvoʼ krixchanoetike lajik ta milel!

CHʼAYAL to kʼot koʼonton. ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Mu xa jnaʼ kʼusi ta jpas xchiʼuk chʼabal buchʼu te nopol oy. ¿Kʼusi van ta jpas? Baʼyel chkal buchʼuun, vaʼun ta tsʼakale chkal kʼusitik kot ta pasel. Sventa xavaʼiik kʼuyelan laj kaʼi jba kʼalal kʼot ta pasel li kʼusitik tsots taje xchiʼuk li yan jvokoltak la jnup ta jkuxlejale.

Kʼalal li paskutik ta yajrextikotak Jeovae

Li vokʼ ta Quirimán, jun lum ti nopol xil Nicoya (Costa Rica). Li jtot jmeʼ xchiʼuk li jchiʼiltak ta vokʼele te nakalunkutik toʼox ta jun rancho. Akʼo mi jkatolikounkutik toʼox, oy jun chib chanubtasel ti mu xkʼot ta koʼontonkutike xchiʼuk ep kʼusitik ta jakʼbe jbakutik. Ta 1953, kʼalal kichʼoj xaʼox 37 jabile, laj kichʼkutik vulaʼanel ti toj tsots skʼoplale.

Jun velta ta sobe tal svulaʼanunkutik jun vinik ti jaʼ sbi Anatolio Alfaro sventa chalbunkutik mi ta jkʼankutik chanubtasel ta Vivlia. Li jtot jmeʼe, li jun kitsʼine, li kixlel xchiʼuk jun yamiga ti jaʼo te chvulaʼaje, li chotikutik ta yaʼibel li sloʼile. Laj yalbunkutik jun-chibuk li chanubtaseletik ta Vivliae xchiʼuk ep tekstoetik la skʼelbunkutik te. Ep kʼusitik la jakʼolanbekutik sjunul kʼakʼal, xchiʼuk te och akʼobal kuʼunkutik ta loʼil.

Li Anatolioe te kom li akʼobal taje xchiʼuk li ta yokʼomale. Toj lek tajek laj kilkutik ti kʼuyelan chalbe smelolal li kʼusitik mu xkaʼikutike, xchiʼuk mas to kʼalal tskʼel lokʼel ta Vivlia li kʼusitik chale. Li loʼiletik taje kʼot tajek ta yoʼonton li kutsʼ kalale. Ep la jnopkutik li kʼusitik la jchankutike, xchiʼuk kʼot ta nopel kuʼunkutik ti jaʼ li melele. Taje te lik jchankutik jujun akʼobal xchiʼuk kutsʼ kalal li revistaetik xchiʼuk livroetik yiktaojbunkutik li Anatolioe. Mu kʼunuk laj kaʼikutik, yuʼun chʼabal lus ta jnakutik, xchiʼuk sventa mu stiʼunkutik li bikʼtal usetike, ta jpixkutik ta xkoxtalil isakʼ li kokkutike.

Ta svakibal yuale li jtot jmeʼe xchiʼuk chaʼvoʼ yan kutsʼ kalaltake jmoj laj kichʼkutik voʼ. Ta anil noʼox lik jcholkutik ta naetik li kʼusi la jchankutik ta Vivliae. Ta skoj ti xi  muyubajkutik tajeke, mu ventauk mi chib ora chi xanavkutik ta okil —o bakʼintike ta kaʼ— sventa chi kʼotkutik ta jun jteklum ti bu tstsob sbaik li yajrextikotak Jeovae, li jteklum taje jaʼ sbi Carrillo. Pe jech xtok li Anatolioe chkʼot xchanubtasunkutik-o. Ta tsʼakale te xa lik jelavuk-o tsobajel li ta jnakutike, vaxakvoʼ te ta jtsob jbakutik. Skotol li buchʼutik chkʼotik ta tsobajele laj yichʼik voʼ ta tsʼakal. Ta mas tsʼakal jutuke, ti vaʼ toʼox kuni epalkutike, li paskutik ta jun tsobobbail ti jtob ta jtsob jbakutike.

Lik jpasbe yabtel Dios ta tsʼakal ora

Li Betel yuʼun yajrextikotak Jeova ta Costa Ricae tstijbe yoʼonton li buchʼutik xuʼ yuʼunik sventa chcholik mantal ta tsʼakal orae. Ta 1957 lik tunkun jech taje. Mu x-echʼ koʼonton ta spasel li abtelal taje. Oy jayib velta ti jtuk li xanav jayibuk ora sventa chi kʼot ta sna li krixchanoetik ti ta namal bikʼtal lum nakalike. Mu skotoluk lek chchʼamikun li krixchanoetike. Xvul to ta jol ti oxib velta laj yalbikun ti chi xtuchʼikun ta machitae, yuʼun tskʼan tsnaʼik buchʼuun xchiʼuk kʼusi ta jsaʼ.

Ta sjabilal 1950 batele, mu kʼunuk toʼox chi jkʼot ta sna li krixchanoetike. Yuʼun jutuk mu skotoluk li bebetike chukultik tajek ta skoj tsʼiʼleletik, ta junantike jaʼ noʼox ta kaʼ xuʼ xi jkʼot. Bakʼintike ta jtuchʼkutik ukʼumetik xchiʼuk oy xi vaykutik ta osiltik. Chkil jvokolkutik ta bikʼtal usetik xchiʼuk skʼan jkʼel jbakutik ta kiletel chonetik xchiʼuk ta ainetik o kokodrilo. Akʼo mi jech, ta jkʼupin tajek skoltael krixchanoetik ta yojtikinel li Jeova Diose. Kʼalal chi sut ta jnae, xi muyubaj tajek ti la jkoltaan ta yojtikinel kʼusi chal Vivlia li krixchanoetike. Koliyal li abtelal taje xchiʼuk li xchanel jujun kʼakʼal li Vivliae, chʼi li kʼanelal kuʼun ta stojolal Diose xchiʼuk mas nopol oyun ta stojolal laj kaʼi jba.

Kʼunkʼun lik yakʼbikun yan abtelaletik ta slumal Dios. Mas ta lajuneb jabil la jbain svulaʼanel tsobobbailetik jujun xemana sventa ta jtsatsubtasbe yoʼontonik ta mantal. Ta skoj chameletik laj kikta li kʼupil sba abtelal kʼuchaʼal jkʼelvanej ta sirkuitoe. Akʼo mi jech, la jpasbe-o batel yabtel Dios ta tsʼakal ora.

Chlik li jmukʼta vokoltake

Ta sjabilal 1971, kʼalal jaʼo te oyun ta Nikoyae, la jnop chbat jvulaʼan li kutsʼ kalale. Li kʼusi baʼyel laj kil kʼalal li och taj nae, jaʼ ti te telel ta lum li jmeʼe, ti yichʼoj xaʼox 80 jabile. Yuʼun laj yakʼbeik bala xchiʼuk la sjomilanik ta kuchilu. Chichʼ toʼox jutuk ikʼ kʼalal la jkejan jba ta stsʼele, pe ta jlikele te jmeyoj icham. La jkʼel li jpat xokone, vaʼun laj kil xtok ti te telel ta lum ek li buchʼu sbainoj tspasbe sveʼel jtot jmeʼe —ti vaxakib xaʼox u xchiʼuk yole—, te la smilik ta kosina. Maʼuk noʼox taje, te telel chamem la jta xtok ta pasiyo jun ants yajrextiko Jeova li ta lum taje xchiʼuk te chamem la jta xtok ta chʼayobbail li yuni kerem buchʼu sbainoj tspasbe sveʼel jtot jmeʼe. Skotolik lajik ta  bala xchiʼuk toj echʼ xa noʼox abol sbaik lajik ta kuchilu. Ep la jakʼbe jba buchʼu xa noʼox ti muʼyuk xkʼuxul yoʼonton jech la spas taje, xchiʼuk ti kʼu yuʼune.

Kʼalal li lokʼ ta nae, te la jta li jtote. Yakʼojbeik bala ta sjol, ¡pe kuxul toʼox! Li bat ta anil ta sna kitsʼin ti voʼlajuneb minuto xil li bu sna jtot jmeʼe, te laj kaʼi xtok ti laj yichʼik milel jun ants xchiʼuk skereme. ¡Nopo noʼox avaʼiik kʼuyelan laj kaʼi jba kʼalal laj kaʼi ti junichʼon noʼox ti jech la spas taje! Li junichʼon taje maʼuk yajrextiko Jeova xchiʼuk ip ta sjol, vuklajuneb jabil yichʼoj, pe jatav xaʼox batel, mu xichʼ naʼel bu bat. Ta anil lik yichʼ saʼel sventa tstsakik, taje muʼyuk buchʼu jech-o saʼik li ta Costa Ricae.

Li kʼusi kʼot ta pasele buyuk noʼox la slokʼesik ta notisia o ta periodiko li ta sjunul yosilal Costa Rica. Li polisiaetike la staik kʼalal echʼ xaʼox jun xemanae, yichʼoj jun smukʼta kuchilu xchiʼuk jun spistola kalivre 22, te buchʼu la xchonbe akʼo mi snaʼoj ti chuvajibeme. Li kerem taje ta bala cham kʼalal ta ox stsakike.

Kʼalal yakal ta saʼike, ep buchʼutik laj yalbikun ti akʼo xi jatav batele, yuʼun la xuʼ van sut talel sventa xtal smilun li junichʼone. Pe voʼone ta jkʼan te chi kom xchiʼuk li yan kutsʼ kalale xchiʼuk li ermanoetik li ta lum taje. Baʼyel la jpas orasion, vaʼun te li kom.

Xlik xkaj ti jvokole

Li jtote jun xa noʼox jabil ikuxi. Li kixlele —ti jaʼ tukʼil yajtunel Diose— laj yichʼ milel jun jabil ta mas tsʼakal ek. Yan velta xtok —li kutsʼ kalale xchiʼuk li kamigotakkutike—laj kil jvokolkutik yan velta ta skoj taje. Mu xa noʼox x-al kuʼun ti kʼuyelan jtuk laj kaʼi jbae xchiʼuk ti kʼuyelan laj kat koʼontone. Pe koliyal ti jpatoj koʼonton ta stojolal Jeovae xchiʼuk ti la jkʼanbe kipale, kuch batel kuʼun.

Ta 1985 oy kʼusi tsots kʼot ta pasel ta jtojolal xtok, jaʼo kʼalal li bat li ta mukʼta lum San Josee. Jaʼo kʼalal bat kichʼkutik chanubtasel ta viernes, sabado xchiʼuk domingo li molunkutik ta tsobobbailetike, li chanubtasel taje la stsatsubtasun tajek ta mantal. Vaʼun, li ta sob lunes kʼalal chbat jtsak jkaroal sventa chi sut ta jnae, li laj ta j-elekʼ xchiʼuk jutuk mu li cham ta skoj ti la xmichʼbikun jnukʼe. Anil tajek echʼ taje, jaʼ yuʼun muʼyuk bu xkilbe sat li j-elekʼetike. Ta skoj li kʼusi kʼot ta pasel taje oy kʼusi la sokesun-o komel. Li viniketik ta lum Guanacastee, nopem xaʼi tsots ch-avanik sventa tsta sbaik ta kʼoponel o sventa chakʼ sbaik ta aʼyel ti bu oyike. Li voʼon eke jech toʼox nopemun spasel xchiʼuk toj lek toʼox xi tojob, pe ta skoj li j-elekʼetike mu xa xuʼ xi avan kʼuchaʼal tspasik li krixchanoetik ta Costa Ricae.

Leʼ ta 1979 li nupun xchiʼuk Celia, jun yajtsʼaklom Cristo ti te nopol stsobobbail bu ta jtsob jbae. Li Celiae skʼanoj ta melel li Vivliae. Jmoj ta jkʼelkutik xchiʼuk ta jchankutik jujun kʼakʼal. Kʼux ta alel, pe li kuni Celiae cham ta kanser ta julio ta sjabilal 2001. Bakʼintike kʼalal jtuk tajek chkaʼi jbae, tspat tajek koʼonton snopel ti chchaʼkuxi talele (Juan 5:28, 29).

Jun koʼonton-o manchuk mi ep jvokoltak

Akʼo mi toj ep jvokoltak laj kil li ta jkuxlejale, laj xa jchan ti yuʼun jaʼ jech chkakʼbe ta ilel Dios li xchʼunel koʼontone xchiʼuk ti tukʼ oyun ta stojolale (Santiago 1:13). Li kʼusi skoltaojun sventa xkaʼibe smelolal li kʼusitik kʼotem ta pasel ta jtojolale, jaʼ ti ta jvules ta jol ti buchʼuuk noʼox  xuʼ snup «li kʼusitik muʼyuk malabil chkʼot ta pasele» (Eclesiastés 9:11, NM). Jech noxtok jnaʼoj ti avie «naca vocol ta xvul ta loqʼuel», yuʼun li krixchanoetike chopol yoʼontonik, toj simaronik xchiʼuk muʼyuk smalael yuʼunik (2 Timoteo 3:1-5, Ch). Snopel li kʼuyelan laj yil svokol Jobe tspat tajek koʼonton. Akʼo mi toj ep laj yil svokol —cham li xnichʼnabtake, tsakat ta jun tsatsal chamel xchiʼuk laj skotol li kʼusitik x-ayan yuʼune —, xi lek jun yoʼonton laj yal li Jobe: «Ichʼbiluc ta mucʼ sbi li Mucʼul Diose». Li Diose laj yakʼbe ep bendision ta skoj ti tukʼ yoʼontone (Job 1:13-22; 42:12-15). Koliyal ti tspat koʼonton li Vivliae, jaʼ jech xi muyubaj-o akʼo mi toj ep vokolil jnuptanoj ta jkuxlejal.

Jech xtok li Jeovae skoltaojun sventa tukʼ-o chkakʼ jba ta stojolal. Li skʼelel Vivlia jujun kʼakʼale, tspat koʼonton xchiʼuk chakʼbun kipal sventa xkuch kuʼun. Koliyal li orasione, ta jkʼupin «li jun oʼntonal chacʼ Diose [ti] echʼem to xjelov jech chac cʼu chaʼal ta jnop ta jcʼantic li vuʼutique» (Filipenses 4:6, 7). Jaʼ yuʼun jun noʼox koʼonton xchiʼuk xi muyubaj. Jech xtok tstsatsubtasbun li xchʼunel koʼonton kʼalal chi bat xchiʼuk chkakʼ jloʼil li ta tsobajeletike (Hebreos 10:24, 25).

Toj ep kil chkaʼi ta stojolal Dios, yuʼun akʼo mi ep xa jabilal, oy to kipal sventa jkoltaik ta abtel li kermanotak ta chʼunolajele, xuʼ to xkakʼ chanubtasel ta Vivlia xchiʼuk xuʼ to jchol li lekil aʼyeje. Ti kakʼoj koʼonton ta skoltael li yantike jaʼ skoltaojun sventa mu xi ipaj ta at-oʼonton. Jaʼ yuʼun, akʼo mi ep vokoliletik jtaoj li ta jkuxlejale, xi muyubaj noʼox ta stojolal li Jeovae. a

[Tsʼib ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 28]

Li skʼelel Vivlia jujun kʼakʼale tspat koʼonton xchiʼuk chakʼbun kipal sventa xkuch kuʼun

[Lokʼol ta pajina 27]

Li sba velta la jelubtas jun mantal lokʼem ta Vivliae

[Lokʼol ta pajina 28]

Oy xa sjayibal jabil, kʼalal jaʼo ta jchol mantale