Jchanbetik li xchʼunel yoʼontone

Jun ants ti oy spʼijile

KʼALAL laj yil li kereme, li Abigaile laj yakʼ venta ti oy jun tsots vokol tsnuptanike. Lek xvinaj ti ta xiʼ tajeke... xchiʼuk oy srasonal. Yuʼun chanib sien soltaroetik yakal xa chkʼot ta stojolalik sventa tsmilik skotol li viniketik te nakalike. Pe, ¿kʼu yuʼun jech tspasik taje?

Jaʼ ta skoj Nabal, smalal li Abigaile. Yuʼun toj simaron xchiʼuk mu xichʼ smelolal la spas sba ta stojolal jun vinik. Li vinik taje jaʼ bankilal soltaro yuʼun jtsop krixchanoetik ti tukʼ yoʼontonik xchiʼuk ti lek chanemik ta milbaile. Jech oxal jun yaj-abtel li Nabale —yikʼaluk van jun jchabichij— bat yalbe Abigail, yuʼun spatoj yoʼonton ti oy kʼusi xuʼ spas sventa mu xlajik ta milel li buchʼutik te ta snae. Pe, ¿kʼusi van xuʼ spas jun ants ta stojolal li epal soltaroetik taje?

Kojtikintik baʼyel, vaʼun jchantik ta tsʼakal li kʼusi la spase. ¿Kʼu toʼox yelan li Abigaile? ¿Kʼusitik kʼot ta pasel ti lik-o li svokolike? ¿Xchiʼuk kʼusi xuʼ jchanbetik li ta xchʼunel yoʼontone?

Lek pʼij xchiʼuk toj alakʼ sba

Vokol ta alel ti lek snup-o sbaik li Abigail xchiʼuk Nabale. Li Nabale lek tajek la sta li yajnile, pe li Abigaile maʼuk lekil vinik la sta. Melel onoʼox ti jkʼulej li Nabale, yikʼaluk van jaʼ ta skoj ti toj toyba xaʼi sbae. Pe lek xvinaj ti mu lekuk skʼoplal ta stojolal li yan krixchanoetike. Li ta Vivliae muʼyuk chichʼ tael yan krixchano ti jech chopol tajek chichʼ albel skʼoplale. Yuʼun onoʼox li sbie jaʼ skʼan xal «Muʼyuk spʼijil» o «Bol». Mu nabiluk mi jech laj yichʼ akʼbel sbi kʼalal vokʼe, o mi jaʼ to jech akʼbat yixtol bi ta mas tsʼakal ta skoj li stalelale. Li kʼusie jaʼ ti sta-o tajek jech li sbie. Li Nabale «toj tsots yoʼnton, xchiʼuc toj chopol stalel». Toj simaron xchiʼuk toj echʼem xyakub, xiʼtabil tajek xchiʼuk pʼajbil ta stojolal li krixchanoetike (1 Samuel 25:2, 3, 17, 21, 25).

Pe li Abigaile, toj jelel tajek. Li sbie jaʼ skʼan xal «Li Jtote Xmuyubaj». Li totil-meʼiletike xmuyubajik mi alakʼ sba li yuni tsebike, pe mas to xmuyubajik mi tspas persa ti kʼupiluk sba li stalelale. Kʼux ta alel, pe oy buchʼutik ti alakʼ sbaike muʼyuk bu chakʼ ta yoʼontonik stael talelaletik jech kʼuchaʼal li spʼijilike, ti oyuk lek snopobil yuʼunike, ti tsots yoʼontonike xchiʼuk ti oyuk xchʼunel yoʼontonike. Li Abigaile muʼyuk bu jech la spas taje. Jech kʼuchaʼal chal Vivliae, maʼuk noʼox ti alakʼ sbae yuʼun chal ti «lec bij» xtoke (1 Samuel 25:3).

Pe mi pʼij li tseb taje, ¿kʼu yuʼun laj yikʼ jun vinik ti mu kʼusi xtun-o o ti simarone? Jvules ta joltik ti ta voʼnee, jaʼ tsakbil ta venta ye li totil-meʼiletik ta sventa li nupunele. Jaʼ yuʼun ep totil-meʼiletike jaʼ tsabeik snup xchiʼilik li yalab xnichʼnabike. Xuʼ van mu jechuk kʼot ta stojolal li Abigaile, pe yikʼaluk sujat sventa xikʼ li Nabale. Yikʼaluk jech la spasik ta skoj ti jkʼuleje xchiʼuk ti lek mukʼ skʼoplale, o jaʼ van ta skoj ti oy svokolik ta takʼine. Li kʼusie —manchuk mi ep tajek stakʼin— maʼuk jun lekil malalil la sta.

Li totil-meʼiletik ti oy spʼijilike chchanubtasik li yalab xnichʼnabik ti akʼo xichʼik ta mukʼ li kʼusitik chapanbil sventa nupunele. Jaʼ yuʼun muʼyuk bu tstijbeik yoʼonton ti akʼo xnupunik ta skoj takʼine, mi jaʼuk tsujik sventa chlik saʼ slekomik kʼalal mi toj chexik toe (1 Corintios 7:36). Pe li Abigaile mu xaʼox kʼusi stakʼ spas ta  skoj ti nupunem xaʼoxe, jaʼ yuʼun laj yakʼbe yipal ti jaʼuk jun lekil ajnilale.

«Muʼyuc tucʼ xtacʼov»

Pe avi une, li Nabale mas tsots ti bu la stikʼ sba ta kʼope. Yuʼun jaʼ chopol kʼusitik laj yalbe li Davide, li tukʼil yajtunel Dios ti laj yichʼ tʼujel yuʼun li j-alkʼop Samuel sventa ch-och ta xkʼexol li ajvalil Saule (1 Samuel 16:1, 2, 11-13). Li David xchiʼuk li vakib sien sviniktake bat snakʼ sbaik ta taki xokol balumil ta skoj ti yuʼun chmilat yuʼun li j-itʼix oʼonton ajvalil Saule.

Manchuk mi nakal ta Maón li Nabale, oy xchijtak —xchiʼuk yikʼaluk van oy yosiltak— te nopol li ta lum Carmele. a Li osiltik taje lek xveʼo li oxmil xchijtak Nabale, yuʼun li chib lumetik taje nopol xil vitsetik ti oy stenlejaltik xchiʼuk yaxaltik li ta sjole. Pe li ta sure te oy li taki xokol balumil ti Parán sbie, tee toj takin xchiʼuk muʼyuk buchʼu xnaki te; li ta slokʼeb Kʼakʼale, te ta jtatik li Nab Muerto mi laj yichʼ xanel li vitsetike. Li ta yalobaltik xchiʼuk chʼentik taje jaʼ te ti bu vokol tajek tsmakʼlin sbaik li David xchiʼuk sviniktake, jaʼ noʼox tslajesik li kʼusi tstaik ta milele. Yikʼaluk van nopoltik tsnup sbaik ta be xchiʼuk li yajchabichijtak Nabale.

¿Mi oy van kʼusi chopol la spasbe li yajtuneltak Nabale? Muʼyuk, mi jaʼuk laj yelkʼanbe jkotuk xchij —ti xuʼ ox van jech la spasik jechuke—, li tsatsal soltaroetik taje itunik kʼuchaʼal jun muro sventa mu kʼusi xpasbatik li yajtuneltak xchiʼuk xchijtak Nabale (1 Samuel 25:15, 16). Yuʼun li xkuxlejal li jchabichijetik taje mu toj kʼunuk. Li kʼakʼaletik taje ep toʼox tajek jtiʼval chonetik xchiʼuk ta skoj ti nopol xkom li stsʼak Israel ta sure, oy chkʼot j-elekʼetik ti likemik tal ta yan lumetike. b

Ta melel, li David eke mu toj kʼunuk chaʼi smakʼlinel sviniktak li ta taki xokol balumil taje. Jaʼ yuʼun li Davide la stak batel lajunvoʼ yajtuneltak ta stojolal Nabal sventa tskʼanbe koltael. Li Davide la sabe lek yorail sventa chbat skʼan koltael: jaʼo kʼalal tslokʼbeik stsotsil xchijike, yuʼun jaʼo nopem xaʼi tspasik mukʼta veʼel. Jech noxtok la snop lek li kʼusi chale: toj lek noʼox smelolal xchiʼuk laj yichʼ ta mukʼ kʼalal la skʼopone. Ta skoj ti mas xa ep sjabilale, laj yichʼ ta mukʼ kʼuchaʼal chichʼ ichʼel ta mukʼ jun totil, jaʼ yuʼun «anichʼonun», xut. Pe, ¿kʼuyelan takʼav li Nabale? (1 Samuel 25:5-8.)

¡Ilin tajek! Li kerem ti laj yalbe Abigail li kʼusi kʼot ta pasele, laj yal ti Nabale «muʼyuc tucʼ xtacʼov» ta stojolal li yajtuneltak Davide. Laj yal ti Davide xkoʼolaj kʼuchaʼal jun moso ti jatavem lokʼel ta stojolal li yajvale, jech oxal muʼyuk bu stakbe batel pan, voʼ, mi jaʼuk vobil chij. Maʼuk noʼox taje yuʼun la slaban xtok, laj yal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal jun krixchano ti muʼyuk sbalile. Yikʼaluk jech stsatsal la spʼaj kʼuchaʼal chpʼajvan li Saule. Pe li Jeovae muʼyuk bu jech tsnop ta stojolal li Davide: skʼanoj xchiʼuk maʼuk jun jtoyba moso chil. Jaʼ noʼox snopoj ti ch-och ta ajvalil ta Israel ta tsʼakale (1 Samuel 25:10, 11, 14).

Kʼalal laj yaʼi li Davide, mu chʼanxiuk ikom. «¡Chuquino avespada acotolic!», xut li  yajsoltarotake. La xchukin yespada ek, lik stam batel sbeik xchiʼuk chanib sien viniketik, sventa chbat tsmilik skotol li viniketik ta sna Nabal jech kʼuchaʼal laj xa onoʼox yale (1 Samuel 25:12, 13, 21, 22). Sta-o maʼ ti vaʼ yelan iline, pe jaʼ mu xtun ti kʼusi tskʼan tspase. Jech kʼuchaʼal chal Vivliae, «li bochʼo ta xʼiline, mu xa jaʼuc tspas li cʼusi lec chil Diose» (Santiago 1:20). Pe, ¿kʼusi van xuʼ spas Abigail sventa mu kʼusi spasbatik li yutsʼ yalale?

«Acʼo ichʼatan ta mucʼ ec li voʼote yuʼun toj lec li cʼusi tal apase»

Ta melel, li Abigaile oy xaʼox kʼusi la spas sventa mu stsatsaj li kʼop la slikes smalale. La xchikinta li kʼusi albate, ti mu jechuk la spas li Nabale. Li kereme laj yalbe Abigail ti «toj simarón [o, «mu kʼusi xtun-oe», NM]» xchiʼuk ti «muʼyuc bocho xuʼ chchiʼin ta loʼil» li Nabale (1 Samuel 25:17). c Li Nabale toj tsots xa noʼox skʼoplal chaʼi sba jech oxal mu skʼan xchikintabe sloʼil li yantike. Li talelal taje toj ep to jech xvinaj li avie. Pe li Abigaile mu jechuk stalel, jech oxal jaʼ bat kʼoponatuk yuʼun li yajtunele.

Kʼalal laj yil ti tsots tajek li kʼope «li Abigaile ta ora» noʼox oy kʼusi lik spas. Jamal xvinaj ti jaʼ jun ants ti mu chibuk velta tsnop li kʼusi tspase. Jech onoʼox ta melel, li ta loʼil liʼe chichʼ alel chanib velta ti ta ora noʼox o ti la xchapan sba ta ora li Abigaile. ¿Kʼusi van la spas? La stsob epal pan, yaʼlel tsʼusub, vobil chij, bakubem bekʼ trigo xchiʼuk pan pasbil ta taki sat tsʼusub xchiʼuk pan ta taki sat igo, sventa chichʼbe batel li David xchiʼuk sviniktake. Ta skoj ti xojtikin lek li snae snaʼoj kʼusitik oy yuʼun. Ta melel, jaʼ jech kʼuchaʼal li ajnilal ti lek stalel chal ta slivroal Proverbios ti laj yichʼ albel skʼoplal ta mas tsʼakale (Proverbios 31:10-31). Ta tsʼakale laj yalbe yajtuneltak ti akʼo jelavikuk batel baʼyel xchiʼuk li matanaletike, vaʼun ta patil to bat li stuke. Pe li Vivliae chal ti «muʼyuc laj yalbe smalal ti jech [la spase]» (1 Samuel 25:18, 19).

Li taje, ¿mi jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk bu xichʼ ta mukʼ smalal li Abigaile? Moʼoj ta melel. Yuʼun ep ox krixchanoetik chlajik ti muʼyuk smulike, ta skoj noʼox ti muʼyuk bu xichʼ ta mukʼ li buchʼu tʼujbil yuʼun Jeova li Nabale. Ati teuk smeyoj skʼob kome, ¿mi laj van xkuchinbe jutuk smul li smalal ti jechuke? Mu jnaʼtik. Pe kʼuk noʼox yelan, li Abigaile snaʼoj ti jaʼ baʼyel skʼan xchʼunbe smantal xchiʼuk tukʼ chakʼ sba ta stojolal li Diose ti jaʼ patil to chkom li smalale.

Kʼalal la snup ta be David xchiʼuk li sviniktake, li Abigaile yal ta sburo, vaʼun la spatan sba ta balumil ta stojolal li Davide (1 Samuel 25:20, 23). Bikʼit iyakʼ sba ta skʼanbel perton xchiʼuk chkʼot tajek ta oʼontonal li kʼusi laj yale, la skʼanbe vokol ti xkʼuxubaj yoʼonton ta stojolal li smalale xchiʼuk li buchʼutik ta snae. Jkʼeltik kʼusi laj yal sventa chkʼot ta yoʼonton li Davide.

Baʼyele, laj yalbe ti akʼo komuk ta sba li smul smalale xchiʼuk la skʼanbe ti akʼo spasbat pertone. Ta mas tsʼakale laj yal ti smalale jech stalel-o, jaʼ ti jech onoʼox smelol li sbie. Jech taje laj yakʼbe yaʼi ti jaʼ mas lek mu xbat yakʼbe kastigoe, yuʼun mi moʼoje chbikʼtaj la skʼoplal stuk. Jech noxtok, laj yakʼ ta ilel ti xchʼunoj ti jaʼ yajkʼopojel Dios li David kʼalal xi laj yalbee: «Jaʼ ta sventa Mucʼul Dios ti chapas pleitoe». Jech noxtok xojtikin ti tspas ta ajvalil jech kʼuchaʼal yaloj onoʼox Diose, yuʼun xi laj yale: Li «mucʼul Dios[e] [...] chacʼ ochan ta banquilal ta stojol li jchiʼiltactic ta israelale». Maʼuk noʼox taje, yuʼun laj yalbe noxtok ti akʼo mu xmilvane yuʼun ta  tsʼakale xuʼ «chloʼilaj» li sjol yoʼontone (1 Samuel 25:24-31). ¡Toj lek xa noʼox xchiʼuk tstij oʼontonal li kʼusi laj yale!

¿Kʼusi van laj yal li Davide? Kʼalal laj xaʼox stsak li matanale, xi laj yalbe li Abigaile: «Acʼo ichʼatuc ta mucʼ li Mucʼul Diose, jaʼ li Dios yuʼun Israele, yuʼun jaʼ la stacot tal ti tal anupun ta bee. Acʼo ichʼatan ta mucʼ ec li voʼote yuʼun toj lec li cʼusi tal apase. Muc xavacʼ ti chbat milvancune». Ta tsʼakal li Davide la skʼupil kʼopta ti ta anil noʼox bat saʼatuke, xchiʼuk laj yakʼ venta xtok ti jaʼ pajesat sventa mu xkʼot ta pasel yuʼun jun tsatsal mulile. «Junuc avoʼnton sutan ta ana», xut. Xchiʼuk bikʼit laj yakʼ sba kʼalal xi laj yale: «Lec laj caʼay li cʼusi tal avalbune» (1 Samuel 25:32-35).

«Yajtunelucun ti David un chaʼe»

Kʼalal sut batel ta sna li Abigaile, yikʼaluk van xnopnun kom ti kʼuyelan la xchiʼin sbaik ta loʼil xchiʼuk li Davide. Ta melel laj van yakʼ venta ti toj jelel tajek stalelal li Davide, yuʼun toj lek yoʼonton xchiʼuk tukʼ yakʼoj sba, ti jaʼ mu jechuk li smalal ti toj toybae. Manchuk mi jech, mu teuk xnopnun ikom ta sventa taje. Li Vivliae chal ti «isut batel ta stojol smalal li Abigaile». Lek xvinaj ti laj yakʼbe yipal sventa jaʼuk-o lekil ajnilale. Jech noxtok skʼan xalbe Nabal ti ay yakʼbe komel matanal li David xchiʼuk sviniktak sventa mu xmilatike. Yuʼun onoʼox persa skʼan xalbe, jaʼ ti jaʼ smalale. Ta skoj ti mu skʼan stikʼ ta kʼexlal smalal mi yuʼun yan bu laj yaʼi ti kʼusi la spase, la snop ti jaʼ lek chalbe stuke. Pe muʼyuk x-al yuʼun kʼalal kʼot ta snae yuʼun yakal tspas jun kʼin xchiʼuk tsots yakubem kʼot sta li smalale (1 Samuel 25:36).

Ta skoj ti oy lek spʼijile, ta sob yokʼomal to laj yalbe kʼalal xkuxoj xaʼox jutuk li Nabale. Laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton xtok, yuʼun manchuk mi xkuxoj xaʼox xchiʼuk ti mas xaʼox xaʼibe smelolal li kʼusi ch-albate, snaʼoj lek ti xuʼ jaʼo mas x-iline. Manchuk mi jech, laj yalbe li kʼusi la spase. Yikʼaluk van smalaoj ti ch-ilin tajeke o ti chmajvan-oe. Pe jaʼ to yile, li Nabale jecheʼ teʼel ikom, «coʼol sʼelan junuc ton ti teʼ xuban come» (1 Samuel 25:37, Ch).

¿Kʼusi la spas? Li Vivliae chal ti «toj chamel noʼox icʼot li sbecʼtale [o «yoʼontone», NM]». Mu jnaʼtik mi paj ta abtel li yoʼontone. Ti kʼusie jaʼ ti cham ta slajunebal kʼakʼale, pe maʼuk ta skoj chamel yileluk. Li Vivliae chal ti «Mucʼul Diose lic yacʼbe [...] svocol li Nabale, jech te icham o» (1 Samuel 25:38). Jaʼ jech un chaʼa, kʼalal akʼbat kastigo yuʼun Dios li Nabale jaʼ jech paj svokol ta snupunel li Abigaile. Li avi kʼakʼale muʼyuk xa bu jech chchapanvan li Jeovae. Pe li loʼil liʼe, tsvules ta joltik ti Jeovae mu xchʼay ta sjol skotol li buchʼu chilbajin o tsmaj yutsʼ yalale xchiʼuk chchapan mi kʼot yoraile.

Ta melel jaʼ jun mukʼta bendision la sta Abigail ti kol ta stojolal li vinik taje, pe li Jeovae oy to kʼusi snopoj chakʼbe. Kʼalaluk laj yaʼi David ti cham xaʼox li Nabale, la stak batel yajtuneltak sventa chbat sjakʼbeik Abigail mi skʼan xikʼ sbaik xchiʼuk. ¿Kʼusi van la stakʼ? «Yajtunelucun ti David un chaʼe. Chapalun xa ta spocbel yacantac smosov ti cajval[e]», xi itakʼav. ¡Toj bikʼit laj yakʼ sba! Kʼalal laj yal ti tspas li bikʼit abtelal taje laj yakʼ ta ilel ti muʼyuk tstoy sba ta stojolal yantik manchuk mi jaʼ chikʼ li Davide. Li Abigaile mu chibuk velta la snop xtok, bat skʼel ta anil li Davide (1 Samuel 25:39-42).

¿Mi jaʼ van skʼan xal ti naka muyubajel xa noʼox ta xkuxlejal li Abigaile? Ta melel moʼoj, yuʼun li Davide yikʼoj xaʼox li Ahinoame, jaʼ yuʼun li Abigaile xuʼ van laj yil svokol jech kʼuchaʼal chil svokolik li yan antsetik yajtuneltak Dios ta voʼne ti nupunemik xchiʼuk jun vinik ti ep yajniltake. d Jech noxtok, li Davide toj ep to vokoletik skʼan stsal sventa chkʼot ta ajvalil. Pe li smoton la sta Abigaile jaʼ ti laj yichʼ kʼanel xchiʼuk chabiel yuʼun li Davide manchuk mi laj to stsʼik svokol. Laj yil jun yol xnichʼonik xtok. Jun veltae la spoj lokʼel ta stojolal jtsop j-elekʼetik (1 Samuel 30:1-19). Jamal ta aʼyel chaʼa, ti Davide jech kʼuchaʼal li Jeovae, toj ep sbalil chil li spʼijil, stsatsal yoʼonton xchiʼuk stukʼil yoʼonton jun antse.

[Tsʼibetik ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 25]

Li Abigaile xaʼi kʼoponel, jaʼ mu jechuk li smalale

[Lokʼol ta pajina 26]

Kʼalal la xchiʼin ta loʼil David li Abigaile bikʼit laj yakʼ sba, tsots yoʼonton la spas xchiʼuk laj yakʼ ta ilel spʼijil