Mantaletik sventa utsʼ-alaliletik

Kʼuxi xuʼ lek xichʼ tunesel li takʼine

Xi chal li vinike: «Li kajnil Laurae, a tslajes takʼin chkil ta kʼusitik ti mu masuk chtun kuʼunkutike, ta jnop noʼoxe mu masuk chtun kuʼunkutik. Jech xtok, mu xtojob skʼejel takʼin chkil, xchiʼuk jaʼ chlik-o mukʼta kʼop kʼalal oy xa bu chtun kuʼunkutik takʼine. Ta jnop noʼoxe, mu xkʼej yuʼun mi oy jutuk stakʼine».

Xi chal li antse: «Xuʼ van mu xkʼej kuʼun lek li takʼine, pe li jmalale mu snaʼ kʼuyepal stojol li veʼlile, li kʼusitik chtun ta yut jnakutike xchiʼuk li kʼusi ta jnichimtaskutik-oe. Voʼon ti teun noʼox ta nae, jaʼ yuʼun ta jman li kʼusitik skʼan chkile, akʼo mi xuʼ jaʼ xlik-o kʼop xtok ta skoj li takʼine».

LI TAKʼINE jaʼ jtos kʼusi toj tsots ta loʼiltael, pe xuʼ lek noʼox xichʼ chapbel skʼoplal. Jaʼ jun srasonal ti mas chlik-o kʼop yuʼun li nupultsʼakaletike.

Kʼalal mu xtojobik lek stunesel takʼin li nupultsʼakaletike, xuʼ chat-o yoʼontonik, chlik skʼopik, tsyayijesbe sba yoʼontonik xchiʼuk xuʼ xkʼunibik-o ta mantal (1 Timoteo 6:9, 10). Li totil-meʼiletik ti muʼyuk lek tstunesik li kʼuyepal tspasik kanale, mas xa ep skʼan x-abtejik bakʼintik, vaʼun xuʼ muʼyuk xa tskolta snup xchiʼilik xchiʼuk yalab xnichʼnabik sventa junuk yoʼontonik xchiʼuk lekikuk ta mantal. Jech xtok, mu kʼusi lek chakʼbeik yil yalab xnichʼnabik ta sventa stunesel li takʼine.

Li Vivliae chal ti «lec chtun cuʼuntic li taqʼuine» (Eclesiastés 7:12). Pe jaʼ noʼox lek chtun ta anupunel xchiʼuk ta avutsʼ avalal mi la achan lek stunesel xchiʼuk mi la chan sloʼiltael xchiʼuk anup achiʼile. b Li sloʼiltael takʼine, maʼuk sventa saʼob kʼop, moʼoj, xuʼ xtun sventa xa tsatsubtas li anupunele.

Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun ep tajek chlik-o kʼop ta skoj takʼin li ta jun nupultsʼakale? ¿Kʼusitik skʼan pasel sventa lek noʼox smelolal xichʼ loʼiltael li takʼine xchiʼuk ti mu xlik-o kʼope?

¿Kʼu yuʼun chlik-o li kʼope?

Li kʼopetik chlik ta skoj takʼine, maʼuk noʼox ta skoj ti muʼyuk lek chichʼ tunesele; bakʼintike jaʼ ti muʼyuk spatoj yoʼontonik ta stojolal snup xchiʼilike o ti chiʼike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal oy jun vinik ti persa ta sjakʼbe yajnil butik la xchʼuchʼul lajes li takʼine, bakʼintike jaʼ ta skoj ti mu spat yoʼonton ti xtukʼulan yuʼun yajnil li takʼin sventa yutsʼ yalalike. Jech noxtok, li ants ti xvulvun tajek ti mu lekuk xkʼej yuʼun takʼin li smalale, jaʼ van ta skoj ti chiʼ ti xil svokol ta takʼin ta mas jelavel li yutsʼ yalale.

Li malalil xchiʼuk ajnilale oy to yan svokolik: jaʼ ti kʼuyelan chʼiik tal ta sbikʼtalike. Matthew, ti vaxakib xa jabil nupuneme, xi chale: «Li bu chʼi tal kajnile lek xtojobik stunesel li takʼine. Jaʼ yuʼun muʼyuk mas ta svul yoʼonton kʼuchaʼal voʼone. Pe li jtote jyakubel toʼox, toj echʼem sikʼolaj xchiʼuk jalik tajek chʼabal yabtel. Bakʼintike chʼabal lek kʼusi x-ayan kuʼunkutik, jech oxal jxiʼtaoj tajek li ilile. Jaʼ ta skoj ti mu xi och ta rason  bakʼintik xchiʼuk kajnil ta skoj li takʼine». Kʼuk yelanuk li avokolike, ¿kʼusi xuʼ xa pas sventa maʼukuk saʼob kʼop li takʼine, ti jaʼuk sventa cha skoltaot li ta anupunele?

Chantos kʼusitik xuʼ jpastik ti jtunelike

Li Vivliae maʼuk jun vun ti chalbe skʼoplal kʼuyelan ta tunesel li takʼine, pe yichʼoj pʼijil tojobtaseletik xchiʼuk jtunelik sventa chkoltaatik yoʼ mu xlik-o skʼopik ta takʼin li nupultsʼakaletike. ¿Kʼu yuʼun mu xa kʼel li tojobtaseletik taje xchiʼuk xavakʼ ta akuxlejal ti kʼusitik liʼ chichʼ alel batele?

1. Chanik ti lek noʼox smelolal xa loʼiltabeik skʼoplal li takʼine. «Li buchʼutik jmoj tsnopike oy spʼijilalik.» (Proverbios 13:10, NM.) Ta skoj ti jelel ti bu la chʼiik tale, xuʼ van vokol chavaʼiik snopbel skʼoplal o sloʼiltael takʼin xchiʼuk yantik, mas to mi jaʼ li anup achiʼile. Akʼo mi jech, skʼan xa chan xa loʼilaj ta sventa li takʼine. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿kʼu yuʼun mu xavalbe anup achiʼil ti kʼuyelan la achan talel stunesel takʼin ta stojolal atot ameʼe? Pe jech xtok, aʼibo smelolal kʼuyelan la xchan talel stunesel takʼin ta stojolal stot smeʼ li anup achiʼil eke.

Maʼuk to jmalatik x-ayan junuk kʼop sventa xlik jloʼiltabetik skʼoplal li takʼine. Xi la sjakʼ jun jtsʼibajom yuʼun Vivliae: «¿Mi koʼol van chanav xchaʼvoʼalik mi muʼyuk bu yalojbe sbaik baʼyele?» (Amós 3:3, NM). ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Mi ta jchʼakbetik yorail sventa chi jloʼilaj ta sventa takʼine, xuʼ van mas xjutukaj li kʼopetik ta sventa taje.

¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XA PASIK LIʼE? Chʼakbeik junuk skʼakʼalil yoʼ xa loʼiltaik li takʼin cha tunes ta avutsʼ avalalike, xuʼ van jaʼ li baʼyel kʼakʼal ta jujun ue o li ta jujun xemanae. Jlikel noʼox xa loʼilajik, xuʼ jaʼ noʼox xjalij voʼlajuneb minuto. Sabeik lek yorail kʼalal jun avoʼontonike. Albo abaik ti muʼyuk cha loʼiltaik ta kʼusiuk noʼox ora ta sventa li takʼine, jech kʼuchaʼal kʼalal cha veʼike xchiʼuk kʼalal cha chʼay avoʼontonik xchiʼuk avalab anichʼnabike.

2. Nopik achaʼvoʼalik kʼuyelan cha tunesik li kʼuyepal cha pasik kanale. «Talbat chavichʼ abaic ta mucʼ.» (Romanos 12:10.) Mi voʼot noʼox cha abtej sventa chavichʼ batel takʼin ta anae, xuʼ xavichʼ ta mukʼ anup achiʼil kʼalal chavakʼ ta avoʼonton ti jaʼ sventa skotol avutsʼ avalal li takʼine, ti maʼuk noʼox avuʼun atuke (1 Timoteo 5:8).

Mi cha abtej achibalike, xuʼ chavichʼ abaik ta mukʼ mi chavalbe abaik jayib cha pasik kanal xchiʼuk ti butik mas chlaj avuʼunik ta jujuntale. Mi mu xavalbe anup achiʼil skotol taje, xuʼ jaʼ te mu xa spat-o yoʼonton ta atojolal xchiʼuk xuʼ sok-o li anupunele. Taje maʼuk skʼan xal ti persa cha jakʼbe abaik skotol li kʼusitik bikʼitik cha manike. Pe mi baʼyel chavalbe anup achiʼil li kʼusi mukʼtik cha mane, jech chavakʼ ta ilel ti chavichʼ ta mukʼ li kʼusi tsnope.

¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XA PASIK LIʼE? Nopo achaʼvoʼalik kʼuyepal xuʼ xa lajesik ta jujuntal ti mu persauk chavalbe abaik kʼuxi chlaje, akʼo mi ep o jutuk. Mi cha kʼan cha lajes mas kʼuchaʼal la nopike, albo li anup achiʼile.

3. Tsʼibaik li kʼusitik cha pas avaʼiike. «Mi nopbil lec cʼusi ta xichʼ pasele, lec ta xcʼot ta pasel.» (Proverbios 21:5, Ch.) Skʼan xa tsʼibaik ta vun li kʼuyepal cha tunesik ta avutsʼ avalalike, taje jaʼ sventa cha nopik li kʼusi cha pasik avaʼiik ta jelavele xchiʼuk sventa mu jecheʼuk x-ixtolaj li atakʼinik ti vokol tajek ataojike. Nina, ti voʼob xa jabil snupunele, xi chale: «Kʼalal tsʼibabil ta vun li kʼuyepal ta jpastik kanal xchiʼuk li kʼuyepal chlaj kuʼuntike, jaʼ te chkakʼtik venta li kʼuyepal chlaje. Mu stakʼ jloʼla jbatik».

Ti kʼuyelan cha chʼak atakʼinik sventa li kʼusitik chtun avuʼunike, mu persauk chakʼbot avokol. Darren, ti 26 xa jabil snupunele xchiʼuk ti oy chaʼvoʼ xnichʼone, xi tsvules ta sjole: «Baʼyele ta toʼox jtuneskutik uni sovreetik ti bu ta jtikʼ jtakʼinkutike. Li kʼuyepal ta jtuneskutik jujun xemanae, ta jchʼakkutik ta jayib sovre: li stojol jveʼelkutike, li kʼusi ta jchʼay-o koʼontonkutike xchiʼuk kʼalal ta stojol slokʼobil jolkutik. Mi laj kuʼunkutik stakʼinal junuk sovree, ta jlokʼeskutik ta yan, pe persa ta jsuteskutik noʼox ti bu la jlokʼeskutike». ¿Kʼusi xuʼ xkaltik li ta avutsʼ avalale? Mi nopem xavaʼiik smanel kʼusitik ti stakʼ tojel ta tarjeta de crédito o ta Internete, tsots me skʼoplal  ti xa nopik li kʼusitik cha manike xchiʼuk xa tsakik batel ta vun li kʼuyepal chlaj avuʼunike.

¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XA PASIK LIʼE? Tsakik ta vun li kʼuyepal cha tunesik sventa li kʼusitik mu xyal xmuy stojol ti skʼan cha tojike. Jech xtok, nopik kʼuyepal cha chʼakik komel li kʼuyepal cha pasik kanale. Vaʼun pasbeik junuk slistail ti kʼusitik chyal o xmuy stojole, jech kʼuchaʼal veʼlil, lus xchiʼuk telefono. Jech xtok, tsakik ta vun skotol li kʼuyepal cha tunesik jujun ue, jech xa pasik jayibuk u. Mi jech skʼan chavilike, kʼelik kʼusi xuʼ xa pas ta akuxlejalik sventa mu xa tikʼ abaik ta ilil.

4. Nopik buchʼu ta sbain skʼelel jujutos. «Me chibutique jaʼ lec, yuʼun jaʼ ep cʼusi xuʼ cuʼuntic; jaʼ mu sta jech me jtuctic noʼoxe.» (Eclesiastés 4:9, 10.) Ta junantik utsʼ-alalile, jaʼ oy ta sba malalil ti kʼuyelan chichʼ tunesel li takʼine. Ta yantik xtoke, jaʼ oy ta sba li ajnilale xchiʼuk lek spas yuʼun ek (Proverbios 31:10-28). Akʼo mi jech, ep nupultsʼakaletike ta xchʼakbe sba li yabtelike. Mario ti 21 jabil xa snupunele, xi chale: «Li kajnile jaʼ sbainoj stojel li kʼusitik bikʼitik noʼoxe, yan li voʼone jaʼ jbainoj stojel li patanetike, li kʼusitik sventa jkarokutike xchiʼuk li slokʼ jnakutike. Ta xkalbe jbakutik ta jujuntal li kʼusitik ta jpaskutike, jech koʼol ta jkolta jbakutik». Kʼuk noʼox yelan chichʼ pasel, li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti koʼoluk jkolta jbatike.

¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XA PASIK LIʼE? Mi avakʼik venta li kʼusitik spas avuʼunike, kʼelik kʼusitik xuʼ xa bainik ta jujuntal. Mi echʼ jayibuk ue, loʼiltaik kʼuyelan xbat avuʼunik. Oyuk ta avoʼontonik xa jelik li kʼusitik skʼan chavilike. Yoʼ xavaʼibe smelolal kʼuyelan chaʼi sba ta spasel li kʼusitik sbainoj li anup achiʼile, bakʼintike xuʼ xa jelbe aba li avabtelike.

¿Kʼusi chavakʼik ta ilel kʼalal cha loʼilajik sventa takʼine?

Kʼalal cha loʼilajik sventa takʼine skʼan me mu jaʼuk te xchʼay-o batel li kʼanbail avuʼunike. Leah, ti voʼob xa jabil snupunele, jech yiloj. Xi chale: «Li voʼon xchiʼuk jmalale la jchankutik ti skʼan jamal chkalbe jbakutik kʼalal chi loʼilajkutik sventa takʼine xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi ta jnakʼbe jbakutike. Jech oxal jmoj xa ta jkolta jbakutik xchiʼuk mas xa jkʼanoj jbakutik».

Kʼalal jmoj tsloʼiltaik kʼuxi tstunes stakʼinik li nupultsʼakaletike, jaʼ jech chalbe sbaik li kʼusi tsman yaʼiike xchiʼuk jech stsatsubtas li snupunelike. Mi baʼyel cha nop achaʼvoʼalik li kʼusitik mukʼtik cha kʼan cha manike, chavakʼik ta ilel ti chavichʼ ta mukʼ li kʼusi tsnop anup achiʼile xchiʼuk li kʼusi oy ta sjol yoʼontone. Kʼalal chavalbe abaik kʼuyepal xuʼ xa lajesik ta jujuntal ti mu persauk chavalbe abaik kʼuxi chlaje, chavakʼik ta ilel ti apatoj avoʼontonik ta stojolal li anup achiʼilike. Sventa tsotsuk li anupunelike jtunel avuʼunik ti xavichʼ abaik ta mukʼe xchiʼuk ti apatojuk avoʼontonik ta jujuntale. Ta melel, kʼalal lek skʼanoj sbaik li nupultsʼakaletike mi jaʼuk xtoj ta takʼin, jech oxal ¿mi sta-o van stsak sbaik ta kʼop ta skoj li takʼine?

[Tsʼibetik ta yok vun]

SJAKʼOBILTAK SVENTA CHICHʼ NOPEL

▪ ¿Bakʼin ti lek noʼox li loʼilaj xchiʼuk jnup jchiʼil ta sventa takʼine?

▪ ¿Kʼusi xuʼ jpas xchiʼuk xuʼ xkalbe jnup jchiʼil sventa chkakʼbe yil ti ta jtojbe ta vokol li kʼuyepal chkoltavan ta takʼin sventa li kutsʼ kalalkutike?

[Lokʼol ta pajina 30]

¿Kʼusi li mas tsots skʼoplal chavaʼie: jaʼ li takʼine o jaʼ li anup achiʼile?