Mantaletik sventa utsʼ-alaliletik

Kʼalal ep skʼan chabiel jnup jchiʼiltike

«Kalal laj yilik ti stsakojun chamel ti síndrome de fatiga crónica sbie, li jmalale jaʼ la sbain skʼelel skotol li kʼusitik ta yut nae xchiʼuk li saʼel takʼine. Pe muʼyuk ta xalbun li kʼuyepal chlaj takʼine, taje chkat-o tajek koʼonton. Chkal noʼox voʼone tsalbilunkutik ta takʼin, pe mu van xalbun sventa mu chopoluk tajek xkaʼi jba.» (Nancy) *

STALEL onoʼox ti chlik kʼop bakʼintik li ta nupunele. Pe mi oy tsots xchamel li june o ti muʼyuk kʼusi lek stakʼ spase, xuʼ van mas x-ayan vokolil ta stojolalik. * Mi yakal cha chabi anup achiʼil li voʼote, xuʼ van xi cha jakʼbe abae: «¿Mi xkʼel to van kuʼun mi mas ipaj li jnup jchiʼile? ¿Kʼu to sjalil xuʼ kuʼun xchabiel xchiʼuk spasel veʼlil, smesel xchʼubael na xchiʼuk ti chi abteje? ¿Mi stalel onoʼox ti chopol chkaʼi jba ta skoj ti lek oyun voʼone?».

Jech xtok, mi voʼot ti ipote, xuʼ van chopol chavaʼi aba ta skoj ti mu spas avuʼun skotol ti kʼusitik abainoje. Xuʼ van xi xa jakʼbe aba eke: «¿Mi chopol van chaʼi sba li jnup jchiʼil ta skoj ti li ipaje? ¿Mi xuʼ van jun koʼontonkutik ta mas jelavel xtok?».

Ta melel, ta skoj li tsatsal chameletike xuʼ van mu xa snaʼ kʼusi tspasik li nupultsʼakaletike, ta skoj taje mu skotoluk kuchem yuʼunik. Pe mu xa chibajik: voʼoxuke xuʼ chkuch avuʼunik.

Maʼuk noʼox taje, ep krixchanoetike yilojik ti tsatsubem li snupunelike. Jech kʼot ta stojolal Yoshiaki xchiʼuk li yajnil ti Kazuko sbie. Ta skoj ti la syayijes sbakil spate, li Yoshiakie mu xbakʼ jsetʼuk mi mu xichʼ koltaele. Li Kazukoe xi chale: «Ta skoj ti ta jkolta jmalal ta skotol li kʼusitik tskʼan tspase, ipik xa li jnekebe, li jnukʼe xchiʼuk li jkʼobe, xchiʼuk nopolik noʼox chbat kakʼ jba ta poxtael ta ospital. Bakʼintike mu xa xuʼ chkaʼi». Akʼo mi jech, xi chale: «Mas tsatsubem li jnupunelkutike».

¿Kʼusi skʼan pasel sventa mu xchʼay muyubajel kʼalal jech oy vokolile? Li kʼusi skʼane, jaʼ ti jmojuk skolta sbaike xchiʼuk ti jaʼuk yajkontra xil xchaʼvoʼalik li chamele, maʼuk noʼox ti buchʼu ipe. Yuʼun onoʼox jech, mi oy buchʼu junukal ipaj yuʼunike, akʼo mi jelajtik, chil svokol xchaʼvoʼalik. Li Génesis 2:24 xi chale: «Jaʼ yuʼun li vinique ta scomtsan stot smeʼ, yuʼun ta xicʼ yajnil. Li chibic toʼoxe jun noʼox sbecʼtal ta xcʼotic». Jaʼ yuʼun, kʼalal oy jech tsots chamele skʼan ti jmojuk skolta sbaik batele.

 Jech xtok, li buchʼutik xchanojbeik skʼoplal taje chalik ti jaʼ la jech xmuyubajik-o li malalil xchiʼuk ajnilal ti mi tspas ta jun yoʼontonik akʼo mi chil svokolike xchiʼuk mi ta sabeik smelolal xchaʼvoʼalik kʼuyelan xuʼ chkuch batel yuʼunike. Li epal tojobtaseletik ti vinajem ti jtunelik tajeke xkoʼolaj kʼuchaʼal li beiltaseletik ta Vivlia ti muʼyuk slajebe. ¿Mi cha kʼan cha tabeik sbalil? Mi jeche, jkʼeltik batel oxtos kʼusi stak xa pasik.

Kʼelo kʼusi chtun yuʼun anup achiʼil

Li Vivliae xi chale: «Me chibutique jaʼ lec [...]. Me oy bochʼo chyal ta lum junucale xuʼ jaʼ chtoyvan liquel li june» (Eclesiastés 4:9, 10). ¿Kʼuxi xuʼ cha toy abaik likel ta jujuntal? Skʼan xvinaj ta akʼopojelik xchiʼuk ta kʼusitik cha pasik ti cha kʼuxubin abaike.

¿Mi xtal ta ajol kʼuxi xuʼ yan xa kolta abaik ta jujuntal skotol kʼakʼal? Yong, ti chamem jot sbekʼtal stakopal li yajnile, xi chale: «Ta jpas persa ta jtsak ta venta skotol ora li kajnile. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi ta jkʼan chkuchʼ voʼe, ta jnop ti xuʼ van ta skʼan ta xuchʼ eke, jaʼ yuʼun chkalbe mi ta skʼan. Kʼalal chlokʼ jkʼel osiltike, ta xkalbe mi skʼan xchiʼinun. Koʼol ta jpaskutik skotol sventa koʼol xkuch batel kuʼunkutik li jvokolkutike».

Vaʼun chaʼa, mi voʼot malalilot o ajnilalot ti ipote, nopo: ¿mi oy kʼusitik spas avuʼun ti mu xa ipaj-o mase? Mi jeche, paso. Jech taje, mas xuʼ cha kʼuxubin aba xchiʼuk mas cha jutukajesbe yabtel li anup achiʼile.

Skʼan me mu xa nopik ti xa naʼik xa noʼox skotol li kʼusi chtun yuʼun anup achiʼilike. Jtos ti kʼusi lek xuʼ xa pase, jaʼ ti xi xa jakʼbee: «¿Kʼusi xuʼ jpas sventa ta jkoltaot?». Nancy, ti laj kalbetik skʼoplal ta slikebe, laj yalbe smalal ti chopol chaʼi sba ta skoj ti mu snaʼ kʼuyelanik ta takʼine. ¿Kʼusi kʼot ta pasel un? Avi li malalile chalbe yajnil skotol li kʼusitik chkʼot ta pasele.

¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XA PAS LIʼE? Ta jujuntal xa tsakik ta vun kʼutik yelan ti xuʼ mas xa skoltaot anopoj li anup achiʼile. Ta tsʼakale jelbo abaik li avunike, xchiʼuk tʼujik ta jujuntal jun o chibuk li kʼusi la stsʼiba anup achiʼil ti bu cha kʼan cha pas batele.

Kʼelik ti bu kʼalal spas avuʼunike

Xi la stsʼiba li pʼijil ajvalil Salomone: «Scotol oy scʼacʼalil» (Eclesiastés 3:1). Melel onoʼox, kʼalal oy buchʼu tsots ch-ipaj li ta utsʼ-alalile, li at-oʼonton ta skoj ti akʼo xkole xuʼ sjel skotol li kʼusitik tspasik jujun kʼakʼal li nupultsʼakale xchiʼuk ti jaʼ xa noʼox chbat tajek ta yoʼontonike. ¿Kʼuxi xuʼ xkʼel avuʼunik ti bu kʼalal spas avuʼunike?

Baʼyel, skʼan nopolik noʼox xa chʼay avoʼontonik. ¿Mi oy toʼox kʼusi nopem xavaʼiik cha chʼay-o avoʼontonik? ¿Mi xuʼ van jech chlik apasik yan velta? Jech noxtok xuʼ xa saʼik kʼusi achʼ sventa xa chʼay-o avoʼontonik. Xuʼ van junuk kʼusi ti mu masuk tsots ta pasele, jech kʼuchaʼal xuʼ jmoj xa chanik vun o kʼusi mas tsots, jech kʼuchaʼal cha chanik yan kʼop. Mi jmoj cha pasik kʼusitik ti maʼuk ta sventa li chamele, jaʼ me jech xuʼ mas nopol oyoxuk chavaʼi abaik xchiʼuk mas xa muyubajik.

Ta xchibale, skʼan xavikʼ ta anaik li avamigotakike. Proverbios 18:1 ta Traducción del Nuevo Mundo xi chale: «Li buchʼu chchʼak sbae jaʼ noʼox tsaʼ kʼusi tskʼan yoʼonton stuk; jaʼ chmakvan chaʼi skotol li lekil pʼijubtasele». Jaʼ jech, mi jal atukik tajek oyoxuke xuʼ me xa yilbajinoxuk. Pe mi mas cha chiʼinik li avamigoike jaʼ me chakʼ spatobil avoʼontonik xchiʼuk jaʼ sventa xchʼay jutuk ta avoʼontonik li avokolike. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun mu xavikʼ ta anaik bakʼintikuk li avamigotakike?

Bakʼintike, li ajnilal o malalil ti muʼyuk ipe jaʼ ta sbain yaʼi skotol li kʼusitik skʼan pasele, jaʼ to ti bu kʼalal mu xa xuʼ yuʼun chaʼie. Ta skoj taje, xuʼ van x-ipaj xchiʼuk chkʼot yorail ti mu xa xkʼel yuʼun li snup xchiʼile. Jaʼ yuʼun, mi voʼot yakal cha chabi li anup achiʼile, mu me xchʼay xavaʼi li kʼusitik chtun avuʼun eke. Vuleso ta ajol ti skʼan me xa kʼel aba atuke. * Ta yan  xtoke, xuʼ van xa tabe sbalil kʼalal chavalbe kʼuyelan chavaʼi aba junuk avamigo ti achiʼil noʼox abaik ta vinikal o mi achiʼil noʼox abaik ta antsil ti apatoj avoʼonton ta stojolale.

¿KʼU YUʼUN MU JECHUK XA PAS LIʼE? Tsʼibao ta vun li kʼusi vokol chavaʼi sventa cha chabi li anup achiʼile. Ta tsʼakale paso junuk slistail li kʼusitik xuʼ xa pas sventa stsal avuʼun taje o ti kʼuxi xuʼ chkuch batel avuʼune. Maʼuk noʼox ti te xa nopnun-o ta jtosukal li kʼusi vokol chavaʼi spasele, jaʼ lek xi xa jakʼbe abae: «¿Kʼuxi van ta pasel sventa mu toj tsotsuk chkaʼi taje?».

Skʼan tsotsuk avoʼontonik

Li Vivliae xi chal mantale: «Jʼechʼeluc mu xajacʼbe aba ti cʼu chaʼal lec cʼot ta pasel scotol ti echʼ xa talele» (Eclesiastés 7:10, Ch). ¿Kʼusi van skʼan xal taje? Ta jaypʼeluk noʼox kʼope, jaʼ ti muʼyuk lek ti te xi jnopnun li ta kʼusi muʼyuk kʼot ta pasel kuʼuntike. Mu me xchʼay xkaʼitik ti oy noʼox spajeb li muyubajel li ta balumil avie. Jaʼ yuʼun, li kʼusi mas lek stakʼ xa pasike jaʼ ti xa pas ta jun avoʼontonik akʼo mi oy avokolike xchiʼuk ti xa sabeik sbalil li kʼusi spas avuʼunike.

¿Kʼusi xuʼ xa pasik sventa jech tsotsuk-o li avoʼontonike? Loʼiltaik li kʼusitik lek oy avuʼunike xchiʼuk li kʼusitik chakʼbe sbalil akuxlejalike. Muyubajanik kʼalal jaʼo lek chaʼi sba jlikeluk li buchʼu ip avuʼunike. Kʼelik li kʼusitik cha kʼan cha pasik ti jaʼ chakʼboxuk yipal avoʼontonike.

Jaʼ jech la spasik li Shoji xchiʼuk li yajnil ti Akiko sbie. Li Akikoe laj yilbeik ti tsakbil ta chamel ti fibromialgia sbie, xchiʼuk ta tsʼakal jutuke laj yiktaik li yabtelik sventa Dios ta tsʼakal orae. Ta skoj taje, stalel onoʼox ti chopol laj yaʼi sbaike. Akʼo mi jech, xi chal li Shojie: «Mu stakʼ jnoptik li kʼusi mu xa spas kuʼuntike, yuʼun mi jeche jaʼ noʼox mas chkat-o koʼontontik. Skʼan tsotsuk noʼox koʼontontik. Akʼo mi xuʼ to jtatik ta mas tsʼakal ti kʼu toʼox kelantike, mas me lek ti jaʼ noʼox jnoptik li kʼu kelantik avie. Ta jtojolale, jaʼ skʼan xal ti oyuk ta koʼonton skʼelel xchiʼuk xchabiel li kajnile». Li loʼiletik taje chakʼ ta ilel ti tskolta nupultsʼakaletik li beiltaseletik chakʼ Vivlia kʼalal oy buchʼu tsots ip junukal yuʼunike.

[Tsʼibetik ta yok vun]

SJAKʼOBILTAK SVENTA CHICHʼ NOPEL

▪ ¿Kʼusi van li mas chtun kuʼunkutik avi xchiʼuk li jnup jchiʼile?

▪ Mi jaʼ ti mas ta jloʼiltakutik ta sventa li chamele

▪ Mi jaʼ ti mu masuk ta jloʼiltakutik ta sventa li chamele

▪ Mi jaʼ ti mu masuk chkat koʼontonkutike

▪ Mi jaʼ ti mas ta jkʼel kʼusi chtun yuʼun li jnup jchiʼile

▪ Mi jaʼ ti oy kʼusi chlik jpaskutik ti muʼyuk te skʼoplal li chamele

▪ Mi jaʼ ti ta jchiʼinkutik mas li yantik krixchanoetike

▪ Mi jaʼ ti oy kʼusi chlik jpas jchibalkutike

[Lokʼol ta pajina 20]

¿Mi oy van kʼusi xuʼ xa pas achaʼvoʼalik ti xa chʼay-o avoʼontonike?