¿Mi anaʼoj xa?

¿Kʼu yuʼun tsobol mulivajik li j-israeletik ti laj yichʼik ta mukʼ jecheʼ dios Baale?

Li jcanaanetike xchʼunojik ti jaʼ la chakʼ lek chʼiuk tsʼunobal xchiʼuk x-epaj chonbolometik li Baale, jaʼ li dios sventa chakʼ ayanuk li kʼusitik oy yuʼunike. Jech kʼuchaʼal chal li vun Manners and Customs in the Bible (Stalelalik xchiʼuk kʼusitik nopem xaʼiik spasel ta skʼakʼalil Vivlia), «ta la xmulivajik li ta chʼulnaetik ti te nopol xkome. Ta snopik ti jech la xuʼ ta stijbeik yoʼonton Baal, dios sventa chaukil voʼ sventa ta slutsʼ ta vayel yajnil ti Aserá sbie, yoʼ xakʼ lek sat li tsʼunobale xchiʼuk x-epaj li xchonbolomike».

Li jcanaanetike tsnopik ti kʼalal la jaʼo kʼepelaltike, li Baale chbat la ta yutil to Balumil, ta skoj la ti laj yichʼ tsalel yuʼun Mot, jun dios sventa mu kʼusi xchʼi xchiʼuk sventa lajelal. Pe kʼalal chlik yaluk voʼe jaʼ la senyail ti chlik xa pasvanuk ta mantal xtoke xchiʼuk ti chlik vokʼuk xa yan velta li tsʼiʼleletike xchiʼuk ti ch-ayan xa yan velta kuxlejaletike. Li jcanaanetike ta spasbeik skʼinal kʼalaluk chlik yakʼ voʼe, muʼyuk xa noʼox smelolal li kʼuyelan chmulivajike. Jaʼ te chkaʼibetik smelolal kʼu yuʼun «te lic mulivajicuc xchiʼuquic li tsebetic yuʼun [Moab]» li j-israeletik kʼalal namajik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti lik yichʼik ta mukʼ li Baal-peore (Números 25:1-3).

¿Kʼu yuʼun la skoʼoltas Jesús ta «muquinaltic ti lec sac [bonbil]» li jchanubtasvanejetik xchiʼuk li fariseoetike?

Jun veltae li Jesuse la sbiiltas ta jloʼlavanejetik li jnitvanejetik ta relijion yuʼun judioetike, xchiʼuk xi laj yalanbee: «Jaʼ jechoxuc jech chac cʼu chaʼal muquinaltic ti lec sac bonbile. Ta spat xocone lec xa cʼupil sba yilel. Pero li yute nojem ta sbaquil animaetic xchiʼuc ta cʼusitic yan te cʼaʼemic» (Mateo 23:27). Kʼalal chal «muquinaltic ti lec sac bonbile», jaʼ snitojbe sba skʼoplal li voʼne kostumbre yuʼun judioetik kʼalal tsakubtasik ta tan li mukinaltike. Li kʼusitik nopem xaʼiik taje, jaʼo ta spasik ta svoʼlajunebal kʼakʼal yuʼun adar, kʼalal jun u toʼox skʼan li kʼin Koltaele, yuʼun li tane ch-unij li ta yorail voʼtike.

Pe ¿kʼu yuʼun persa ta sakubtasik ta tan li mukinaltike? Jech kʼuchaʼal chal jun ensiklopedia, jaʼ la sventa anil noʼox xilik xchiʼuk mu staik ta tijel «li epal krixchanoetik ti chbatik ta kʼin Koltaele» yoʼ mu chopoluk xkomik (The Jewish Encyclopedia). Li Números 19:16 chal ti mi oy buchʼu la spik junuk anima o sbakile o mi la spik mukinale, vukub kʼakʼal muʼyuk lek chkom. Kʼalal jaʼo jech oyik taje, li j-israeletike mu xuʼ kʼusitik spasik sventa chichʼik ta mukʼ li Diose, moʼoje, xuʼ chichʼik milel mi jech la spasike (Levítico 15:31). Kʼalaluk la skoʼoltas ta «muquinaltic ti lec sac [bonbil]» li yajkontratak ti jaʼik li jnitvanejetik ta relijione, jutuk xaʼox skʼan li kʼin Koltaele, li buchʼutik te laj yaʼiike te ta snopbenik li skostumbreik jujun jabil tspasik ti tsakubtasik ta tan li mukinaltike. Kʼalaluk jech la skoʼoltas li Jesuse, jech laj yakʼbe yaʼi krixchanoetik ti lekik xa yilel tskuy sbaik li fariseoetik xchiʼuk jchanubtasvanejetike, xchiʼuk ti chopol chkomik ta mantal mi la xchiʼinike.

[Lokʼol ta pajina 13]

ANBIL TON PASBIL TA TAN TI TE SLOKʼOL LI BAAL SVENTA SAKTSELE (SIGLO 16-18 KʼALAL MAʼUK TOʼOX JKʼAKʼALILTIKE)

[Stojel ta vokol ta pajina 13]

Musée du Louvre (París)