¿Melel o jecheʼ? Kʼusitik chʼunbil ta sventa Jesús
¿Melel o jecheʼ? Kʼusitik chʼunbil ta sventa Jesús
KʼELO LI KʼUSITIK CHʼUNBILE, ¿BUTIK MELEL CHAVAʼI?
Li Jesuse vokʼ ta 25 yuʼun disiembre.
Oxvoʼ reyes magos ay svulaʼanik kʼalal achʼ jvokʼel toʼox li Jesuse.
Chʼabal yan xchiʼiltak ta vokʼel.
Jaʼ Dios ti naka noʼox kʼataj ta vinike.
Maʼuk noʼox jun lekil krixchano echʼ.
YIKʼALUK van ep krixchanoetik melel chaʼiik li kʼusitik laj kaltik nakatoe. Pe jech xtok, oy buchʼutik xuʼ chalik ti muʼyuk buchʼu snaʼ mi melele, pe ti kʼusie, jaʼ noʼox la bal mi jchʼunojtik li Jesuse.
Pe li Vivliae chchanubtasvan ti toj tsots skʼoplal ti lekuk «[xkojtikintik] li Cajvaltic Jesucristoe» (2 Pedro 1:8). ¿Kʼuxi xuʼ xkojtikintik lek? Jaʼ mi ta jkʼeltik li Evanjelioetike. Jaʼ yuʼun, jkʼeltik kʼusi chal li Evanjelioetik ta sventa li kʼusitik chʼunbil ta stojolal Jesuse, sventa jnaʼtik mi melel o mi moʼoj.
LI KʼUSI CHʼUNBILE: Li Jesuse vokʼ ta 25 yuʼun disiembre.
¿MELEL O JECHEʼ LOʼIL?: JECHEʼ LOʼIL.
Li Vivliae muʼyuk chal kʼusi kʼakʼalil o kʼusi ual vokʼ li Jesuse. Vaʼun chaʼa, ¿bu lokʼ talel li skʼakʼalil taje? Jech kʼuchaʼal chal jlik diksionario ta sventa Vivliae, li «ta Romae, [...] li Relijion Katolikae jaʼ la stʼuj li 25 yuʼun disiembre [...] sventa tspasik li skʼinal sVokʼel Ninyoe, yuʼun jaʼ toʼox skʼinal yuʼunik li Kʼakʼal ti mu xlaj ta tsalel sbie, ti jaʼo yorail ta stsal komel yorail siktik li Kʼakʼale, ti jaʼo chlik natubuk yan velta li kʼakʼaletike» (Diccionario de la Biblia, yuʼun W. R. F. Browning). Li kʼusitik nopem xaʼi tspasik li ta skʼinal sVokʼel Ninyoe, jlik ensiklopedia vun ti lek ojtikinbile chal ti jaʼ la te likem tal li ta «kʼinetik tspasik krixchanoetik ti maʼukik jchʼunolajeletik ti snitoj sba xchiʼuk li skʼinal Kʼakʼale xchiʼuk li tsʼunolajel ta yorail siktike» (The Encyclopædia Britannica).
Ta skoj ti mu jnaʼtik kʼusi kʼakʼalil vokʼe, jaʼ yuʼun mu sta-o xichʼ pasbel li skʼinal svokʼel Jesús li ta 25 yuʼun disiembree. Jech xtok, li Vivliae muʼyuk chal mi skʼan pasel, xchiʼuk chʼabal sprevailtak mi laj spasik li baʼyel yajtsʼaklomtak Cristoe. Pe li kʼusi jamal chal Vivliae jaʼ ti bakʼin chame, xchiʼuk li Jesuse laj yalbe yajtsʼaklomtak ti akʼo spasilanik sventa snaʼobile (Lucas 22:19). * Lek jamal xvinaj ti muʼyuk onoʼox laj yal Jesús ti xichʼ pasel li skʼinal svokʼele. Ta melel, muʼyuk onoʼox oy ta yoʼonton ti tsotsuk xa skʼoplal xichʼ ilel li svokʼele, moʼoj, jaʼ oy ta yoʼonton ti tsotsuk skʼoplal xkiltik ti laj yakʼ sba ta matanale (Mateo 20:28).
LI KʼUSI CHʼUNBILE: Oxvoʼ reyes magos ay svulaʼanik kʼalal achʼ jvokʼel toʼox li Jesuse.
¿MELEL O JECHEʼ LOʼIL?: JECHEʼ LOʼIL.
¿Mi aviloj junuk velta junuk lokʼol o kuadro ti bu chakʼ ta ilel kʼalal jaʼ toʼox svokʼel li Jesuse? Jutuk mu skotol velta chvinaj ti te puchʼul ta veʼeb vakax li neneʼe xchiʼuk te oy oxvoʼ reyes magos yakal chakʼbeik smoton. ¿Mi ta melel jech kʼot ta pasel? Moʼoj.
Li kʼusi melele jaʼ ti oy jayib krixchanoetik likemik tal ta slokʼeb Kʼakʼal ti bat yichʼik ta muk li Jesuse. Pe maʼuk ajvaliletik, moʼoj, jaʼik jkʼelkʼanaletik (Mateo 2:1). Jech xtok muʼyuk bat svulaʼanik kʼalal neneʼ toʼox ti te puchʼul ta sveʼeb vakaxe; jaʼ to bat svulaʼanik kʼalal te xaʼox nakal ta jpʼej nae, taje chakʼ ta aʼyel ti oy xaʼox sjayibal yual svokʼele (Mateo 2:9-11).
¿Jayvoʼik van? Li Vivliae muʼyuk chal mi chaʼvoʼik, mi oxvoʼik... o mi mas. Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun ep chalik ti oxvoʼike? Yikʼaluk van jaʼ ta skoj ti oxtos li matanal yichʼojik batel kʼuchaʼal chal Vivliae (Mateo 2:11). * Oy buchʼutik chalik ti oxvoʼ jvulaʼaletik taje jeltos li stsʼunobalike, pe taje muʼyuk bu jech chal li Vivliae. Jech kʼuchaʼal chal jun loʼil ta sventa li Evanjelioetike, li sloʼilal oxib reyes magos taje naka noʼox la snop «jun j-al-loʼil ta siglo 8 ti toj lek xtojob snopel kʼusitike».
LI KʼUSI CHʼUNBILE: Li Jesuse chʼabal yan xchiʼiltak ta vokʼel.
¿MELEL O JECHEʼ LOʼIL?: JECHEʼ LOʼIL.
Li Evanjelioetike jamal chakʼ ta ilel ti oy yan xchiʼiltak ta vokʼel li Jesuse. Jech kʼuchaʼal li Lucase, «sba yol» María, xi la sbiiltas, li kʼusi skʼan xal taje jaʼ ti ayan to yan yalab li Mariae (Lucas 2:7). * Li Marcose chal ti oy junantik jnaklejetik ta Nazarete koʼol noʼox laj yilik kʼuchaʼal li yan xchiʼiltak ta vokʼel li Jesuse, maʼuk yuʼun ti mas xa tsots skʼoplal laj yilike. Xi tsjakʼbe sbaike: «¿Mi mu jaʼuc [...] xchiʼil ta voqʼuel ti Jacoboe, ti Josee, ti Judase, ti Simone? ¿Mi mu liʼuc jchiʼuctic ta naclej ti yixleltaque?» (Marcos 6:3, Ch; Mateo 12:46; Juan 7:5).
Akʼo mi jech, ep li buchʼutik chchanbeik skʼoplal Diose (teólogos) mu xchʼunik ti oy yan xchiʼil ta vokʼel li Jesuse. Kʼalaluk chal Evanjelioetik ti oy yan xchiʼiltak ta vokʼele, oy buchʼutik chalik ti jaʼ noʼox la sprimotake. * Yantik xtoke chalik ti jaʼ noʼox la xchaʼalabtak li Mariae. Pe ti chʼabaluk yan xchiʼiltak ta vokʼel li Jesuse, ¿mi jech van laj yalik jechuk li jnaklejetik ta Nazaret li kʼusi laj yalike? Teuk ta joltik ti oy buchʼutik laj yil ti kʼalal laj xchiʼinan yol li Mariae, jaʼ yuʼun snaʼojik van ti oy yan xchiʼiltak ta vokʼel li Jesuse.
LI KʼUSI CHʼUNBILE: Li Jesuse jaʼ Dios ti naka noʼox kʼataj ta krixchanoe.
¿MELEL O JECHEʼ LOʼIL?: JECHEʼ LOʼIL.
Li kʼusi chʼunbil ta sventa Dios ti naka noʼox kʼataj ta vinik kʼalal tal ta Balumile, ti jaʼ la kʼot ta Jesuse —ti jaʼ yibel li chanubtasel ta sventa Trinidade— voʼone xa onoʼox slikel tal, pe echʼem xaʼox ta Balumil li Jesuse. Jech kʼuchaʼal chal jun ensiklopediae, «chʼabal ta jtatik ta Achʼ Testamento li jpʼel kʼop Trinidade, mi jaʼuk li chanubtasel ta sventa taje [...]. Li chanubtasel taje kʼunkʼun laj stsak tal yip xchiʼuk lik ep kʼopetik yuʼun» (The Encyclopædia Britannica).
Pe jamal xkaltike, li buchʼutik chchanubtasvanik ti jaʼ la Dios li Jesuse ti naka noʼox la kʼataj ta vinike, ta syalesbeik skʼoplal li Jesuse. * ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Jnoptik noʼox avaʼi ti oy kʼusi tskʼanbeik jpas mantal yuʼunik jayibuk j-abteletike, pe ch-albatik yuʼun ti maʼuk oy ta sba chakʼe. Mi melel ti maʼuk oy ta sba chakʼe, chakʼ ta ilel ti oy spʼijil xchiʼuk ti oy lek srason li jpas mantal ta abtelal taje. Pe mi jaʼ noʼox mu skʼan spase, ¿mi mu jechuk ti chkom ta jut kʼop ti chʼabal xkʼexlale?
Veno, jun veltae oy chaʼvoʼ jtakboletik la skʼanbeik Jesús ti x-akʼbatik mukʼ yabtelike. ¿Kʼusi la stakʼ? «Ti chacʼan chachotiic jun ta jbatsʼicʼob; jun ta jtsʼete, muc vuʼcun chcal mantal. Jaʼ noʼox xuʼ chchotiic li bochʼo jech chapal scʼoplalic yuʼun li Jtote.» (Mateo 20:23.) Ti jaʼuk Dios ta melel li Jesuse, jaʼ jun mukʼta loʼlael jechuk li kʼusi laj yale. Pe li stuke muʼyuk ta yoʼonton chloʼlavan, li kʼusi noʼox tskʼane jaʼ ti xkaʼibetik smelolal liʼe: ti jaʼ mas mukʼ yabtel li Diose ti jaʼ mu sta li stuke. Chib kʼusi laj yakʼ ta aʼyel: baʼyel, ti bikʼit laj yakʼ sbae, xchibal, ti maʼuk Dios li stuke.
LI KʼUSI CHʼUNBILE: Li Jesuse maʼuk noʼox jun lekil krixchano echʼ.
¿MELEL O JECHEʼ LOʼIL?: MELEL.
Li Jesuse lek jamal laj yal ti «jaʼ Xnichʼon Diose», ti maʼuk noʼox jun lekil krixchano echʼe (Juan 10:36). Melel, xuʼ van oy ti buchʼu tspʼis sba ta xNichʼon Diose. Pe ti nakauk noʼox laj sjut kʼop ti la spʼis sba ta xNichʼon Dios li Jesuse, ¿mi xuʼ van xkaltik ti jaʼ jun lekil krixchanoe? ¿Mi mu van jaʼuk bankilal jut kʼop chkʼot?
Li sprevail mas tsots skʼoplal ti melel kʼusi laj yal li Jesuse jaʼ laj yal stuk li Diose, yuʼun chib velta xi laj yale: «Liʼi jaʼ Jnichʼon» (Mateo 3:17; 17:5). Jech kʼuchaʼal chal Vivliae, jun-chib velta noʼox laj yichʼ aʼibel yechʼomal ye liʼ ta Balumil li Diose, li chib veltae jaʼo kʼalal laj yakʼ ta aʼyel ti jaʼ xNichʼon li Jesuse. ¡Taje mas ep sbalil li kʼusi laj yale!
Li kʼusitik chʼunbil laj kani jkʼelbetik tal skʼoplale, ¿mi oy kʼusi achʼ la achan? Mi jeche, jpatoj koʼontonkutik ti cha ta xkuxetel avoʼontone —xchiʼuk cha tabe ep sbalil— mi cha chʼak akʼakʼal sventa cha kʼel lek li Evanjelioetike. Teuk ta jol jech kʼuchaʼal chanubtasvan li Jesuse, mi laj kojtikintik lek li stuke xchiʼuk li sTote jaʼ skʼan xal ti chi «[jkuxiutik] sbatel osile» (Juan 17:3).
[Tsʼibetik ta yok vun]
^ Li Jesuse cham ta skʼakʼalil kʼin Koltael, jaʼ xkaltik, ta 14 ta yuilal nisán yuʼun judioetik (Mateo 26:2).
^ Jech kʼuchaʼal chal Mateoe, la «sjamic li matanale» xchiʼuk laj yakʼbeik smoton li Jesuse jech kʼuchaʼal kʼanal takʼin, pom xchiʼuk muil poxil o mirra. Li matanaletik ti toyolik stojol taje toj labal sba ti jaʼo kʼot kʼalal chtun tajek yuʼunike, yuʼun ta tsʼakal jutuke li Jesús xchiʼuk li stot smeʼe —ti abol noʼox sbaike— jatavik batel xchiʼuk ikʼotik ta jatviletik ta yan lumetik (Mateo 2:11-15).
^ Ta skʼelobil juʼelal laj yichʼ chiʼinel yuʼun María li Jesuse, pe li yantik yalabe jech ayan kʼuchaʼal onoʼox chchiʼin yol li antsetik ti oy smalalike, laj yil yol ta skoj li Josee (Mateo 1:25).
^ Li kʼusi chʼunbil taje, ti jaʼ laj yal Jerónimo ta sjabilal 383 ta jkʼakʼaliltike, lek ojtikinbil ta stojolal li buchʼutik xchʼunojik ti tojol tseb-o jelav li Mariae. Akʼo mi laj xchibal kʼopta stuk ta mas tsʼakal li kʼusi laj yal toʼox Jeronimoe, ep krixchanoetik lek tsʼunul komem ta yoʼontonik, xchiʼuk jaʼ jtos li kʼusi xchʼunoj lek li Relijion Katolikae.
^ Cha tabe mas yaʼyejal li chanubtasel sventa Trinidad li ta foyeto ¿Debería creer usted en la Trinidad?, ti pasbil yuʼun yajrextikotak Jeovae.
[Rekuadro ta pajina 14]
Yan kʼusitik tsots skʼoplal ta sventa li Jesuse
¿Kʼu yelan stalelal? ¿Mi toj jpʼel tajek kʼusi snaʼ xal, mi mu noʼox skʼan xchiʼin van xchiʼuk tsots yoʼonton? Junantike xuʼ van jech xchʼunojik. Pe labal to van chaʼiik ti Jesuse...
• ... chkʼotilan ta kʼinetik (Juan 2:1-11).
• ... tstsak ta venta li kʼusitik tspas yantike xchiʼuk ta skʼupil kʼopta (Marcos 14:6-9).
• ... lek chaʼi ti te oy xchiʼuk li ololetike (Marcos 10:13, 14).
• ... mu snaʼ xiʼ ch-okʼ, akʼo mi oy krixchanoetik (Juan 11:35).
• ... chkʼuxubaj ta yoʼonton li buchʼu chil svokole (Marcos 1:40, 41).