¿Mi anaʼoj xa?

¿Bu yan xuʼ jtabetik sprevail ti jaʼ jun melel krixchano li Jesuse, ti maʼuk noʼox li ta Vivliae?

▪ Oy jayibuk j-al-loʼiletik ti kuxiik li ta yorail Jesuse laj yalbeik skʼoplal. Jech kʼuchaʼal Cornelio Tácito, la stsʼibabe sloʼilal Roma kʼalal jaʼo oy ta skʼob mukʼtik ajvaliletike, xchiʼuk te chalbe skʼoplal li Cristoe. Kʼalal laj yal ti la stsanbeik skʼakʼal Roma ta jabil 64 ta jkʼakʼaliltike, li j-al-loʼil Tacitoe chal ti ajvalil Nerone jaʼ laj yakʼbe xkuchin li jteklum ojtikinbilik kʼuchaʼal «yajtsʼaklomtak Cristoe», jaʼ la sventa mu xpuk batel li loʼil ti jaʼ stuk ti buchʼu la stsanbe skʼakʼale. Xchiʼuk chal noxtok «li Cristoe, ti bu lokʼem tal sbiik [li yajtsʼaklomtak Cristoe], jaʼo la smilik kʼalal ch-ajvalilaj li Poncio Pilatoe xchiʼuk kʼalal jaʼo ochem ta mukʼta ajvalil li Tiberioe» (Anales, XV, 44).

Jech ek li j-al-loʼil judío Flavio Josefoe laj yalbe skʼoplal kʼuchaʼal melel krixchano li Jesuse. Kʼalal jaʼo yakal chchapbe skʼoplal li kʼusitik kʼot ta pasel kʼalal cham li ajvalil ta Judea ta stsʼeltik sjabilal 62 ti Festo sbie xchiʼuk li kʼusitik kʼot ta pasel kʼalal kʼot li xkʼexol ta ajvalil, ti Albino sbie, li Josefoe chal ti : «[Anane, ti jaʼ toʼox mero bankilal palee] la stsob li sanedrine. La stak ta ikʼel sventa chchapan li yitsʼin Jesús ti Cristo sbie; li sbie jaʼ toʼox Jacobo [o Santiago]» (Antigüedades Judías, livro XX, kap. IX, sek. 1, [200]).

¿Kʼu yuʼun «Cristo» yichʼ akʼbel sbi li Jesuse?

▪ Jech kʼuchaʼal chal li ta Evanjelioetike, kʼalaluk laj yichʼ vulaʼanel María yuʼun li anjel Gabriel sventa ch-albat ti chchiʼin yole, yichʼ albel ti Jesús xakʼbe sbi li yole (Lucas 1:31). Li biil taje toj ojtikinbil toʼox yuʼun li Judioetik ta skʼakʼalil Vivliae. Yuʼun onoʼox, li j-al-loʼil Judío vinik ti Josefo sbie, chalbe skʼoplal ti oy la lajcheb krixchanoetik ti jech sbiike, yan-o skʼoplal li buchʼutik jech sbiik ta Vivliae. Li skerem Mariae «jNasaretal vinik» xi chalbeik sventa mu xkapij ta yantik, yuʼun jaʼ ti te likem ta Nazarete (Marcos 10:47). Pe jech noxtok, laj yichʼ ojtikinel kʼuchaʼal «Cristo» o Jesucristo (Mateo 16:16). ¿Kʼusi van skʼan xal li jpʼel kʼop taje?

Li jpʼel kʼop cristo xie, likem talel ta griego kʼop kjristós, ti ta hebreo kʼope maschíaj (mesías). Li chaʼpʼel kʼop taje jaʼ skʼan xal «buchʼu tʼujbil», xchiʼuk kʼalal skʼan toʼox jech chichʼ biiltasel li Jesuse jech xa onoʼox biiltasbil yan krixchanoetik. Jech kʼuchaʼal Moisés, Aarón xchiʼuk li ajvalil Davide chichʼ alel ti tʼujbilike, taje jaʼ skʼan xal ti laj yichʼik akʼbel tsots yabtelik sventa jaʼik yajkʼopojel li Diose (Levítico 4:3; 8:12; 2 Samuel 22:51; Hebreos 11:24-26). Jech un chaʼa, ta skoj ti jaʼ Mesías ti albil onoʼox skʼoplal li Jesuse, ti jaʼ li yajkʼopojel Jeova ti mas tsots skʼoplale, sta-o ti Cristo, xNichʼonot kuxul Dios laj yichʼ akʼbel sbie (Mateo 16:16; Daniel 9:25).

[Lokʼol ta pajina 15]

SLOKʼOL FLAVIO JOSEFO