Yakʼojbeik yipal xchʼayesel li povreale

LI BUCHʼUTIK jkʼulejike chʼayem xa yuʼunik li povreale: pe jaʼ noʼox li yuʼun stukike. Pe ti vaʼ yelan yakʼojbeik yipal ta skoltael lokʼel li krixchano ta povreale muʼyuk onoʼox kuchem yuʼunik. Yuʼun jutuk mu skotoluk li buchʼu oy stakʼinike mu skʼanik ti oy buchʼu xpojbatik li skʼulejalike xchiʼuk ti kʼuyelan ichʼbilik ta mukʼe. Li ajvalil Salomone xi laj yale: «Te laj quil ti ep ch-oqʼuic li bochʼotic utsʼintabilique, pero muʼyuc bochʼo chtal patbatuc yoʼntonic; muʼyuc bochʼo chtal coltavanuc, yuʼun li jʼutsʼintavanejetique yichʼoj lec stsatsalic» (Eclesiastés 4:1).

¿Mi xuʼ van yuʼun li krixchanoetik ti oy stsatsalik ta slajesel li povreale? Li Salomone xi la stsʼiba li kʼusi akʼbat snaʼ yuʼun Diose: «Altic noʼox, chʼay cʼacʼal noʼox. Jaʼ jech chac cʼu chaʼal me ta jcʼan ta jnutstic iqʼue, muʼyuc cʼusi ta jtatic o. Li cʼusi muʼyuc tucʼ liqueme, mu xuʼ cuʼuntic stuqʼuibtasel o» (Eclesiastés 1:14, 15). Li kʼusi chal Vivliae jaʼ te chvinaj ti mu xuʼ yuʼunik slajesel povreal li krixchanoetik ti oy ta yoʼontonik slajesele.

Li kʼusi tsnopik yoʼ xlekub jkuxlejal jkotoltike

Li ta siglo 19, akʼo mi junantik lumetike la stsob ep skʼulejalik ta skoj li pʼolmajel o chonolajel xchiʼuk li abtelale, oy junantik krixchanoetik ti ojtikinbilike oy tajek ta yoʼontonik slajesel li povreale. ¿Mi xuʼ van jmoj jchʼakbe jbatik li kʼusi chakʼ Balumile?

Oy buchʼutik la snopik ti socialismo xchiʼuk li comunismoe jaʼ chakʼ ti akʼo jmojuk noʼox li jkuxlejaltike xchiʼuk li kʼusitik oy kuʼuntike. Akʼo mi mu lekuk laj yaʼiik ti vaʼ yelan tsnopik li jkʼulejetike, ep krixchanoetik jaʼ lek laj yaʼiik li kʼusi nopem xaʼi chalik jech kʼuchaʼal liʼe: «Ti kʼuyepal xuʼ kuʼuntik yakʼele, jaʼ jech chkichʼtik ti kʼuyepal chtun kuʼuntike». Ep jecheʼ la spat yoʼontonik, yuʼun la snopik ti skotol mukʼta lumetik chchʼamik li socialismoe, vaʼun ti xuʼ xkuxiik ta jun Balumil ti yan sba yutsil xkaltike. Junantik mukʼtik lumetik ti oy stakʼinike lik spasik jech kʼuchaʼal li socialismoe xchiʼuk oy kʼusi la spasik sventa lekuk noʼox oy li krixchanoetik xchiʼuk laj yalbeik ti chchabiik ti kʼu sjalil kuxulike.  Li avie jech-o chalik ti muʼyuk xa la chilik povreal li buchʼutik ta sventainike.

Pe li socialismoe muʼyuk pas yuʼun ti tskʼan jmoj oyik li krixchanoetike. Ti tsnopik noʼox ti xuʼ x-abtejik sventa tskoltaik yantik ti maʼuk noʼox ta sventa slekilal stukike, jecheʼ noʼox la spat-o yoʼontonik. Jlom jkʼulejetike chopol laj yaʼiik ti chakʼbeik li kʼusitik yuʼunik li povreetike, yuʼun laj yilik ti jaʼ mu xa skʼan x-abtejik-o kʼalal chichʼik koltaele. Kʼot ta pasel li kʼusi chal Vivlia liʼe: «Muʼyuc bochʼo liʼ ta banamil ti batsʼi ven tuqʼue ti me jutuc mu sta smule. Li cristianoe lec tucʼ yoʼnton pasbil yuʼun li Diose, pero jaʼ xa stuc ta sbolibtas sbaic batel» (Eclesiastés 7:20, 29).

Li kʼusi tsnop tspasik xtoke jaʼ ti chbatik ta nortee, yuʼun jaʼ la te xuʼ sta yabtelik skotol li krixchanoetike vaʼun xuʼ la sta ep stakʼinik. Epal mukʼtik lumetike, jaʼ jech la spasik kʼuchaʼal la spas li jpolitikoetik ta Estados Unidos ti jaʼ pasatik-o ta jkʼulej yileluke, jaʼ xkaltik, li democracia, libre empresa xchiʼuk li libre comercio sbie. Pe mu skotoluk kʼot ta pasel yuʼunik ti kʼuyelan tspas yabtelik li ta Estados Unidose, yuʼun maʼuk noʼox jkʼulejik-o ta skoj ti kʼuyelan ch-ajvalilajike. Yuʼun li kʼusi koltaatik-oe jaʼ ti ep kʼusi oy ta yosilalike xchiʼuk ti buyuk noʼox lumal xchonik echʼel o smanik li kʼusitik yuʼunike. Jech noxtok, ta skoj ti oy tsalbail ta spasel kanal takʼin ta spʼejel Balumile, maʼuk noʼox ta x-epaj li buchʼutik ta spasik kanale yuʼun oy buchʼutik ti muʼyuk ta spasik kanale xchiʼuk ti chil svokolike. Li mukʼta lumetik ti oy stakʼinike, ¿mi xuʼ van skoltaik li lumetik ti povreike?

Li Plan Marshall sbie: ¿mi ta van xlaj-o li povreale?

Li ta xchibal mukʼta pas kʼop ta spʼejel Balumile, solel ta smiyonal xa noʼox lajik ta viʼnal krixchanoetik li ta Europae. Ta skoj ti i-epaj li comunismo ta Europae li ajvalil ta Estados Unidose laj yat yoʼonton, jaʼ yuʼun chanib jabil laj yakʼ epal matanal takʼin sventa xchaʼpas yabtelik xchiʼuk ti tstsʼunolajik li krixchanoetik li ta mukʼta lumetik ti la xchʼamik li spolitika Estados Unidose. Li Programa de Reconstrucción Europeo ti Plan Marshall sbi xtoke, toj lek ikʼot ta pasel. Li ta Europa occidentale ep la xchʼamik ti kʼuyelan ch-abtej li Estados Unidose, vaʼun jutuk mu chʼay skʼoplal li povreal tee. ¿Mi jaʼ van chlaj-o povreal ta spʼejel Balumil taje?

Ta skoj ti jaʼ la spat-o tajek yoʼonton Plan Marshall li Estados Unidose la skolta li mukʼta lumetik ti povreike sventa stsʼunolajik, ti oyuk buchʼu xpoxtaatike, ti xchanunajike xchiʼuk ti oyuk kʼusi xanavik-oe. Pe taje jaʼ noʼox tsaʼ slekilal stukik ti vaʼ yelan tspasike, jech kʼuchaʼal jamal laj yal stuk li Estados Unidose. Yan mukʼtik lumetik xtoke laj yal ti tskʼan chkoltavanik sventa ojtikinbiluk xkomike. Pe 60 jabil ta mas tsʼakal ti mas xaʼox ep takʼin slajesojik jech kʼuchaʼal la slajesik ta Plan Marshall sbie, laj yilik ti mu jechuk ikʼot ta pasel kʼuchaʼal tskʼanik oxe. Melel ti oy onoʼox junantik lumetik ti lekub xkuxlejalike, taje jaʼ jech ikʼot ta stojolal li Asia Orientale. Pe li jlome jech-o oyik ta povreal, akʼo mi jutukaj yuʼunik ti ta sbikʼtal noʼox chchamik li ololetike xchiʼuk ti mas xa ep chchanunajike.

Ti kʼuyelan laj yakʼ at-oʼonton li koltael yuʼun mukʼta lumetike

Mas to toj tsots ta koltael li buchʼutik povreik onoʼoxe, jaʼ mas kʼun ta koltael li mukʼta lumetik ti jkʼulejik ti yiloj svokolik ta pas kʼope. Li Europae oy xa onoʼox lek slikeb sventa yabtel, pʼolmajebal xchiʼuk oy xaʼox kʼusi xanavik-o. Li kʼusi noʼox skʼan oyuk yuʼunike jaʼ li takʼine. Manchuk mi itun yuʼunik li koltael laj yakʼ yan mukʼta lumetik sventa la spasik-o kareteraetik, chanob vunetik xchiʼuk ospitaletik li lumetik ti povreik onoʼoxe, jech chil-o svokolik ta skoj ti chʼabal empresaetik, ti chʼabal kʼusi oy ta yosilalike, xchiʼuk ti mu xuʼ  buyuk noʼox lumal xchonik echʼel o smanik li kʼusitik yuʼunike.

Li kʼusitik chakʼ epajuk li povreale mu kʼunuk ta tsalel xchiʼuk mu kʼunuk ta iktael. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi abol jbatike chi j-ipaj, mi chi j-ipaje povre chi jkom yuʼun. Li ololetik ti muʼyuk lek chichʼik makʼlinele, muʼyuk tsotsik mi sta svaʼlejike vaʼun mi yil yalab xnichʼnabike mu xkʼel lek yuʼunik, yuʼun muʼyuk lek tsots sbekʼtalik mi jaʼuk snopbenik. Jech noxtok, kʼalal li mukʼta lumetik tskoltaik ta alel li lumetik ti povreik tajek ti kʼalal tstakbeik batel skomelal sveʼelike, jaʼ xa muʼyuk yabtel chkomik li buchʼu ch-abtejik ta osiltik xchiʼuk li buchʼu chpʼolmajik te noʼoxe, jaʼ yuʼun tspasik-o mas ta povre. Li koltael chichʼik mukʼta lumetik ti povreike xuʼ jaʼ te xlik-o xtok li elekʼe xchiʼuk li manbail ta takʼine, vaʼun jech mas tspasik-o ta povre. Jaʼ xkaltik, li koltael chakʼ mukʼta lumetike muʼyuk tstabeik sbalil li buchʼu povreike yuʼun mu xchapaj yuʼunik li kʼusi chakʼ povreale.

Ti kʼu yuʼun oy li povreale

Ti kʼu yuʼun oy li povreale jaʼ ti jaʼ noʼox tsaʼ xchiʼuk chchabi li kʼusi tskʼan stukik li krixchanoetike, li mukʼta lumetike xchiʼuk li ajvaliletike. Jech kʼuchaʼal li ajvaliletik ti jkʼulejik ti jaʼ chtʼujatik yuʼun li jteklume, li kʼusi tskʼanike maʼuk ti xlaj li povreal ta spʼejel Balumile, moʼoj, yuʼun ti kʼusi tskʼanike jaʼ ti xmuyubaj noʼox li sviniktake. Jech noxtok, mu xakʼik x-och chonolajuk li mukʼta lumetik ti povreike sventa oyuk-o yabtelik o jaʼ sventa chchabiik li kʼusitik tstsʼunik li jkʼulejetike. Xchiʼuk ch-akʼbatik epal takʼin li jtsʼunolajeletik sventa mu xlajik ta tsalel yuʼun li yan lumetike.

Jech kʼuchaʼal chkiltike ti kʼu yuʼun oy li povreale jaʼ ti tskʼan noʼox slekilal stukik li krixchanoetik xchiʼuk li ajvaliletike. Jaʼ xkaltik, jaʼ ta skoj krixchanoetik ti oy li povreale. Li ajvalil Salomone xi laj yale: «Ta xpechʼ ta teqʼuel xchiʼil li cristianoe» (Eclesiastés 8:9).

Vaʼun chaʼa, ¿mi oy spatobil oʼontonal sventa xlaj li povreale? ¿Mi oy van junuk ajvalil ti xuʼ yuʼun sjel skotol li kʼusitik nopem xaʼi tspas li krixchanoetike?

[Rekuadro ta pajina 6]

Jun mantal sventa chʼabaluk li povreale

Ta voʼnee, li Jeovae laj yakʼbe jun mantal li j-israeletike, jaʼ sventa mu povreuk xkomik ta jyalel mi la xchʼunike. Li ta sMantal Moisese jamal laj yal ti skotol utsʼ-alaletik skʼan xichʼ xrexto osilike, jaʼ noʼox muʼyuk li jvokʼ snitilulal paleetik yuʼun Levie. Jaʼ yuʼun persa onoʼox ch-iktabatik komel yosilik, xchiʼuk ti mu xuʼ xchonik-o sbatel osile. Yuʼun skʼan xichʼ sutesbel yajval o yutsʼ yalal li osil mi tsʼaki 50 jabile (Levítico 25:10, 23). Mi oy buchʼu chchon yosil ta skoj chamel, ta skoj vokol o ta skoj xchʼajile, ta xichʼ sutesbel ta moton li ta Sjabilal Kolem Chkom Skotole. Jaʼ jech mi junuk utsʼ-alalil chkom ta povreal li jayvokʼ snitilul chtale.

Li mantaletik laj yakʼ Dios ti jaʼ te chvinaj li xkʼuxul yoʼonton xtoke, te chal ti mi oy buchʼu yil svokole xuʼ xchon sba stuk sventa xkʼot ta mosoil xchiʼuk ti xuʼ xichʼ tojel baʼyuk sventa stoj li yile. Pe kʼalal skʼan toʼox stsʼaki vukub jabil mi mu xtoj-o sba yuʼun lokʼel ta mosoile, skʼan xichʼ kolesel bal xchiʼuk xichʼ akʼbel sbekʼ stsʼunob, xchiʼuk xvakax sventa oyuk slikeb ta abtel. Jech noxtok, mi oy junuk j-israelita ti chchʼamun takʼin ta skoj ti ochem ta povreale, li mantale chal ti mu xuʼ skʼanbe sjol li stakʼinik chakʼik ta chʼamunele. Laj yichʼ alel te noxtok ti skʼan xiktaik komel jutuk ta stiʼtiʼ yosilik li kʼusi tstsʼunike, sventa jaʼ stsobik li buchʼutik povreike. Jaʼ jech mu x-och ta kʼan limuxna li j-israeletike (Deuteronomio 15:1-14; Levítico 23:22).

Pe manchuk mi jech, li loʼile chal ti oy junantik j-israeletik pasik ta povre ta skoj ti muʼyuk la xchʼunbeik smantal Jeova li jteklume. Ta skoj taje, oy buchʼutik pasik ta jkʼulejetik ti epaj yosilike xchiʼuk li yantike pasik ta povre ti mu xa jsetʼuk xrextoik ikome, jech kʼuchaʼal chkiltik ta jutuk mu skotoluk mukʼta lumetike. Ta jaypʼeluk noʼox kʼope, xuʼ xkaltik ti ilik povreal ta Israele jaʼ ta skoj ti muʼyuk la xchʼunbeik li smantal Diose yuʼun jaʼ laj yakʼ ta yoʼontonik li kʼusi tskʼan stukike maʼuk li kʼusi tskʼan xchiʼilike (Mateo 22:37-40).