¿Mi anaʼoj xa?

¿Kʼusi la skʼan laj yal Jesús ti skʼan chiʼinel batel chibuk reva li buchʼu jech tskʼane?

▪ Li ta Mantaletik ta Vitse li Jesuse xi laj yale: «Me oy chasujoxuc ta icatsil junuc revae, cuchbeic batel chibuc reva» (Mateo 5:41). Li kʼusi laj yal Jesuse snaʼojik xa onoʼox li krixchanoetik ti jaʼ jun abtel ti persa tskʼan spasike: jun abtel ti xuʼ suj jnaklejetik ta jteklum li jun ajvalil o jun soldadoe.

Li ta baʼyel sigloe, jaʼ toʼox tspasatik ta mantal yuʼun jromaetik li j-israeletike. Li jromaetike xuʼ sujik ta abtel viniketik o chonbolometik. Jech xtok, xuʼ kʼusiuk noʼox spojik sventa anil xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan tspas li ajvalile. Jech kʼuchaʼal liʼe, li soldadoetik ta Romae la sujik li Simón likem ta Cirene sventa skolta batel Jesús ta yichʼbel batel li teʼ bu chichʼ jokʼanele, te to laj yichʼ batel kʼalal to li bu laj yichʼ milel li Jesuse (Mateo 27:32). Ti tsujvanik ta abtel li jromaetike muʼyuk lek chilik li judioetike, chalik ti toj chopole xchiʼuk ti muʼyuk tukʼe.

Mu stakʼ naʼel lek mi oy noʼox spajeb kʼu snamal tsujik jun krixchano ta xkuchel kʼusiuk ikatsil li jromaetike. Li kʼusi stakʼ naʼele jaʼ ti judioetike muʼyuk xa chanavik mas jech kʼuchaʼal albilike. Jaʼ yuʼun kʼalal laj yal Jesús ti akʼo xchiʼinik batel chibuk reva li buchʼu jech tskʼane, jaʼ la skʼan laj yal ti akʼo spasik ta sjunul yoʼontonik li abtelal ch-albatik yuʼun li j-abteletik ti oy sderecho jech tspasike (Marcos 12:17).

¿Buchʼu li Anás ti chichʼ albel skʼoplal ta Evanjelioetike?

▪ Kʼalal laj yichʼ chapanel li Jesuse te chichʼ albel skʼoplal jun «banquilal pale» ti Anás o Anán sbie (Lucas 3:2, Ch; Juan 18:13, 19; Hechos 4:6). Li Anase oy jun sniʼ, Caifás sbi, ti jaʼ mero bankilal pale ta Israele. Li Anase jaʼ toʼox lik ochuk ta mero bankilal pale ta jabil 6 o 7 ta jkʼakʼaliltike, jaʼ to lokʼ ta sjabilal 15, yuʼun li ajvalil ta Roma Valerio Gratoe la slokʼes ta yabtel. Akʼo mi jech, ta skoj ti jaʼ toʼox mero bankilal palee, chichʼik-o ta mukʼ li ta Israele. Jech xtok, maʼuk noʼox mero bankilal pale li sniʼe, yuʼun jech echʼik ek li voʼob xnichʼnabtake.

Kalal sventainoj toʼox sba stuk li Israele, li buchʼu chichʼ biiltasel ta mero bankilal palee jech-o yabtel ti kʼu sjalil kuxule (Números 35:25). Pe kʼalal ventainatik yuʼun li jromaetike, li mero bankilal paleetike jaʼ xa chtʼujatik jech kʼuchaʼal tskʼan yoʼonton li ajvaliletike. Jech kʼuchaʼal laj yal li j-al-loʼil Flavio Josefoe, li Quirinio ti jaʼ toʼox ajvalil ta Roma ti likem ta Siriae, jaʼ la la slokʼes ta mero bankilal pale li Joazar ta sjabilal 6 o 7. Vaʼun jaʼ la svaʼan Anás sventa xkʼot ta kʼexolil. Yileluk kalal tstʼujik mero bankilal pale li jromaetike jaʼ tstʼujik li buchʼu paleetik onoʼox yutsʼ yalalike.

Li yutsʼ yalaltak Anase lek ojtikinbilik ta skoj li skʼulejalike xchiʼuk ti chpichʼ oʼontavanike. Yileluke oy spermisoik sventa chchonolajik li ta chʼulnae yuʼun chchonik tsumutetik, chijetik, aseite, yaʼlel tsʼusub xchiʼuk yan kʼusitik ti chtun sventa chakʼik ta matanal ta chʼulnae. Li Josefoe chal ti Ananías, ti jaʼ xnichʼon Anase, oy la «jayvouk sviniktak ti toj chopolike, yuʼun tspojbeik li diesmo ti jaʼ xaʼox yuʼunik li buchʼu paleetik noʼoxe xchiʼuk xtok tsmajik tajek li buchʼu mu xakʼike».