Jelbat-o xkuxlejalik yuʼun li Vivliae

¿KʼUXI la skomtsan yuchʼel pox jun ants likem ta Filipinas xchiʼuk ti lekub li xkuxlejal ta yutsʼ yalale? ¿Kʼuxi kʼot ta lekil jcholmantal jun vinik likem ta Australia ti karateka toʼoxe? Kʼelo li kʼusi chalike.

«Mu ta aniluk xuʼ xjel li jtalelaltike» (CARMEN ALEGRE)

KʼUSI ORA VOKʼ: 1949

SLUMAL: FILIPINAS

KʼU TOʼOX YELAN XKUXLEJAL: TOJ ECHʼEM TOʼOX XUCHʼ POX

LI JKUXLEJAL TOʼOXE: Te livokʼ ta jun lum ta Camarines Sur jaʼ sbi San Fernando. Pe jaʼ mas jal te linaki li ta Antipoloe (ta yosilal Rizal), te xkom ta jol vitstik ti oy ep teʼetike xchiʼuk ti oy jamal yaxaltike. Kʼalal libat ta naklej ta Antipoloe jutuk toʼox jnaklejetik, kʼalal ch-ikʼub osile junantik noʼox krixchanoetik xvinaj ta kaye. Pe li avi une, jaʼ xa jun lum ti oy ep jnaklejetike.

Kʼalal achʼtik toʼox jkʼotel ta Antipoloe, laj kojtikin Benjamin ti jaʼ linupun xchiʼuke. Jnaʼoj onoʼox ti mu kʼunuk li nupunele, pe kʼalal linupune laj kakʼ venta ti mas to tsotse. Pe sventa xchʼay ta jol li jvokoltake lik kuchʼ pox. Ta skoj ti sok tajek li jtalelale laj yil svokolik kuʼun li kutsʼ kalale. Toj chopol li jtalelale, taje te chvinaj kʼalal ta jkʼopon li jmalal xchiʼuk kalabe. Muʼyuk xa chkichʼ ta mukʼ li jmalale, yuʼun mu jpajtsan jba xchiʼuk chikap tajek ta stojolalik. Ta melel mi jsetʼuk jlekilkutik li ta kutsʼ kalale.

TI KʼUYELAN LA SJEL JKUXLEJAL LI VIVLIAE: Editha ti jaʼ xvix li jmalale, jaʼ yajrextiko Jeova, laj yal ti jchʼamkutik chanubtasel ta Vivliae. Ta jkʼan xlekub li kutsʼ kalalkutike, jaʼ yuʼun la jchʼunkutik li kʼusi laj yale.

Kʼalal la jchankutik li Vivliae, toj ep kʼusitik melel la jchankutik ti labalik sbae. Kʼot ta koʼonton li kʼusi chal Apocalipsis 21:4. Yuʼun li buchʼutik chkuxiik ta Paraiso balumil ti chichʼik ventainel yuʼun li Ajvalilal yuʼun Dios ta jelavele, xi chal li Vivliae: «Li Diose ta scusbe loqʼuel scotol yaʼlel satic, jech muʼyuc xa bochʼo chcham, muʼyuc xa bochʼo chat yoʼnton, muʼyuc xa bochʼo ch-ocʼ, muʼyuc xa bochʼo cʼusi cʼux chaʼay». Ta anil noʼox la jkʼan ti teuk jkʼoplal sventa jkʼupin li bendisionetik taje.

Laj kakʼ venta ti skʼan jel li jnopbene xchiʼuk li kʼu toʼox yelan jkuxlejale. Pe mu ta aniluk xuʼ xjel li jtalelaltike, jaʼ yuʼun vokol kom kuʼun li yuchʼel poxe. Jech xtok, la jchan ti skʼan oyuk slekil koʼonton xchiʼuk smalael kuʼun ta stojolal li kalabe, ti xkichʼ ta mukʼ li  jmalale xchiʼuk ti jkolta spasel li kʼusi sbainoje, ti jaʼ jolil ta utsʼ alalile.

Kʼalal lik batkunkutik ta stsobajel yajrextikotak Jeovae, labal sba laj kil xchiʼuk li Benjamine. Muʼyuk chchʼay stakʼinik ta tsalbail, muʼyuk chyakubik mi jaʼuk tsots skʼoplal chaʼi sbaik. Skotol krixchanoetik oy sbalil chilik xchiʼuk chichʼik ta mukʼ. La jchʼunkutik ti la jtakutik li kʼusi melele (Juan 13:34, 35).

KʼUSITIK SBALIL JTAOJAN: Ti kʼuyelan li kutsʼ kalal avie toj jelel xa. Ximuyubaj noʼox xchiʼuk li Benjamine, jech xtok ta jkʼupinkutik xchanubtasel ta Vivlia li krixchanoetike. Li chaʼvoʼ jkeremkutik xchiʼuk yajnilike ta xa xchanik Vivlia ek, oy ta koʼontonkutik ti xkʼot yorail ti jmoj xitunkutik ta stojolal Jeovae. Ta melel, muʼyuk bu yan xuʼ jkʼupin jkuxlejaltik jech.

«Muʼyuk buchʼu xuʼ stsalun laj kaʼi» (MICHAEL BLUNSDEN)

KʼUSI ORA VOKʼ: 1967

SLUMAL: AUSTRALIA

KʼU TOʼOX YELAN XKUXLEJAL: KARATEKA

LI JKUXLEJAL TOʼOXE: Te lichʼi ta Albury (Nueva Gales del Sur), jun lum ti kʼupil sbae, ti oy noʼox kʼusi x-ayane. Akʼo mi oy onoʼox choplejal, jech kʼuchaʼal ta yantik lumetike, ti xkaltike lektik noʼox li jun lum taje.

Muʼyuk xkil jvokol ta takʼin kʼalal lichʼie. Kʼalal vukub toʼox jabil kichʼoje li jtot jmeʼe la xtuchʼ snupunelik, akʼo mi jech laj onoʼox yakʼik kʼusitik chtun kuʼunkutik xchiʼuk li jvixe, li jbankile xchiʼuk li kixlele. Li chanunajkutik ta lekil chanobvunetik li ta lum taje. Li jtote tskʼan ox ti jchan lek pʼolmajel xchiʼuk manolajel mi lilokʼ ta chanune. Akʼo mi jech, li kʼusi mas ta jkʼupine jaʼ li tajimoletike. Jech xtok, toj lek xitojob ta karate xchiʼuk ta anilajel ta visikleta. La jsaʼ kabtel ta smeltsanel karo sventa oyuk noʼox yorail kuʼun sventa jchanilan li tajimole xchiʼuk ti jaʼ xkakʼ ta koʼontone.

Lek jun koʼonton chkaʼi jba ta skoj ti lek tsots kipe. Ta skoj taje xuʼ xkakʼbe svokol ti buchʼu xal koʼontone, bakʼintike muʼyuk buchʼu xuʼ stsalun laj kaʼi. Li buchʼu chchanubtasun ta karatee snaʼoj ti oy lek tsots kipe, jaʼ yuʼun laj yalbun ti lekuk jtunese xchiʼuk laj yakʼ jchan mantaletik sventa talelal. Ep onoʼox ta velta chalbun ti tsots skʼoplal ti tukʼuk xkakʼ jbae xchiʼuk ti jchʼunuk mantale.

TI KʼUYELAN LA SJEL JKUXLEJAL LI VIVLIAE: Kʼalal lik jchan li Vivliae laj kakʼ venta ti chopol chil Jeova li majbaile (Salmo 11:5). La jnop ti karatee jaʼ noʼox jun tajimol xchiʼuk ti mu toj chopoluke. Kaloje xkoʼolaj jech kʼu chaʼal chchanubtasvan Vivlia ta sventa talelale. Li jun nupultsʼakal yajrextiko Jeova ti la xchanubtasikun ta Vivliae toj ep smalael yuʼunik ta jtojolal. Mi junuk velta laj yalik ti xkikta li karatee. Jaʼ noʼox laj yakʼ ta  yoʼontonik ti chchanubtasikun ta sventa li kʼusi melele.

Kʼalal la jchan mas li Vivliae xchiʼuk ti yantik stsatsub ti kʼuyelan xkil jba xchiʼuk Jeovae, jel batel li jnopbene. Labal sba laj kil li kʼusi xuʼ jchantik yuʼun li Jesuse, ti jaʼ li Xnichʼon Diose. Yuʼun manchuk mi ep tajek sjuʼel, mi junuk velta la stunes sventa ch-ilbajinvan. Li kʼusi chal Mateo 26:52 kʼot tajek ta koʼonton, xi chale: «Li bochʼo ta xacʼ espadae jaʼ jech ta espada ta xcham ec».

Kʼalal mas ta jchanbe skʼoplal li Jeovae, mas ch-ayan ta koʼonton ti chkichʼ ta mukʼ xchiʼuk ti jkʼane. Jaʼ kʼot tajek ta koʼonton kʼalal laj kaʼi ti oyun ta yoʼonton li pʼijil Jpasvanej ti ep sjuʼele. Bateltike muʼyuk ta jpas li kʼusi lek chile o chichibaj, yuʼun skotol noʼox toj vokol ta pasel chkaʼi. Pe kʼot tajek ta koʼonton kʼalal la jchan ti muʼyuk ch-iktavan Jeova mi chkakʼ persa spasel li kʼusi leke. La spatbun koʼonton li kʼusi chal Dios liʼe: «Vuʼun li Mucʼul Diosun avuʼune; la jtsacbot lec ta abatsʼicʼob, jech laj calbot: “Mu xaxiʼ, vuʼun chajcoltaot”» (Isaías 41:13). Kʼalal laj kaʼibe smelolal ti skʼanojun li Jeovae la jchʼam li kʼanel taje.

Jnaʼoj xa onoʼox ti toj tsots chkaʼi mi la jnop chkikta li karatee. Pe jnaʼoj mi laj kiktae ta jmuyubta li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ ep sbalil mi jech chitun ta stojolale. Li kʼusi mas la stijbun koʼonton ta spasel taje, jaʼ van li kʼusi laj yal Jesús ta Mateo 6:24: «Muʼyuc bochʼo xuʼ yuʼun me tsaʼ chib yajval[e]». Laj kakʼ venta ti mu stakʼ chitun ta stojolal Jeova mi yakal-o ta jchan li karatee, yuʼun xuʼ van jaʼ mas chbat ta koʼonton ta mas jelavel. Skʼan jnop ti kʼusi ta jpase: mi ta jchan-o li karatee o mi chitun ta stojolal Jeova.

Toj tsots ta iktael laj kaʼi li karatee, jaʼ yuʼun mu xa jnaʼ kʼusi ta jpas laj kaʼi. Ximuyubaj ti chitun ta stojolal Jeovae, yuʼun jnaʼoj ti chmuyubaj kuʼun ta skoj taje. Pe chopol jutuk chkaʼi xtok ta skoj ti la jvalopatin komel yaʼeluk li buchʼu chchanubtasun ta karatee. Li buchʼutik chchanik karatee mu xa noʼox akʼbajuk ta perton chilik li buchʼu chvalopatinvane. Ta skoj ti mu skʼan stsʼikik kʼexlal li jlome jaʼ xuʼ chaʼiik ti tsmil sba stukike.

Chixiʼ yalbel kʼusi ta jpas li buchʼu chchanubtasun ta karatee. Jaʼ yuʼun, jech noʼox lilokʼ batel xchiʼuk muʼyuk xa la jkʼopon mi jaʼuk li jchiʼiltak ta karatee. Jchʼunoj ti jaʼ toj lek li kʼusi kʼot ta nopel kuʼune. Akʼo mi jech, chopol chkaʼi jba ti muʼyuk laj kalbe yaʼiik li kʼusitik jchʼunoj xae. Kʼalal jech la jpase koʼol xchiʼuk muʼyuk la jpas yaʼeluk li kʼusi smalaoj ta jtojolal li Jeovae, akʼo mi muʼyuk toʼox chitun ta stojolal. Taje ta jvul-o tajek koʼonton. Ep ta velta kʼalal ta jpas orasione chi-och ta okʼel.

Oy van kʼusi lek laj yil ta jtojolal li Jeovae, yuʼun la stunes ermanoetik sventa la skoltaikun. Kʼupil sba laj kaʼi ti la skʼanikune, ti la skoltaikune xchiʼuk ti tskʼanik chkʼot ta kamigotake. Te la jta spatobil koʼonton xtok li ta loʼil ta Vivlia ti chalbe skʼoplal David xchiʼuk Betsabee. Akʼo mi la spas tsatsal muliletik li Davide, kʼalal la sutes yoʼonton ta melele akʼat ta perton yuʼun li Jeovae. Kʼalal ta jnopbe lek skʼoplal taje jaʼ la skoltaun sventa mu masuk jvul-o koʼonton li jpaltailtake.

KʼUSITIK SBALIL JTAOJAN: Kʼalal muʼyuk toʼox ta jchan Vivliae mu jventauk li yantike, jaʼ noʼox ta jnop ta jtojolal. Pe ta skoj ti tskoltaun Jeova xchiʼuk ti tskoltaun li kuni ajnil, ti oy xa vukub jabil nupunemun xchiʼuke, jnaʼ xa xkʼuxubinel li yantike. Jkʼupinojkutik xa xchanubtasel ta Vivlia ep krixchanoetik ti oy jayvoʼ yiloj tsots svokolike. Xuʼ van limuyubaj ti lajuk jpas kanal li ta karatee, pe mi juteb xkoʼolaj ti kʼuyelan chimuyubaj kʼalal chkil kʼuyelan tsjel xkuxlejal li krixchanoetik ta skoj ti skʼanojik Jeovae.

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile ta pajina 14]

«Jaʼ kʼot tajek ta koʼonton kʼalal laj kaʼi ti oyun ta yoʼonton li pʼijil Jpasvanej ti ep sjuʼele»

 [Rekuadro ta pajina 15]

«¡Kolavalik ta sventa li mantaletik liʼe!»

¿Mi la akʼupin xchanel li loʼil kuxlejaletik laj yichʼ alele? Liʼe jaʼ noʼox chib laj yichʼ albel skʼoplal, pe oy to ep lokʼem li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole, ti lik ta agosto ta 2008. Li jvokʼ mantal «Jelbat-o xkuxlejalik yuʼun li Vivliae» jaʼ li kʼusi toj lek skʼupinik xchanel li jkʼelvunetike. ¿Kʼu yuʼun toj lek tskʼupinik xchanel?

Li buchʼutik yaloj sloʼilik liʼe jeltos kʼuyelan chʼiemik tal ta sbikʼtalik. Oy junantik kʼalal mu toʼox xojtikinik Jeovae, ep toʼox kʼusitik staoj ta xkuxlejalik, pe chʼabal sbalil chaʼi li xkuxlejalike. Oy jlome toj anil chkapik, batem ta yoʼontonik uchʼ pox, slajesel droga o tsots svokolik. Li junantik xtoke laj toʼox yiktaik kʼuk sjalil yichʼel ta mukʼ Jeova akʼo mi xojtikinik onoʼox ta sbikʼtalik. Skotol li kʼusitik kʼotem ta pasel ta xkuxlejalik liʼe, chakʼ ta ilel ti xuʼ xjel jkuxlejaltik sventa jmuyubtatik li Diose xchiʼuk ti jaʼ onoʼox sventa jlekilaltik kʼalal jech ta jpastike. ¿Kʼusitik sbalil staojik li buchʼutik tskʼelik li sloʼil xkuxlejal yantike?

Li mantal ti lokʼ ta 1 yuʼun avril ta 2009 ep koltavan. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy jun ants ti chalbe smelolal kʼuxi koltaatik jayvoʼ antsetik ti tikʼilik ta chukele.

◼ «Epal antsetik ti tikʼajtik ta chukele xkoʼolaj xkuxlejal chaʼiik xchiʼuk li buchʼutik albil skʼoplalik ta loʼile, yuʼun jech echʼem ta xkuxlejalik ek. Ti chal kʼu toʼox yelanik ta jujuntale xchiʼuk ti chvinaj li slokʼolik ti kʼuyelanik toʼox ta voʼne xchiʼuk avie, toj labal sba ta ilel. Kʼalal tsuts yuʼunik skʼelel loʼiletik li antsetik taje oy chaʼvoʼ ti la skʼanik chanubtasel ta Vivliae.» (C. W.)

Li loʼiletik lokʼem ta jvokʼ mantal «Jelbat-o xkuxlejalik yuʼun li Vivliae», kʼotem ta yoʼontonik li jlom jkʼelvunetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li revista 1 yuʼun julio ta 2011 Li Jkʼel osil ta toyole, laj yalbe li sloʼil xkuxlejal Guadalupe Villarreal, ti jaʼ jun vinik ti laj yikta xchiʼinel ta vayel viniketik sventa xtun ta stojolal Jeovae. Oy epal kartaetik stakojik tal li jkʼelvunetike, jkʼeltik kʼusi chal chaʼlikuk.

◼ «Toj labal sba laj kil li sloʼil xkuxlejal Guadalupee. Toj kʼupil sba chkil ti xuʼ chjel ta jyalel xkuxlejalik li buchʼutik skʼanojik Jeova xchiʼuk ti skʼanojik li Skʼope, ti jaʼ li Vivliae.» (L. F.)

◼ «Leʼ toʼox tale ta jcholbe mantal skotol krixchanoetik, manchuk mi jaʼ li vinik ti tskʼupin xchiʼil ta vinikale. Akʼo mi jech, oy xa ta sjayibaluk kʼakʼale muʼyuk xa ta jcholbeik mantal, yuʼun kʼalal mi oy bu laj kile ta joy jbe. Li mantal liʼe la skoltaun sventa jechuk xkil li krixchanoetik jech kʼuchaʼal chil Jeovae, ti xuʼ xkʼotik ta yajtunel ta mas tsʼakale.» (M. K.)

Yan loʼil ti kʼot tajek ta yoʼontonik li jkʼelvunetike jaʼ li sloʼil xkuxlejal Victoria Tong, ti lokʼ ta revista 1 yuʼun oktuvre ta 2011. Li Victoriae laj yil tajek svokol ta sbikʼtal, jaʼ yuʼun toj vokol laj yaʼi ta chʼunel ti kʼanbil yuʼun li Jeovae, akʼo mi oy xa sjayibaluk jabil ti yakal chtun ta stojolale. Jech xtok, chal kʼuxi kʼunkʼun la xchʼun ti kʼanbil yuʼun li Jeovae. Kʼelo li kʼusi laj yal junantik jkʼelvunetik ta sventa li sloʼil xkuxlejale.

◼ «Li sloʼil xkuxlejal Victoriae kʼot tajek ta koʼonton. Toj ep kiloj jvokol, pe li kʼusi mas tsots-o chkaʼie jaʼ ti xchʼay batel li kʼusi chopol chtal ta jnopbene, akʼo mi voʼne xa kichʼoj voʼ.» (M. M.)

◼ «Ta jkeremal toʼox nop xkaʼi skʼelel pornografia, pe kom kuʼun skʼelel. Pe jaʼtik toe lik jkʼel yan velta. La jkʼanbe koltael li moletik ta tsobobbaile xchiʼuk yakal xa chkom kuʼun skʼelel. Li moletik ta tsobobbaile yalojbeikun ti skʼanojun li Diose xchiʼuk ti oy xkʼuxul yoʼonton ta jtojolale. Pe bakʼintike muʼyuk jbalil chkaʼi jba, ta jnop ti mu skʼanun li Diose. Akʼo mi jech, li kʼusi laj yal Victoriae la skoltaun ta melel. Xkaʼibe xa smelolal ti kʼalal ta jnop ti mu onoʼox spasun ta perton li Jeovae jaʼ yakal ta jpʼaj ti laj yakʼ ta matanal xkuxlejal li Xnichʼon sventa jta li pertone. La jset lokʼel li sloʼil xkuxlejal li Victoriae sventa ta jkʼel xchiʼuk ta jnopilanbe skʼoplal kʼalal chtal ta jnopben kʼusitik chopole. ¡Kolavalik ta sventa li mantaletik liʼe!» (L. K.)