CHKUX jlikeluk ta yabtel li Noee. Te chotol ta jun tsʼamte, te tskikan lek spat xchiʼuk yakal chachʼ li sbekʼtal ti lubemik tajek chaʼie, tskʼel xtok ti kʼuyelan smukʼul tsmeltsaj li arkae. Lek tsots yikʼ li alkitran ti kʼixnabile xchiʼuk xkaʼitik ti kʼuyelan chbakʼ li abtejebaletike. Ti bu chotol li Noee, te skʼeloj batel li yutsʼ yalal ti yakʼojbeik tajek yipal spasel li kʼusi toj mukʼ tspasik ta teʼe. Oy xa van sjaylajunebal jabil yakal chkoltaat ta spasel arka li skeremotake, yalibtake xchiʼuk li yajnil ti skʼanoj tajeke. Ep xa kʼusitik spasojik, pe ep to kʼusitik skʼan pasel sventa stsuts li arkae.

Li krixchanoetik tee chalik ti likem la xchuvajike. Kʼalal yakal tspasik arka xchiʼuk xnichʼnab li Noee, li krixchanoetike tstseʼintaik, yuʼun mu xchʼunik ti chnoj ta voʼ spʼejel li Balumile, ti jaʼ jech chal li Noee. Mu xa noʼox xchʼun yuʼun chaʼiik ti jech chkʼot ta pasele, solel muʼyuk smelolal chaʼiik. Mu xa noʼox xaʼibeik smelolal ti kʼu yuʼun chchʼay skʼakʼal xchiʼuk yutsʼ yalal ta spasel jun abtelal ti muʼyuk sbalile. Pe li Jeovae, ti jaʼ li Dios chichʼ ta mukʼ Noee, toj jelel kʼuyelan chil li yajtunele.

Xi chal li Vivliae: «Yacʼoj yoʼnton ta spasel ti cʼusi» tskʼan Diose (Génesis 6:9, Ch). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti chchʼunbe skotol kʼusi chkʼanbat yuʼun li Diose xchiʼuk ti skʼanoj tajeke, yuʼun jaʼ yamigo ti xojtikin leke. Ta smilal noʼox jabil ta mas tsʼakale, xi laj yichʼ tsʼibabel skʼoplal ta Vivlia li Noee: «Ta sventa xchʼunojel yoʼnton laj yacʼ ta ilel ti oy smulic li cristianoetique» (Hebreos 11:7). ¿Kʼuxi la spas taje? ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa ti kʼuyelan laj yakʼ ta ilel xchʼunel yoʼonton li Noee?

Ti bu chʼi tal li Noee ta anil noʼox sok batel. Sokem xa onoʼox li ta skʼakʼalil Enoque, ti jaʼ stot li smukʼtote. Li Enoque jaʼ toʼox jun lekil vinik ti la xchʼunbe Diose xchiʼuk laj yal ti chakʼbe slajeb chopol krixchanoetik li Diose. Pe li ta skʼakʼalil Noee mu xa noʼox albajuk ti kʼuyelan pʼol batel li choplejale. Ta skoj ti toj echʼ xa noʼox pʼole, ta sba sat li Jeovae sokem tajek li Balumile (Génesis 5:22; 6:11; Judas 14, 15). ¿Kʼu yuʼun ti sok tajeke?

Yuʼun oy kʼusi toj chopol kʼot ta pasel yuʼunik li anjeletike. Oy jun ti stoyoj xa onoʼox sba ta stojolal Jeovae, ti la xchopol kʼoptae xchiʼuk ti la stijbe yoʼonton Adán xchiʼuk Eva sventa spas smulike, taje jech kʼot ta Satanás xchiʼuk Diablo. Li ta skʼakʼalil Noee oy yan anjeletik ti la spʼajik kʼuchaʼal jpasmantal yuʼunik li Jeovae. Laj yiktaik li yabtel akʼbilik yuʼun Dios te ta vinajele, talik ta Balumil xchiʼuk laj yichʼbeik yelanil krixchanoetik sventa chikʼik antsetik ti kʼupilik sbae. Li vaʼ anjeletik ti toj toybaik xchiʼuk ti jaʼ noʼox tsaʼik li kʼusi tskʼan yoʼontonike, mas to la sokesik li krixchanoetike (Génesis 3:1-5; 6:1, 2; Judas 6, 7).

Jech xtok, kʼalal laj yikʼik antsetik li anjeletik ti mu staleluk ta pasele, laj yil yalab xnichʼnabik ti toj mukʼtik xchiʼuk toj echʼ xa noʼox tsots yipike. Li Vivliae chal ti nefilim sbiike, taje jaʼ skʼan xal «jlomesvanejetik» o ti «chbalchʼunik yantike». Mas to la sokesik balumil li vaʼ nefilimetik ti jech stalelalik kʼuchaʼal chonbolometike. Jaʼ yuʼun, mu labaluk sba chkaʼitik ti ta sba sat li Jpasvanej kuʼuntike «iʼepaj smulic li cristianoetic ta banamile, xchiʼuc ti jaʼ  noʼox batem ta yoʼntonic o snopel li cʼusitic chopole». La snop tslajes chopol krixchanoetik kʼalal mi echʼ xaʼox 120 jabile (Génesis 6:3-5).

Lekil ants la sta yajnil li Noee. Kʼalal mas xa ta 500 sjabilale laj yil oxvoʼ skeremik, Sem, Cam xchiʼuk Jafet sbiik. * Ta skoj ti toj sokem li balumil vaʼ kʼakʼale, ¡toj tsots van la yaʼi stsʼitesel xnichʼnab li Noee! Li Noé xchiʼuk yajnile la xchabiik skeremotak sventa mu xchanbeik xchopol talelal li yantike. Yuʼun li nefilimetike jech yelanilik jech kʼuchaʼal li buchʼutik oy sjuʼelik xchiʼuk ti ojtikinbilik ta alele, ti jaʼ labal-o sba ch-ilat yuʼun li ololetike. Pe mu van kʼusi stakʼ spas li Noé xchiʼuk yajnil sventa mu xaʼiik skeremotakik li kʼusitik toj chopol tspasik li vaʼ nefilimetike. Jaʼ noʼox xuʼ xakʼbe xchanik li kʼusi melel ta sventa Jeova Diose, ti spʼajoj li kʼusitik chopolike. Skʼan skoltaik sventa snaʼik ti chopol chaʼi sba Jeova ta skoj li choplejale xchiʼuk li toybail ti pʼolem tajek ta balumile (Génesis 6:6).

Li totil meʼiletik avie xuʼ van jech chaʼi sbaik kʼuchaʼal li Noé xchiʼuk yajnile. Yuʼun noj ta choplejal xchiʼuk toybail li balumil avi eke. Li ta chʼayob oʼontonal ti jaʼ sventa ololetike noj ta choplejal xchiʼuk ta majbail. Yan li lekil totil meʼiletike chakʼik persa chchabi li yalab xnichʼnabike, chchanubtasik ta sventa Dios ti chakʼ jun oʼontonale, li Jeovae, ti chakʼbe slajeb li choplejal xchiʼuk majbaile (Salmo 11:5; 37:10, 11). Melel onoʼox ti xuʼ lek jtsʼites kalab jnichʼnabtik ta jun balumil ti sokem tajeke. Jech la spasik li Noé xchiʼuk yajnile. Kʼotik ta lekil viniketik li skeremotakike, lekil antsetik la saʼ ta yajnilik ti oy ta yoʼontonik chchʼunbeik smantal li Jeovae, ti mu ventauk kʼusi xkʼot ta pasele.

Oy jun kʼakʼal ti jel-o ta jyalel xkuxlejal li Noee. La snop ti chakʼbe slajeb chopol krixchanoetik li Jeovae, vaʼun xi laj yalbe Noé li kʼusi snopoj tspase: «Meltsano jun arka ta teʼ ti ep xuchʼale» (Génesis 6:14, TNM).

Oy jlome tsnopik ti xkoʼolaj ta jun varko li arkae, pe mu jechuk. Yuʼun muʼyuk sniʼ, xchak, mi jaʼuk stsʼotobil. Li arkae jaʼ noʼox jun mukʼta kaxa. Li Noee albat lek yuʼun Jeova kʼu smukʼul, kʼuyelan skʼan spas xchiʼuk albat xtok ti xichʼ pixel ta alkitran ta yut xchiʼuk ta spate. Laj yalbe ti kʼu yuʼun jech la skʼanbee: «Yuʼun ta xcacʼ taluc pulel ta voʼ [...]. Jech ta xcham scotol li cʼusitic oy ta banamile» (Génesis 6:17). Akʼo mi jech, xi laj yalbe xtoke: «Skʼan xa-och ta arka xchiʼuk anichʼnab, avajnil xchiʼuk avalibtak». Jech xtok, skʼan stikʼ ta arka skotol li jeltos chonbolometike. Jaʼ noʼox kolem chkomik li buchʼutik te tikʼajtik ta arkae (Génesis 6:18-20, TNM).

Jaʼ jun mukʼta abtelal li kʼusi tspas Noee, yuʼun toj mukʼ li arkae: 133 metro snatil, 22 metro sjamlej xchiʼuk 13 metro staylej. Mas to xkom smukʼul li mukʼta varkoetik ti pasbil ta teʼ avi ti chanav ta nabe. ¿Mi muʼyuk van la skʼan la spas arka li Noee? ¿Mi laj van yal ti vokol ta pasele? ¿Mi laj van sjel li kʼusi albil tspas sventa mas kʼun ta pasel  xaʼie? Xi chal li Vivliae: «Li Noee la spas scotol jech cʼu chaʼal iʼalbat yuʼun li Diose» (Génesis 6:22).

Oy jaylajunebuk jabil laj yichʼ spasel li arkae, xuʼ van 40 o 50 jabil. Skʼan slomes teʼetik, skʼan xean xchiʼuk slokʼes tsʼamteʼetik, tavla xchiʼuk yan kʼusitik. Vaʼun skotol taje skʼan smeltsan ta arka. Ta oxkoj skʼan smeltsan, ep ta kʼol yut xchiʼuk skʼan spasbe jun stiʼ ta jot xokon. Jech xtok, xuʼ van pasbil sventanailtak ti te nopol ta jol nae xchiʼuk ti kotkot jutuk ta oʼlol sjol sventa xyal ta xokontak li voʼe (Génesis 6:14-16).

Kʼalal ep xaʼox jabil echʼeme lik vinajuk ti kʼuyelan chkom li arkae. ¡Xmuyubaj van tajek ti chkoltaat yuʼun yutsʼ yalal li Noee! Tsots ta pasel li arkae, pe oy to kʼusi mas tsots akʼbat spas. Xi chal Vivlia ta sventa li Noee: «Laj yal ta jamal cʼusi tucʼ ta pasel» (2 Pedro 2:5). Lek tsots yoʼonton laj yal ti chichʼik lajesel li chopol krixchanoetike. ¿Kʼu yelan laj yaʼiik li krixchanoetike? Li Jesuse laj yal ti «muc xchʼunic» li kʼusi laj yal Noee, yuʼun jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik veʼel, uchʼbajel xchiʼuk batem ta yoʼontonik nupunel (Mateo 24:37-39). Lajik onoʼox ta labanel li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale; xuʼ van sibtasatik o majatik.

Akʼo mi jech, li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale, ch-abtejik-o ta spasel arka manchuk mi ch-albat skʼoplalik ti likem xchuvajik xchiʼuk ti jecheʼ noʼox chchʼay skʼakʼalike. Ep me kʼusi xuʼ xchanbeik Noé xchiʼuk yutsʼ yalal li utsʼ alaliletik ti jaʼik yajtsʼaklom Cristo avi eke. Yuʼun jech kʼuchaʼal chal Vivliae, li avie kuxulutik xa li ta «slajebal cʼacʼale» (2 Timoteo 3:1). Li Jesuse laj yal ti jkʼakʼaliltike xkoʼolaj xchiʼuk li skʼakʼalil Noé kʼalal la smeltsan li arkae. Mi mu skʼanik mantal, chlabanvanik o tsnutsvanik kʼalal ta jcholtik mantale, jaʼ me lek ti jvules ta joltik Noé li yajtsʼaklomutik Cristoe, yuʼun jech la snuptan ek.

Chkʼot xa yorail ti tstsuts li arkae. Kʼalal oy xaʼox 600 sjabilal li Noee, cham li stot ti Lamec sbie. * Kʼalal echʼem xaʼox voʼob jabile, cham xtok li smukʼtot ti Matusalén sbie. Taje kuxi 969 jabil xchiʼuk jaʼ noʼox stuk ti mas jal kuxiem chal ta Vivliae (Génesis 5:27). Li Matusalén xchiʼuk Lameque jaʼo kuxiik ta skʼakʼalil li Adane, ti jaʼ li baʼyel vinike.

Li ta sjabilal cham li Matusalene, jaʼo oy kʼusi albat yuʼun Dios yan velta li Noee, xi albate: «Ochan xchiʼuk avutsʼ avalal li ta arkae». Laj yalbe xtok ti skʼan stikʼ ta arka skotol li jeltos chonbolometike: vukot chonetik ti stakʼ akʼel ta matanale xchiʼuk chaʼchaʼkot li yan chonetike (Génesis 7:1-3, TNM).

Labal van sba tajek ta kʼelel kʼalal ta nom to xtalik li chonbolometik ti jeltos smukʼtikile, yelanike xchiʼuk kʼusi tspasike: oy jlom ti xkotlajetike, ti chvilike, ti xkiletike xchiʼuk ti xjokʼetike. Pe mu jnoptik ti abol xa sba ta stikʼel chonetik li Noee, ti tsmak o ti tsloʼla ochel ta yut arka li chonbolometik ti xibalik sbae o ti tsujanan ochel sventa x-ochik li ta arkae. Yuʼun li Vivliae chal ti stuk «ochik ta arka[e]» (Génesis 7:9, TNM).

Oy buchʼutik mu xchʼunik lek ti jech kʼot ta pasel taje. Yuʼun mu xchʼunik ti jmoj yavil oyik li chonbolometike xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi tspasbe sbaike. Jnoptik liʼe: li Diose jaʼ Jpasvanej yuʼun skotol li kʼusitik oy ta vinajelbalumile, ¿mi mu oyuk van sjuʼel xanaʼ sventa spas ta mantal xchiʼuk ti spas ta manxo li chonbolometike? Jvules ta joltik ti jaʼ la xchʼak ta oʼlol Tsajal Nab li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ laj yakʼ ti mu xbakʼ li Kʼakʼale. Vaʼun chaʼa, ¿mi mu van spas  yuʼun xanaʼ li kʼusi chichʼ alel ta sventa Noee? Ta melel spas yuʼun.

Jnaʼojtik lek ti xuʼ van oy kʼusi yan la stunes sventa xkol komel chonbolometik li Diose. Akʼo mi jech, taje chakʼ ta ilel ti spatoj onoʼox yoʼonton ta stojolal krixchanoetik sventa xchabiik li chonbolometike (Génesis 1:28). Oy totil meʼiletike tstunesik li sloʼilal Noé sventa chakʼbe xchan yalab xnichʼnabik ti tsots skʼoplal chil Dios li chonbolometik xchiʼuk li krixchanoetik spasoje.

Li Noee albat yuʼun Jeova ti jun xa noʼox xemana skʼan xtal li Nojelal ta voʼe. Ep van tajek kʼusitik skʼan spasik li vaʼ jayib kʼakʼale. Jnoptik xa noʼox kʼuxi laj yutik sventa xakʼik ta yavil ta jujutos li chonbolometik xchiʼuk sveʼelike, ti xichʼik muyel xtok li kʼusitik yuʼunike. Ta melel, li yajnil Noé xchiʼuk yalibtake tsots abtejik sventa lekuk ta naklebinel li yut arkae.

¿Kʼusi la spasik li krixchanoetik kʼalal laj yilik taje? Akʼo mi laj yilik ti yakal chkoltaat yuʼun Jeova li Noé xchiʼuk li ta yabtele, muʼyuk la stsakik ta mukʼ. Ti laj yilik ti och ta arka li chonbolometike muʼyuk stsakik ta mukʼ xtok. Pe mu labaluk sba chkaʼitik maʼ taje, yuʼun jech chkʼot ta pasel li avi eke. Li krixchanoetike mu stsakik ta mukʼ ti lek jamal xvinaj ti kuxulutik xa ta slajebal kʼakʼale. Jech xtok, tslabanik li buchʼutik chchʼunbeik smantaltak Diose, taje jech onoʼox laj yal jtakbol Pedro ti chkʼot ta pasele (2 Pedro 3:3-6). Taje jech van kʼot ta stojolal li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale.

¿Bakʼin to van paj ti chlabanvanike? Chal Vivlia ti «tsʼacal te lic smacbe stiʼ» arka li Diose, jaʼo kʼalal ochem xaʼox xchiʼuk yutsʼ yalal li Noee xchiʼuk ti ochem xaʼox xtok li chonbolometike. Jaʼ to van te tsʼijiik li buchʼu te nopol chlabanvanik kʼalal jech la spas Dios taje. Mi oy toʼox jlom muʼyuk stsʼijie, li kʼusi tsʼijiik-oe jaʼ to ti lik yakʼ tsatsal voʼ ti mu xpaje, jaʼ to ti noj ta voʼ spʼejel li Balumile. Taje yaloj onoʼox ti jech chkʼot ta pasel li Diose (Génesis 7:16-21).

¿Mi xmuyubaj xa van Dios kʼalal cham skotol li chopol krixchanoetike? Moʼoj (Ezequiel 33:11). Muʼyuk xmuyubaj ta melel, yuʼun ep ta velta laj yalbe ti akʼo spasik li kʼusitik leke. ¿Mi spas van yuʼunik jechuk sventa kuxul xkomike? Pas yuʼunik jechuk ti jaʼuk la xchanbeik li kʼusi la spas Noee. Laj yakʼ ta ilel ti xuʼ ox jech xkolik yantik li Noee, yuʼun laj yakʼ ta yoʼonton xchʼunel skotol li smantaltak Diose. Li Vivliae chal ti «ta sventa xchʼunojel yoʼnton laj yacʼ ta ilel ti oy smulic li [krixchanoetik]» ta skʼakʼalile. Ta melel, li xchʼunel yoʼontone laj yakʼ ta ilel kʼu to yepal xchoplejal li krixchanoetik taje. Pe maʼuk noʼox, yuʼun kol komel xchiʼuk yutsʼ yalal ta skoj li xchʼunel yoʼontone. Xuʼ me xijkol komel xchiʼuk kutsʼ kalaltik ek mi ta jchanbetik li xchʼunel yoʼontone. Ti kʼuyelan la skʼupin ti lek laj yil sbaik xchiʼuk Jeova Dios li Noee, xuʼ jech xakʼupin ek xchiʼuk ti xavakʼ ta avoʼonton xchʼunel mantale, jech, xuʼ lek xavil aba xchiʼuk Dios ta sbatel osil.