LI Timoteo yakal chnamaj batel ti bu toʼox nakale xchiʼuk jaʼ chakʼ ta yoʼonton snopel li kʼusi tspas ta jelavele. Te tijil batel ta spat xchiʼiltak li ta stenlejaltik ti xojtikin leke. Li jteklum Listrae, te oy ta jun uni bikʼit vits ta oʼlol stenlejaltik, kʼunkʼun chnamaj batel li ta jteklum taje. Li Timoteoe tstseʼin kʼalal tsvules ta sjol li smeʼ xchiʼuk syaya ti mu skʼan xakʼik iluk ti ch-okʼ yaʼiik kʼalal lokʼ batel ta snae. ¿Mi ta van skʼel sutel ta slajeb velta?

Li jtakbol Pabloe tskʼelbe sat bakʼintik li Timoteoe xchiʼuk stseʼet tskʼel sventa spatbe yoʼonton. Li Pabloe snaʼoj ti stsʼijet noʼox li Timoteoe, pe labal sba chil ti baxbol tajeke. Te van jtobuk sjabilal li Timoteoe, yichʼoj ta mukʼ li Pabloe xchiʼuk skʼanoj tajek. Li avie, nom to ch-ikʼat batel yuʼun li tukʼil vinik taje xchiʼuk ti lek to tsots xvinaje. Ta yok chbatik o ta varko xchiʼuk ep kʼusitik xibal sba tsnuptanik ta be. Li Timoteoe mu snaʼ mi ta to xchaʼkʼel li yutsʼ yalale.

¿Kʼu yuʼun jech la snop tstunes xkuxlejal li kerem taje? ¿Mi oy van sbalil li kʼusitik la spase? ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li xchʼunel yoʼontone?

Kalbetik skʼoplal kʼalal skʼan toʼox jayibuk jabil xlokʼ batel ta snae. Li Listrae jaʼ jun bikʼit jteklum ti nom to bu chʼikile xchiʼuk ta stenlejaltik oy ti lek yox xvinaje, li ta lum taje xuʼ van jaʼ te chiʼ li Timoteoe. Yikʼaluk van xaʼiik griego kʼop li jnaklejetik teye, pe jaʼ mas chkʼopojik li ta sbatsʼi kʼopik ti jaʼ li likaonia kʼope. Oy jun kʼakʼale, li krixchanoetik te ta jteklume xvochlajetik likel, yuʼun kʼot chaʼvoʼ jchol kʼopetik ti likik tal ta Ikonioe, taje jaʼik Pablo xchiʼuk Bernabe. Kʼalal yakal chcholik mantale, li Pabloe la sta ta ilel jun vinik ti mu xanave xchiʼuk ti chkʼot ta yoʼonton yilel li kʼusi chakʼ ta chanel li jtakbole. Jaʼ yuʼun la xpoxta ta skʼelobil juʼelal li vinike (Echos 14:5-10).

Ep li buchʼutik te nakajtik ta Listrae xchʼunojik toʼox jun jecheʼ loʼil ta sventa diosetik ti tskʼatajes la sba ta krixchanoetike xchiʼuk ti tey toʼox la ayik ta voʼnee. Jech oxal, li krixchanoetike la snopik ti jaʼ dios Ermes li Pabloe xchiʼuk ti jaʼ Seus li Bernabee. Li chaʼvoʼ yajtsʼaklom Kristo ti bikʼit yakʼoj sbaike, vokol paj yuʼunik li krixchanoetik ti ch-akʼbat xaʼox smotonik sventa x-ichʼatik ta mukʼe (Echos 14:11-18).

Akʼo mi jech, oy jlom li jnaklejetik ta Listrae snaʼojik ti oy kʼusi labal sba chalbeik skʼoplale xchiʼuk ti jaʼik noʼox krixchanoe, muʼyuk la snopik ti jaʼ diosetike. Jun skʼelobile, li Eunise, ti jaʼ juda ants ti nupunem xchiʼuk jun jgresia vinike, * ta sjunul yoʼonton la xchikinta li kʼusi laj yal Pablo xchiʼuk Bernabee, jaʼ jech la spas li smeʼ eke; ti Loida sbie. Jaʼ to kʼot ta xchikinik judaetik li lekil aʼyejetik ti jal xa smalaojike: ti vul xa li Mesiase xchiʼuk ti kʼotanuk xa ta pasel ta stojolal epal albil kʼopetike.

¿Kʼu van yelan laj yaʼi sba Timoteo kʼalal ay ta vulaʼal li Pabloe? Li Timoteoe ‹ta sbikʼtal onoʼox› laj yichʼ chanubtasel ti akʼo skʼan li chʼul tsʼibetik ta evreoe (2 Timoteo 3:15). Laj yakʼ venta ti jaʼ melel li kʼusi chalik li Pablo xchiʼuk Bernabe ta sventa li Mesiase, li smeʼ xchiʼuk li syayae laj yakʼik venta ek. Vaʼun, nopo ta sventa li jun koxo vinik ti la xpoxta li Pabloe. Kʼalal kʼox toʼox li Timoteoe ep van ta velta laj yil ta skayealtak Listra li vinik taje. Pe li avie,  ¡jaʼ to laj yil ti yakal xa chanave! Jaʼ yuʼun, ochik ta yajtsʼaklom Kristo li smeʼe, li syayae xchiʼuk li stuke. Ep kʼusi xuʼ xchanbeik Eunise xchiʼuk Loida li totil meʼiletike, li mukʼtotiletike xchiʼuk li yayailetike. Li voʼoxuk eke xuʼ me xavakʼbeik ta ilel slekil kʼelobil li kerem tsebetike.

Li buchʼutik pasik ta yajtsʼaklom Kristo li ta Listrae solel van muyubajik ta sventa li kʼusi achʼ la xchanike. Pe laj yakʼik venta xtok ti oy onoʼox kʼusi tsnuptanik kʼalal chkʼotik ta yajtsʼaklom Kristoe. Li judaetik ti likemik ta Ikonio xchiʼuk ta Antiokia ti jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik kontrainvaneje kʼotik ta Listra, li teye lik sokbeik sjol li krixchanoetik yoʼ skontrainik li Pablo xchiʼuk Bernabe. Li krixchanoetik taje ta anil noʼox bat saʼik ta kʼop li Pabloe xchiʼuk la yakʼbeik ton. Kʼalal ep xaʼox laj yichʼ majele yal ta lum. Vaʼun la skilik lokʼel ta spat jteklum yuʼun la snopik ti chamem xae (Echos 14:19).

Li jchankʼopetik ta Listrae bat skʼelik ti bu telel iktaat li Pabloe. ¡Xkuxet to yoʼontonik kʼalal laj yilik ti bakʼ li Pabloe, vaʼi xchiʼuk muʼyuk xiʼ och sutel yan velta li ta jteklume! Ta yokʼomale, li Pablo xchiʼuk Bernabee batik ta Derbe sventa xcholik-o batel mantal. Kʼalal la spasik ta jchankʼop li krixchanoetik tey eke, sutik batel ta Listra akʼo mi snaʼojik ti oy kʼusitik xibal sba tsnuptanik tee; pe muʼyuk xiʼik. ¿Kʼu yuʼun chaʼsutik batel? Jaʼ sventa chbat «stsatsubtasbeik yoʼonton li jchankʼopetike» xchiʼuk ti «spatbeik yoʼonton ti akʼo oyuk-o xchʼunel yoʼontonike». Nopo noʼox avaʼi ta sventa li Timoteoe, te tsʼetel chchikinta li kʼusi chalik li Pablo xchiʼuk Bernabee. Yakal chalbeik li yajtsʼaklomtak Kristo ti toj kʼupil sba li spatobil yoʼontonik ta jelavele, jaʼ yuʼun sta-o ti xkuch yuʼunik li vokolil yakal tsnuptanike. Xi laj yalik li Pablo xchiʼuk Bernabee: «Ta onoʼox xkil ep tsots jvokoltik sventa chij-ochutik li ta Ajvalilal yuʼun Diose» (Echos 14:20-22).

Li Timoteoe laj yakʼ venta ti yakal chakʼ ta xkuxlejal Pablo li teksto taje, yuʼun muʼyuk ta xiʼ ta yalbel yan krixchanoetik li lekil aʼyejetike akʼo mi chichʼ kontrainel. Li Timoteoe snaʼoj ti chkontrainat yuʼun slakʼnatak mi jech la spas kʼuchaʼal li Pabloe. Xuʼ van chkontrainat xtok yuʼun li stote. Pe muʼyuk chakʼ ti oy kʼusi xpajtsanat xchiʼuk ti oy buchʼu xchibajesat sventa xtun ta stojolal li Diose. Li avie oy ep kerem tsebetik jech kʼuchaʼal Timoteoe. Yuʼun chakʼ iluk ti oy spʼijilik kʼalal jaʼ chamigoinik li buchʼutik tsots lek xchʼunel yoʼontonik yoʼ xkoltaatik xchiʼuk ti xpatbat yoʼontonik sventa mu xlubtsajike. Li kerem tsebetik taje muʼyuk chakʼik ti xpajtsanatik yuʼun li kontrainel sventa xtunik ta stojolal li melel Diose.

Te van chib o oxibuk jabil ta tsʼakale, li Pabloe sut batel ta Listra, jech kʼuchaʼal laj kalbetik skʼoplal li ta slikebal mantal liʼe. Li te ta sna li Timoteoe solel van xmuyubajik ti chilik yan velta li jtakbole, li avie jaʼ xa xchiʼuk batel li Silase. Li Pablo eke xmuyubaj ti sut batel ta Listrae. Li avie laj yil ta sat stuk kʼu yelan chʼiem ta yoʼontonik mantal li krixchanoetik ti ay yalbe ta sba veltae. Te la sta chaʼvoʼ tukʼil yajtsʼaklomtak Kristo, ti Loida sbi li meʼile xchiʼuk li stsebe Eunise sbi, li Pabloe toj labal sba chil ti oy ta ‹melel xchʼunel yoʼontonike› (2 Timoteo 1:5). Pe, ¿kʼu van yelan oy li Timoteoe?

Li Pabloe laj yaʼi ti chʼiem xa lek ta mantal li Timoteoe, ti mu jechuk toʼox kʼalal ay ta vulaʼal ta slajeb veltae. Li ermanoetik ta Listrae «lek tajek chalbeik skʼoplal» li Timoteoe, jaʼ jech chalik li ermanoetik ta Ikonio eke, ti te van 32 kilometro snamal xkom ta norestee (Echos 16:2). ¿Kʼu yuʼun ti lek tajek skʼoplale?

Li ta «chʼul tsʼibetik» ti chanubtasat-o yuʼun smeʼ xchiʼuk syaya li Timoteo ‹ta sbikʼtale›, yichʼoj tal lekil tojobtaseletik sventa li kerem tsebetike (2 Timoteo 3:15). Jun li tojobtasel taje xi chale: «Ti cʼalal achʼiumalic to tale, naʼic me ti oy Bochʼo la spasoxuque» (Eclesiastés 12:1). Kʼalal kʼot ta yajtsʼaklom Kristo li Timoteoe, mas to laj yaʼibe smelolal kʼusi skʼan xal li teksto taje. Laj yakʼ venta kʼuxi xuʼ sta ta naʼel li Buchʼu pasat-oe: jaʼ ti chalbe skʼoplal li lekil aʼyejetik ta sventa li Jesukristoe, ti jaʼ li Xnichʼon Diose. Ta kʼunkʼun tsal yuʼun ti stsʼijet noʼoxe xchiʼuk muʼyuk xiʼ ta yalel li lekil aʼyejetik taje.

Li viniketik ti sbainojik skʼelel li tsobobbailetike laj yilik kʼu yelan chʼi tal ta mantal li Timoteoe. Ta melel, toj labal van sba laj yilik ti kʼu yelan tspatbe yoʼonton yantik li Timoteoe. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti laj yil Jeova ti kʼu yelan chʼi tal ta mantale. Li Diose laj yakʼ ta naʼel junantik albil kʼopetik ta sventa li Timoteoe, yikʼaluk van jaʼ ta skoj li abtelal tspas ta jelavel ta sventa li epal tsobobbailetike. Kʼalal ay ta Listra li Pabloe, laj yakʼ venta ti kʼalal chbat xchol mantal ta yantik lumetike xuʼ ep kʼusitik xkoltavan-o li Timoteoe. Li ermanoetik ti xojtikin li Timoteoe jaʼ jech tsnopik kʼuchaʼal li jtakbole. Laj yakʼ skʼobik ta stojolal, taje jaʼ svinajeb ti laj yichʼ tʼujel sventa spas jun abtelal ti tsots skʼoplal sventa Diose (1 Timoteo 1:18; 4:14).

Li Timoteoe muʼyuk van snopoj ti jech chkʼot ta stojolale xchiʼuk labal to van sba laj yil ti spatoj tajek yoʼontonik ta stojolal li yermanotake. Chapal xa sventa chbat xchiʼin li Pabloe. * Pe li stot Timoteo ti maʼuk yajtsʼaklom Kristoe, ¿kʼu van yelan laj yaʼi sba kʼalal laj yaʼi ti chbat ta yantik lumetik li skerem sventa tspas li yabtel laj yichʼ akʼbele? Yikʼaluk van oy kʼusi yan snopoj chakʼbe spas li skereme. Pe, ¿kʼu van yelan chaʼi sbaik li smeʼ xchiʼuk li syayae? Ta melel, solel xmuyubajik ta stojolal, pe tsvul yoʼontonik xtok ta sventa li kʼusi xuʼ snuptan ta xkuxlejale jaʼ noʼoxe muʼyuk chakʼik ta ilel.

Li ta slikeb li mantal liʼe laj kalbetik skʼoplal ti lokʼ batel ta sna li Timoteoe: bat xchiʼin ta xanvil li Pabloe. Oy kʼusi achʼ chlik spas ta xkuxlejal ti chojtikin-o epal lumetike. Kʼalal yantik xa xnamajik batel ta Listrae, chanavik batel ta tontikaltik xchiʼuk ta tsʼiʼleltik sventa xbatik ta namal balumil ti mu xojtikine. Kʼalal xanavik xaʼox sjunul kʼakʼale, kʼotik ta Ikonio li Pablo, Silas xchiʼuk Timoteoe. Li kereme te skʼeloj li Pablo xchiʼuk Silas ti kʼu yelan lik yalbeik ermanoetik li kʼusi achʼ to kʼot ta nopel yuʼunik li jtakboletik xchiʼuk li moletik ta Jerusalene xchiʼuk ti kʼu yelan lik stsatsubtasbeik xchʼunel yoʼonton li ermanoetike (Echos 16:4, 5). Pe taje jaʼ to noʼox slikebal.

Kʼalal ay xaʼox svulaʼanik li tsobobbailetik ta Galasiae, nom xa laj yiktaik komel li mukʼtikil beetik yuʼun jromaetike xchiʼuk ta sienal xa noʼox kilometro xanavik ti echʼ xtuchʼik li stenlejaltik Frigiae, baʼyel batik ta norte, ta tsʼakale ta smaleb Kʼakʼal. Jaʼ la xchʼunik ti bu beiltasatik batel yuʼun li xchʼul espiritu Diose, kʼotik ta Troas xchiʼuk ochik batel ta varko sventa chbatik ta Masedonia (Echos 16:6-12). Li vaʼ kʼakʼal taje, li Pabloe yakʼoj xa venta ti toj ep chkoltavan li Timoteoe. Te laj yikta ta Berea xchiʼuk Silas (Echos 17:14). Jech xtok laj yakʼ batuk stuk ta Tesalonika. Li kerem taje jaʼ jech tajek la spas ti kʼu yelan laj yichʼ chanubtasele: la stsatsubtasbe xchʼunel  yoʼonton li tukʼil yajtsʼaklomtak Kristo teye (1 Tesalonisenses 3:1-3).

Li Pabloe xi laj yal ta stojolal li Timoteoe: «Muʼyuk buchʼu yan ti lek baxbol kʼuchaʼal stuke, ti oy ta yoʼonton chchabioxuke» (Filipenses 2:20). Mu ta jechuk noʼox ti lek skʼoplal li Timoteoe, yuʼun tsots abtej, bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk ta skoj ti kuch yuʼun prevaetike. ¡Jaʼ jun slekil kʼelobil ta stojolal li kerem tsebetik avie! Mi kerem tsebot toe, teuk me ta ajol ti jaʼ chavichʼ-o ojtikinel li kʼusitik chapas avie. Oy kʼusi xuʼ xapas ti stuk noʼox jeche: jaʼ ti lekuk akʼoplale, pe jaʼ noʼox mi baʼyel chavakʼ ta akuxlejal li Jeovae, mi bikʼit chavakʼ abae xchiʼuk mi chavichʼ ta mukʼ li yantike.

Li chanlajuneb jabil jelave, li Timoteoe jal la xchiʼin ta abtel li jtakbol Pabloe, ti jaʼ yamigoe. Kʼalal jaʼo te xchiʼuk li Pabloe ep kʼusitik lek la skʼupinik, pe la snuptanik ep vokolil xtok (2 Korintios 11:24-27). Oy jun veltae, tikʼat ta chukel ta skoj ti chchol mantale (Evreos 13:23). Li Timoteoe skʼanoj tajek li ermanoetike xchiʼuk tsvul yoʼonton ta stojolal jech kʼuchaʼal la spas li Pabloe. Xi la stsʼibabe batel Timoteo li jtakbole: «Xvul ta jol li yaʼlel asate» (2 Timoteo 1:4). Li Timoteoe jmoj ch-okʼ xchiʼuk li buchʼutik ch-okʼike, yuʼun chkʼuxubaj ta yoʼonton xchiʼuk tspatbe yoʼonton (Romanos 12:15). Skʼan me ti akʼo jchantik spasel jech jkotoltike.

Mu labaluk ta aʼiel ti kʼot ta jun lekil yajtunel Dios li Timoteoe. Jaʼ yuʼun, li Pabloe maʼuk noʼox laj yalbe ti akʼo svulaʼan ermanoetik sventa tstsatsubtas xchiʼuk tspatbe yoʼontone, yuʼun laj yalbe ti akʼo sbiiltas viniketik sventa xtunik ta moletik xchiʼuk ta jtuneletik (1 Timoteo 5:22).

Li Pabloe skʼanoj tajek li Timoteoe, jaʼ yuʼun la sbeiltas xchiʼuk la stojobtas jech kʼuchaʼal tspas jun lekil totil. Ep ta velta la svulesbe ta sjol ti tsotsuk skʼoplal xaʼi ti kʼu yelan xil sba xchiʼuk Diose xchiʼuk ti skʼan xchʼi-o batel ta mantale (1 Timoteo 4:15, 16). La stijbe yoʼonton ti mu xpajtsanat ta spasel kʼusi lek ta skoj ti kerem toe xchiʼuk ta skoj ti oy kʼusi mu spas yuʼune (1 Timoteo 1:3; 4:6, 7, 11, 12). Jech xtok, laj yalbe kʼuxi xuʼ xpoxta sba kʼalal ch-ipaje, jaʼ van ta skoj ti nopolik noʼox ch-ipaj xchʼute (1 Timoteo 5:23).

Ta mas tsʼakale, li Pabloe laj yakʼ venta ti jutuk xa skʼan xichʼ milele, jaʼ yuʼun la snop ti tstsʼibabe batel jlikuk slajeb karta li Timoteoe. Xi la skʼanbe vokole: «Akʼo me persa ti xtal noʼox akʼelune» (2 Timoteo 4:9). Li Pabloe skʼanoj tajek li Timoteoe, yuʼun xi laj yal ta stojolale: «Jaʼ jkʼanbil [nichʼon] xchiʼuk ti tukʼ yakʼoj sba ta stojolal li Kajvaltike» (1 Korintios 4:17). Jaʼ yuʼun ti kʼu sjalil xa noʼox kuxul li Pabloe tskʼan ti teuk oy li Timoteoe. Li voʼotik eke, ¿mi ta van jpatbetik yoʼontonik li yantike? ¿Mi ta van skʼanbutik koltael li buchʼutik tsnuptan svokolike?

Li Timoteoe, ¿mi laj to van sta ta chiʼinel ta loʼil Pablo kʼalal skʼan toʼox xichʼ milele? Mu stakʼ naʼel. Pe xuʼ jchʼuntik ti laj yakʼ persa ti bu kʼalal xuʼ yuʼun sventa spatbe yoʼonton li Pabloe xchiʼuk ti jech la spas ta stojolal li yan yajtsʼaklomtak Kristoe. Li smelolal sbi li Timoteoe jaʼ skʼan xal «chichʼ ta mukʼ Dios», ta melel sta-o li sbie. Akʼo mi kerem tsebutik to o yijil krixchanoutik xa laj yakʼbutik komel ta ilel jun slekil kʼelobil ta sventa li xchʼunel oʼontonale.