LI Panayiotae te chiʼ ta jun lum ti joyol ta nab Mediterraneoe. Kʼalal chex tseb toʼoxe lik ayanuk ta yoʼonton li politikae. Ta tsʼakale lik abtejuk kʼuchaʼal sekretaria ta jun partido politiko li ta slumal toʼoxe. Jech xtok, chbat stsob takʼin ta naetik ta sventa li partidoe. Akʼo mi jech, ta tsʼakale chibaj yoʼonton kʼalal laj yil ti tʼujbil noʼox buchʼu chkʼuxubinike, ti jaʼ noʼox tsaʼ li kʼusi tskʼan stukike, ti mu jmojuk kʼusi tsnopike xchiʼuk ti itʼix yoʼontonike, pe ta alele yamigo la sbaik xchiʼuk chakʼik ta ilel ti lek xa xil sbaik yileluke.

Li Daniel ti tey nakal ta Irlandae likem tal ta jun utsʼ alalil ti batem ta yoʼontonik li srelijionike. Kʼux ta alel, pe tey ta snopben ti kʼu yelan chloʼlavanik li paleetik ti chyakubike, ti chtajinik ta takʼin xchiʼuk chelkʼanik li takʼin tstsobike, pe jaʼuk li stuke ch-albat ti chbat ta kʼatinbak mi oy kʼusi chopol la spase.

Li Jeffery jutuk mu sjunuluk xkuxlejal abtej ta jun empresa sventa varko ta Reino Unido xchiʼuk ta Estados Unidos. Xvul ta sjol ti ep ta velta tsloʼlaik yaj-abteltak ajvalil li yajmanolajelik xchiʼuk ti jech tspasik li yan empresaetik sventa varko eke. Solel ep kʼusitik chalik ti mu meleluk yoʼ spasik junuk kontrato sventa pʼolmajebale.

Li kʼusi chopole jaʼ ti nopolik noʼox jech chkʼot ta pasele. Ta buyuk xa noʼox ti chloʼlavanike, jech kʼuchaʼal ta politika, ta relijion xchiʼuk li ta pʼolmajebaletike. Labal ta aʼiel ti jpʼel kʼop loʼlavanej ti likem tal ta griegoe jaʼ chalbe skʼoplal li j-akʼ-elovetik (actores) ta jun teatro ti oy smaskaraike. Ta tsʼakale, jaʼ xa jech chichʼ albel li krixchanoetik ti lek xa yilel kʼusi tspasik sventa chloʼlavanik yoʼ tsaʼ li kʼusi tskʼan stukike.

Li buchʼutik chil svokolik ta skoj ti oy buchʼu chloʼlavane chkap-o sjolik, tsvul-o yoʼontonik xchiʼuk ch-ayan-o skʼakʼal yoʼontonik. Xuʼ van xi chalik ta skoj ti mu xa snaʼ kʼusi tspasike: «¿Mi ta van xlaj skʼoplal junuk kʼakʼal li loʼlaele?». Li Skʼop Diose chalbutik lek srasonal ti ta onoʼox xlaj skʼoplale.

Li Vivliae chal buchʼu jaʼ li baʼyel jloʼlavaneje: jaʼ jun kuxlejal ti mu xvinaj ta kʼelele. Kʼalal lik stsʼunbal li krixchanoe, li Satanase la stunes jkot kiletel chon sventa sloʼla li Eva ti xkoʼolaj ti tskʼan xa skolta yileluke (Génesis 3:1-5). Vaʼun, jaʼ tey lik talel ti oy epal krixchanoetik ti lek xa tspas sbaik yilel sventa tsloʼlaik li yantike xchiʼuk sventa tsaʼ li kʼusi tskʼan stukike.

Li ta voʼnee, kʼalal lik yichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetik li jteklum Israele, li Diose ep ta velta laj yalbe ti tsnuptan ep svokolik ta skoj li kʼusi tspasike. Xi laj yal ta stojolal j-alkʼop Isaiase: «Li cristianoetic liʼi, chtunic cuʼun ta scʼopic noʼox; chiyichʼicun ta mucʼ ta yeic  noʼox, pero li yoʼntonique nom oy ta jtojol» (Isaías 29:13). Li j-israeletike muʼyuk la xchʼunik li kʼusi albatike mi jaʼuk lasutes yoʼontonik, jaʼ yuʼun li Diose laj yakʼ ti akʼo yichʼ jinesel li Jerusalen xchiʼuk li templo ti jaʼ li bu chichʼik ta mukʼ Diose. Jaʼ baʼyel tsalatik yuʼun li jbabiloniaetike, ta sjabilal 607 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, ta tsʼakale jaʼ li jromaetike, ta sjabilal 70 ta jkʼakʼaliltik. Lek jamal xvinaj ti Diose mu teuk noʼox skʼeloj li buchʼutik chloʼlavanike.

Akʼo mi jech, li Dios xchiʼuk li Jesuse ep sbalil chilik li buchʼutik mu snaʼ xloʼlavanike xchiʼuk ti melel snaʼ xkʼopojike. Kʼalal jaʼtik toʼox lik xchol mantal li Jesuse laj yil nopaj tal ta stojolal jun vinik ti Natanael sbie, vaʼun xi laj yale: «Kʼelo avil, jun j-israel vinik ti mu snaʼ xloʼlavan ta melele» (Juan 1:47). Li Natanael —ti ojtikinbil xtok kʼuchaʼal Bartolomee— kʼot ta jun yajtakbol Jesus (Lukas 6:13-16).

Li Jesukristoe ep la xchʼak skʼakʼal ta xchanubtasel li yajchankʼoptak sventa jechuk snopik kʼuchaʼal li Diose. Li yajchankʼoptake mu stakʼ sloʼla sbaik. Jech xtok, li Jesuse laj yalbe ta jamal smulik li jnitvanejetik ta relijion ti ven xloʼlavanike, taje jaʼ sventa laj yichʼik-o pʼijubtasel. ¿Kʼusitik tspasik toʼox li jnitvanejetik ta relijion taje?

Lek xa yilel tspas sbaik sventa lek x-ilatik yuʼun li krixchanoetike. Xi tojobtasvan li Jesuse: «Kʼelo me abaik sventa mu jaʼuk-o xapasik kʼusi tukʼ ta sat li krixchanoetik sventa xiloxuke; [...] kʼuchaʼal tspas li buchʼutik [...] chloʼlavanike». Jech xtok, la xchanubtas li yajchankʼoptak ti ‹mukuluk skʼoplal› xkom kʼalal chakʼ ta ilel slekil yoʼontonike, jaʼ xkaltik, ti mu yaleluk xa chakʼik iluk ta stojolal krixchanoetike xchiʼuk ti maʼukuk ta yeloval krixchano spasik orasione, ti skʼan stukikuk oyike. Jaʼ noʼox jech xuʼ xakʼik ta ilel ti melel yichʼojik ta mukʼ li Diose xchiʼuk jaʼ to jech xuʼ lek x-ilatik (Mateo 6:1-6).

Lek xaʼiik xchopol kʼoptael yantik. Jaʼ yuʼun xi laj yal li Jesuse: «¡Jloʼlavanej! Baʼyel lokʼeso li jtel tsʼamteʼ te kʼatal ta sbekʼ asat atuke, sventa xavil lek kʼuxi xuʼ xalokʼesbe sjobelal sbekʼ sat li avermanoe» (Mateo 7:5). Li buchʼu chalbe spaltail li yantike, yakal chakʼ ta ilel ti lek xa yilel skotol li kʼusi tspas li stuke, akʼo mi mas to chopol li kʼusi tspase. Yuʼun ‹jpasmulilutik jkotoltik, mu jtabetik li smukʼulal Diose› (Romanos 3:23).

Chopol kʼusi oy ta yoʼontonik. Jun veltae, oy jlom yajchankʼoptak fariseoetik xchiʼuk sviniktak Erodes ti nopajik batel ta stojolal Jesus yoʼ tsjakʼbeik ta sventa li stojel patane. Baʼyel oy kʼusi lek laj yalik ta stojolal: «Jchanubtasvanej, jnaʼojkutik ti melel kʼusi chavale xchiʼuk ti [...] chachanubtasvan li ta sbe Diose». Vaʼun, la sjakʼbeik mi lek ti tstojik li patan ti tskʼan li Sesare; pe jaʼ noʼox tspasik ta preva. Xi takʼbatik yuʼun li Jesuse: «Jloʼlavanejetik, ¿kʼu yuʼun chapasikun ta preva?». Sta-o ti jech laj yalbee, yuʼun maʼuk tskʼan tsnaʼik ta sventa li stojel patane, yuʼun li kʼusi oy ta yoʼontonike jaʼ ti «kʼuxi xuʼ tstsakik Jesus ta skoj li kʼusitik chale» (Mateo 22:15-22).

Kʼalal lik ayanuk li stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristo ta Pentekostes ta sjabilal 33, muʼyuk buchʼu chloʼlavan xchiʼuk melel li kʼusi chalbe sbaike. Li yajtsʼaklomtak Kristoe laj yakʼik persa yiktael li loʼlavaneje. Jaʼ yuʼun li jtakbol Pedroe xi la stijbe yoʼontonike: «[Chʼunik] li kʼusi melel ta sventa ti chakʼan achiʼilik ta chʼunolajel jech kʼuchaʼal skʼanoj sbaik ta jujuntal li buchʼutik xchiʼil sbaik ta vokʼel ti muʼyuk tsloʼla sbaike» (1 Pedro 1:22). Li jtakbol Pablo eke laj yal ti akʼo yakʼik ta ilel «kʼanelal ti te chlik talel ta sakil oʼontonale, ta lekil jol oʼontonal xchiʼuk ta xchʼunel oʼontonal ti bu muʼyuk loʼlaele» (1 Timoteo 1:5).

Li chanubtasel laj yakʼ komel Jesus xchiʼuk li yajtakboltak ta baʼyel sigloe, ti tey ta jtatik ta Vivliae, toj jtunel-o li avie. Jaʼ yuʼun xi la stsʼiba li Pabloe: «Kuxul li skʼop Diose, oy sjuʼel, jaʼ mas tsʼubtsʼub sniʼ, jaʼ mu sta skotol li espada ti chaʼjot yee, tsliʼ ochel jaʼ to mi chʼak yuʼun li jpat jxokontike xchiʼuk li yut koʼontontike, tsliʼ ochel jaʼ to mi chʼak yuʼun li jbakiltik xchiʼuk xchinabile, jech xtok xuʼ yuʼun chchaj ta kʼelel li jnopbentik xchiʼuk li kʼusi oy ta koʼontontike» (Evreos 4:12).  Li buchʼutik xchanojik li kʼusi chal Vivliae xchiʼuk ti yakʼojik persa yakʼel ta xkuxlejalike koltabilik sventa xiktaik li loʼlavaneje xchiʼuk ti meleluk li kʼusi chalike. Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolalik li oxvoʼ krixchanoetik ti laj kalbetik skʼoplal ta slikebale.

Li Panayiotae jel tajek xkuxlejal kʼalal ay ta sba velta li ta tsobajel yuʼun stestigotak Jeovae. Toj labal sba laj yil ti mu junuk buchʼu ti lek xa tspas sba yilel sventa lek xa x-ilat yuʼun li yantike. Xi chvul ta sjole: «Laj kil ti skʼanoj sbaik ta melele xchiʼuk ti oy ta yoʼontonik ta melel li yantike, taje muʼyuk jech kiloj ti kʼu sjalil li-echʼ ta politikae».

Lik xchan li Vivliae, laj yikta ti kʼu toʼox yelan li xkuxlejale, vaʼun laj yichʼvoʼ sventa xkʼot ta stestigo Jeova. Taje jelavem xa tal 30 jabil. Xi chale: «Li kʼusi la skoltaun sventa oyuk sbalil chkaʼi li jkuxlejale maʼuk ti chibat ta naetik ta spukbel skʼoplal li politikae, jaʼ kʼalal chbat kalbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose, ti jaʼ noʼox stuk chichʼ talel lekilal liʼ ta Balumile».

Li Daniel eke kʼot ta stestigo Jeova xchiʼuk lik sbain jlom abtelal ta tsobobbail. Te van jayibuk jabil ta tsʼakale, oy kʼusi chopol la spas, vaʼun lik loʼilajuk li sjol yoʼontone. Xi chal li Daniele: «Xvul ta jol ti kʼu yelan chloʼlavanik li ta chʼulnae. Jaʼ yuʼun la jnop ti jaʼ lek ti chkikta li kʼusi yakʼojbeikun jbain ta skoj ti chopol chkaʼi jbae. Mu jkʼan jloʼla li kermanotak ti lek xa yilel ta jpas jbae».

Kʼalal jelav kʼuk sjaliluke, li Daniele la snop ti xuʼ xa xchʼam yan velta li yabtel ta tsobobbail ta skoj ti muʼyuk xa chopol chaʼi sbae xchiʼuk xmuyubaj xa la skʼupin spasel li junantik abtelale. Li buchʼutik ta sjunul yoʼonton chtunik ta stojolal Diose jaʼ jech chakʼik persa sventa mu xloʼlavanik. Baʼyel tslokʼesik «li jtel tsʼamteʼ» te kʼatal ta sbekʼ sat stukik kʼalal skʼan toʼox slokʼesbe «sjobelal sbekʼ sat» li yermanoike.

Li Jeffery, ti sjunul xkuxlejal abtej ta pʼolmajebale, xi laj yale: «Kʼalal mas la jchan li kʼusi chal Vivliae, laj kakʼ batel venta ti muʼyuk lek ti chiloʼlavane xchiʼuk ti ta jutkʼop sventa lek xichonolaje. Li avie chanubtasbil xa ta Vivlia li jol koʼontone, jun teksto ti skoltaojune jaʼ Proverbios 11:1, ti xi chale: ‹Li Mucʼul Diose toj chopol chil li cʼusi muʼyuc tsʼacal sbisubile›». Li Jeffery mu xkoʼolaj stalelal kʼuchaʼal li viniketik ti oy kʼusi la sjakʼbeik Jesus ta sventa li stojel patane, yuʼun li stuke la xchan ti mu stakʼ sloʼla mi junuk krixchanoe; akʼo mi jmoj kʼusi xchʼunojik o mi muʼyuk.

Li stestigotak Jeova ti ta smiyonal xa noʼox oyik ta spʼejel Balumile chakʼik persa yakʼel ta xkuxlejalik li kʼusi chchanik ta Vivliae. Jujun kʼakʼal ta xakʼ yipalik ta «[slapel] li achʼ talelal ti jech laj yichʼ pasel jech kʼuchaʼal la skʼan yoʼonton li Diose, ti laj yichʼ pasel ta batsʼi tukʼilal xchiʼuk ta stukʼil oʼontonale» (Efesios 4:24). Ta jtijkutik avoʼonton ti xavakʼ venta buchʼu jaʼ li stestigotak Jeovae, ti kʼusi xchʼunojike xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ skoltaoxuk yoʼ xachan ta sventa li jun achʼ balumil yaloj chakʼ Diose. Li ta achʼ balumil taje chʼabal xa buchʼu chloʼlavan xchiʼuk oy xa tukʼilal (2 Pedro 3:13).