1-3. 1) ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti xuʼ xijkʼot ta yamigo li Diose? 2) ¿Buchʼutik chkalbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

LI Vivliae oxib to velta chal ti lek laj yil sbaik xchiʼuk Jeova li Abraane (2 Crón. 20:7; Is. 41:8; Sant. 2:23). Li ta Vivliae muʼyuk buchʼu yan jech chalbe skʼoplal kʼuchaʼal li Abraane. ¿Pe mi jaʼ van skʼan xal ti muʼyuk buchʼu yan xuʼ xkʼot ta yamigo li Diose? Maʼuk. Jkotoltik xuʼ jtatik li matanal ti xuʼ xijkʼot ta yamigo li Jeovae. ¿Kʼuxi jnaʼojtik?

² Li ta Vivliae ta jtabetik sloʼil xkuxlejal viniketik xchiʼuk antsetik ti laj yakʼik persa xchʼunbel smantal li Jeovae. Jech xtok, laj yakʼ xchʼunel yoʼontonik ta stojolal xchiʼuk kʼotik ta yamigotak Jeova (kʼelo Salmo 25:14). Taje jaʼik jlom li «epal testigoetik» laj yalbe skʼoplal li jtakbol Pabloe (Evr. 12:1).

³ Li ta xchanobil liʼe ta jchanbetik skʼoplal chaʼvoʼ antsetik xchiʼuk jun vinik ti laj yamigoin sbaik xchiʼuk Diose. Baʼyel kalbetik skʼoplal li Rute, jun tsebal meʼon ants ti tukʼ laj yakʼ sba ti te likem ta Moabe. Laje, chkalbetik skʼoplal Esekias, jun ajvalil ta Juda ti tukʼ laj yakʼ sbae. Ta slajebe jaʼ chkalbetik skʼoplal li smeʼ Jesuse, li Maria ti bikʼit laj yakʼ sbae. Ta jkʼeltik batel kʼusi la spasik ta jujuntal sventa xkʼotik ta yamigo li Jeovae.

4, 5. ¿Kʼusi vokolil la snuptan li Rute, xchiʼuk kʼu yuʼun vokol laj yaʼi li kʼusi kʼot ta nopel yuʼune? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

⁴ Li Noemie jaʼ jun j-israelal ants ti yakal chbat ta Israel ti te lik batel ta Moabe. Te xtijet batel li chaʼvoʼ yalibe, li Rut xchiʼuk li Orfae (Orpá). Kʼalal oy xaʼox kʼuk sjalil xanavik batele, sut batel ta Moab li Orfae. Pe li Noemie jpʼel-o ta yoʼonton chbat li ta Israele. ¿Kʼusi van tspas li Rut une? ¿Mi tsut van batel ta Moab sventa xbat xchiʼin li yutsʼ yalale? ¿O mi chchiʼin-o batel li Noemie? (Rut 1:1-8, 14). ¿Kʼu yuʼun ti mu kʼunuk laj yaʼi li Rute?

⁵ Mi la snop tsut batel ta Moab li Rute, xuʼ xbat ta sna xchiʼuk xuʼ van xkʼelat yuʼun yutsʼ yalal. Yuʼun mi sut batel ta slumale mu persauk sjel ti kʼu yelan nopem xaʼi xkuxlejale xchiʼuk mu persauk sjel li skʼope. Jaʼ yuʼun, li Noemie mu xuʼ xalbe Rut ti jech xa chkuxiik mi kʼotik ta Israele. Jech xtok, li Noemie ta xiʼ mi muʼyuk bu la stabe smalal o bu xuʼ chnaki li Rute. Jaʼ yuʼun laj yalbe ti akʼo sut batel ta Moabe. Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Orfae «isut [...] batel ta slumal, bat yichʼ ta mucʼ yan velta li sdiosique» (Rut 1:9-15). Pe li Rute muʼyuk sut batel mi jaʼuk bat yichʼ ta mukʼ li jecheʼ diosetike.

6. 1) ¿Kʼusi lek kʼot ta nopel yuʼun li Rute? 2) ¿Kʼu yuʼun laj yal Boas ti la saʼ chabiel ta yolon xikʼ Jeova li Rute?

⁶ ¿Kʼuxi laj yojtikin Jeova li Rute? Jaʼ van chanubtasat yuʼun li smalale o jaʼ li Noemie. La xchan ti mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li jecheʼ diosetik ta Moabe. Jaʼ yuʼun laj yakʼ venta ti skʼan xakʼbe ta ilel Jeova ti skʼanoj xchiʼuk ti xichʼ ta mukʼe. Li Rute lek kʼusi kʼot ta nopel yuʼun, yuʼun lik tunuk ta stojolal li Jeovae. Jech oxal xi laj yalbe li Noemie: «Li achiʼiltac ta alumale jaʼ jchiʼiltac chcʼot ec; li Dios avuʼune jaʼ Dios cuʼun ec» (Rut 1:16). Kʼuchaʼal chkiltike skʼanoj tajek smeʼalib li Rute, pe jaʼ mas to labal sba chkiltik ti skʼanoj li Jeovae. Jaʼ yuʼun li Boas ti jaʼ jun j-israelal vinike lek laj yalbe skʼoplal li Rute, yuʼun la saʼ koltael ta stojolal li Jeovae. Jech kʼuchaʼal chal ta Traducción del Nuevo Mundo, li Boase chal ti laj la saʼ chabiel ta yolon xikʼ Jeova li Rute (kʼelo Rut 2:12). Taje tsvules ta joltik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal uni vich o neneʼ kaxlan ti chbat stikʼ sba ta yolon xikʼ smeʼ sventa xchabiate (Sal. 36:7; 91:1-4). Taje jech la spas li Rute. La saʼ chabiel ta stojolal Jeova xchiʼuk ti akʼo xkʼanate, ta skoj ti laj yakʼ xchʼunel yoʼontone koltaat. Li Rute muʼyuk chopol laj yaʼi ta tsʼakal ti jech la spase.

7. Li buchʼutik vokol chaʼi chakʼ xkuxlejalik ta stojolal Jeovae, ¿kʼusi xuʼ xkoltaatik?

⁷ Ep buchʼutik yakal xa chchanik ta sventa li Jeovae, pe muʼyuk ta yoʼonton tsaʼik li chabiel yuʼune. Jaʼ yuʼun mu xkʼot ta nopel yuʼunik ti xakʼ xkuxlejalik ta stojolale xchiʼuk ti xichʼik voʼe. ¿Kʼusi xuʼ skoltaot mi jech chanop eke? Baʼyel, nopo ti kʼu yuʼun mu to xkʼot ta nopel avuʼun ti chavakʼ aba ta stojolal Jeovae. Xchibal, nopo ti buchʼu chakʼan chatun ta stojolale, mi jaʼ li Jeovae o mi jaʼ li jecheʼ diosetike. Li kʼusi toj leke jaʼ ti xijtun ta stojolal li melel Diose (Jos. 24:15). Yoxibal, nopo ti kʼalal chavakʼ aba ta stojolal Jeovae, jaʼ jech chavakʼ ta ilel ti achʼunoj ti xuʼ xchabiote xchiʼuk ti tskoltaot kʼalal chanuptan vokolile. Taje jaʼ jech koltaat yuʼun Jeova li Rute.

8. ¿Kʼusitik chopol laj yil ta xkuxlejal li Esekiase?

⁸ Li Esekiase mu jechuk echʼ xkuxlejal kʼuchaʼal li Rute, yuʼun te chʼi ta jun lum ti  yakʼoj sbaik ta stojolal Diose. Pe li j-israeletike mu skotoluk tukʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. Yuʼun li ajvalil Akase, ti jaʼ stot li Esekiase, toj chopol echʼ. Li Akase mi jsetʼuk laj yichʼ ta mukʼ li stemplo Diose, kʼajomal noʼox la stijbe yoʼonton krixchanoetik ti akʼo yichʼik ta mukʼ li jecheʼ diosetike. Jech xtok, kuxul laj yakʼ ta milbil matanal jayvoʼuk xnichʼnab ta stojolal jun jecheʼ dios. Jech oxal, ep kʼusitik chopol laj yil ta xkuxlejal kʼalal kʼox toʼox li Esekiase (2 Rey. 16:2-4, 10-17; 2 Crón. 28:1-3).

9, 10. 1) ¿Kʼu van yuʼun xuʼ ox ilin ta stojolal Jeova li Esekiase? 2) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk lek ti xij-ilin ta stojolal Jeovae? 3) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk lek mi ta jnoptik ti jaʼ ta skoj jtot jmeʼtik mi lekil krixchano chijlokʼ o mi maʼuke?

⁹ Li Esekiase muʼyuk lek laj yichʼ chanubtasel ta skoj ti muʼyuk lek stalelal echʼ li stote. Akʼo mi jech, li Esekiase muʼyuk x-ilin ta stojolal Jeova. Li avie oy buchʼutik ti mu jechuk tsots tajek yiloj svokol ta xkuxlejalik jech kʼuchaʼal li Esekiase, pe tsnopik ti oy srasonal yuʼunik sventa x-ilinik ta stojolal li Jeovae o ti x-ilinik ta stojolal li s-organisasione (Prov. 19:3). Li yantike tsnopik ti mu xa xlekub xkuxlejalik ta skoj ti muʼyuk chchʼunbeik smantal Jeova li yutsʼ yalalike o mi moʼoje tsnopik ti jech chbatik kʼuchaʼal li stot smeʼike (Ezeq. 18:2, 3). ¿Mi melel van taje?

¹⁰ Li kʼusitik echʼ ta xkuxlejal Esekiase chakʼ ta ilel ti mu meleluke. Muʼyuk onoʼox srasonal ti xij-ilin ta stojolal li Jeovae. Yuʼun maʼuk ta smul li kʼusitik chopol tsnuptan krixchanoetike (Job 34:10). Melel onoʼox ti xuʼ lekil o chopol krixchano xbat yalab xnichʼnabik li totil meʼiletik ta skoj ti kʼu yelan chchanubtasike (Prov. 22:6; Kol. 3:21). Pe taje maʼuk skʼan xal ti jaʼ ta skoj jtot jmeʼtik mi lekil krixchano chijbat o mi moʼoj. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li Jeovae chakʼ jnop jtuktik li kʼusi ta jpas ta jkuxlejaltike (Deut. 30:19). ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Esekias ti xuʼ jnop jtuktike?

11. ¿Kʼu yuʼun toj lek echʼ ta ajvalil ta Juda li Esekiase?

¹¹ Li stot Esekiase toj chopol tajek echʼ ta ajvalil li ta Judae, akʼo mi jech, li stuke lekil ajvalil echʼ (kʼelo 2 Reyes 18:5, 6).  ¿Kʼu yuʼun toj lek echʼ ta ajvalil? Yuʼun jpʼel yoʼonton muʼyuk la xchanbe stalelal li stote. La xchikinta kʼalal tojobtasat xchiʼuk kʼalal tukʼibtasat yuʼun li yaj-alkʼoptak Jeova jech kʼuchaʼal Isaias, Miqueas xchiʼuk li Osease. Jaʼ yuʼun laj yakʼ persa stukʼibtasel li kʼusitik chopol la spas stote: la xchʼuba lek li temploe, la skʼanbe perton Jeova ta skoj li smul jteklume xchiʼuk la slilin skotol li lokʼoletik ti skuyoj ta sdiosike (2 Crón. 29:1-11, 18-24; 31:1). Ta mas tsʼakale oy jun ajvalil ti bat stsak ta kʼop li Jerusalene, kʼalal jech taje laj yakʼ ta ilel ti tsots xchʼunel yoʼontone xchiʼuk muʼyuk xiʼ li Esekiase. Jech xtok, laj yalbe jteklum ti akʼo spat yoʼontonik ta stojolal li Jeovae (2 Crón. 32:7, 8). Jun veltae la stoy sba li Esekiase, pe la xchʼam li tojobtasel akʼbat yuʼun Jeovae xchiʼuk bikʼit xa laj yakʼ sba yan velta (2 Crón. 32:24-26). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Esekiase muʼyuk laj yakʼ ti akʼo sokesbatuk xkuxlejal yuʼun li xchopol talelal yutsʼ yalale. Laj yakʼ ta ilel ti lek tajek xil sba xchiʼuk li Jeovae. ¡Toj echʼ noʼox lek ti jchanbetik stalelale!

12. ¿Kʼusi spasojik epal yajtsʼaklomtak Kristo jech kʼuchaʼal li Esekiase?

¹² Toj chopol xa tajek li balumil avie. Jaʼ yuʼun ep ololetik muʼyuk kʼanbil yuʼun stot smeʼik chchʼiik tal xchiʼuk muʼyuk chchabiatik (2 Tim. 3:1-5). Oy junantik yajtsʼaklomtak Kristo ti jech toʼox la snuptanike, kʼotem ta yamigoik li Jeovae. Jech kʼuchaʼal li Esekiase, yakʼojik ta ilel ti mu jechuk tspasik kʼuchaʼal li stot smeʼike. Li Diose yakʼoj jnop jtuktik mi ta jkʼan chijtun ta stojolal xchiʼuk mi chkichʼtik ta mukʼ jech kʼuchaʼal la spas li Esekiase.

13, 14. 1) ¿Kʼusitik la svul-o yoʼonton li Mariae? 2) ¿Kʼusi la stakʼbe anjel Gabriel li Mariae?

¹³ Kʼalal echʼem xaʼox jayibuk sien jabil ti kuxi li Esekiase, oy jun tseb ti bikʼit tajek yakʼoj sbae, Maria sbi. Lek laj yamigoin sbaik xchiʼuk li Jeova eke. Jaʼ yuʼun tsots tajek li kʼusi akʼbat spase. Albat ti jaʼ tsvokʼes xchiʼuk tstsʼitesbe li Xnichʼon Diose. Li Jeovae skʼanoj li Mariae xchiʼuk spatoj yoʼonton ta stojolal, jaʼ yuʼun laj yakʼbe li matanal taje. Pe ¿kʼu van yelan laj yaʼi sba Maria ti vaʼ yelan albate?

¹⁴ Ep ta velta kalojbetik skʼoplal li matanal akʼbat yuʼun Dios li Mariae. Pe ¿mi oy van jnopojtik li kʼusitik la svul-o yoʼontone? Albat yuʼun jun anjel ti chchiʼin yole, pe muʼyuk la chchiʼin ta vayel junuk vinik. Pe li anjele muʼyuk laj yalbe yutsʼ yalaltak Maria o slakʼnatak ti kʼuxi chchiʼin li yole. Jaʼ yuʼun, xuʼ van jaʼ tsvul-o yoʼonton ti kʼusi chalik li krixchanoetik ta stojolale. ¿Kʼuxi van chakʼbe xchʼun Jose ti muʼyuk la xchiʼin ta vayel yan vinike? Jech xtok, vokol van tajek laj yaʼi stsʼitesel xchiʼuk ta xchanubtasel  li Xnichʼon Diose. Mu jnaʼtik lek skotol kʼusitik la svul-o yoʼonton li Mariae. Pe jnaʼojtik li kʼusi la stakʼbe li anjel Gabriele, xi laj yalbee: «¡Kʼelo avil! ¡Jaʼ smosoun Jeova! Akʼo kʼotuk ta pasel ta jtojolal li kʼusi laj avale» (Luk. 1:26-38).

15. ¿Kʼu yuʼun lek tsots xchʼunel yoʼonton li Mariae?

¹⁵ Ta melel, li Mariae lek tsots li xchʼunel yoʼontone. Jpʼel ta yoʼonton la spas skotol li kʼusi albate, jech la spas kʼuchaʼal tspasik li mosoiletike. Spatoj yoʼonton ti chkoltaat yuʼun li Jeovae. Pe ¿kʼu yuʼun ti lek tsots xchʼunel yoʼontone? Maʼuk yuʼun ti jech onoʼox vokʼe. Laj yakʼ persa yoʼ stsatsub mas li xchʼunel yoʼontone, vaʼun akʼbat bendision yuʼun Jeova ti jech la spase (Gal. 5:22; Efes. 2:8). ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti laj yakʼ persa yoʼ stsatsub mas li xchʼunel yoʼontone? Jaʼ ta skoj ti kʼu yelan chchikinta li kʼusi ch-albate xchiʼuk li kʼusitik laj yale.

16. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti lek la xchikinta kʼusi albat li Mariae?

¹⁶ Ti kʼu yelan chchikintae. Ta Santiago 1:19 chal li jun yajtsʼaklom Kristoe skʼan ‹oyuk ta yoʼonton xchikintael xchiʼuk ti snop lek kʼalal chkʼopoje›. Taje jaʼ jech la spas li Mariae. Li Vivliae chal ti lek la stsʼetanbe xchikinal li kʼusi albate, mas to kʼalal albat ta sventa li Jeovae. Jech xtok, chchʼakbe yorail sventa tsnop lek li kʼusitik tsots skʼoplale. Kʼalal kʼot chapbatuk li kʼusi albat yuʼun jun anjel li jchabichijetik kʼalal vokʼ li Jesuse, la snopbe lek skʼoplal. Kʼalal yichʼoj xaʼox lajcheb jabil li Jesuse, oy kʼusi laj yal ti labal to laj yaʼi li Mariae. Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Mariae la xchikinta xchibal velta, la snopbe skʼoplal li kʼusi albate xchiʼuk la snakʼ ta yoʼonton (kʼelo Lukas 2:16-19, 49, 51).

17. ¿Kʼusitik lek la spas li Mariae?

¹⁷ Li kʼusitik laj yale. Mu masuk ep ta jtatik ta Vivlia li kʼusitik laj yal Mariae. Li bu mas chvinaje jaʼ li ta Lukas 1:46 kʼalal ta 55. Te chakʼ kiltik ti xojtikin lek li Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun li kʼusitik laj yale tsvules ta joltik li kʼusi laj yal smeʼ Samuel kʼalal la spas orasione (1 Sam. 2:1-10). Li kʼusi laj yal Mariae la sta ta alel mas ta jtob ta velta li kʼusi chal ta Skʼop Diose. Jech kʼuchaʼal chkiltike, lek tajek xaʼi yalbel skʼoplal li kʼusitik xchanoj ta stojolal yamigo ti jaʼ li Jeovae.

18. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik li xchʼunel yoʼonton Mariae?

¹⁸ Bakʼintike xuʼ van oy kʼusi tsots chkaʼitik spasel li ta slumal Jeovae, jech kʼuchaʼal laj yaʼi sba li Mariae. ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi jech chkaʼi jbatike? Jaʼ lek jchanbetik li xchʼunel yoʼontone. Pe ¿kʼuxi xuʼ jchanbetik? Jaʼ ti bikʼit xkakʼ jbatik kʼalal oy kʼusi chij-akʼbat spasele xchiʼuk jpat koʼontontik ti tskoltautik li Jeovae. Jchikintatik li kʼusi chalbutik Jeovae xchiʼuk jnoptik lek li kʼusi jchanojtik ta stojolale xchiʼuk li kʼusi tspas ta jelavele. Jech xtok, ta sjunuluk me koʼonton kalbetik batel yantik li kʼusitik jchanojtike (Sal. 77:11, 12; Luk. 8:18; Rom. 10:15).

19. ¿Kʼusi mukʼta matanal ta jtatik mi ta jchanbetik xchʼunel yoʼontonik li yamigotak Jeovae?

¹⁹ Jech kʼuchaʼal laj xa jchantike, li Rute, li Esekiase xchiʼuk li Mariae jaʼ yamigotak Dios jech kʼuchaʼal li Abraane. Li «epal testigoetik» chal ta Vivliae te skʼoplal yan yajtuneltak Jeova ta voʼne ti jaʼ yamigotak eke. Jechuk-o me jchanbetik li xchʼunel yoʼontonike (Evr. 6:11, 12). Mi jech ta jpastike, ta jtatik jun mukʼta matanal: jaʼ ti xuʼ xijkʼot ta yamigo li Jeovae.