1, 2. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel Jonatán xchiʼuk David ti tukʼ yoʼonton laj yakʼ sbaik ta jujuntale?

LI Jonatane toj labal xa noʼox sba chil ti tsots yoʼonton li Davide. Yuʼun naka to la smil li mukʼta natil Goliate xchiʼuk «te yichʼojbe batel [sjol]» sventa xbat yakʼbe yil li ajvalil ta Israele, li stot Jonatane (1 Sam. 17:57). Li Jonatane jpʼel yoʼonton xchʼunoj ti chiʼinbil yuʼun Dios li Davide. Vaʼun jech te lik yamigoin-o sbaik. Jech xtok laj yalbe sbaik ta jamal ti tukʼ yoʼonton chakʼ sbaik ta jujuntale (1 Sam. 18:1-3). Ta sjunul xkuxlejal tukʼ yoʼonton laj yakʼ sba ta stojolal David li Jonatane.

² Manchuk mi jaʼ laj yichʼ tʼujel yuʼun Jeova sventa x-och ta ajvalil ta Israel li Davide, muʼyuk bu skontrain sbaik, jech-o laj yamigoin sbaik. Jech xtok, kʼalal oy ox ta yoʼonton tsmil yaʼi David li Saule, lik svul yoʼonton ta stojolal yamigo li Jonatane, snaʼoj ti te snakʼoj sba ta takixokol balumil ta Horese. Jaʼ yuʼun bat stsatsubtasbe yoʼonton xchiʼuk laj yalbe ti akʼo spat yoʼonton ta stojolal li Jeovae. Xi laj yalbee: «Mu xaxiʼ. [...] Persa onoʼox voʼot chlic ochan ta ajvalilal yuʼun li jchiʼiltactique. Vuʼune xchibal jpasmantal chicʼot avuʼun ec» (1 Sam. 23:16, 17).

3. ¿Kʼusi ti mas tsots skʼoplal laj yaʼi li Jonatane, xchiʼuk kʼuxi jnaʼojtik? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

 ³ Toj labal sba chkiltik kʼalal oy buchʼu tukʼ yoʼonton chakʼ sbae. Li Jonatane tukʼ yoʼonton laj yakʼ sba ta stojolal li Davide. Pe ¿mi jaʼ van toj labal xa sba chkiltik taje? Moʼoj. Yuʼun li kʼusi mas toj tsots skʼoplal laj yaʼie, jaʼ ti tukʼuk yoʼonton ta stojolal li Diose. Ta skoj taje tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal li Davide xchiʼuk muʼyuk x-itʼixaj yoʼonton kʼalal laj yichʼ tʼujel ta ajvalile. Maʼuk noʼox, yuʼun la skolta sventa spat yoʼonton ta stojolal Jeova. Jmoj tukʼ yoʼonton laj yakʼ sbaik ta stojolal xchiʼuk kʼot ta pasel yuʼunik ti xi onoʼox jamal yalojbe sbaike: «Jamal laj caltic ta stojol Mucʼul Dios [...] ti jʼechʼel acʼo xchiʼinutic o jchibaltique, xchiʼuc acʼo xchiʼinbutic o cʼalal ta calab jnichʼnabtic jujunutique» (1 Sam. 20:42).

4. 1) ¿Kʼusi ti xijmuyubaj noʼox yuʼune? 2) ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

⁴ Li voʼotik eke skʼan me tukʼuk koʼontontik ta stojolal kutsʼ kalaltik, ta kamigotaktik xchiʼuk ta kermanotaktik (1 Tes. 2:10, 11). Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti tukʼuk koʼontontik ta stojolal li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? ¡Yuʼun jaʼ laj yakʼ jkuxlejaltik! (Apok. 4:11). Xijmuyubaj noʼox kʼalal tukʼ koʼontontik ta stojolale. Pe skʼan me jechuk-o tukʼ koʼontontik ta stojolal kʼalal chkil jvokoltike. Li ta xchanobil liʼe ta jkʼelbetik skʼoplal kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal Jonatán sventa tukʼuk koʼonton xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae. Baʼyuke jaʼo kʼalal mu sta-o ichʼel ta mukʼ chkiltik li buchʼutik oy yabtelike. Li xchibale jaʼo kʼalal skʼan jnoptik ti buchʼu tukʼ koʼonton chkakʼ jbatik ta stojolale. Li yoxibale jaʼo kʼalal oy kʼusi chopol tsnopik ta jtojolaltik li buchʼutik oy yabtelik ta tsobobbaile xchiʼuk xchanibal jaʼo kʼalal vokol chkaʼitik spasel li kʼusi kalojtike.

5. ¿Kʼu yuʼun vokol laj yaʼiik ti tukʼ yoʼonton xakʼ sbaik ta stojolal Jeova li j-israeletike?

⁵ Oy svokolik li Jonatán xchiʼuk li steklumal Israele. Yuʼun mu skʼan xchʼun mantal li ajvalil Saule, li stot Jonatane, jaʼ yuʼun mu xa xkʼanat yuʼun li Jeovae (1 Sam. 15:17-23). Akʼo mi jech, li Diose jal to laj yakʼ ti akʼo x-ajvalilaj li Saule. Ta melel, toj tsots laj yaʼiik j-israeletik ti skʼan tukʼ yoʼonton xakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun muʼyuk lek kʼusi yakal tspas li buchʼu ‹te chotol ta chotlebal sventa ajvalilale› (1 Crón. 29:23).

6. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Jonatán ti tukʼ yoʼonton laj yakʼ sba ta stojolal li Jeovae?

⁶ Tukʼ-o yoʼonton laj yakʼ sba ta stojolal Jeova li Jonatane. Jech laj yakʼ ta ilel kʼalal naka toʼox la stoy sba ta stojolal Dios li stote (1 Sam. 13:13, 14). Li vaʼ kʼakʼale, tal stsakik ta kʼop j-israeletik li jfilista soltaroetike, oy 30 mil skaretaik sventa paskʼop. Pe kʼajomal noʼox vakib sien yajsoltarotak li ajvalil Saule. Jech xtok, ¡kʼajomal noʼox yichʼoj yabtejebik xchiʼuk li skereme! Pe muʼyuk bu xiʼ li Jonatane, yuʼun vul ta sjol li kʼusi yaloj onoʼox li j-alkʼop Samuele: «Li Mucʼul Diose muʼyuc chascomtsanoxuc o sventa acʼo ichʼatuc ta mucʼ» (1 Sam. 12:22). Jech xtok, xi laj yalbe jun soltaro li Jonatane: «Li Mucʼul Diose muʼyuc cʼusi tsots chaʼay; xuʼ yuʼun tscolta li bochʼotic epique xchiʼuc li bochʼotic muʼyuc epique». Manchuk mi chaʼvoʼik noʼox, te van jtobuk yajkontra la smilik. Laj yakʼ xchʼunel yoʼonton ta stojolal Jeova li Jonatane, jaʼ yuʼun akʼbat bendision. Yuʼun laj yakʼ taluk tsatsal nikel li Jeovae, vaʼun te lik stsak sbaik ta kʼop stukik li jfilistaetike, la smil sbaik. Ta slajebal une jaʼ kuch yuʼun paskʼop li j-israeletike (1 Sam. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20).

7. ¿Kʼusi la spas-o batel li Jonatane?

⁷ Akʼo mi mu xa skʼan xchʼunbe smantal Jeova li ajvalil Saule, li Jonatane la  xchʼunbe-o smantal stot ti bu kʼalal sta-o chile. Jech kʼuchaʼal liʼe, bat xchiʼin ta paskʼop sventa skoltaik li steklumal Jeovae (1 Sam. 31:1, 2).

8, 9. ¿Kʼu yuʼun skʼan xkichʼtik ta mukʼ li buchʼutik sventainojutike?

⁸ ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal Jonatán sventa tukʼuk koʼontontik ta stojolal li Jeovae? Jaʼ ti jchʼunbetik smantal ti bu kʼalal sta-o chkiltik «li buchʼutik oy yabtelik ti mas mukʼ skʼoplalike», yuʼun jaʼ yakʼoj Jeova xchiʼuk tskʼan ti jchʼunbetik smantalike (kʼelo Romanos 13:1, 2). Jaʼ yuʼun chkichʼtik ta mukʼ li j-abteletike, akʼo mi muʼyuk lek kʼusitik tspasik xchiʼuk ti mu staik-o xkichʼtik ta mukʼe. Yuʼun li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae jaʼ ti xkichʼtik ta mukʼ skotol li buchʼutik yakʼojanbe yabtele (1 Kor. 11:3; Evr. 13:17).

⁹ Kalbetik skʼoplal jun ermana ta Sudamérica ti Olga sbie, ^[1] ti tukʼ yoʼonton laj yakʼ sba ta stojolal li Jeovae. Li ermana taje ch-ilbajinat tajek yuʼun smalal. Bateltike muʼyuk chkʼoponat o moʼoje toj chopolik kʼusitik ch-albat ta skoj ti jaʼ stestigo Jeovae. Laje albat ti ch-iktaate xchiʼuk ti chpojbat batel li yalabe. Pe jech-o laj yichʼ ta mukʼ smalal li Olgae, yuʼun jaʼ la xchʼun li mantal liʼe: «Mu me chopoluk kʼusi xapakbe abaik sutel». Jech oxal, laj yakʼbe yipal ti lekuk stalelal ta stojolal li smalale, tspasbe sveʼel, chchukʼbe skʼuʼ spokʼ xchiʼuk tskʼel lek li yutsʼ yalale (Rom. 12:17). Maʼuk noʼox, yuʼun kʼalal chbat svulaʼan yutsʼ yalal xchiʼuk yamigotak li smalale chbat xchiʼin kʼalal xuʼ yuʼune. Jech xtok, kʼalal cham smol-alib li Olgae la xchapan batel kʼusitik chtun yuʼunik sventa xbatik ta muklomal ti nom to jutuke. Ta skoj ti te echʼ stelanik jlikeluk ta chʼulnae, te la smala ta pana li smalale. Ta mas tsʼakale, muʼyuk xa bu x-ilbajinat. Pe jaʼ ta skoj ti tsʼik yuʼune xchiʼuk ti laj yichʼ ta mukʼ li smalale. Li avi une, ch-albat yuʼun smalal ti akʼo mu xpaj li ta tsobajeletike xchiʼuk chbat akʼatuk li ta salone. Bakʼintik xtoke ch-och chiʼinatuk yuʼun smalal ta yaʼiel mantal (1 Ped. 3:1).

10. ¿Kʼusi koltaat ta snopel lek Jonatán ta sventa ti buchʼu tukʼ yoʼonton chakʼ sba ta stojolale?

¹⁰ Kʼalal laj yaʼi Jonatán ti tskʼan tsmil David li Saule, ¿buchʼu van tukʼ yoʼonton chakʼ  sba ta stojolal: mi jaʼ van ta stojolal li stote o mi jaʼ van ta stojolal li yamigoe? Tsots laj yaʼi ta snopel li Jonatane, yuʼun skʼanojan xchaʼvoʼal. ¿Kʼusi koltaat? Jaʼ ti la snopbe lek skʼoplal ti jaʼ koltabil yuʼun Dios li Davide, ti jaʼ muʼyuk xa li stote. Jech oxal kʼot ta nopel yuʼun ti jaʼ tukʼ yoʼonton chakʼ sba ta stojolal li Davide. Jaʼ yuʼun, bat yalbe David ti akʼo snakʼ sbae, laje tal yalbe Saul ti akʼo mu smil li Davide (kʼelo 1 Samuel 19:1-6).

11, 12. ¿Kʼusi ta jpastik mi jkʼanojtik li Diose?

¹¹ Kalbetik skʼoplal jun ermana ta Australia ti Alice sbie. La snop lek buchʼu skʼan tukʼ xakʼ sba ta stojolal: mi ta stojolal Jeova o ta stojolal yutsʼ yalal. Kʼalal lik xchan li Vivliae, lik yalbe yutsʼ yalal. Jun veltae laj yalbe ti muʼyuk xa bu tspas li skʼinal Svokʼel Ninyoe (Navidad) xchiʼuk laj yalbe srasonal. Chopol onoʼox laj yaʼiik ta slikebal, pe ta tsʼakale mas to ilinik. Yuʼun muʼyuk xa kʼanbil laj yaʼi sbaik. Maʼuk noʼox, yuʼun albat yuʼun smeʼ ti mu xa skʼan xkʼelbat sat li Alice. Xi laj yal li Alice: «Toj kʼux laj kaʼi li kʼusi laj yalbeikun li kutsʼ kalale, yuʼun jkʼanojanik. Pe jpʼel ta koʼonton ti jaʼ baʼyel chkakʼ ta jkuxlejal li Jeova xchiʼuk Jesuse, jaʼ yuʼun laj kichʼ voʼ li ta asamblea ti poʼot xaʼoxe» (Mat. 10:37).

¹² Mi jkʼanojtik li Diose toj tsots me skʼoplal chkaʼitik ti jaʼ tukʼuk koʼonton xkakʼ jbatik ta stojolale, ti mu jaʼuk ta stojolal li jchiʼiltaktik ta tajimole, ti bu chijchanunaje o li jlumaltike. Kalbetik skʼoplal avaʼi jun ermano ti Henry sbie, lek xaʼi xtajin ta ajedrez. Oy jun s-ekipo ta eskuela xchiʼuk jpʼel yoʼonton chbat stsal sbaik ta tajimol xchiʼuk yantik. Pe ta skoj ti jaʼ batem ta yoʼonton li tajimol ta jujun savado xchiʼuk domingoe, mu xa xokob sventa xlokʼ ta cholmantal xchiʼuk xbat ta tsobajeletik. Pe ta tsʼakale, laj yakʼ venta ti jaʼ mas tukʼ yoʼonton yakʼoj sba ta stojolal li s-eskuelae, ti maʼuk ta stojolal li Jeovae. Jaʼ yuʼun laj yikta li s-ekipoe (Mat. 6:33).

13. Mi ta jkʼan tukʼuk koʼontontik ta stojolal li Jeovae, ¿kʼusi skʼan jpastik mi oy jvokoltik ta kutsʼ kalaltike?

¹³ Bakʼintike vokol chkaʼitik ta stʼujel buchʼu van tukʼ koʼonton chkakʼ jbatik ta stojolal kʼalal oy jvokoltik ta kutsʼ kalaltike. Kalbetik skʼoplal jun ermano ti Ken sbie. Oy xa sjabilal li smeʼe, jaʼ yuʼun nopajtik noʼox chkʼot svulaʼan xchiʼuk chikʼ tal ta sna bakʼintik. Pe mu lekuk xil sbaik li smeʼ xchiʼuk li yajnile. Jaʼ yuʼun mu xa snaʼ kʼusi tspas sventa junuk yoʼontonike. Ta skoj ti tskʼan ti tukʼuk yoʼonton ta stojolal Jeova li Kene, la snop lek kʼusi chal li Vivliae. Vaʼun laj yakʼ venta ti skʼan xmuyubajuk yuʼun li yajnile xchiʼuk ti tukʼuk yoʼonton ta stojolal jech kʼuchaʼal tskʼan li Diose. Jech oxal la skʼel kʼusi skʼan spas sventa junuk noʼox yoʼonton li yajnile. Laje la xchiʼin ta loʼil xchiʼuk laj yalbe lek smelolal kʼu yuʼun skʼan lekuk yoʼonton ta stojolal li smeʼike. Jech xtok laj yalbe smeʼ kʼu yuʼun skʼan xichʼ ta mukʼ li yalibe (kʼelo Génesis 2:24; 1 Korintios 13:4, 5).

14. ¿Kʼusi chopol pasbat yuʼun stot li Jonatane?

¹⁴ Yan ti bu xuʼ xkakʼtik ta ilel ti tukʼ koʼontontik ta stojolal li Jeova xtoke, jaʼo kʼalal oy kʼusi chopol tsnopik ta jtojolaltik li buchʼutik oy yabtelik ta tsobobbaile. Li ajvalil Saule jaʼ laj yichʼ tʼujel yuʼun li Diose, pe laj yilbajin li skereme. Mu xaʼibe smelolal kʼu yuʼun skʼanoj tajek li Davide. Jaʼ yuʼun kʼalal la skolta David li Jonatane, ilin ta jyalel li Saule xchiʼuk laj yakʼ ta kʼexlal li skereme. Manchuk mi jech, jech-o laj yichʼ ta mukʼ stot li Jonatane. Pe jech xtok, tukʼ yoʼonton laj yakʼ sba ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ta stojolal li Davide. Yuʼun jaʼ laj yichʼ tʼujel sventa x-och ta ajvalil li ta Israele (1 Sam. 20:30-41).

15. ¿Kʼusi skʼan jpastik mi oy kʼusi chopol tsnop ta jtojolaltik junuk ermanoe?

 ¹⁵ Li moletik ta tsobobbail avie chakʼbeik yipal ti muʼyukuk kʼusi chopol tsnopik ta jtojolaltike. Pe ta skoj ti muʼyuk stukʼilike, yikʼaluk van mu xaʼibeik lek smelolal bakʼintik li kʼusitik ta jpastike (1 Sam. 1:13-17). Jaʼ yuʼun, mi oy kʼusi chopol tsnopik ta jtojolaltike tukʼuk-o me koʼonton xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae.

16. ¿Butik skʼan xkakʼtik ta ilel ti tukʼ koʼontontik ta stojolal li Jeovae?

¹⁶ Li Saule tskʼan ox ti jaʼuk x-och ta ajvalil li Jonatane, maʼuk li Davide (1 Sam. 20:31). Ti jaʼuk tsots skʼoplal laj yaʼi sba stuk li Jonatane jaʼ och ta ajvalil ti jechuke, pe ta skoj ti skʼanoj li Jeovae xchiʼuk ti tskʼan tukʼ yoʼonton ta stojolale, kʼot ta pasel yuʼun li kʼusi yalojbe ta jamal li Davide. Ta melel, li buchʼu skʼanoj Jeovae xchiʼuk ti tukʼ yoʼonton ta stojolale «chcʼot ta pasel yuʼun li cʼusi yaloje, acʼo me te tsta o svocol xchiʼuc» (Sal. 15:4). Jech kʼuchaʼal liʼe, mi kakʼoj ketik ta jtosuk abtelale, skʼan me jpastik akʼo mi vokol chkaʼitik. Jech xtok, mi jkʼanojtik li Jeovae tukʼ me chkakʼ jbatik ta stojolal li jnup jchiʼiltike, akʼo mi oy jkʼoptik li ta jnupuneltike (kʼelo Malaquías 2:13-16).

17. ¿Kʼusi la achan li ta xchanobil liʼe?

¹⁷ Mi ta jkʼan jech jtalelaltik kʼuchaʼal li Jonatane, tukʼuk me koʼonton xkakʼ jbatik ta stojolal li Diose. Akʼo mi oy spaltailik li kermanotaktike tukʼuk me koʼontontik ta stojolalik. Vaʼun xmuyubaj me yoʼonton kuʼuntik Jeova xchiʼuk mas to me xijmuyubaj ek (Prov. 27:11). Xuʼ me jpat koʼontontik ti jaʼ chchabiutik-o sbatel osile. Li ta yan xchanobile oy kʼusitik tsots skʼoplal ta jchantik ta sventa jlom yajtuneltak Dios ta skʼakʼalil David ti tukʼ laj yakʼ sbaike xchiʼuk ti oy buchʼutik muʼyuk tukʼ laj yakʼ sbaike.