Kʼalal laj li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumil ta 1945, ep jinem kom snaik li ta Alemaniae. Solel lilijem kom li mukʼtik jteklumetike, xokajtik kom li eskuelaetike, solel muʼyuk stu kom li ospitaletike. Jech xtok, toj echʼ xa noʼox buyuk oy bombaetik ti muʼyuk to tʼomeme. Ta skoj ti jutukaj li veʼlile, toy tajek stojol. Jech kʼuchaʼal liʼe, li stojol j-oʼlol kilo mantekiya ti ta mukul chchonike, jech yepal stojol kʼuchaʼal tspas kanal ta abtel jun vinik ta jun u xchiʼuk oʼlole.

 Li buchʼutik tsots laj yil svokolike, ta sienal noʼox stestigotak Jeova te kapalik ek ti te van jayibuk jabil laj yichʼik tikʼel ta chukel xchiʼuk laj yichʼik takel batel ta tsatsal abtelal ta skoj xchʼunel yoʼontonike. Kʼalal kolik li ta 1945, chʼabal kʼusi oy yuʼunik, kʼajomal noʼox li skʼuʼ spokʼ slapojike. Yan testigoetike chʼay yuʼunik li kʼusitik oy yuʼunike xchiʼuk chʼabal kom snaik. Li yantik xtoke, ta skoj ti chʼabal chveʼik leke, ta xyalik ta lum kʼalal jaʼo te oyik ta tsobajele.

 Ta anil noʼox koltavanik li yantik testigoetik ta yantik lum kʼalal laj yaʼiik ti chʼabal skʼuʼ spokʼik xchiʼuk chʼabal sveʼelik li yermanotakike. Li ermanoetik ta smeʼ nail abtelal ta Estados Unidose laj yalbeik li ermanoetik ta Betel ta Suiza, ti te xkom ta Berna, ti akʼo skoltaik li ermanoetik ta Alemaniae. Li ermano Nathan Knorr, ti jaʼ jkʼopojel li ta smeʼ nail abtelale, bat ta Europa sventa xchapan xchiuk ti xal ti xkoltavanik ta anile.

 Laj yakʼ ta ilel slekil yoʼontonik li testigoetik ta Suizae, laj yakʼik veʼlil, kʼuʼil pokʼil xchiʼuk takʼin. Li kʼusitik laj yakʼike la stakik batel baʼi ta lum Berna, ti te chchapanik xchiʼuk tstikʼik ta kaja sventa stakik batel ta Alemaniae. Li stestigotak Jeova ta yantik lum jech kʼuchaʼal Suecia, Canadá xchiʼuk Estados Unidose la skoltaik echʼel ek li ermanoetike. Pe taje maʼuk noʼox la stabeik sbalil li ta Alemanie, yuʼun la stabeik sbalil yantik mukʼtik lumetik ta Europa xchiʼuk ta Asia ti laj yil svokolik li ta paskʼop taje.

 Mu ta sjalike, li Betel ta Suizae laj yakʼ kafe, leche, askal, sereal, takijesbil sat teʼ sventa mu sok, itajetik, bekʼet o tibol xchiʼuk choy ta lata, jech xtok laj yakʼik batsʼi takʼin.

 Li stestigotak Jeova ta Suiza xtoke la stakik batel voʼob tonelada kʼuʼil pokʼiletik, te kapal kamisolaetik ti lek pimike, skʼuʼ spokʼ antsetik xchiʼuk sako viniketik. Xi laj yal Li Jk’el-osil ta toyole ta 15 yuʼun mayo ta 1946: «Li ermanoetike maʼuk laj yakʼik li kʼusi mu xtun yuʼunike, moʼoj, jaʼ laj yakʼik li kʼusi mas lek oy yuʼunike. Toj lek kʼusi la spasik sventa skoltaik li yermanotakik ta Alemaniae».

 ¿Kʼusi to yan la spasik li stestigotak Jeova ta Suizae? La stakik batel te van jmil ta chop xonobil ti baʼi la skʼelik mi lekik yoʼ to mu stakik echʼele. Kʼalal kʼot ta skʼobik li ermanoetik ta Wiesbaden (Alemania) li kʼusi takbatik talele, toj lek laj yilik ti lekik tajek xchiʼuk ti jelel tos li kʼusitik la xchʼamike. Xi la stsʼiba jun ermanoe: «Muʼyuk junuk tienda ta Alemania ti noj ta lekikil kʼuʼil xchiʼuk ta xonobil yuʼune».

 Jech-o laj yichʼik koltael kʼalal to ta agosto ta 1948. Ta skotole, li ermanoetik ta Suizae 444 kaja la stakbeik echʼel li yermanotakik ta Alemaniae, jaʼ li kʼusitik tsots skʼoplal chtun yuʼunike. Ta skotole 25 tonelada. Kʼuchaʼal laj xa kaltike, maʼuk noʼox stukik la skoltaik li ermanoetike, pe jaʼik li jun grupo mas bikʼit ti koltavanike, yuʼun li ta Suiza jaʼ noʼox oy 1,600 ta vo stestigotak Jeova li vaʼ kʼakʼale.

 Xi laj yal li Jesuse: «Mi chakʼan abaik ta jujuntale, jaʼ jech tsnaʼ skotolik ti voʼoxuk kajchankʼopoxuke» (Juan 13:34, 35). Li kʼusi tijbat yoʼontonik li steklumal Jeova sventa maʼuk xakʼik li kʼusi sovra yuʼunike jaʼ ti kʼanvanemik ta melel (2 Korintios 8:1-4). Xi laj yal jlik karta ti la stakik talel ta Zúrich ta Suiza: «Ep ermanoetik ti kʼajomal kuxulik-o li kʼusitik oy yuʼunike oy ta yoʼontonik tskʼan choltavanik ek, jaʼ yuʼun la skʼelanik li starjetaik sventa sdespensaik xchiʼuk laj yakʼik takʼin».

 Li stestigotak Jeova ta Alemaniae ta anil noʼox lekub xkuxlejalik yan velta akʼo mi tsots akʼabat svokolik li paskʼope xchiʼuk li kontrainele. Taje jaʼ koliyal ek ti ta slekil yoʼonton xchiʼuk ti lek chapal ti kʼu yelan koltavanik li yermanotakike, yuʼun ta sjunul yoʼonton jech la spasik xchiʼuk jaʼ svinajeb ti jaʼik melel yajtsʼaklomtak Kristoe.