Jkʼanoj xa onoʼox Jeova kʼalal kʼoxun toʼoxe, jaʼ yuʼun laj kakʼbe jkuxlejal xchiʼuk laj kichʼ voʼ. Ximuyubaj tajek kʼalal laj kichʼ voʼe, 13 toʼox jabilal. Kʼalal 14 xa ox jabilale, li ermano Helge Linck a la sjakʼbun mi oy jnopoj ti chi˗och ta prekursora regulare. ¡Mi jsetʼ xchʼay ta jol li kʼusi la jloʼiltakutike! Akʼo mi tunemik xa ox ta prekursor temporero li jtot jmeʼe (ti prekursor auksiliar xa sbi avie), mi jutebuk jnaʼ kʼu yelan li abtelal ta prekursor regulare. Pe li kʼusi la sjakʼbun li ermano Lincke oy kʼusi la stijbun koʼonton spasel: jaʼ ti masuk to xitun ta stojolal Jeovae.

 Li vaʼ orae, likem tajek paskʼop li ta Etiopíae. Li ta 1974, oy tajek saʼkʼop, oy buchʼutik batik ta chukel xchiʼuk oy buchʼutik chamik. Kʼot yorail ti mi jaʼuk xa stakʼ jcholkutik mantal ta naetike xchiʼuk ta uni bikʼtal grupo xa noʼox ta jtsob jbakutik. Ta skoj ti yakal tstsatsaj li kontrainele, li jtot jmeʼkutike la xchapanunkutik lek sventa li kʼusi xuʼ jnuptankutik ta jelavele. Ta skoj li beiltaseletik ta Vivliae, laj kaʼibekutik smelolal kʼusi smakoj ti muʼyuk ta jtikʼ jbatik ta politikae. Jech xtok, laj kaʼibekutik smelolal ti ta onoʼox skoltaunkutik Jeova ta snaʼel bakʼin xuʼ xikʼopojkutik xchiʼuk bakʼin skʼan tsʼijil xikomkutik (Mateo 10:19; 27:12, 14).

 Kʼalal nel xa ox jchanune, lik abtejkun ta jun empresa sventa avionetik, jaʼ li Ethiopian Airlines. Jun sob kʼalal likʼot ta kabtele, li jchiʼiltak ta abtele lik skʼupil kʼoptaikun, yuʼun laj kichʼ tʼujel sventa jbeiltas jun marcha ti jaʼ sventa ajvalile. Ta anil noʼox laj kalbe li buchʼu sbainoj abtelal ti muʼyuk ta jpas jeche, yuʼun yajtsʼaklomun Kristo xchiʼuk muʼyuk ta jtikʼ jba ta politika.

 Li ta yokʼomale kʼalal jaʼo te chi˗abtej li ta aeropuertoe, oy kʼusi toj labal sba kʼot ta pasel. Ta nom to laj kil junantik viniketik sjelbunoj talel stukʼik, la jnop ti oy buchʼu yakal chjatav batel ta yan lume, jaʼ yuʼun «tal stsakik» xichi. ¡Pe jaʼ to kile, voʼon tukʼ skʼelojikun talel! Mu xa jnaʼ kʼusi ta jpas. Jun toʼox koʼonton te chi˗abtej, pe ta anil noʼox jel.

 Li soltaroetike laj yikʼikun batel ta s˗ofisinaik, jal tajek ti oy kʼusitik la sjotsʼol jakʼbeikune. Xi tsjakʼike: «¿Bu chataik takʼin li stestigooxuk Jeovae? ¿Mi cha˗abtej ta stojolal li Frente de Liberación de Eritreae? ¿Mi koʼol ajolik xchiʼuk li ajvalil ta Estados Unidose, mi jech li atot eke?». Akʼo mi tsujvanik tajek, jun noʼox koʼonton, yuʼun te xchiʼinojun li Jeovae (Filipenses 4:6, 7).

 Kʼalal laj xa ox kʼusi sjakʼike, li soltaroetike laj yikʼikun batel ta jpʼej na ti tstunesik kʼuchaʼal chukinabe. Te la stikʼikun ta jun bikʼit chukinab ti jaʼ noʼox 28 metro kuadrado smukʼule, ¡solel noj ta jyalel! Te jmoj tikʼilunkutik ta chukel xchiʼuk 15 ta voʼ tsebal antsetik ti stikʼoj sbaik ta politikae.

 Li vaʼ akʼobale, te la jpuchʼan jba li ta piso li ta chukinabe, jlapoj˗o li j˗uniforme sventa abtele. Te xinopnun˗o ti tsvul van yoʼontonik jtot jmeʼ xchiʼuk jchiʼiltak ta vokʼel ta skoj ti mu snaʼik bu oyune. Snaʼojik ti laj kichʼ chukele, pe mi jsetʼuk snaʼik ti bu laj kichʼ ikʼel batele. Xivokolet la jkʼanbe Jeova ti akʼo skolta kutsʼ kalal ta snaʼel ti bu oyune.

 Kʼalal lijulav ta yokʼomale, jaʼ to laj kile te oy jun jchabivanej ti xkojtikin xa onoʼoxe. Kʼalal la staun ta ilele, labal to laj yil xchiʼuk xi la sjakʼbune: «Aster, ¿kʼusi chapas liʼ ek ne?». La jkʼanbe vokol ti xbat skʼel jtot jmeʼ xchiʼuk ti xalbe ti bu oyune, vaʼun bat. Ta jlikel noʼoxe, vul jun pakete ti jaʼ la stakbeikun tale, te talem jveʼel xchiʼuk jkʼuʼ. ¡Jamal xvinaj ti la stakʼ j˗orasion li Jeovae! Li kʼusi kʼot ta pasel li vaʼ kʼakʼale laj yakʼ kil ti mu jtukuk oyune.

 Li ta chukinabe, mu xakʼik ti oyuk Jvivliae mi jaʼuk yan jvuntik, mu xakʼik xtok ti xkʼotik ta vulaʼal li kutsʼ kalale xchiʼuk li kamigotake. Pe li Jeovae jaʼ la stunesan li yan jchukeletik sventa spatbeikun koʼontone. Ta jcholbeik mantal skotol kʼakʼal, labal sba tajek chaʼiik ti kʼusi ta xkalbeik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Ep ta velta xi chalbeikune: «Li voʼonkutike liʼ yakal chkil jvokolkutik ta skoj jun ajvalil krixchano, pe li voʼote yakal chavil avokol ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼ yuʼun, akʼo mi xa˗albat ti chavichʼ milele, ¡mu me xachibaj, kuchuk me avuʼun!».

 Bateltike, li jchabivanejetike oy kʼusitik tsjotsʼol jakʼbeik li jchukeletike xchiʼuk tsmajik. Jun veltae, tetik van las 11 ta akʼobaltik tal saʼikun, ep tajek kʼusitik la sjakʼbeikun xchiʼuk laj yalik ti ep la kʼusitik chopol yakal ta jpase, jech kʼuchaʼal ti muʼyuk ta jkolta li ajvalile. Ta skoj ti muʼyuk la jchaʼalbeik li kʼusi laj yalbeikun ti akʼo la kale, la smajikun chaʼvoʼ jchabivanejetik. Ep ta velta jech la spasbeikun. Jujun velta kʼalal jech ta jnuptane, ta jkʼopon Jeova ta sjunul koʼonton, vaʼun chkaʼi ti tskoltaun sventa xkuch batel kuʼune.

 Oxib u ta tsʼakale, jun jchabivaneje laj yalbun ti xuʼ xa la xilokʼ batele. Labal to tajek laj kaʼi xchiʼuk ximuyubaj tajek. Pe chkat koʼonton xtok un, yuʼun mu xa stakʼ jchiʼin ta loʼil li yan jchukeletik ta sventa li Vivliae.

 Kʼalal echʼ xa ox jayibuk ue, kʼotik jayvoʼ soltaroetik ta jna sventa xbat xchukik tal li jchiʼiltak ta vokʼele. Jaʼo muʼyuk te oyun, pe laj yikʼik batel ta chukel li jchiʼiltak ta vokʼele, chaʼvoʼ tseb, jun kerem. Kʼalal jech kʼot ta pasele, la jnop ti jaʼ mas lek ti xibat ta yan lume. Akʼo mi kʼux tajek laj kaʼi ti ta jchʼak jba yan velta ta stojolal li kutsʼ kalale, li jmeʼe laj yalbun ti tsotsuk koʼontone xchiʼuk ti jpatuk koʼonton ta stojolal li Jeovae. Mu ta sjaliluke, la jtsak bal avion sventa xibat ta Estados Unidos. Lek ti jech la jpase, yuʼun li ta bat kʼakʼale li soltaroetike batik yan velta ta jna sventa xbat xchukikun tal. Ta skoj ti muʼyuk te la staikune, tukʼ xa batik ta aeropuerto. Pe kʼalal kʼotik tee, totsem xa ox batel li j˗avionale.

 Kʼalal likʼot ta Marylande, jaʼ la xchʼamikun li Haywood xchiʼuk Joan Ward, jaʼ li misioneroetik ti la xchanubtasik li jtot jmeʼe. Kʼalal echʼ xa ox voʼob ue, li-och ta prekursora regular. ¡Kʼot ta pasel li kʼusi oy xa onoʼox ta koʼontone! Jech xtok, la jta jlekil chiʼil ta prekursora, Cyndi sbi, jaʼ stsebik li Haywood xchiʼuk Joan Ward. La jkʼupinkutik tajek ti jmoj la jcholkutik mantale.

 Li ta 1979, bat jvulaʼan li Betel ta Nueva York, te laj kojtikin li Wesley Parker. Lek tajek laj kilbe li stalelaltake xchiʼuk li kʼusitik tskʼan tsta ta mantale. Linupunkutik ta 1981, laje jmoj litunkutik ta Betel ta Wallkill (Nueva York). Tee jeltos abtelaletik la jpas, jech kʼuchaʼal ta skʼelel li vayebaletik, ta xchukʼel kʼuʼil, ta computación xchiʼuk ta stunesel li programa MEPS. Ti litun ta Betele jaʼ la skoltaun sventa xkakʼbe Jeova ti bu kʼalal xuʼ kuʼune xchiʼuk te la jta kamigotak.

 Pe oy kʼusi ta jvul˗o koʼonton xtok, jaʼ ta stojolal li kutsʼ kalal ti te komem ta Etiopíae, yuʼun jech˗o tsots chichʼik kontrainel. Li oxvoʼ jchiʼiltak ta vokʼele te to tikʼajtik˗o ta chukel. b Pe tee muʼyuk ch˗akʼbatik sveʼelik, jaʼ yuʼun li jmeʼe skʼan xbat yakʼbe sveʼelik skotol kʼakʼal.

 Li Jeovae jaʼ kʼot ta jnakʼobbail kʼalal tsots chkil jvokolkutike. Li ta Betele la skoltaikun xchiʼuk la spatbeikun koʼonton (Markos 10:29, 30). Jun veltae, li ermano John Booth c oy kʼusi laj yalbun ti kʼot tajek ta koʼontone. Xi laj yalbune: «Ximuyubajkutik tajek ti liʼ oyot ta Betele, ti manchukuk chakʼbot sbendision Jeovae muʼyuk liʼ oyot ti jechuke». Li kʼusi laj yalbune te laj yakʼ kil ti laj yakʼbun sbendision Jeova ti lilokʼ tal ta Etiopíae xchiʼuk ti jaʼ chchabi li kutsʼ kalale.

 Li ta enero ta 1989, oy kʼusi kʼot ta pasel ti muʼyuk jmalaojkutik jeche: ¡la jchiʼin kol! Lixiʼkutik jutuk, pe muʼyuk jal ti jech laj kaʼi jbakutike. Yuʼun kʼalal jelav junchibuk kʼakʼale, ximuyubajkutik xa ox. Akʼo mi jech, oy onoʼox kʼusi ta jvul˗o koʼontonkutik xtok. La jnopkutik mi xitojobkutik van ta stsʼitesel li jkʼoxkutike, bu van chinakikutik o kʼusi van chi˗abtejkutik˗o mi lilokʼkutik ta Betele.

 Li ta 15 yuʼun avril ta 1989, la jtikʼkutik ta jkarrokutik li kʼusitik oy kuʼunkutike, libatkutik ta Oregón (Estados Unidos). Li kʼusi oy ta koʼontonkutike jaʼ ti jech˗o xitunkutik ta tsʼakal orae, ti xi˗ochkutik ta prekursore. Kʼalal likʼotkutik teye, oy junantik kamigokutik laj yalbunkutik ti mu to la xuʼ xitunkutik ta prekursore, ti skʼan to la jnopkutik leke. Ta slekil yoʼontonik ti jech laj yalbunkutike. Melel onoʼox ti jutuk tajek jtakʼinkutike xchiʼuk ti chipaskutik xa ta oxibe. ¡Mu xa jnaʼ kʼusi ta jpaskutik laj kaʼikutik! Li vaʼ orae, jaʼo tsvulaʼanunkutik li jkʼelvanej ta sirkuitoe, jaʼ li ermano Guy Pierce xchiʼuk li yajnil ti Penny sbie. d Li stukike la stij koʼontonkutik ti jpaskutik li kʼusi oy ta koʼontonkutike, ti xitunkutik ta prekursore. Jaʼ yuʼun, la jlikeskutik li prekursorale xchiʼuk la jpat koʼontonkutik ta stojolal Jeova ti ta onoʼox skoltaunkutike (Malakias 3:10). Vokʼ li baʼyel jkeremkutike, Lemuel, ta mas tsʼakal xtoke, tal yan jkeremkutik, Jadon. Ti vaʼ sjalile muʼyuk laj kiktakutik ti chitunkutik ta prekursore.

 Ti litunkutik ta prekursor xchiʼuk ti la jcholkutik mantal xchiʼuk li jkeremtakutike jaʼ jun mukʼta bendision. Yuʼun ta skoj taje, maʼuk noʼox la jchanubtaskutik li krixchanoetik ta jterritoriokutike, yuʼun la jchanubtaskutik xtok li kalab jnichʼnabkutike (Deuteronomio 11:19). Pe kʼalal vokʼ li yoxvoʼal jkeremkutike ti Japheth sbie, laj kilkutik ti skʼan xkiktakutik kʼuk sjaliluk li prekursorale (Mikeas 6:8).

 Laj kakʼkutik venta ti kʼusi mas tsots skʼoplal jbainojkutik ti totil meʼilunkutike jaʼ ti jchanubtas li kalab jnichʼnabkutik ti kuxuluk xilik li Jeovae xchiʼuk ti lekuk tajek xil sbaik xchiʼuke. Pe sventa xkʼot ta pasel taje, chkakʼkutik persa ti skʼupinik li yichʼel ta mukʼ Jeova ta kutsʼ kalalkutike xchiʼuk ti oyuk xa tajek ta yoʼontonik ti xkʼot skʼakʼalile. Kʼalal kʼoxik toʼoxe, jmoj ta jkʼelkutik li livro Escuchando al Gran Maestro xchiʼuk li Jlivro ti chal loʼiletik ta Vivliae. Bateltike chkakʼkutik ta ilel li kʼusi ta jchankutik ta loʼiletike, jech kʼuchaʼal li sloʼilal Jesabele. Ta skoj ti voʼon noʼox antsune, voʼon ta jpas jba li ta chopol meʼ ajvalile. Li ololetike lek xa chaʼiik ti sjipikun yalel ta siyone, vaʼun li stukike jaʼ tspas sbaik li ta tsʼiʼetik ti la stiʼik li meʼ ajvalile. Maʼuk noʼox ti jmoj chichanunajkutik ta kutsʼ kalalkutike, yuʼun li Wesley ta jujuntal chchanubtas xtok li ololetike.

 Laj kakʼ tajek kipalkutik ti ta kʼanelaluk jtsʼites li kalab jnichʼnabkutike xchiʼuk la jkʼanbekutik Jeova ti jmojuk oyunkutike. Kʼalal yakal xa chchʼi batel li ololetike, la jchanubtaskutik ta sukʼel plato, ti xchʼuba li skuartoike xchiʼuk ti xchukʼ skʼuʼike. Jech xtok, la jchanubtaskutik ta spasel veʼlil.

 Maʼuk noʼox oy kʼusitik chchanik li jkeremkutike, yuʼun oy kʼusi ta jchankutik ek. Maʼuk ti tukʼil totil meʼilunkutike. Yuʼun bateltike, oy chjelav ta mas kuʼunkutik ti kʼu yelan ta jkʼoponkutike xchiʼuk muʼyuk xa lek ta jkʼoponkutik li ololetike. Bateltik xtoke, kʼuxik xa tajek kʼusi chkalanbe jbakutik. Pe kʼalal jech chkʼot ta pasele, bikʼit chkakʼ jbakutik xchiʼuk ta jkʼanbe jbakutik perton.

 Nopem xkaʼikutik ti xkikʼkutik ta jnakutik li ermanoetik ta tsobobbaile xchiʼuk li ermanoetik ti chtalik ta vulaʼale, li buchʼutik chtunik ta Betele, li misioneroetike, li jkʼelvanejetik ta sirkuitoe xchiʼuk li buchʼutik chtunik ti bu skʼan mas koltaele (Romanos 12:13). Kʼalal oy buchʼu ta svulaʼanunkutike, muʼyuk ta jtakutik batel ta tajimol li ololetike. Te chkom xchiʼinunkutik xchiʼuk tskʼupinik tajek li sloʼilike xchiʼuk li kʼusi yiloj ta xkuxlejalik li ermanoetike. Labal sba, pe li ololetike chkom ta sjolik li kʼusi chalik li ermanoetike, ti jaʼ mu sta li Wesley xchiʼuk voʼone.

 Li Wesley xchiʼuk voʼone laj kakʼ tajek kipalkutik sventa skʼupinik xtunik ta stojolal Jeova li kutsʼ kalalkutike. Jtos ti kʼusi la jpaskutike jaʼ ti ta jtsʼin jtakʼinkutike, vaʼun ta jkʼan jvakasionkutik sventa xbat jvulaʼankutik yan lumetik. Kʼalal chikʼotkutik ta jujun lume, chbat jvulaʼankutik li Betele, chibatkutik ta tsobajeletik xchiʼuk ta jcholkutik mantal xchiʼuk li ermanoetike. Taje jaʼ la skoltaunkutik sventa jkʼankutik li s˗organisasion Jeovae xchiʼuk mas la stsobunkutik.

 Ti bu nakalunkutike laj kilkutik ti ep tajek krixchanoetik ti chkʼopojik ta españole, pe nomtaj to tajek chichʼik cholbel mantal. Jun veltae, kʼalal kʼoxik toʼox li jkeremtakutike, la jakʼbekutik li ermano Pierce kʼusi tsnop ti jech xibatkutik ta junuk tsobobbail ti chkʼopojik ta españole. Xi stseʼet sat la stakʼbunkutike: «Li jtsakchoye jaʼ te chbat ti bu oy li choyetike». Taje jaʼ li kʼusi la stij koʼontonkutik sventa xibatkutik li ta tsobobbail ti chkʼopojik ta español li ta Woodburn (Oregón). ¡La jkʼupinkutik tajek! Laj kakʼkutik chanubtaseletik ta Vivlia, la jkoltakutik jayvoʼ krixchanoetik sventa xchʼiik ta mantal xchiʼuk ti xichʼik voʼe. Laj kilkutik xtok kʼuxi pas ta tsobobbail li jun kʼox grupo ta españole.

 Ta skoj ti chʼay yabtel li Wesleye, libatkutik ta naklej ta California, yuʼun te la sta yabtel. Kʼalal lokʼ xa ox chib jabil ti te oyunkutik ta Californiae, li Lemuel, Jadon xchiʼuk voʼone li˗ochkutik ta prekursor regular. Vaʼun, li ta 2007 jmoj libatkutik li ta Chanob vun sventa Prekursore. ¡La jkʼupinkutik tajek! Ta tsʼakal jutuke, laj kilkutik ti bu nakalunkutike oy krixchanoetik ti chkʼopojik ta árabee. Oy xa ox ta 13 jabil ti chitunkutik ta jun tsobobbail ti chkʼopojik ta españole, jaʼ yuʼun la jnopkutik ti chibatkutik ta jun tsobobbail ti chkʼopojik ta árabee. Ximuyubajkutik tajek ti ta jcholbekutik mantal li buchʼutik chkʼopojik ta árabe ti te batemik ta abtele. Jech xtok, ta jkʼupinkutik tajek li kampañaetik ta yantik lume. Li avie, yakal˗o chitunkutik ta prekursor ta tsobobbail árabe ta San Diego, California.

 Jaʼ jun lekil malalil xchiʼuk lekil jolil ta utsʼ alalil li Wesleye. Stsakoj lek ta mukʼ li s˗organisasion Jeovae. Muʼyuk kʼusi chopol chal ta stojolal li Betel xchiʼuk li tsobobbaile. Yuʼun jaʼ noʼox tskʼupil kʼopta li kʼusitik lekik tspasik tee. Tskʼupin tajek ti jmoj jpaskutik orasione xchiʼuk ti spas orasion ta jtojolale. Kʼalal oy kʼusi tsotsik ta jnuptankutik ti chakʼ vul oʼontone, jaʼ tstsatsubtasun xchiʼuk tspatbun koʼonton kʼalal tspas orasione.

 Ti melel xkaltike, ximuyubajkutik tajek. Tunemunkutik ta stojolal Jeova ta tsʼakal ora, jkoltaojkutik tsobobbailetik ti chtun yuʼunik koltaele xchiʼuk jtsʼitesojkutik talel xtok li kalab jnichʼnabkutike. Kiloj tal ta jkuxlejalkutik ti mi baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik li Jeovae, chakʼbutik sbendision xchiʼuk muʼyuk onoʼox kʼusi tspas palta kuʼuntik (Salmo 37:25). Jaʼ onoʼox li kʼusi oy ta koʼontone, ti xitun ta sjunul jkuxlejal ta stojolal li Jeovae xchiʼuk jchʼunoj lek ti jaʼ li kʼusi mas lek kʼotem ta nopel kuʼune (Salmo 84:10).