Laj kalbekutik ti xuʼ jyayijeskutik li vinik mi jech la jpaskutik kʼuchaʼal taje. Pe xi la stak’e: «¡Milik! Tunesik li jnatil k’u’ sventa xakusik lokʼel li xchʼichʼel ta akʼobike». Lek onoʼox chkaʼi ti te jkʼoplal li ta relijion taje, pe li kʼusitik laj yale jaʼ la skoltaun sventa xkikta li jrelijione, yuʼun laj kakʼ venta ti solel chpʼajvan li palee. Kʼalal ta jnopbe skʼoplal taje, jaʼ te chkakʼ venta ti kʼusi kʼot ta pasele jaʼ la skoltaun sventa xkojtikin li kʼusi melel ta sventa Jeovae.

 Kʼalal kʼoxun toʼoxe, li jteklum Trípoli xchiʼuk li ta skotleb varkoetike noj ta krixchanoetik ti yalel toyol stsʼunbalik, skʼopik xchiʼuk srelijionike. Jujun utsʼ alalile xmuyubajik tajek ta skoj ti bu likemik tale xchiʼuk jech chkaʼi jba ek. Li voʼon xchiʼuk jbankiltake la jtikʼ jbakutik ta jun grupo ti jaʼ sbi Soldados de la Fe. a Li kʼusi oy ta yoʼontonike jaʼ skontrainel li stestigotak Jeovae. Ti jamal xkaltike, mu xkojtikinkutik junuk stestigo Jeova. Jaʼ noʼox laj yalbunkutik li jpalekutik ti stestigotak Jeovae jaʼik jun pandiya ti tskontrain li Iglesia ortodoxa griegae xchiʼuk li jnitvanej yuʼunike jaʼ li Jeovae. Jech xtok, chalilanbunkutik ti akʼo jmajkutik mi oy bu la jnupkutik ta bee.

 Li voʼone mu toʼox jnaʼ, pe li oxvoʼ jbankiltake xojtikinik xa onoʼox junantik testigoetik. Pe muʼyuk lik stsakik ta majel, kʼajomal lik xchanik Vivlia xchiʼukik. Pe jaʼ noʼox sventa xakʼbeik yil ti chʼayemike. Jun akʼobal kʼalal likʼot ta jnae, noj kʼot jta ta stestigotak Jeova ti yakal chalbeik skʼoplal li Vivlia xchiʼuk kutsʼ kalal xchiʼuk junantik jlakʼnatake. ¡Li˗ilin tajek! ¿Kʼuxi xa noʼox ti la svalopatinik komel jrelijionkutik li jbankiltake? Kʼalal yuʼun xa ox chilokʼ batele, jun jlakʼna ti jaʼ yabtel jpits eal ti lek ojtikinbile xchiʼuk ti jaʼ stestigo Jeovae, laj yalbun ti akʼo xikom jchikinta li kʼusi chalike. Jun kamigokutike tsots yakal chapta li Salmo 83:18 li ta Jvivliakutike. ¡Jaʼ te laj kakʼ venta ti la sjutbunkutik kʼop li jpalekutike! Li Jeovae maʼuk jun jnitvanej ta pandiya. ¡Jaʼ li melel Diose!

 Kʼot ta koʼonton li mantale, jaʼ yuʼun te xa lik jmala li chanubtasel chkʼot yakʼ ta jna li ermano Michel Aboud. Jun veltae, li jun kamigoe oy kʼusi la sjakʼ ti jech onoʼox ta jakʼbe jba eke. Xi la sjakʼbe li ermanoe: «¿Bu lik tal li Diose? Albunkutik». Li ermanoe la sbichkʼobta batel jkot bolom o sup ti te mochol ta chotlebale xchiʼuk laj yalbe smelolal ti bolometike mu xaʼibeik smelolal ti kʼu yelan chloʼilajik li krixchanoetike xchiʼuk mu xaʼibeik smelolal kʼu yelan ch˗abtej li snopbenike. Jaʼ jechutik ek, ep kʼusitik ti mu xkaʼibetik smelolal ta sventa li Diose. Li yuni kʼelobil taje la skoltaun sventa xkaʼibe smelolal ti kʼuchaʼal ep kʼusitik mu xkaʼibe sjam ta sventa li Jeovae. Mu ta sjaliluke, ta 1946 kʼalal 15 xa ox jabilale, laj kakʼbe jkuxlejal li Jeovae xchiʼuk laj kichʼ voʼ.

 Li ta 1948, lik abtejkun ta stienda jbankil Hanna ti bu chlokʼtavanike. Li stiendae nopol xkom ti bu chchon pintura li ermano Najib Salem. b Mu snaʼ xiʼ ta xcholel mantal li ermano Najibe, jech˗o la spas jaʼ to ti kʼuxi cham kʼalal sien xa ox sjabilale. Kʼalal chbat jchiʼin ta cholmantal ta parajeetike, laj kakʼ venta ti tsots lek yoʼonton akʼo mi chichʼ kontrainel. Buchʼuuk noʼox chchiʼin ta loʼil sventa Vivlia, mu ventauk mi oy srelijion. Lek ta chanbel laj kil ti xmuyubaj noʼox tspasbe yabtel Diose.

 Jun kʼakʼal kʼalal jaʼo yakal chi˗abteje, la svulaʼanunkutik jun ermana ti Mary Shaayah sbie, ti likem ta Estados Unidose. Li stuke jaʼ jun baxbol prekursora akʼo mi jaʼ jun meʼil ti ep yabtel xtoke. La sjelbun jkuxlejal kʼalal ay svulaʼanunkutike. Mas ta chib ora laj yalbunkutik Mary li kʼusitik kʼotem ta stojolal ta cholmantale. Kʼalal jutuk xa ox skʼan xbate, xi laj yalbune: «Milto, yoʼ to tojol keremote, ¿mi oy anopoj cha˗och ta prekursor?». Laj kalbe ti mu xuʼ kuʼune, yuʼun skʼan xi˗abtej sventa jta jveʼel. Xi la stakʼbune: «¿Kʼu xa sjalil ti liʼ koʼol chijloʼilaje?». Xi laj takʼbee: «Te van chibuk ora». Xi la stakʼbune: «Muʼyuk xkil ti ep avabtel ti kʼu sjalil liʼ oyutike. Ti skotoluk kʼakʼal jech sjalil chachol mantale, xuʼ xa˗och ta prekursor. Paso preva junuk jabil, vaʼun te chanop mi chavakʼbe yipal o chavikta».

 Muʼyuk nopem xkaʼikutik ti jchikintabekutik li kʼusi chal antsetike, pe li kʼusi laj yalbune oy srasonal laj kaʼi. Chib u ta tsʼakale, ta enero ta 1952 la jlikes li prekursorale. Kʼalal echʼ xa ox jun jabil xchiʼuk oʼlole, la stakikun ta ikʼel sventa xibat li ta Chanob Vun ta Galaad numero 22.

 Kʼalal tsuts li chanune, la stakikun batel ta Oriente Medio. Kʼalal mu toʼox sta jun jabil yechʼele, li nupun xchiʼuk Doris Wood, jun misionera ta Inglaterra ti xmuyubaj noʼox chtun ta Oriente Medio eke.

 Kʼalal jaʼtik toʼox jnupunelkutike, laj kichʼkutik takel batel ta jteklum Alepo ta Siria. Ta skoj ti mu xakʼik jcholkutik mantal teye, jutuk mu skotoluk li buchʼutik chkakʼbekutik estudioe jaʼ laj yakʼ kojtikinkutik li buchʼutik xkojtikinkutik xa onoʼoxe.

 Jun kʼakʼale, libatkutik ta sna jun ants ti oy ta yoʼonton chchan Vivliae. Kʼalal la sjam stiʼ sna li antse, xiʼem tajek xchiʼuk xi laj yalbunkutike: «¡Kʼelo me abaik! ¡Naka to liʼ echʼ li polisiae, yuʼun tsjakʼ bu nakaloxuk!». Li polisia ti ta mukul ch˗abtejike snaʼoj lek ti bu chkakʼkutik li chanubtaseletik ta Vivliae. La jkʼoponkutik li ermanoetik ti jaʼ oy ta sbaik sbeiltasel li abtelal ta Oriente Medioe xchiʼuk laj yalbunkutik ti jaʼ mas lek ti xilokʼkutik xa noʼox talel li ta lum taje. Chopol tajek laj kaʼikutik ti laj kiktakutik li kaj˗estudiokutike, pe laj kilkutik ti jaʼ yakal chchabiunkutik li Jeovae.

 Li ta 1955, laj kichʼkutik takel batel ta Bagdad (Irak). Li ta lum taje xuʼ ta mukul jcholbekutik mantal li krixchanoetike, pe jaʼ mas chkakʼ ta koʼontonkutik xcholbel mantal li buchʼutik jchʼunolajeletik xa onoʼoxe.

 Akʼo mi jech, chkakʼkutik persa ti lekuk koʼonton jkʼoponkutik li jmusulmanetik ta jtakutik ta chʼivit o ta kayeetike. Li Dorise toj lek xtojob ta slikesel sloʼil ti chtijbat˗o yoʼonton krixchanoetik sventa xchikintaike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xi chlik yale: «Li jtote mal xal ti ‹ta jujuntal chchapanutik Dios ti kʼu yelan ta jpastike›» (Romanos 14:12). Laje xi chale: «Ti ta jnopbe skʼoplal taje skoltaojun tajek. Voʼote, ¿kʼu yelan chavaʼi taje?».

 Toj lek laj kaʼikutik ti litunkutik jutuk mu oxib jabil li ta Bagdade. Teye la jkoltakutik li ermanoetik sventa snaʼik kʼuxi chcholik mantal ta mukul noʼoxe. Jech xtok, te ch˗echʼ tsobajeletik ta árabe kʼop li ta jnakutike. Kʼupil sba tajek ti ta jchʼamkutik li buchʼutik likemik tal ta asiriae ti ojtikinbilik kʼuchaʼal jchʼunolajeletik xchiʼuk ti jmoj kʼusi nopem xaʼiik spasele. Kʼalal chilik ti kʼu yelan skʼanoj sbaik ta melel xchiʼuk ti jmoj oyik li ermanoetik ta jujun tsobajele, te chakʼik venta ti jaʼunkutik li melel yajchankʼoptak Jesuse (Juan 13:35).

 Ep buchʼutik la xchʼamik noʼox li mantale, te skʼoplalik li Nicolas Aziz ti jaʼ jun vinik ti lek yoʼonton, ti bikʼit yakʼoj sbae xchiʼuk te likem snitilulal ta armenia xchiʼuk ta asiriae xchiʼuk skʼanoj tajek li yutsʼ yalale. Li Nicolas xchiʼuk yajnil ti Helen sbie, jpʼel ta yoʼontonik la xchʼamik li kʼusi chchanubtasvan Vivlia ti mu koʼolikuk li Jeova xchiʼuk Xnichʼon ti jaʼ li Jesuse (1 Korintios 8:5, 6). Xvul to lek ta jol li kʼakʼal ti laj yichʼ voʼ li Nicolase li ta ukʼum Eufratese xchiʼuk ti jaʼo laj yichʼik voʼ 20 ermanoetik eke.

 Li ta 14 yuʼun julio ta 1958, lik stoy sbaik li ta lum taje, ta skoj taje cham li ajvalil Faisal II ta Irake. Kʼalal echʼ kʼuuk sjalile, libatkutik ta Irán. Te likomkutik vakib u xchiʼuk laj kichʼ jpʼijilkutik sventa jcholbekutik mantal li jyanlumetike.

 Kʼalal jutuk xa ox skʼan xibatkutik li ta Teherán ti jaʼ li kapitale, laj yikʼikun batel ta snail polisia sventa oy kʼusitik sjakʼbeikun. Jaʼ jech laj kakʼ venta ti yuʼun yakal tspaʼiunkutik li polisiae. Kʼalal lilokʼ tal teye, la jkʼopon li Dorise xchiʼuk laj kalbe batel. La jnopkutik ti jaʼ mas lek ti xilokʼkutik noʼox batel li ta lume xchiʼuk ti muʼyuk chisut ta jnakutike. Jech xtok, mi jaʼuk chkil jbakutik jaʼ to mi la jta jbakutik sventa xilokʼkutik batele.

 Li Dorise la saʼ bu xuʼ xkom kʼuuk sjalil sventa jta jbakutik li ta syaleb avion ta tsʼakale. Pe ¿kʼuxi chkʼot xchiʼuk ti mu x˗ile yuʼun li polisiaetike? Li Dorise la skʼanbe koltael li Jeovae.

 Ta anil noʼox tsots lik yakʼ voʼ. Vaʼun, la saʼ bu xuʼ x˗echʼ yuʼunik voʼ skotol li krixchanoetike xchiʼuk li polisiaetike. Ta skoj ti stsʼijlan kom li kayeetike, jun yoʼonton kʼot ta syaleb avion li Dorise. Xi laj yale: «¡Jaʼ skʼelobil juʼelal li tsatsal voʼe!».

 Kʼalal lilokʼkutik tal ta Iráne, laj kichʼkutik takel batel ta yan territorio ti bu la jcholbekutik mantal krixchanoetik ti jelajtik kʼusi nopem xaʼiik spasel xchiʼuk ti jeltos srelijionike. Li ta 1961, jaʼo litun ta jkʼelvanej ta sirkuito xchiʼuk la jvulaʼankutik li ermanoetik ta Oriente Medioe.

 Kʼalal la jcholkutik mantal li ta Oriente Medioe, laj kil kʼu yelan ep ta velta tstsob talel krixchanoetik li xchʼul espiritu Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, xvul ta jol ti kʼu yelan toj lek chiloʼilajkutik ta Vivlia xchiʼuk chaʼvoʼ keremetik ti likemik ta Palestinae. June jaʼ sbi Eddy, li yane Nicolas. Xchaʼvoʼalik lek tajek chaʼiik ti chbatik ta tsobajeletike, pe ta anil noʼox laj yiktaik xchanel li Vivliae ta skoj ti batem ta yoʼontonik li politikae. La jkʼanbe Jeova ti akʼo kʼotuk ta yoʼontonik li kʼusi melele. Kʼalal laj yaʼibeik smelolal ti jaʼ tslajesbe skʼoplal skotol svokol krixchanoetik li Diose, ti maʼuk noʼox li jnaklejetik ta Palestinae, lik xchanik Vivlia yan velta (Isaias 2:4). La sjel li kʼusi tsnopik ta sventa ti jaʼ noʼox lek li slumalike xchiʼuk laj yichʼik voʼ. Li Nicolase kʼot ta jun lekil jkʼelvanej ta sirkuito.

 Ta skotol li lumetik ti butik litunkutike, toj labal sba laj kilkutik ti kʼu yelan tukʼ yakʼoj sbaik li ermanoetik akʼo mi ep li kʼusitik tsnuptanike. Jaʼ yuʼun, laj kakʼ ta koʼonton ti jpatbe yoʼonton ermanoetik jujukoj kʼalal chbat jvulaʼanike (Romanos 1:11, 12). Sventa spas kuʼune, kakʼoj talel persa ti teuk ta jol ti mu vuʼkunuk xa mas tsots jkʼoplale (1 Korintios 9:22). Limuyubaj tajek ti la jkoltaike xchiʼuk ti la jpatbe yoʼontonik kʼalal jaʼo chtun yuʼunike.

 Ximuyubajkutik tajek ti laj kilkutik ti ep li buchʼutik laj kakʼbekutik estudioe kʼotik ta yajtuneltak Jeova. Junantike batik ta jnaklej xchiʼuk yutsʼ yalalik ta yantik lum ta skoj ti lik paskʼop li ta slumalike, vaʼun bat koltavanikuk ta tsobobbailetik ta árabe kʼop li ta Australia, Canadá, Estados Unidos xchiʼuk ta Europa, jaʼ jun bendision chaʼiik li ermanoetik li ta tsobobbailetik taje. Li echʼ tal jabiletike, junantik li yalab xnichʼnabik ti staoj xa lek xchʼielike sutemik batel ta Oriente Medio, yuʼun chtun tajek ermanoetik ti tsots lek yoʼontonik sventa xcholik mantal teye. Ximuyubajkutik tajek xchiʼuk Doris ti oy kalab jnichʼnabkutik xchiʼuk jmamobtakutik ta mantale.

 Ti kʼu sjalil chitunkutik xa talel ta stojolal Jeovae, kilojkutik kʼu yelan xchabiojunkutik talel xchiʼuk sbeiltasojunkutik talel li Jeovae. Ta jtojbe tajek ta vokol ti la skoltaun sventa muuk xa xitʼujvan xchiʼuk ti mu jaʼuk mas tsots skʼoplal chkil li jlumale. Ti kʼusi laj yakʼik jchan li ermanoetik ti tsots lek yoʼontonik xchiʼuk ti mu snaʼ xtʼujvanike, jaʼ la skoltaun sventa jcholbe mantal li krixchanoetik ti jelajtik slumalik xchiʼuk li kʼusi nopem xaʼiik spasele. Skotol li kʼusi la jnuptankutik ti butik litunkutike, jaʼ laj yakʼ jchankutik ti skʼan jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae ti maʼuk ta jtojolal jtuktike (Salmo 16:8).

 Kʼalal ta jnopbe skʼoplal ti kʼu xa sjalil ti tunemunkutik ta stojolal Jeovae, chkakʼ venta ti mu xlaj jtojbe˗o ta vokol li Jtotik ta vinajel li kʼusi spasoj ta jtojolalkutike. Jech kʼuchaʼal chal li kuni Dorise, ti jaʼ noʼox skʼan xkichʼkutik ta mukʼ Jeova akʼo mi oy kʼusi jnuptankutik xchiʼuk akʼo mi xkichʼkutik albel ti chkichʼkutik milele. Jech˗o ta jtojbe ta vokol Jeova ti laj yakʼ jcholkutik mantal li ta Oriente Medioe (Salmo 46:8, 9). Muʼyuk chixiʼkutik˗o li kʼusi chtal ta jelavele, jnaʼojkutik lek ti te onoʼox oy Jeova sventa sbeiltas xchiʼuk chchabi li buchʼutik spatoj yoʼontonik ta stojolale (Isaias 26:3).