Li Organización Mundial de la Salud (OMS) chal ti pukem ta spʼejel balumil ti chichʼ ilbajinel xchiʼuk majel li antsetike, ti xkoʼolaj kʼuchaʼal jun tsatsal chamel ti anil ch-epaje. Jaʼ yuʼun, oy xa noʼox kʼusi skʼan xichʼ pasel. Li OMS chal ti te van 30% ta skotol li antsetik ti oy toʼox slekomike, laj yichʼik majel o ilbajinel yuʼun li slekomike. Jaʼtik to li echʼ jabile, li ONU laj yal ti tetik van 137 antsetik chichʼik milel jujun kʼakʼal yuʼun li xchiʼilike o junuk yutsʼ yalalik. a

Ti kʼu yepal chil svokolik laj kaltike, chakʼ ta ilel ti epajem li buchʼutik chichʼ ilbajinel xchiʼuk majele, pe mu x-al yuʼunik kʼu to xkʼuxul li majel chichʼike xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi sbaike.

¿Mi jech yakal chanuptan? ¿Mi oy buchʼu xavojtikin ti jech tsnuptane? Mi jeche, xuʼ skoltaot li kʼusi chichʼ alel bal liʼe ti te lokʼem ta Vivliae.

 Maʼuk ta amul

 Kʼano koltael

 Mu atukuk

 Li majel xchiʼuk ilbajinel ta utsʼ alalile chlaj skʼoplal

 Kʼuxi xuʼ jkoltatik li buchʼu jech tsnuptane

Li kʼusi chal Vivliae: «Ta jujuntal chchapanutik Dios ti kʼu yelan ta jpastike» (Romanos 14:12).

Teuk ta ajol liʼe: Li buchʼu ta xakʼ avokole ta onoʼox me xichʼ chapanel. Mi chal achiʼil ti jaʼ ta amul ti chavichʼ majel xchiʼuk ilbajinele, mu me jechuk. Skotol li antsetike staik-o xichʼik kʼanel, maʼuk ti xichʼik ilbajinele (Kolosenses 3:19).

Bateltike, li buchʼutik ch-ilbajinvanike jaʼ ta skoj ti muʼyuk lek li snopbenik ta skoj ti kʼu yelan tsʼitesatik tale o xuʼ van chuchʼik tajek pox. Kʼuk yelan, ta onoʼox me xchapanat yuʼun Dios ta skoj li kʼusi tspasbote. Jaʼ me skʼan xakʼ persa xjel li stuke.

 Li kʼusi chal Vivliae: «Lek kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal oy ep jtojobtasvanejetike» (Proverbios 15:22).

Teuk ta ajol liʼe: Mi oy ta vokol chavil li akuxlejale xchiʼuk mi mu xanaʼ kʼusi chapase, kʼano koltael.

¿Kʼu yuʼun skʼan ti oyuk buchʼu xa skoltaote? Yuʼun mi yakal chavil avokole, ep van kʼusitik chavul-o avoʼonton xchiʼuk mu xanaʼ kʼusi chapas. Yikʼaluk van yakal chanopbe skʼoplal bu junukal ti mas tsots skʼoplale:

• Ti lekuk noʼox oyote

• Ti lekuk oy li avalabtake

• Ti kʼuxi mu xavil avokol ta takʼine

• Ti akʼanoj li achiʼile

• Ti mu xakʼan xachʼak aba ta skoj ti oy ta avoʼonton ti xjeluk to stalelal li achiʼile.

Stalel onoʼox ti mu xanaʼ kʼusi chapas ta skoj li kʼusi chanuptane. ¿Buchʼu xuʼ xakʼanbe koltael?

Junuk avutsʼ avalal o junuk avamigo ti apatoj avoʼonton ta stojolale. Jaʼ xuʼ tskoltaot xchiʼuk tspat avoʼonton. Mi chachiʼin ta loʼil li buchʼu oyot ta yoʼontone, xuʼ me skoltaot.

Snumeroal telefono sventa xichʼik koltael li buchʼutik chichʼik ilbajinel xchiʼuk majele. Li ta numeroetik taje xuʼ te xa skoltaoxuk ta anil. Li buchʼutik tstakʼik yamadae chapalik lek sventa xalboxuk li kʼusi xuʼ xapase xchiʼuk ti kʼu yelan xuʼ xachabi abae. Mi ta melel oy ta yoʼonton tskʼan koltael xchiʼuk tsjel stalelal li achiʼile, li ta snumeroal telefonoetik taje xuʼ me jaʼ te xichʼ koltael.

Yan bu xuʼ xata koltael. Li buchʼutik te ch-abtejike xuʼ skoltaoxuk sventa xakʼopon doktoretik, enfermeraetik xchiʼuk li buchʼutik lek xtojobik sventa skoltaoxuk kʼalal oy ta vokol li akuxlejale.

 Li kʼusi chal Vivliae: «Nopol oy Jeova b ta stojolal li buchʼutik muʼyuk xa te tsakal chaʼi li yoʼontonike; tskolta li buchʼutik chat yoʼontonike» (Salmo 34:18).

Teuk ta ajol liʼe: Li Diose chal ti tskoltaote.

Li Jeovae oyot tajek ta yoʼonton (1Pedro 5:7). Snaʼoj lek li kʼusi yakal chanuptane, xojtikin li kʼusi chanope xchiʼuk ti kʼu yelan chavaʼi abae. Xuʼ spat avoʼonton li ta Skʼope, li Vivliae. Tstij avoʼonton ti akʼo xakʼopone, ti xakʼanbe apʼijile xchiʼuk ti xakʼanbe avipal sventa stsal avuʼun li kʼusi chanuptane (Isaias 41:10).

 Li kʼusi chal Vivliae: «Te chnaki ta yolon steʼel s-uvaik xchiʼuk ta yolon steʼel s-igoik, muʼyuk buchʼu tsibtasatik» (Mikeas 4:4, tsʼib ta yok vun).

Teuk ta ajol liʼe: Li Vivliae chal ti jutuk xa skʼan sventa junuk yoʼonton li utsʼ alaletike.

Li Jeovae jaʼ noʼox xuʼ xchapan xchiʼuk tslajes li jvokoltike. Xi chal li Vivliae: «Tskusbat skotol yaʼlel satik yuʼun li Diose, muʼyuk xa lajelal, muʼyuk xa at-oʼonton, muʼyuk xa okʼel ta skoj vokolil xchiʼuk mi jaʼuk xa kʼusi kʼux chkaʼitik» (Apokalipsis 21:4). Mi sta yoraile, chchʼay ta joltik li kʼusitik chopol jnuptanojtike, vaʼun jaʼ xa noʼox te ta jnopbentik li kʼusitik lekike (Isaias 65:17). Taje, jaʼ li kʼusi yaloj Vivlia ti xuʼ xakʼupin ta tsʼakale.